Prof. Dr. Recep AKDUR. Türkiye'de Uyuşturucu Önleme; Mardin; AKDUR

Transkript

1 Prof. Dr. Recep AKDUR 1

2 ÖNEMLİ BİR HALK SAĞLIĞI SORUNUDUR Tüm ülkeyi temsil eden veriler yok Sıklık verirken çok dikkatli olmak gerekir Topluma dayalı olmayan sıklıklar yanıltıcıdır Konuyu önemsemek gerekir ancak abartmanın da hiçbir yararı yoktur Eldeki veriler ve gözlemler, uyuşturucu kullanımı, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de de önemli bir halk sağlığı sorunu olduğunu göstermektedir 2

3 TÜRKİYE NİN DEZAVANTAJLARI İki yönlü bir geçiş köprüsüdür Terör örgütlerinin finans kaynağıdır Bu durum, madde bulunabilirliğini ve dolayısı ile bağımlı sıklığını da olumsuz etkilemektedir. Bu sebeple, mücadelede kolluk güçlerinin çabaları daha yoğun olmak zorundadır. Toplumsal zemininde hızlı nüfus artışı, göç, düzensiz kentleşme ve işsizlik vardır 3

4 TÜRKİYE NİN AVANTAJLARI İnanç yapısı Düşünsel yapısı Devlet geleneği 4

5 OSMANLI DÖNEMİ Osmanlı inanç ve düşünce sistemi afyon, kokain ve esrar gibi uyuşturucular haram kabul edilmiştir. Şeyhülislâmların uyuşturucunun haram olduğuna dair çok çeşitli fetvaları vardır. Bunlardan en ünlüsü yılları arasında yaşayan Mehmet Ebussuud Efendi dir Bu inanç ve düşünce tarzı yasalara da yansımış; uyuşturucu kullanımını önlenmeye yönelik çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Bunların başında yasaklama ve cezalar gelmektedir. 5

6 OSMANLI DÖNEMİ Uyuşturucu kullanımını yasaklayan ilk yasa, Fatih Sultan Mehmet'in ( ) çıkardığı Fatih Sultan Mehmet Kanunnamesi'nde yer alır ve aynen şöyledir: "Eğer biregü hamşr içse, köylü ya da kentli de olsa bin akçe cereme alına Kanuni Sultan Süleyman ( ) Kanunnamesi'nde de benzer yasaklar vardır En sert geniş yasaklar koyan Padişah, IV. Murat tır ( ). İçki, afyon, tütün ve kahve kullanılmasını yasaklayarak İstanbul'un bütün kahvehane, meyhane ve esrar içilen yerlerini kapatmış, yasaklara uyulup uyulmadığını denetlemek için kılık değiştirerek bütün kenti dolaşmıştır. 6

7 OSMANLI DÖNEMİ 1811 tarihli bir belgede Anadolu'da haşhaş ekilen yerlerde bu bitkinin yerine buğday ve arpa ekilmesini öngören düzenlemelerden söz edilmektedir 1826 yılında başta afyon olmak üzere birçok ürünün alım satımı üzerine devlet tekeli konmuştur. 1 Mart 1872 tarihinde yayınlanan "Sadaret Tezkeresiyle Hint kenevirinin ekimi yasaklanmış, haşhaş ekimi ve afyon alımı satımı sıkı bir denetim altına alınmıştır yılı ocak ayında La Haye'de yapılan uluslararası toplantılara Osmanlı İmparatorluğu da katılmış ve anlaşmayı imzalamıştır. 5 Mart 1920 tarihinde (Hilâli Ahdar) Yeşilay Derneği kurulmuştur 7

8 CUMHURİYET DÖNEMİ 19 Şubat 1925 tarihli Cenevre Antlaşması Türkiye nin uyuşturucu maddelerle ilgili ilk yasağı, 15 Aralık 1926 tarihli ve 1639 sayılı Uyuşturucu Maddeler Kanunu Bu kanun ile Cenevre Afyon sözleşmesine uygun olarak Türkiye de afyon üretimi ve alım satımına çeşitli düzenlemeler getirilmiştir. 10 Ocak 1932 tarihli 1918 sayılı Kaçakçılık Kanunu da bu konuda ağır cezalar getirmiştir sayılı Uyuşturucu Maddelerin Mücadelesi Hakkında Kanun ve ilgili Yönetmelikler çerçevesinde belirtilmiştir. 8

