MESLEK LİSESİ SON SINIF ÖĞRENCİLERİNİN

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 20, Aralık 2015, s MESLEK LİSESİ SON SINIF ÖĞRENCİLERİNİN Yasemin AYYILDIZ 1 SOSYO-DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİNE GÖRE İŞSİZLİK KAYGILARININ İNCELENMESİ Özet Bu araştırmada, meslek liselerine devam eden son sınıf öğrencilerinin işsizlik kaygıları sosyo-demografik özelliklerine göre saptanmaya çalışılmıştır. Nicel olarak tasarlanan bu çalışmada genel tarama modellerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmada öğrencilere sosyo-demografik özelliklerine yönelik kişisel bilgi formu ve işsizlik kaygı düzeylerini belirlemek üzere Spielberger Durumluk Kaygı Ölçeği kullanılmıştır. Yapılan araştırma sonucunda, cinsiyete göre anlamlı bir farklılığın olduğu ve erkek öğrencilerin kaygı düzeylerinin daha yüksek olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Araştırmada okuduğu bölüm olarak kimya, elektrik ve metal bölümleri arasında anlamlı bir farkın olduğu ve elektrik bölümünde okuyan öğrencilerin kaygı düzeyinin yüksek olduğu bulgusu elde edilmiştir. Aylık ailenin geliri incelendiğinde anlamlı farkın, geliri en yüksek olan ailede olduğu; yine aylık öğrencinin aldığı harçlık incelendiğinde anlamlı farkın, en düşük harçlığı alan grupta olduğu; bulgusuna ulaşılmıştır. Ayrıca akademik başarı düzeyine, aldıkları eğitimin yeterliliğine bakış açılarına ve iş deneyimine göre anlamlı bir farklılığın olmadığı verileri elde edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Gençlik, Örgün Eğitim, Kaygı, İşsizlik Kaygısı, INVESTIGATION of CONCERNS UNEMPLOYMENT VOCATIONAL HIGH SCHOOL STUDENTS of BY SOCİO- DEMOGRAPHİC CHARACTERİSTİCS Abstract In this research, the unemployment anxiety of the students who are studying at technical high schools according to socio-demographic features. For this quantitively designed study, the relational screening model was used. 1 South Russian University, Instıtute of Management, Busıness and Law, oflu_kimyager@hotmail.com

2 Yasemin Ayyıldız 176 In this research, in order to define personal data form about socio-demographic features and the level of situational anxiety, Spielberger Situational Anxiety Scale was used. As a result of the research, it is reached that according to the genre there is a meaningful difference and the male students anxiety is higher. According to the branch that the students are studying at chemisty, electric and metal branches, there is a meaningful difference among these branches and the anxiety of students of electric branch is higher than the others. According to the monthly family income, it is seen that the meaningful difference appears in the family that has the highest income, according to the pocket money of the students, it is seen that the meaningful difference appears in the students that have the highest pocket Money. And also, no meaningful difference, according to the academical success level, efficiency of education and work experience, has been found. Keywords: Youth, Education, Anxiety, Unemployment Anxiety 1.GİRİŞ Herhangi bir toplumun ruhu sahip olduğu gençlik gücüdür. Gençliğin sahip olduğu bu durdurulmaz enerji ile toplumu dönüştürmek, genç nüfus ile daha güçlü olabilir. Eğitim bu enerjiyi en iyi yönlendirebileceğimiz kaynaktır. Örgün eğitim, Milli Eğitimin amaçlarına göre hazırlanmış eğitim programlarının belli yaş gruplarındaki bireylere okullarda düzenli olarak yapılan eğitim-öğretim çalışmaları olarak tanımlandığı görülmektedir. (Fidan, 2012). Ülkemizde, eğitimle ilgili yaşanan pek çok sorundan biri de, liseye devam eden öğrencilerin karşı karşıya bulundukları durumlardır. Lise çağları, ergenlik sürecinin getirdiği gelişimsel özellikler, aile içi ilişkilerinin hassasiyeti ve tüm geleceği etkileyecek kararların alındığı bir dönem olması sebebiyle oldukça zorlayıcıdır (Aydın, ve Çiftel, 2013). Lise son sınıfına gelindiğinde gelecek kaygısı artmakta, aileler ve okullar da bu konuda bireye iyi bir geleceğe ve iş yaşamına yönelik fikirler empoze etmeye çalışmaktadır. Böylesine zorlu ve kaygı dolu bir yolculuğu, bir ergenin tek başına yürümesi elbette doğru değildir. Çocukluktan yetişkinliğe geçişin ara döneminde, bir ergene destek verilmesi son derece önemlidir. Bu nedenle, okul yöneticilerinin, öğretmenlerinin, rehber uzmanlarının ve ailelerin ortak bir anlayışa dayalı işbirliğiyle sorunların çözümüne katkı sağlaması gerekmektedir. Bunu yapabilmenin başlangıç noktasını da, bu dönemde yaşanması muhtemel olan ve yaşanan sorunlar ve çözümleri hakkında yeterli ve sağlıklı bilgiler edinmek oluşturur. (Aydın, ve Çiftel, 2013). Bireylerin yaşamları boyunca verdikleri bu önemli kararlardan biri de meslek seçimidir. Bunun en önemli nedenlerinden biri meslek seçiminin bireylerin yaşam tarzlarını belirlemesidir (Kuzgun, 2004) Bu bağlamda bireyin seçmiş olduğu meslek, sosyal ve ekonomik çevresinin şekillenmesi, çalışma ortamı gibi birçok konuda belirleyici bir rol oynamaktadır (Alparslan ve Kılcıgil, 2005; Çelikkaleli, 2004; Çelikkaleli ve Gündoğdu, 2005).

