Yrd. Doç. Dr. Adnan Boyacı

Transkript

1 YAPıLANDıRMACıLıK DISIPLIN VE SORUN DAVRANıŞLARıN YÖNETIMI (BÖLÜM4) Yrd. Doç. Dr. Adnan Boyacı

2 Grup Dinamiği (Kounin) Modeli Öğretmenlerin disiplin hakkındaki endişesinin temel nedeni sınıftaki gruptur. Sınıfta çoğu yaptıklarımızın amacı sınıftaki grubun başarısını artırmaktır. Grup dinamiği modeli, öğretmenin sınıftaki etkisi ve yetkisiyle ve öğretmenlerin sınıfta etkili bir çalışma ortamını nasıl oluşturacağı ile ilgilidir. Model aynı zamanda, grup ile grup üyelerinin her biri arasındaki ilişkilerin olumsuz davranışları nasıl etkilediğine odaklanır. Bu modelde, disiplin öğretimden ayrı bir şey değildir, fakat eğitim sürecinin bir parçasıdır. Sorunlu davranış; yol göstererek, açıklamalarda ve aydınlatmalarda bulunarak, ipucu vererek, hataları düzelterek ve buna benzer başka şekilde idare edilebilir, ele alınabilir. Bu da bizi etkili disiplinin Disiplin öğretimin ayrılmaz parçasıdır. ilkesine götürür.

3 Grup Dinamiği (Kounin) Modeli Disiplinle ilgili metotlar sadece kontrol etmekle değil aynı zamanda öğrenmeyle de ilgilidir. Jacob Kounin in araştırmasında başarılı sınıf yönetimi ile ilgili iki öğretmen tipi belirlenmiştir Bu öğretmen tipleri uyanıklık ve örtüşmedir. Uyanıklık: Başın arkasında gözler olarak da ifade edilmekte ve sınıfta ne olup bittiğinden haberdar olma anlamında kullanılmaktadır. Kounin çalışmasında, bir öğretmenin çocukların ne yaptığını sadece bilmesinin yetmediğini, bunları bildiğini öğrenciye göstermesi gerektiğini belirlemiştir.

4 Grup Dinamiği (Kounin) Modeli Örtüşme (Zamanlama-Overlapping): Kounin in belirttiği ikinci özellik bir anda iki farklı şey yapma yeteneğine sahip olmaktır. Uyanıklık gibi örtüşme aynı anda kemanı ve trombonu idare etmek gibi orkestrayla ilgili bir niteliktir. Etkili sınıf yönetimi orkestra yönetme yeteneği gerektirir. İşin özü zamanlamadır, aynen orkestrada olduğu gibi.

5 Kişisel-Sosyal Gelişim Modeli Kişisel-sosyal gelişim modelinin hedefi, bireylerin kendi davranışlarını kendilerinin yönetmeleridir. Bu yetenek yaşantıyla ve deneyimle kazanılır. Öğrencilerde otokontrolü geliştirmek için, amaç belirlerken ya da problem çözerken uygun davranışı seçme olanağının öğrenciye tanınması gerekir. Çocuklarlın kendi etkinliklerinin neden ve etkilerini görme becerisini geliştirmesine yardımcı olmak gerekir. Bireyler, başlarına gelen şeylerin kendilerinin dışındaki (şans, kader ya da diğer güç kaynakları gibi) güçlerin bir sonucu olduğunu düşünmesi dışsal kontrol inancıdır. Eğer bireyler başlarına gelen şeyle kendi davranış ve özellikleri arasında nedensel bir ilişki algılıyorsa, bu içsel kontrol inancıdır.

6 Kişisel-Sosyal Gelişim Modeli Kendi davranışlarını yönetme yeteneği, dışsal kontrolden çok içsel kontrole gereksinim duyar. Öğrenciler kendi kişisel çabalarıyla bir görevi başarıyla tamamladığında, öğretmenler buna dikkat çekerek öğrencinin bu duygusunu geliştirmesine yardımcı olabilirler. Öğretmenler, fazla sosyal olmayan öğrencilerin negatif davranışlarını, sosyalyararlı davranışlara dönüştürerek içsel kontrol merkezlerini geliştirirler. Bireyin nasıl davranacağını amaçlar belirler.