9 Günümüz Türkiye sinde Uyuşturucu İle Mücadele Öncelikli Devlet Görevlerindendir Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 58. maddesi; Devlet, gençleri alkol düşkünlüğünden, uyuşturucu maddelerden, suçluluk, kumar ve benzeri kötü alışkanlıklardan ve cehaletten korumak için gerekli tedbirleri alır. şeklindedir Temel yasalar şunlardır: Sayılı Türk Ceza Kanunu, Sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun, Sayılı Uyuşturucu Maddelerle İlgili Kanun. 9

10 ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ TÜRKİYE TÜM SÖZLEŞMELERE TARAFTIR 1961 Tek Sözleşmesi, 1971 Psikotrop Maddeler Sözleşmesi, 1988 BM Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Kaçakçılığı ile Mücadele Sözleşmesi 1961 Tek Sözleşmeyi tadil eden 1972 Protokolü olmak üzere ilgili bütün anlaşmalara taraftır Avrupa Konseyi nce hazırlanarak 31 Ocak 1995 tarihinde imzaya açılan ve 1 Mayıs 2000 tarihinde yürürlüğe giren 1988 Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Kaçakçılığına Karşı BM Sözleşmesi nin 17. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Deniz Yoluyla Yapılan Kaçakçılıkla Mücadele Anlaşması na taraftır 10

11 ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ TÜRKİYE NİN BİRÇOK ÜLKE ve BİRLİK İLE İKİLİ ANLAŞMASI VARDIR 70 ülke ile uyuşturucuyla mücadele konusunda hükümler içeren ikili anlaşmalar yapmıştır Türkiye ile Avrupa Birliği Komisyonu arasında, Uyuşturucu İmalinde Sıkça Kullanılan Ara Maddelerin Denetimi Anlaşması 28 Nisan 2004 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 11

12 AB İLE İŞBİRLİĞİ Türkiye nin Avrupa Birliğine (AB) katılım sürecine paralel olarak, hükümet tarafından Türkiye nin EMCDDA (Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi) çalışmalarına katılımı amacıyla 2000 yılında niyet mektubu gönderilmiştir. Müteakip süreçte Emniyet Genel Müdürlüğü (EGM), Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı (KOM), Başbakanlık Makamının 16 Mayıs 2002 tarih 2735 sayılı yazıları ile EMCDDA Ulusal Temas Noktası olarak görevlendirilmiştir. Müktesebata uyum çalışmaları hızlı bir şekilde sürmektedir 12

13 TÜRKİYE DE ÖNLEMEDE ÇALIŞAN KURUMLAR BAŞBAKANLIK Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Diyanet İşleri Başkanlığı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü, Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü, Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı, Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Genel Müdürlüğü, 13

14 TÜRKİYE DE ÖNLEMEDE ÇALIŞAN KURUMLAR ADALET BAKANLIĞI Adli Tıp Kurumu Başkanlığı, Ceza İşleri Genel Müdürlüğü, Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, Ceza ve Tevkif evleri Genel Müdürlüğü Denetimli Serbestlik ve Yardım Hizmetlerinden Sorumlu Daire Başkanlığı, 14

15 TÜRKİYE DE ÖNLEMEDE ÇALIŞAN KURUMLAR ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI Sosyal Güvenlik Kurumu, İŞ-KUR, AB Daire Başkanlığı DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI Avrupa Birliği Genel Sekreterliği Güvenlik İşleri Genel Müdür Yardımcılığı 15

16 TÜRKİYE DE ÖNLEMEDE ÇALIŞAN KURUMLAR İÇİŞLERİ BAKANLIĞI Emniyet Genel Müdürlüğü, TADOC TUBİM Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı, Dış İlişkiler ve AB Dairesi Başkanlığı), 16

17 TÜRKİYE DE ÖNLEMEDE ÇALIŞAN KURUMLAR MALİYE BAKANLIĞI MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI (Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Eğitim Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı Okul İçi Beden Eğitimi ve Spor ve İzcilik Dairesi Başkanlığı), 17

18 TÜRKİYE DE ÖNLEMEDE ÇALIŞAN KURUMLAR SAĞLIK BAKANLIĞI İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI TARIM VE KÖY İŞLERİ BAKANLIĞI Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü 18

19 TÜRKİYE DE ÖNLEMEDE ÇALIŞAN KURUMLAR Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı (Üniversiteler), Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Başkanlığı, Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü, Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu, Yerel Yönetimleri, Sivil Toplum Kuruluşları, Uyuşturucu, uyuşturucu kullanımı ve bağımlılığı ile mücadele alanında faaliyet gösteren diğer kurum ve kuruluşları (kamu, özel) 19