3 177 Meslek Lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin Sosyo-Demografik Özelliklerine Göre İşsizlik Kaygılarının İncelenmesi Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (ILO) 2015 Dünya İstihdam Raporu"na ilişkin bilgi veren ILO Genel Direktörü Guy Ryder dünyada yaş arası yaklaşık 74 milyon gencin geçen yılı iş arayarak geçirdiği ve yetişkinlere göre gençler arasındaki işsizliğin 3 kat daha fazla olduğu belirtti. Türkiye İstatistik Kurumu Temmuz 2015 verilerine göre Türkiye genelinde 2015 yılı Temmuz döneminde geçen yılın aynı dönemine göre, yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı 0,1 puanlık artış ile %18,3 olmuştur. İşsizlik ekonomik bir sorun olmanın ötesinde, toplumsal ve kişisel içerimleri olan çok yönlü bir olgudur. Sorunun önemli bir boyutu olan kaygıyı Spielberger (1972), stres yaratan durumların oluşturduğu üzüntü, algılama ve gerginlik gibi hoş olmayan duygusal ve gözlenebilir tepkiler olarak tanımlamaktır. İşsizliğin, işsiz kalan kişilerde yarattığı korku, fiziksel ve ruhsal sağlığın bozulması, değersizlik, mutsuzluk, kendini yalnız hissetme, sorumluluklarını yerine getirememe, öfke, yoksulluk ve toplumsal dayanışmanın bozulması, toplumun değer yargılarının yitirilerek ortaya çıkardığı ümitsizliktir (Kepceoğlu, 2001). Öğrencilerin birçoğunun işsizlik kaygısını taşıdığı ve uzun süre devam ettirdiği bunun sonucu olarak da bu durumun ciddi riskler ve problemler yarattığını söylemek mümkündür. Bu araştırmanın temelini meslek lisesine devam eden öğrencilerin işsizlik kaygısını saptamak oluşturmaktadır. Araştırmadan elde edilecek bulguların, sonra ki süreçte yapılacak önleyici ve tedavi edici çalışmalara katkı sağlaması beklenmektedir. Bu çerçevede yapılan araştırmada ortaöğretim kurumlarında meslek liselerine devam eden son sınıf öğrencilerinin işsizlik kaygılarını çeşitli sosyo-demografik özelliklere göre belirlemek amaçlanmaktadır. Bu amaçla aşağıdaki sorular cevaplanmaya çalışılmıştır: 1. Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin işsizlik kaygı düzeyleri cinsiyete göre farklılaşmakta mıdır? 2. Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin işsizlik kaygı düzeyleri iş deneyimi düzeyine göre farklılaşmakta mıdır? 3. Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin kaygı düzeyleri okuduğu bölüme göre farklılaşmakta mıdır? 4. Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin işsizlik kaygı düzeyleri ailenin aylık ortalama gelir düzeyine göre farklılaşmakta mıdır? 5. Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin işsizlik kaygı düzeyleri öğrencinin aldığı aylık harçlık düzeyine göre farklılaşmakta mıdır? 6. Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin işsizlik kaygı düzeyleri akademik başarı düzeyine göre farklılaşmakta mıdır? 7. Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin işsizlik kaygı düzeyleri aldıkları eğitimin yeterliliğine bakış açılarına göre farklılaşmakta mıdır? 2.Yöntem 2.1.Araştırmanın modeli Nicel olarak tasarlanan bu çalışmada genel tarama modellerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. İlişkisel tarama modelleri, iki ve daha çok sayıdaki değişken arasındaki birlikte değişimin varlığını ve derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma modelidir (Karasar, 2005).