7 Kişisel-Sosyal Gelişim Modeli Uygun Davranışı Seçme: Bu modelde, çocukların kendi davranışlarını seçmeyi öğrenmeleri vurgulanmaktadır. Öğretimde uygun davranışı seçme yeteneğini geliştirmek için çok sayıda fırsat vardır. Örneğin, ikiden sekize kadar değişen sayılardaki gruplara, başarabilecekleri hedefler gösterilir, fakat grup üyelerinin hedefe ulaşmayı nasıl başaracakları tamamıyla kendilerine bırakılır. Bu durum, çocukların birbirleriyle sosyal ilişki kurmayı ve bağımsızca karar vermeyi öğrenmelerine yardımcı olur. Öğrenciler aynı zamanda okullarında ve yaşadıkları toplumda birlikte yaşamaktan kaynaklanan sorunlar üzerine çalışır ve olası bir planın çözümünü test etme olanağı bulurlar.

8 Kişisel-Sosyal Gelişim Modeli Disiplinin Eğitim Yönü: Çocukların hangi durumlarda nasıl davranacaklarına dair hazır bir reçete yoktur ve sorunlar karşısında duruma göre çözüm üretmeleri önemlidir. Yaşamdaki sorunlar planlı olmayıp anlık ortaya çıkmaktadır. Yeni nesilden, gelecekteki tahmin edemeyeceğimiz sorunları çözebilmesi beklenmektedir. Çocukların gelecekteki sorunları çözebilmeleri için okulda problem çözme olanaklarına sahip olmaları ve bu beceriyi geliştirmeleri gerekir. Kişisel-sosyal gelişim modeli, disiplinin eğitim yönüdür. Amaç, bireylerin çevrelerini kontrol edebilmelerini kolaylaştırmaktır. Grup dinamiği ve kişisel-sosyal gelişim modelleri; disiplini, dış çevreden gelen direktiflerden ziyade eğitimin bir parçası olarak görür.

9 İnsanlar Arası İlişkileri Çözümleme Modeli: Berne ve Harris Berne ye göre insanların ego durumları, yaşam deneyimlerinden ve zihinde bilinçli ve bilinç dışı yaşantılardan oluşur. Bu deneyimler, sanki ses kayıt cihazına kayıt eder gibi önce kaydedilir ve daha sonra yeri geldikçe tekrar dinlemek üzere saklanır. Üç tip ego durumu vardır: Bunlar 1. anne-baba, 2. çocuk ve 3. yetişkin ego durumlarıdır

10 İnsanlar Arası İlişkileri Çözümleme Modeli: Berne ve Harris Anne Baba Ego Durumu: Anne-baba ego durumu, küçük yaşlardayken bireyin anne babasıyla geçirdiği yaşantılardan akılda kalanları içerir. Bunlar, çocukluktan itibaren duyduğumuz gerçekler, kurallar, ilkelerdir. Anne-baba ego durumuna ilişkin ifadelere, Asla yalan söyleme., Geceleri yalnız başına dışarı çıkma., Dışarı çıkmadan önce ödevini bitir. örnekleri verilebilir. Anne-baba ego durumu bireyi denetler ve yönlendirir. Çocuk Ego Durumu: Çocuk ego durumu, çocukların gördükleri ve yaptıklarına ilişkin verdikleri tepkileri içerir. Duygular, genellikle çocuk ego durumu aracılığıyla şu şeklide ifade edilir: Neden hep ben temizliyorum? Bundan nefret ediyorum ve bir daha temizlemeyeceğim. Çocuk ego durumu, merak ve yaratıcılık gibi olumlu ifadeleri de içerir.

11 İnsanlar Arası İlişkileri Çözümleme Modeli: Berne ve Harris Yetişkin Ego Durumu: Bilinçli düşünce ve yargı içerir. Yetişkin, anne-baba ego durumunun kurallarını test eder. Gerekiyorsa onları düzeltir ve değiştirir. Anne-baba ego durumuyla düşünüyorken, yetişkin Kahve içmek gerçekten büyümeyi engeller mi? sorusunu sorabilir. Çocuğun duyguları ifade edildiğinde, yetişkin ego durumu belirleyici olur. Yetişkin ego durumu akılcı, sorun çözücü durumları içerir. Şöyle ki: Sanırım, bir hata yapıyorsun. Bunu düzeltmen için ne gerekiyor?