20 TUBİM AB uyum çalışmaları çerçevesinde, EMCDDA (Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi) ne karşı ulusal temas noktası olmak üzere Bakanlık Makam onayı ile 2002 yılında Emniyet Genel Müdürlüğü (EGM) Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele (KOM) Daire Başkanlığı bünyesinde TUBİM (Türkiye Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi) kurularak faaliyetlerine başlamıştır. 20

21 TUBİM İzleme değerlendirme yapmaktadır Koordinasyon yapmaktadır yıllarını kapsayan Ulusal Uyuşturucu Strateji Belgesine göre, EMCDDA Türkiye Ulusal Temas Noktası olan TUBİM kurumlar arasındaki işbirliği ve eşgüdümü sağlamakla da sorumludur. Önleme faaliyetlerinde bulunmaktadır 21

22 ÖNLEME ÇALIŞMALARI 1- Birincil Önleme : Burada hedef henüz hiç kullanmamış ama risk taşıyan gruplardır. Eğitim yoluyla madde kullanımının engellenmesine çalışılmaktadır. Kitle iletişim araçlarını bu amaçla kullanımı önem taşımaktadır. 2 İkincil Önleme : Bu aşama erken tanı koymayı, bağımlılık gelişmeden önlemlerin alınmasını içerir. 3 Üçüncül Önleme: Bu aşamada amaç ; madde kullanan kişilerin madde kullanmayı bırakması ve bıraktıktan sonra tekrar bu maddeleri kullanmaya başlanmasının önlemesidir. Bunun bir diğer parçası ise, madde kullanımıyla ortaya çıkan zararların önlemesidir. Burada amaç ; bulaşıcı enfeksiyonlardan korunmak, suça iten nedenleri azaltmak ve diğer fiziksel zararlardan korunmak, en azından bu zararları düşük düzeye indirmektir 22

23 Türkiye nin Temel Dokümanları (Ulusal Strateji Belgesi) Bağımlılık Yapıcı Maddeler ve Bağımlılık ile Mücadelede Ulusal Politika ve Strateji Belgesi dir ( ) Başbakanlık tarafından 20 Kasım 2006 tarihinde imzalanarak yürürlüğe girmiştir. (Ulusal Eylem Planı) Bağımlılık Yapıcı Maddeler Ve Bağımlılıkla Mücadelede Ulusal Politika Ve Strateji Belgesi nin Uygulanması İçin Eylem Planı Birinci Eylem Planı İkinci Eylem Planı (Ulusal Rapor) Türkiye Bağımlılık Yapıcı Maddeler ve Bağımlılık ile Mücadele 2010 Yılı Ulusal Raporu TBMM Araştırma Raporu 23

24 ULUSAL EYLEM PLANI TALEP ZALTIMI Bireyin, bağımlılık yapıcı maddeye olan talebinin azaltılması, bireyin maddeden uzak tutulmasının sağlanmasıdır. GENEL KOORDİNASYON ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ BİLGİ TOPLAMA, ARAŞTIRMA, DEĞERLENDİRME ARZ AZALTIMI Yasadışı bağımlılık yapıcı maddelerin, ulusal ve uluslararası kaçakçılığı ile sokak düzeyi dahil, maddelerin bireye ulaşmasının engellenmesi çalışmalarıdır. GENEL KOORDİNASYON ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ BİLGİ TOPLAMA, ARAŞTIRMA, DEĞERLENDİRME 24

25 EYLEM PLANI SONUÇLARI Sona eren 1. Ulusal uyuşturucu eylem planının değerlendirme raporuna göre; Arz Azaltımında ; 47 faaliyetten 16 sının tam, 23 ünün kısmen olmak üzere 39 unun başarı ile tamamlandığı, 8 faaliyette ise başarısız olunduğu görülmüştür. Talep azaltımı başlığındaki 83 faaliyetten 27 tam, 43 kısmen olmak üzere 70 inin başarıya ulaştığı, 13 faaliyette başarısız olunduğu görülmüştür. Eylem Planının başarı düzeyinin arzu edilen oranda olmamasında; faaliyet sayısının fazlalığı, bazı faaliyetlerin ölçülebilirliğinin zor olması ve koordinasyondaki belirsizlik ya da ikilemler önemli oranda etkili olmaktadır. 25