4 Yasemin Ayyıldız Araştırmanın evreni ve örneklemi Araştırma evrenini, eğitim-öğretim yılında Tekirdağ İli Çerkezköy ilçesi ve örneklemini burada bulunan meslek liselerinin çeşitli bölümlerinin son sınıfında okuyan 75 kız ve 109 erkek öğrenci olmak üzere toplam 184 öğrenci oluşturmaktadır Veri Toplama Araçları Araştırmada öğrencilere kişisel bilgi formu verilmiş, bu formda öğrencilerin sosyodemografik (okuduğu bölüm, cinsiyet, ailenin geliri, aylık alınan harçlık, iş deneyimi, aldığı eğitimin yeterliliği, eğitim dışı bireysel avantajları ve akademik başarı düzeyleri) bilgileri sorgulanmıştır. Ayrıca işsizlik kaygısını ölçmek için Spielberg ve arkadaşları (1970) tarafından geliştirilen Durumluk Kaygı Envanterinin Türkçe ye uyarlanması ve standardizasyonu Necla Öner ve Ayhan Le Compte tarafından yapılmıştır. Durumluk Kaygı Envanterinin bireyin belli bir anda ve belirli koşullarda kendisini nasıl hissettiğini betimlemesini, içinde bulunduğu duruma ilişkin duygularını dikkate alarak cevaplamasını gerektirmektedir. Ölçek yirmi maddeden oluşmuştur. Durumluk Kaygı Envanterinin yanıtlanmasında; maddelerin ifade ettiği duyuş, düşünce ya da davranışların şiddet derecesine göre hiç, biraz, çok, ve tamimiyle şıklarından birinin seçilmesi istenir. Envanterinin de doğrudan (düz) ve tersine çevrilmiş ifadeler vardır. Olumlu duyguları dile getiren ters ifadeler puanlanırken 1 ağırlık değerinde olanlar 4 e 4 ağırlık değerinde olanlar ise 1 e dönüştürülür. Olumsuz duyguları dile getiren doğrudan ifadelerde 4 değerindeki yanıtlar kaygının yüksekliğini gösterir. Tersine çevrilmiş ifadelerde ise 4 değerindeki yanıtlar düşük 1 değerindeki yanıtlar yüksek kaygıyı gösterir. Durumluk Kaygı Envanterinde 10 tane (1,2,5,8,10,11,15,16,19 ve 20. maddeler) tersine çevrilmiş ifade vardır. a) Durumluk Kaygı Envanterinin Güvenirliği: Öner ve Le Compte tarafından yapılan güvenirlik çalışmasında, Alpha güvenirlik katsayısını Durumluk Kaygı Envanterinin için 0,94-0,96 arasında bulunmuştur. Test-tekrar test güvenirlik sayısı ise çeşitli uygulamalarda, Durumluk Kaygı Envanteri için 0,26-0,68 arasında bulunmuştur. Ayrıca bu araştırmada elde edilen verilerden Durumluk Sürekli Kaygı Envanterinin Alpha güvenlik katsayısı 0,76, test-yarı test güvenirlik katsayısı ise 0,97 olarak bulunmuştur. Güvenirlik katsayılarının yüksek bulunması Durumluk Kaygı Envanterinin güvenilir olduğunu göstermektedir. b) Durumluk Kaygı Envanterinin Geçerliği: Öner (1997), ölçeği bir grup (N=226) bireye normal ve kaygılı (hasta) oldukları durumlarda uygulamış, kaygılı oldukları durumlarda durumluk kaygı düzeyleri normal zamanlardaki kaygı düzeylerin den yüksek bulunmuş ( p<0.001 ), sürekli kaygı düzeyleri arasında ise önemli bir fark görülmemiştir. Bu sonuç Envanterin yapı geçerliliğinin kanıtı sayılmıştır. c) Durumluk Kaygı Ölçeğinin Puanlanması Yorumlanması: Ölçekten elde edilen toplam puan değeri 20 ile 80 arasında değişir. Büyük puan yüksek kaygı seviyesini, küçük puan ise düşük kaygı seviyesini belirtir.

5 179 Meslek Lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin Sosyo-Demografik Özelliklerine Göre İşsizlik Kaygılarının İncelenmesi 3. Bulgular ve Yorum Araştırmaya meslek lisesi son sınıf öğrencilerinin cinsiyet, iş deneyimi, okuduğu bölüm, ailenin aylık geliri, öğrencinin aldığı aylık harçlık, öğrencinin akademik başarı düzeyi, öğrencilerin aldıkları eğitime bakış açıları gibi sosyo-demografik özelliklerine ilişkin dağılım Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Araştırmaya katılan meslek lisesi son sınıf öğrencilerinin sosyo demografik dağılımları Sosyo Demografik Özellikler N % Cinsiyet Kız 75 40,8 Erkek ,2 İş Deneyimi Evet ,5 Hayır 47 25,5 Okuduğu Bölüm Bilişim 37 20,1 Kimya Elektrik ,8 19,6 Tekstil Metal ,0 18,5 Ailenin Aylık Geliri 1500 e kadar 89 48, , ve üzeri 43 23,4 Aylık Alınan Harçlık , ve üstü Akademik Başarı Düzeyi İyi ve çok iyi Orta Kötü Aldıkları Eğitime Bakış Açısı Evet Kararsızım Hayır ,9 27,2 22,3 41,8 35,9 29,3 41,3 29,3 Araştırmaya katılan öğrencilerden % 40,8 kız, % 59,2 erkek, % 74,5 inin iş deneyimi var, % 25,5 inin iş deneyimi yok, %20,1 bilişim, %22,8 kimya % 19,6 sı elektrik, % 19,0 u tekstil % 18,5 i metal bölümünde eğitim ve öğretimine devam etmektedir. Aylık geliri, 1500 e kadar olanlar % 48,4, arasında olanlar % 28,3, 2500 ve üzeri olanlar % 23,4 oranındadır. Öğrencilerin aldıkları aylık harçlıklara göre 0-75 e kadar % 29,9, arasında % 42,9, 151 ve üstü % 27,2 oranındadır. Akademik başarı düzeyi, İyi ve çok iyi % 22,3, Orta % 41,8, Kötü %35,9 oranındadır. Aldıkları eğitime bakış açıları evet % 29,3, kararsızım % 41,3, hayır % 29,3 oranındadır. Araştırmaya katılan meslek lisesi son sınıf öğrencilerinin cinsiyetlerine göre kaygıyla başa çıkma ölçek puanlarına ilişkin ortalama, standart sapma, N değerleri ve t testine ilişkin istatistikler Tablo 2 de yer almaktadır.