12 İnsanlar Arası İlişkileri Çözümleme Modeli: Berne ve Harris Bir öğretmen yetişkin ego durumunda olmalıdır ve öğrencilerine de bunu öğretmelidir. Eğer öğrencilere yetişkin ego durumlarını geliştirme fırsatı verilirse, daha akılcı insan olacaklardır. İnsanlar birbirleriyle etkileşim kurduğunda, ifadeleri, çocuk, yetişkin ya da anne-baba ego durumundan etkilenir. Bireyin, insanlarla etkileşimlerinde hangi ego durumunu kullandığının bilincinde olması çok önemlidir. Eğer, yetişkin-çocuk gibi ayrı ego durumlarından etkileşimler olursa, o zaman etkili iletişim engellenir. Birbirine uymayan etkileşim çatışmaya yol açar ve öğrenciöğretmen ilişkisine zarar verir. Sınıfta insanlar arsı ilişkileri çözümlemeyi kullanmak için öğretmenler öğrencilerine insanlar arsı ilişkileri çözümlemeyi öğretmelidirler.

13 İnsanlar Arası İlişkileri Çözümleme Modeli: Berne ve Harris Çocuk çevresi ile ilişkilerinde, kendi yaptığı davranışlarla, ilişki kurmakta olduğu bireyin davranışlarını değerlendirir. Böylece kendi davranışının doğru ya da yanlış olduğuna dair yorum yapar. Bunu yaparken dört bakış açısı kullanır. 1. Benim Yaptıklarım Yanlış, Senin Yaptıkların Doğru 2. Benim Yaptıklarım Yanlış, Senin Yaptıkların da Yanlış 3. Benim Yaptıklarım Doğru Senin Yaptıkların Yanlış 4. Benim Yaptıklarım Doğru, Senin Yaptıkların Doğru

14 İnsanlar Arası İlişkileri Çözümleme Modeli: Berne ve Harris İnsanlar Arası İlişkileri Çözümlemenin Üstün Yanları 1. Öğrencinin bilinçaltında hangi bilgilerin yer aldığı, çok detaylı incelemelerle ortaya çıkarılabilir. 2. Öğrencinin kendi kendini çözümleme ve kendi kendini düzeltme yönünü geliştirir. 3. Sınıfın dışında, öğrencinin kişisel yaşamında da uygulanabilir. 4. Kişiler arası ilişkilerde sık sık görülen yıkıcı rollerden öğrencinin kaçınmasına yardımcı olur. 5. Öğrencilere, kendilerinin ve diğer insanların iletilerini anlama olanağı sağlar. 6. Bir iletişim ve anlayış çerçevesi sunar

15 İnsanlar Arası İlişkileri Çözümleme Modeli: Berne ve Harris İnsanlar Arası İlişkileri Çözümlemenin Zayıf Yanları 1. Anne-baba ve çocuk ego durumundan kaynaklanan davranışların üstesinden gelmek zor olabilir. 2. Öğrencileri birbirlerini psikanaliz etmeye cesaretlendirebilir. 3. Öğrenciler dil, bilişsel beceriler ve bu teknikleri kullanmayı gerektiren uslamlamaya sahip olmayabilir. 4. Anne-baba, çocuk ve yetişkin ego durumlarını ayırmak zor olabilir.