26 TBMM KONUYA BÜYÜK BİR ÖNEM VERMEKTEDİR TBMM madde bağımlılığı ve kaçakçılığının önlenmesi konusuna katkı sağlamak amacı ile 23. Yasama Döneminde ve 2008 yılında Uyuşturucu Başta Olmak Üzere Madde Bağımlılığı ve Kaçakçılığı Sorunlarının Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi amacıyla bir Meclis Araştırması Komisyonu kurmuştur. Rapor TBMM Genel Kurulunda 26 Şubat 2009 tarihinde görüşülmüştür. Bu Komisyonun hazırladığı rapor mevcut durum ve yapılması gerekenleri saptamak açısından çok değerli bilgilere sahiptir. 26

27 TBMM KOMİSYONU ÖNERİLERİ Öneri 1: Çalışma yapan tüm kurumlar arasında etkili bir koordinasyon sağlanması, Strateji ve Eylem Planının takibi amacıyla doğrudan Başbakanlığa bağlı, gerekli yetkilerle donatılmış en az genel müdürlük seviyesinde kurumsal bir yapılanmaya acilen gereksinim vardır. Öneri 2: Topluma madde bağımlılığının bir sağlık sorunu olduğu mesajı vurgulanarak ve daha yoğun olarak verilmelidir. 27

28 TBMM KOMİSYONU ÖNERİLERİ Öneri 3: Madde kullanımının önlenmesi ve kontrol altına alınmasını amaçlayan etkinliklerin tanımında standart bir terminoloji kullanılmalıdır. Sektörler arası ortak bir politikanın temel ilkelerinden biri ortak lisan kullanmaktır Bu konuda Sağlık Bakanlığı diğer kurumlarla birlikte bir ortak dil komisyonu kurarak çalışmalarına başlamıştır. 28

29 TBMM KOMİSYONU ÖNERİLERİ Öneri 4: Uyuşturucu ile mücadelede etkin müdahale yapılabilmesi için dağınık olan mevzuatın toparlanması ve uyuşturucu ile mücadeleye yönelik tek kanun çatısı altında düzenleme yapılması gerekmektedir. Bu nedenle, özel kanunlardaki hükümler yürürlükten kaldırılarak, çağın ve ülkemizin koşullarına uygun biçimde Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerle Mücadele Kanunu adıyla özel bir kanun çıkarılmalıdır. 29

30 TBMM KOMİSYONU ÖNERİLERİ Öneri 5: Toplumda önemli yaralara sebebiyet veren uyuşturucu madde suçları ile ilgili olarak yargılamada ihtisas mahkemelerinin oluşturulması, sadece uyuşturucu madde suçlarından görevli Cumhuriyet Savcıları bulunması; ayrıca, görevli mahkemelerinin kurulması hususunda gereği yapılmalıdır. 30

31 TBMM KOMİSYONU ÖNERİLERİ Öneri 6: Mevzuatımızda ispat yükümlülüğünün iddia makamı ile davalı taraf arasında paylaştırılmasına yönelik bir düzenleme düşünülmektedir. Bu şekilde Türkiye nin suç gelirleri ve çıkar amaçlı suçlulukla mücadelesine büyük bir ivme kazandıracağı düşünülmektedir. Bu uygulama benimsendiği takdirde, delillendirmeye ilişkin problemler büyük ölçüde ortadan kalkacak, suçluların kaynağı belli olmayan malvarlıklarının müsadere edilebilmesinin önü açılacaktır. 31

32 ÖNERİLERİN ÖZETİ Kurum çok koordinasyon yok, Başbakanlığa bağlı genel müdürlük kurulmalı Kanun çok, şemsiye kanun yok, Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerle Mücadele Kanunu çıkarılmalı 32

33 KAYNAKLAR Bağımlılık Yapıcı Maddeler ve Bağımlılık ile Mücadelede Ulusal Politika ve Strateji Belgesi Bağımlılık Yapıcı Maddeler Ve Bağımlılıkla Mücadelede Ulusal Politika Ve Strateji Belgesi nin Uygulanması İçin Eylem Planı Birinci Eylem Planı İkinci Eylem Planı Türkiye Bağımlılık Yapıcı Maddeler ve Bağımlılık ile Mücadele 2010 Yılı Ulusal Raporu TBMM Uyuşturucu Başta Olmak Üzere Madde Bağımlılığı Ve Kaçakçılığı Sorunlarının Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu 33