6 Yasemin Ayyıldız 180 Tablo 2. Meslek lisesi son sınıf öğrencilerinin cinsiyetlerine göre durumluk kaygı tutumlarına ilişkin t testi sonuçları Cinsiyet N X Ss t P İşsizlik kaygısı Kadın 75 2,2080, ,52 0,045 Erkek 109 2,3096,29732 Tablo 2 incelendiğinde, kaygının kız öğrencilerde puan ortalaması 2,2080, erkek öğrencilerde puan ortalaması 2,3096 olarak hesaplanmıştır. İki grup arasındaki farkın anlamlılığını test etmek amacıyla hesaplanan t değerine göre (t= -2,52, p<.05) anlamlı bir fark bulunmuştur. Bu bulguya göre erkek öğrencilerin kaygı düzeyleri kız öğrencilere göre yüksek bulunmuştur. Tablo 3 te Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin iş deneyimi düzeylerine göre kaygı düzeylerine ilişkin bulgulara yer verilmiştir. Tablo 3. Meslek lisesi son sınıf öğrencilerinin iş deneyimi düzeylerine göre durumluk kaygı tutumlarına ilişkin t testi sonuçları İş N X Ss t P deneyimi İşsizlik kaygısı Evet 137 2,2661, ,176 0,140 Hayır 47 2,2745,25492 Tablo 3 te Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin iş deneyimi düzeylerine göre kaygı düzeylerine ilişkin Varyans Analizi sonuçları incelendiğinde, iş deneyimine göre anlamlı bir farklılığın olmadığı görülmektedir. Tablo 4 te Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin bölümlere göre kaygı düzeylerine ilişkin bulgulara yer verilmiştir. Tablo 4. Okuduğu Bölüme Göre Meslek lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin durumluk kaygı tutum puan ortalamaları, standart sapmaları, F değerleri ve önemlilik düzeyleri N Ortalama Ss Sd KO KT F P İşsizlik Kaygısı 1.Bilişim 37 2,2716,33779 GA=1,098,274 2.Kimya 42 2,1429, Gİ=13,3799,075 3,Elektrik 36 2,3597, Tekstil 35 2,2600, Metal 34 2,3309, ,016 Tablo 4 te Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin bölümlere göre kaygı düzeylerine ilişkin Varyans Analizi sonuçları incelendiğinde, elektrik ve metal bölümünün kaygı düzeylerinde anlamlı bir fark bulunmuştur ve elektrik bölümünün kaygı düzeyinin daha yüksek olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Tablo 5 te Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin ailenin aylık gelirine göre kaygı düzeylerine ilişkin bulgulara yer verilmiştir.,007 3>5

7 181 Meslek Lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin Sosyo-Demografik Özelliklerine Göre İşsizlik Kaygılarının İncelenmesi Tablo 5. Aylık Gelire Göre Meslek lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin durumluk kaygı tutum puan ortalamaları, standart sapmaları, F değerleri ve önemlilik düzeyleri İşsizlik Kaygısı e kadar ve üzeri N Ortalama Ss Sd KO KT F P 89 2,2994,25778 GA=1,178, ,1452, Gİ=13,299,073 8, ,3523, >1 Tablo 5 te Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin aylık gelir düzeylerine göre kaygı düzeylerine ilişkin Varyans Analizi sonuçları incelendiğinde, ailelerin gelir düzeyleri arasında anlamlı bir fark bulunmuştur ve gelir düzeyi en yüksek olan ailede kaygı düzeyinin daha yüksek olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Tablo 6 da Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin aldıkları aylık harçlıklarına göre kaygı düzeylerine ilişkin bulgulara yer verilmiştir. Tablo 5. Aylık Harçlıklarına Göre Meslek lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin durumluk kaygı tutum puan ortalamaları, standart sapmaları, F değerleri ve önemlilik düzeyleri İşsizlik Kaygısı N Ortalama Ss Sd KO KT F P 1.75 e 55 2,3309,28731 GA=1,150,574 kadar ,1772, Gİ=13,326,074 7, ve üzeri 50 2,2682, >3 Tablo 6 te Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin aylık harçlıklarına göre kaygı düzeylerine ilişkin Varyans Analizi sonuçları incelendiğinde, aylık harçlıkları arasında anlamlı bir fark bulunmuştur ve aylık harçlıkları en düşük olan öğrencilerde kaygı düzeyinin daha yüksek olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Tablo 7 da Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin akademik başarı düzeylerine göre kaygı düzeylerine ilişkin bulgulara yer verilmiştir. Tablo 7. Akademik Başarı Düzeylerine göre Meslek lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin durumluk kaygı tutum puan ortalamaları, standart sapmaları, F değerleri ve önemlilik düzeyleri N Ortalama Ss Sd KO KT F P İşsizlik Kaygısı 1.Kötü 41 2,3049,27924 GA=,139,070 2.Orta 77 2,7779, Gİ=14,337,079,879,417 3.İyi ve çok iyi 66 2,2379,24371 Tablo 7 de Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin akademik başarı düzeylerine göre kaygı düzeylerine ilişkin Varyans Analizi sonuçları incelendiğinde, akademik başarı düzeyleri ile kaygı arasında anlamlı bir farklılığın olmadığı görülmektedir. Tablo 8 de Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin aldıkları eğitimin yeterliliğine bakış açısına göre kaygı düzeylerine ilişkin bulgulara yer verilmiştir.