16 Uyumlu İletişim: Haim Ginott Uyumlu iletişim, ahenkli ve güvenilir bir sözlü iletişimdir. Öğretmenin söylediği, öğrencinin duruma ilişkin duygularıyla tutarlıdır. Bu şekilde öğretmenler; öğrencilerine hakaret etmekten ve korkutmaktan uzak durur ve bunun yerine, öğrencilerinin gereksinim ve arzularına duyarlılık göstermeyi artırarak yardım eder ve öğrencilerini daha iyi anlayarak kabul eder. Uyumlu bir iletişim kurmak öğrencinin onurunu korumaya ve geliştirmeye katkıda bulunur:

17 Uyumlu İletişim: Haim Ginott Uyumlu İletişim Modelinin Üstün Yönleri 1. Disiplin sorunlarının ortaya çıkmasında çok önemli bir etmen olan benlik algısının gelişmesine odaklanmaktadır. 2. Öğretmen ve öğrenci arasında olumlu ilişkileri teşvik etmektedir. 3. Öğrenci özerkliğini ön plana çıkarmaktadır. 4. Çok farklı disiplin sorunlarını önlemeye yardımcı olmaktadır.

18 Gordon Modeli Öğretmen Etkiliği Eğitimi Modeli Öğretmen etkiliği eğitimi, ödül ve cezanın çocuklar üzerinde olumlu etki yapmadığını savunmaktadır. Çocukları etkilemek, denetlemekten tamamıyla farklıdır. Çocuğu etkileyebilmek için öğretmenler, öğrencilerin karşı çıkmasına, isyan etmesine ve suçlanmasına yol açacak yöntemlerden vazgeçmeli bunun yerine öğrencinin kendi kendini kontrol etmesine olanak tanımalıdır. Yetişkinler çocukların genellikle hata yapacağını düşünmektedir. Aynı zamanda yetişinler çocukların yanlış davranışlarının kötü sonuçlara yol açacağına inanmaktadır. Bu sonucu yetişkinler kötü olarak tanımlarken, çocuklar gereksinimleri en iyi karşılayan şeyleri yaptıklarını düşünmektedir. Öğretmenler bu ayrımı gördüğünde tutumların değişmesi olasıdır. O zaman öğretmenler, insanların davranışlarının temelinde gereksinimlerine doyum arama gayreti olduğunu, bu davranışların da kötü ya da iyi diye tanımlanmaması gerektiğini anlayabilirler.

19 Gordon Modeli Öğretmen Etkiliği Eğitimi Modeli 1. Soruna Sahip Çıkma: Sınıfta sorun yaşayan öğrencinin sorununu çözebilmek için, öncelikle sorunu olan öğrencinin tespit edilmesi gerekir. Öğretmenler genellikle öğrencinin sahip olduğu sorunu göz önüne alarak, öğrenciyi değiştirmeye çalışırlar ve sonunda sorunun çözümünde yardımcı olacağını düşündükleri bazı ifadelere yönelirler. 2. Meşgul EtmekÖğrencinin olumsuz davranışını değiştirmenin bir diğer yolu ise, öğrencinin yapmak istemediği ama öğretmene göre yapılması uygun olan davranışı öğrenciye yaptırmaktır. Örneğin, bir öğrenci arkadaşıyla yaramazlık yapabilir ve belki de kendisini ve arkadaşlarını tehlikeye bile atabilir. Böyle bir öğrenciyi öğretmen hazırlamakta olduğu video gösterisine yardım için çağırabilir.

20 Gordon Modeli Öğretmen Etkiliği Eğitimi Modeli 3. Çevreyi Düzenlemek: Çoğu zaman öğretmenler öğrencinin olumsuz davranışını değiştirmek yerine sınıf ortamını düzenleyerek de etkili bir şekilde sınıftaki disiplin sorunlarını önleyebilir. Sınıfta sıkılan ve öğrenme isteği çok az olan öğrenciler diğer öğrencileri ve genellikle de tüm sınıfı rahatsız eder. Öğretmen, rol oynama, tartışma, görüşme ve laboratuar çalışmaları yaptırabilir. Uyaranlar açısından çok zayıf bir sınıf ortamı daha zengin bir öğrenme ortamına dönüştürülmelidir. Çocuğun ne öğreneceğine ilişkin bir bilgisi yoksa çocuk çoğu zaman sınıfta sorun yaratır. Çünkü sınıfta çocuğun uymak istemediği çok sayıda kural, düzenleme ve prosedür vardır. Bu tür durumlarda öğrencilere isteklerini ifade etme olanağı verilmeli, ayrıca sınıf kurallarını belirlerken görüşleri alınmalıdır 4. Etkin Dinleme: Öğrencinin anlattıkları karşısında sesiz kalmak (edilgin dinleme) ya da anlatılanları kabul ettiğini gösteren tepkiler vermek öğrenciye, anlattıklarının doğru olduğu izlenimini verebilir.