8 Yasemin Ayyıldız 182 Tablo 8. Aldıkları Eğitimin Yeterliliğine Bakış Açılarına göre Meslek lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin durumluk kaygı tutum puan ortalamaları, standart sapmaları, F değerleri ve önemlilik düzeyleri N Ortalama Ss Sd KO KT F P İşsizlik Kaygısı 1.Evet 54 2,2370,28120 GA=,252,126 2.Kararsızım 76 2,2500, Gİ=14,225,079 1,602, Hayır 54 2,3250,29712 Tablo 8 da Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin aldıkları eğitimin yeterliliğine bakış açısına göre kaygı düzeylerine ilişkin Varyans Analizi sonuçları incelendiğinde, aldıkları eğitimin yeterliliği ile kaygı arasında anlamlı bir farklılığın olmadığı görülmektedir. 4. Sonuç ve Öneriler Bu araştırmada, Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin işsizlik kaygı düzeylerinin, cinsiyet, iş deneyimi, okuduğu bölüm, ailenin geliri, aylık alınan harçlık, akademik başarı ve aldığı eğitimin yeterliliği açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma sonucunda, cinsiyet değişkeninde kaygı düzeylerinin erkek öğrencilerde yüksek olduğu görüldü. Alanda yapılan diğer çalışmalar incelendiğinde bir kısım çalışmada üniversitede öğrenim gören erkek öğrencilerin durumluk kaygı düzeylerinin, kız öğrencilere göre daha yüksek olduğu bulgusuna ulaşılmıştır (Basco ve Olea, 2013; Jahanian ve Poornaghi, 2012; Öztürk, 2008; Yıldız, Sezen ve Yenen, 2007). Waters ve Moore (2002) cinsiyetin işsizliğe verilen tepkide önemli bir faktör olduğunu ifade etmiştir. Belirtilen araştırmalardan farklı olarak Çakmak ve Hevedanlı (2004) ilgili araştırmalarında kız öğrencilerin kaygı puanları erkek öğrencilerden yüksek olduğunu gözlemlemekle birlikte, bu farkın istatistiksel olarak anlamlı olmadığı tespit edilmiştir. İş deneyimi düzeylerine göre meslek lisesi son sınıf öğrencilerinde iş deneyiminde anlamlı bir farklılığa rastlanmamıştır, ancak alanda yapılan Dursun ve Aytaç ın (2009) çalışmasında iş deneyimine sahip öğrencilerin kaygı düzeyleri herhangi bir iş deneyimi bulunmayan öğrencilerin kaygı düzeylerinden daha düşük bulunmuştur. Bu çalışma üniversite son sınıf öğrencileri üzerinde yapılmıştır. Alanda meslek lisesi son sınıf öğrencilerine yönelik bir çalışmaya rastlanmamıştır. Meslek lisesi son sınıf öğrencilerinin çoğunluğunun iş deneyimi yaşadıkları dikkate alındığında mesleki yeterlikleri ve alanda iş bulma kaygılarının bundan sonraki süreçte çalışılabileceği söylenebilir. Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin bölümlere göre kaygı düzeylerine ilişkin elektrik ve metal bölümünün kaygı düzeylerinde anlamlı bir fark bulunmuştur ve elektrik bölümünün kaygı düzeyinin daha yüksek olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Aynı ortamda aynı sistemde eğitim alan fakat bölümlerde eğitim gören öğrencilerin kaygı düzeylerinin farklı olması alandaki iş imkânları, öğrencilerin psikolojik yaklaşımları ve etkilendikleri faktörler açısından ileriki çalışmalarda incelenmesi için önemli veri olarak görülmektedir. Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin aylık gelir düzeylerine göre kaygı düzeylerine ilişkin sonuçları incelendiğinde, ailelerin gelir düzeyleri arasında anlamlı bir fark bulunmuştur ve gelir düzeyi en yüksek olan ailede kaygı düzeyinin daha yüksek olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Yılmaz, Dursun ve ark.(2014) yaptıkları araştırma sonucunda, öğrencilerin durumluk kaygı düzeylerinin, ailelerinin aylık gelirlerine göre anlamlı bir farklılık gösterdiği

9 183 Meslek Lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin Sosyo-Demografik Özelliklerine Göre İşsizlik Kaygılarının İncelenmesi tespit edilmiştir. Analiz sonucuna göre; öğrencilerin ailelerinin aylık gelirleri arttıkça, durumluk kaygı düzeyleri de yükselmektedir. Erdik ve Altıparmak (2012) liseden mezun olup üniversite sınavına hazırlanan ergenler üzerinde gerçekleştirdikleri çalışmada, gelirleri giderlerini karşılayan ergenlerin sürekli kaygı düzeylerinin, gelirleri giderlerini karşılamayan ergenlere göre daha düşük olduğunu tespit etmişlerdir. Deveci, Çalmaz ve Açık, 2012; Gül Akmaz ve Ceyhan (2009) ve Kaya ve Varol (2004) çalışmalarında ekonomik durumu düşük düzeyde olan üniversite öğrencilerinin hem durumluk hem de sürekli kaygı düzeylerinin, ekonomik durumu yüksek düzeyde olan öğrencilere oranla daha yüksek olduğunu belirlemişlerdir. Gürsoy (2006) lise öğrencileri üzerinde gerçekleştirdiği çalışmada, sosyo-ekonomik düzey yükseldikçe, lise öğrencilerinin kaygı düzeylerinin düştüğünü saptamıştır. Canbaz, Sünter ve Pekşen ( 2005) in çıraklık eğitim merkezine devam eden öğrenciler üzerinde gerçekleştirdikleri çalışmada; asgari ücretten daha düşük ücret alan çırakların durumluk ve sürekli kaygı düzeylerinin, asgari ücretten daha yüksek ücret alan çıraklara göre daha yüksek olduğunu saptamışlardır. Diğer yandan üniversite öğrencilerinin kaygı düzeylerinin, sosyo-ekonomik durumlarına göre farklılık göstermediği çalışmalar da bulunmaktadır (Akgün, Gönen ve Aydın, 2007; Arslan, 2007; Çakmak ve Hevedanlı, 2005; Genç, 2008; Karaman, 2009; Özgül, 2003; Öztürk, 2008; Tümerdem, 2007). Bu çalışmada üniversite öğrencilerinin ailelerinin gelir durumu yükseldikçe, durumluk kaygı düzeylerinin yükseldiği bulgusu şu şekilde yorumlanmaktadır: Ailelerinin gelir düzeyi arttıkça öğrenciler daha fazla tüketim yapmakta ve tüketimin sınırları yoktur. Sahip olunan tüketim sınırlarını sürdürebilecekleri endişesi durumluk kaygı düzeylerini arttırabilir şeklinde yorumlanabilir. Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin akademik başarı düzeyleri kaygı arasında anlamlı bir farklılığın olmadığı görülmektedir. Alanda yapılan diğer çalışmalar incelendiğinde öğrencilerin durumluk ve sürekli kaygı düzeylerinin, okuldaki başarı durumlarına göre anlamlı bir farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Gül, Akmaz ve Ceyhan (2009), Kaya ve Varol (2004) ve Öztürk (2008) ün çalışmalarında da üniversite öğrencilerinin durumluk ve sürekli kaygı düzeylerinin, okuldaki başarı durumlarına göre anlamlı bir farklılık göstermediği bulunmuştur. B çalışmalar yaptığımız çalışmayı destekler niteliktedir. Üngüren (2007) in çalışmasında öğrencilerin başarı düzeyleri düştükçe, durumluk ve sürekli kaygı düzeylerinin yükseldiği bulunmuştur. Karaman (2009) ın çalışmasında okul başarısı düşük olan üniversite öğrencilerinin durumluk kaygı düzeylerinin, okul başarısı daha yüksek olan öğrencilere göre daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Pirinççi (2009) ve Al-Qaisy (2011) çalışmalarında kaygı ile akademik başarı arasında pozitif bir ilişki tespit etmişlerdir. Bu bulgulardan yola çıkarak alanda öncelikle meslek lisesi öğrencilerine yönelik çalışmaların eksikliği dikkat çekmektedir. Verilerden yola çıkarak öğrencilerin orta düzeyde bir kaygıya sahip olmalarının, akademik başarılarının yükselmesine katkı sağlayacağı söylenebilir. Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin aldıkları eğitimin yeterliliğine bakış açıları ile durumluk kaygı arasında anlamlı bir farklılığın olmadığı görülmektedir. Yılmaz, Dursun ve ark.(2014) araştırmalarında öğrencilerin durumluk kaygı düzeylerinin, eğitimden memnun olup olmamalarına göre anlamlı bir farklılık göstermediğini belirlenmişlerdir. Bu çalışma yaptığımız araştırmayı destekler niteliktedir. Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin aylık harçlıklarına göre kaygı düzeylerine ilişkin analiz sonuçları incelendiğinde, aylık harçlıkları arasında anlamlı bir fark bulunmuştur. Düşük harçlık alan öğrencilerin kaygı düzeylerinin yüksek olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Bu bulguya

10 Yasemin Ayyıldız 184 göre beklentilerin ve isteklerin artması, hayata atılma, sorumluluk alma davranışlarının durumluk kaygı düzeyinin armasına sebep olabilir şeklinde yorumlanabilir. Bu araştırma, meslek lisesi son sınıf öğrencilerinin durumluk kaygı düzeyleri ile ilişkili sosyo-demografik özellikleri incelemesi bağlamında, literatüre katkıda bulunmaktadır. Meslek lisesi son sınıf öğrencilerinin durumluk kaygıları, üzerinde önemle durulması gereken bir problemi oluşturmaktadır. Çünkü bir toplumu kalkındıracak en önemli etkenlerin başında eğitimli genç nüfus gelmektedir. Genç nüfusun psikolojik olarak sağlıklı bireylerden