21 Gordon Modeli Öğretmen Etkiliği Eğitimi Modeli Öğretmen ve öğrenci arasındaki ilişki 1. Açıklık ve şeffaflık 2. Özen 3. Bağımsızlık 4. Bireysel olarak her bir öğrencinin kendine özgü özellikleri doğrultusunda büyümesine ve gelişmesine olanak sağlamak 5. Karşılıklı gereksinmeleri dikkate almak üzerine kurulmalıdır.

22 Gordon Modeli Öğretmen Etkiliği Eğitimi Modeli YARARLARI Etkili öğretmen öğrenci ilişkisi geliştirir. Öğrencilerin kişisel sorunları ve duyguları dikkate alınır. Öğretmenlere öğrencilerin kendi davranışlarının diğerlerini nasıl etkilediğini değerlendirebilmesi için gereksinmeleri tanımalarına yardımcı olur

23 Gordon Modeli Öğretmen Etkiliği Eğitimi Modeli SINIRLILIKLARI Öğretmenler etkin dinleme rolünden öğrenciyi yönetme ve kontrol etme rolüne geçmektedirler Öğretmen öğrencinin kendisinden farklı olan değerlerini kabul etmede zorlanabilir.

24 Uyumlu İletişim: Haim Ginott Uyumlu İletişim Modelinin Zayıf Yönleri 1. Uygulanabilecek anlamlı ilkelerden çok, yapılacakların ve yapılmayacakların geniş bir listesini içermektedir. 2. Disiplin sorunlarını çözmede kendine özgü bir yaklaşımı yoktur

25 Gerçeklik Terapisi Modeli (William Glasser) VARSAYIMLARI İnsanlara kendi davranışlarını yönetmeyi öğrenebilir Öğrenciler davranışlarının sorumluluğunu üstlenebilir İnsan davranışları gereksinmeleri gidermeye yöneliktir. Her birey kendi gereksinmelerini farklı yollardan doyurur. Öğrenciler gereksinmelerini nasıl daha iyi doyurabileceklerine ilişkin inandıkları şeyleri değiştirmek için kendilerini zorlamazlar

26 Gerçeklik Terapisi Modeli KALİTELİ OKUL Okulun temel işlevi öğrencilerin tüm gereksinmelerini doyurmaktır. Bu konuda okul yöneticisinin yöneticilik ve liderlik özellikleri önemlidir

27 Gerçeklik Terapisi Modeli KALİTELİ OKUL Yöneticilikten liderliğe geçiş. Kaliteli Okullardaki Öğretmen Davranışları Öğrenci gereksinmelerini dikkate almalıdırlar İşbirlikçi öğrenmeye önem vermelidirler. Bireysel farklılıklara uygun gereksinmelere önem verilmelidir.

28 Gerçeklik Terapisi Modeli KALİTELİ OKUL Öğrencilerin kendilerini ifade etmeleri cesaretlendirilmelidir. Baskı ve ceza istenmeyen davranışın sıklığını arttırır Standart başarı testleri yerine kendi gereksinmelerine ilişkin ölçütler oluştururlar Sınıf Kuralları az ve basittir. Öğrencilerin kişisel yaşantılarına ilgi gösterirler Okul ve sınıfla ilgili sorunlar konusunda aile işin içine karıştırılmamalıdır

29 Gerçeklik Terapisi Modeli KALİTELİ OKUL Bir sorun ortaya çıktığında öğretmen sırasıyla 1. Sorunu tanımlama 2. Sonuçlar 3. Yapılması gerekenler ve bir daha yapılması gerekenler biçiminde bir yol izleyebilir

30 Gerçeklik Terapisi Modeli (William Glasser) YARARLARI 1. Öğrenci özerkliği ve sorumluluğu artar 2. Öğrenci davranışlarının sonuçlarını görür. 3. Öğrencilerin kendilerinden kaynaklanan sorunlarının farkına varır. 4. Öğrencilerin gereksinmelerini anlamaya yardım eder. 5. Öğretmene şiddetten kaçınma olanağı sağlar 6. Sınıf toplantılarında tartışılan sorun davranışlar öğrencilerin disiplin sorunlarını anlamlarına yol açar