oluşması, toplumun geleceği için de büyük önem taşımaktadır. Meslek lisesi son sınıftaki genç öğrencilerde kaygı ile ilişkili olabilecek faktörlerin belirlenmesi, öğrencilerde kaygıyı doğuran ya da besleyen kaynakların ele alınıp çözüme kavuşturulmaları mümkün olabilecektir. Bu çalışma ile böyle bir amaç doğrultusunda bir adım atılmaya çalışılmıştır. Alanda bu yönde çalışmaların eksikliği dikkat çekmektedir. Yapılacak diğer çalışmalar ile de meslek lisesi son sınıf öğrencilerinin kaygı problemlerinin incelenmesi bu yönde mevcut problemlerin tespitine ve problemlerin çözümüne ışık tutacağı ifade edilebilir. Öğrencilerin yapmayı istedikleri meslekleri yaptıkları, başarabilecekleri ve mutlu olacakları bölümlerde okudukları olanaklara sahip kılmak onların umutlu bir bakış açısına sahip olma, verimli iş yapma olanaklarını destekleyebilir. Bu bağlamda eğitimlerinin tüm dönemlerinde sahip olabilecekleri iş imkânları, meslek tanıtımları, mesleklerine yönelik çalışmaları konusunda bilgilendirilmeleri bu alanda donanımlı yetkin profesyonellerle buluşma ortamları sağlanması ayrıca gençlerin beklenti ve isteklerine dönük yenilikçi çalışma ve araştırmaların yapılmasının etkili olacağı düşünülmektedir. KAYNAKLAR AKGÜN, A., GÖNEN, S. ve AYDIN, M. (2007). İlköğretim Fen ve Matematik Öğretmenliği öğrencilerinin kaygı düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (20); ALPARSLAN, T. ve KILCIGİL, E. (2005). Ankara üniversitesi beden eğitimi ve spor yüksekokulu öğrencilerinin sosyokültürel yapı-meslek seçimi ilişkisi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3(1), AL-QAİSY, L. M. (2011). The relation of depression and anxiety in academic achievement among group of university students. International Journal of Psychology and Counselling, 3 (5); ARSLAN, Ç. (2007). Üniversite öğrencilerinin sürekli kaygı ve kişisel kararsızlık düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitimde Psikolojik Hizmetler Bilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi AYDIN O. ve ÇİFTEL N Ortaöğretim Kurumlarına Devam Eden Öğrencilerin Akademik Ve Mesleki Gelecek Kaygılarının İncelenmesi. İZÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Güz Dönemi 3, BASCO, R. E. ve OLEA, M. T. (2013). Correlation between anxiety level and academic performance of BS biology freshmen students. International Journal of Educational Research and Technology, 4 (1);

11 185 Meslek Lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin Sosyo-Demografik Özelliklerine Göre İşsizlik Kaygılarının İncelenmesi CANBAZ, S., SÜNTER, T. ve PEKŞEN, Y. (2005). Samsun Çıraklık Eğitim Merkezi ne devam eden çırakların durumluk-sürekli kaygı düzeylerinin değerlendirilmesi. Türk Tabipleri Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi; ÇAKMAK, Ö. & HEVEDANLI, M. (2004). Biyoloji öğretmen adaylarının kaygılarını etkileyen etmenler, XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz, Đnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya. ÇAKMAK, Ö. ve HEVEDANLI, M. (2005). Eğitim ve Fen-Edebiyat Fakülteleri Biyoloji Bölümü öğrencilerinin kaygı düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (14); ÇELİKKALELİ, Ö. (2004). Lise öğrencilerinin sosyal yetkinlik beklentisi düzeyleri ve psikolojik ihtiyaçları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin. ÇELİKKALELİ, Ö. ve GÜNDOĞDU, M. (2005). Eğitim Fakültesi öğrencilerinin psikolojik ihtiyaçları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(9), DEVECİ, S. E., ÇALMAZ, A. ve AÇIK, Y. (2012). Doğu Anadolu da yeni açılan bir üniversitenin öğrencilerinde kaygı düzeylerinin sağlık, sosyal ve demografik faktörler ile ilişkisi. Dicle Tıp Dergisi, 39 (2); ERDİK, C. ve ALTIPARMAK, S. (2012). Liseden mezun olup üniversite sınavına hazırlanan öğrencilerde başarı güdüsü, sürekli kaygı düzeyi ve etkileyen etmenler. Akademik Bakış Dergisi, 30; 1-9. FİDAN, N. (2012). Okulda Öğrenme Ve Öğretme", Pegem Akademi Basın Yay. Eğt. Dan. Tic. Ltd. ġti. (Baskı: Cantekin Matbaası), 3.Baskı, ISBN: , Ankara,. GENÇ, H. (2008). Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Resim-İş Eğitimi Anabilim Dalı öğrencilerinin kaygı düzeyleri üzerine bir durum çalışması. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi A.B.D. Resim-İş Öğretmenliği Bilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. GÜL AKMAZ, M. ve CEYHAN, N. (2009). Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü öğrencilerinin durumluk-sürekli kaygı düzeyleri ve kaygı nedenleri (Tokat örneği). Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1; GÜRSOY, F. (2006). Farklı sosyo ekonomik düzeydeki ergenlerin benlik tasarım düzeyleri ile kaygı düzeylerinin incelenmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (2); Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education) 30(2): [Nisan 2015] İşgücü İstatistikleri, Temmuz Kasım. 2015,

12 Yasemin Ayyıldız 186 JAHANİAN, R. ve POORNAGHİ, Z. (2012). The relationship between state-trait anxiety and students sense of social self-efficacy. World Applied Sciences Journal, 20 (3); KARAMAN, S. (2009). Sağlık ile ilgili programlarda öğrenim gören üniversite öğrencilerinin durumluk ve sürekli kaygı düzeyleri. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. KARASAR, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi, 14.Basım, Nobel Yayın, Ankara. KAYA, M. ve VAROL, K. (2004). İlahiyat Fakültesi öğrencilerinin durumluk-sürekli kaygı düzeyleri ve kaygı nedenleri (Samsun örneği). Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17; KEPCEOĞLU M.(2001) Psikolojik Danışma ve Rehberlik. Alkım Yayınevi, İstanbul KUZGUN, Y. (2004). Meslek rehberliği ve danışmanlığına giriş. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara ÖNER Necla ve Ayhan Le Compte, Durumluk ve Sürekli Kaygı Envanteri El Kitabı, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul ÖZGÜL, F. (2003). Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu öğrencilerinde durumluk ve sürekli kaygı düzeyleri. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. ÖZTÜRK, A. (2008). Manisa Celal Bayar Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Öğretmenlik Programı öğrencilerinin durumluk ve sürekli kaygı düzeyleri ile akademik başarıları arasındaki ilişki. Pamukkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Sporda Psiko-Sosyal Alanlar Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. PİRİNÇÇİ, L. N. (2009). Lise öğrencilerinin mükemmeliyetçilik düzeyleri ile kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Klinik Psikoloji. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. TÜMERDEM, R. (2007). Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi ve Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya son sınıf öğrencilerinin kaygılarını etkileyen etmenler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (20); ULAŞ Ö.ve YILDIRIM İ.(2015). Lise Öğrencilerinde Mesleki Olgunluğun Yordayıcıları. Spielberger, C.D. (1972). Anxiety : Current Trend in Theory and Research. New York: Akademic Press. Uluslararası Çalışma Örgütü: 2015'te işsizlik ve eşitsizlik artacak, (b.t.). 09.Eylül.2015, ÜNGÜREN, E. (2007). Lise ve üniversitelerde turizm eğitimi alan öğrencilerin umutsuzluk ve kaygı düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi:

13 187 Meslek Lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin Sosyo-Demografik Özelliklerine Göre İşsizlik Kaygılarının İncelenmesi Antalya da bir uygulama. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. ÜSTÜN G., DEDEKOÇ Ş. Ve ark. (2014). Üniversite Son Sınıf Öğrencilerinin İş Bulmaya İlişkin Umutsuzluk Düzeylerinin İncelenmesi, Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 3(2), WATERS, L.E. & MOORE, K.A. (2002). Predicting self-esteem during unemployment: The effect of gender, financial deprivation, alternate roles, and social support, Journal of Employment Counseling, 39, YILDIZ, M., SEZEN, A. ve YENEN, İ. (2007). İlahiyat Fakültesi öğrencilerinde durumluk-sürekli kaygı düzeyleri ile akademik güdülenmeler arasındaki ilişkinin incelenmesi. D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXV; YILMAZ İ.A., Dursun S., ve ark. (2014) Üniversite Öğrencilerinin Kaygı Düzeyinin Belirlenmesi: Bir Örnek Çalışma, Electronic Journal of Vocational Colleges- December/Aralık 2014s