31 Gerçeklik Terapisi Modeli (William Glasser) SINIRLILIKLARI 1. Uygun olmayan davranışlar konusunda öğretmen öğrenciye tepki vermede zorlanır. 2. Sınıf toplantıları istenen sürede bitmeyebilir. 3. Okulda olmayı istemeyen öğrencilerin davranışlarını geliştirme konusunda plan yapmak güçtür. 4. Öğrenciler, davranışlarını geliştirme planı yapmayı gerektiren becerilere sahip olmayabilir. 5. Yaklaşım öğretmenleri sınırsız biçimde hoşgörülü ve iyimser yapmaya yöneltebilir.

32 Kaynaklar Aydın, A. (1998). Sınıf Yönetimi. Ankara: Anı Yayıncılık. Aydın M. (1994). Eğitim Yönetimi. Ankara: Hatipoğlu Yayınevi. Balcı, A. (2000). Etkili Okul ve Okul Geliştirme. Ankara: Pegema Yayıncılık. Başar, H. (2003). Sınıf Yönetimi. Ankara: Anı Yayıncılık. Boyacı, A. (2006). Administrative Challenges and Problems for Planning Paradigm of Turkish Higher Education System Emerged With European Union Membership Process International Society of Educational Planning 36th Congress. Pittsburgh, USA Boesser, B. ve Fields, M. V.Constructivist Guidance and Discipline: Preschool and Primary Education. New Jersey: Merill Prentice Hall Budak, S. (2000). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları. Celep, C. (2002). Sınıf Yönetimi ve Disiplini. Ankara: Anı Yayıncılık. Çelik, V.(2000). Eğitimsel Liderlik. Ankara: Anı Yayıncılık. Duy, B. (2007). Güdülenme ve Bireysel Farklılıklar. Eğitim Psikolojisi. Ed. Alim Kaya Ankara: Pegema Yayıncılık. Edwards, C. (1997). Classroom Discipline and Management. New Jersey: Prentice Hall. Emmer, E. T., Everstone, Corolyn M. ve Worsham, Murray E. (2003). Classroom Management. Boston: Pearson Education Inc. Erçetin, Ş. (1998). Lider Sarmalında Vizyon. Ankara. Jacobsen ve diğerleri (1985) Methods for Teaching: A Skill Approach. Columbus: Charles and Merill Pub. Comp. Jones, V ve Jones, L.. (2004). Comprehensive Classroom Management. Boston: Pearson Education Inc.

33 Kaynaklar Kauffman, J.M. (1998). Managing Classroom Behavior: A Reflective Case Based Approach. Boston: Ally and Bacon. Landau, B. (2004). The Art of Classroom Management. New Jersey: Pearson Education Inc. Manning M. L. ve Bucher, K.(2003). Classroom Management: Models, Application and Cases. New Jersey: Pearson Education Inc. Marlow, B.A. ve Page, M.L. (1998). Creating and Sustaining The Constructivist Classroom. California: Corwin Press. Şimşek, H. (1998). Paradigmalar Savaşı ve Kaostaki Türkiye. Anakara: Sistem Yayıncılık. Sarı, H. Dilmaç, B. (2004). Sınıf Yönetiminin Temelleri. Sınıf Yönetimi.M Gürsel, H. Sarı, B. Dilmaç (Ed) Konya. Smith, J.E. ve Laslett, R. (1993). Effective Classroom Mangement: A Teachers Guide. London: Routledge. Solity, J.E. (1987). Classroom Management: Principles to Practice. London: Routledge. Woolfolk, A ve Nicolich, L. (1980). Educational Psychology For Teachers. New Jersy: Prentice Hall. Ayrıca Anı Yayıncılık tarafında yayınlanan (Ed. Doç. Dr. Mustafa Çelikten) Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre Sınıf Yönetimi kitabından ve kitabın CD sinden yararlanılmıştır.