Yerel Yönetimlerde Sayıştay Denetimi

Transkript

1 Kamu Mali Yönetim Refrmu Çerçevesinde Yerel Yönetimlerde Sayıştay Denetimi Erdin İVGİN Sayıştay Başdenetçisi 8 Haziran 2005

2 Sunumun Anahatları I- Giriş II- Refrm Öncesi Mali Sistem ve Sayıştay Denetimi III-KMYK Kanununun Getirdiği Yenilikler IV-Refrm Snrası Yerel Yönetimlerde Sayıştay Denetimi V- Snuç

3 Kamu Mali Yönetim Anlayışındaki Değişiklikler Kamu kaynaklarının kullanılmasında ve kamuda etkinlik arayışları Stratejik planlama anlayışı Bütçe hazırlama ve uygulama sürecinin etkinleştirilmesi ve bütçeleme anlayışındaki değişim Harcama sürecinde yetki ve srumluluk dengesinin kurulması Mali yönetimde saydamlık Hesap verme srumluluğun etkin hale getirilmesi Denetimden beklentilerin artması ve değişmesi

4 Saydamlık Saydamlık, devletin, hedeflerini, bu hedeflere ulaşmak için hayata geçirdiği plitikaları ve bu plitikaların yarattığı snuçları izlemek için gerekli lan bilgiyi düzenli, anlaşılabilir, tutarlı ve güvenilir bir biçimde sunmasıdır. Güvenilirlik bilgiyi kullananların bilginin dğruyu yansıttığına inanmasını, bu ise inandırıcılığı sağlayan kalite kntrl mekanizmalarının kurulmuş lmasını gerektirir. Bu kalite kntrlü genelde bağımsız dış denetim ile sağlanır.

5 Hesapverme srumluluğu Bir görevi icra etmek üzere kendilerine emanet edilen kamu kaynaklarını kullananların, kaynakları kendilerine emanet edenlere karşı, kaynakların kullanımı ve görevin nasıl yerine getirildiği hususunda açıklamada bulunma zrunluluğudur. Başarılı hesapverme srumluluk ilişkilerinin temel öğeleri şunlardır: ü ü ü ü ü Ölçülebilir hedefler belirlenmesi ve srumlulukların tespiti, Hedeflerin gerçekleştirilmesi için nelere ihtiyaç duyulduğunun planlanması, İşin yapılması ve gelişmenin izlenmesi, Snuçların raprlanması, Snuçların bir değerlendirmeye tabi tutulması ve geri bildirim sağlanması.

6 Hesapverme srumluluğu Hesapverme Srumluluk Üçgeni Yasama Bağımsız, bjektif enfrmasyn Saydamlık Sayıştay Yüksek Denetim Yürütme

7 Denetim Lima Deklarasynunda denetim şöyle tarif edilmiştir: Kamu fnlarının yönetimi bir vakıf (emanet idaresi) yerine geçtiğinden, denetim kavramı ve kurumu kamu mali yönetimlerinde yaratılıştan vardır. Denetim kendi içinde bir sn değildir; ancak amacı, mali yönetimin, kabul edilen ölçütlerden ve mevzuata uygunluktan sapmalarıyla verimlilik, etkinlik ve tutumluluk ilkelerini ihlallerini: üdüzeltici eylemi mümkün kılacak, ühesap vermekle yükümlü lanların srumluluk almalarını sağlayacak, übunları telafi ettirecek veya übu tür ihlâlleri önleyecek hiç değilse daha güçleştirecek, kadar erken bulup rtaya çıkarmak lan düzenleyici bir sistemin vazgeçilmez bir parçasıdır.

8 1050 SAYILI KANUNUN ÖNGÖRDÜĞÜ KAMU MALİ YÖNETİM SİSTEMİ Bütçe kapsamı Bütçe sistemi (Klasik bütçe sistemi anlayışı) Nakit esaslı muhasebe sistemi Ön denetim Srumluluk anlayışı Saymanın hesap vermesi temelli bir anlayış

9 Mevcut (Refrm Öncesi) Sayıştay Denetimi Denetim alanı 1050 sayılı Kanuna uygun tanımlanm mlanmıştır. Yerel yönetimlery üzerindeki denetimi ikinci derece denetimdir. Denetimin amacı mevzuata aykırılıklar kları bulmaktır. Denetim saymanlık k hesabı üzerine kurulmuş ve srumluluk saymana aittir. Sayman ayrıca yaptığı işlemlerin mevzuata uygunluğundan undan da srumludur. (Tahakkuk memuru ve bazı hallerde diğer srumlularda srumluluğa a rtaktır) r) Denetimin önemli bir kısmk smı yargısal karar ile snuçlanmaktad lanmaktadır. Parlamentya sınırls rlı sayıda rapr sunulmaktadır.

10 KMYK İLE ÖNGÖRÜLEN YENİ DÜZENLEMELER Bütçe Kapsamı Çk Yıllı Bütçe Uygulaması Perfrmans Esaslı Bütçeleme Tahakkuk Bazlı Muhasebe Mali İstatistikler İç Kntrl Sistemi Hesap Verme ve Mali Saydamlık Srumluluk Dış Denetim

11 Hesap Verme Srumluluğu Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili lanlar, kaynakların etkili, eknmik, verimli ve hukuka uygun larak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raprlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından srumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zrundadır.

12 Srumlular ve Srumluluklar Bakanlar (Başbakana ve TBMM ye karşı) Üst yöneticiler (Bakana - mahalli idarelerde meclislerine) Harcama yetkilisi Mali kntrl yetkilisi Muhasebe yetkilisi Gerçekleştirme görevlileri Gelir tplamakla görevlendirilenler Mal yönetim görevlileri Bağış ve yardımları kullanmakla görevlendirilenler Yetkisiz tahsil ve ödeme yapanlar KAMU İDARELERİNİN SORUMLULUĞU

13 Dış denetimin amacı Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin hesap verme srumluluğu çerçevesinde, yönetimin malî faaliyet, karar ve işlemlerinin; kanunlara, kurumsal amaç, hedef ve planlara uygunluk yönünden incelenmesi ve snuçlarının Türkiye Büyük Millet Meclisine raprlanmasıdır.

14 Nasıl bir denetim Düzenlilik denetimi ( Mali denetim+ uygunluk denetimi) Kamu idaresi hesapları ve bunlara ilişkin belgeler esas alınarak, malî tablların güvenilirliği ve dğruluğuna ilişkin malî denetimi Kamu idarelerinin gelir, gider ve mallarına ilişkin malî işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun lup lmadığının tespiti, Perfrmans denetimi Kamu kaynaklarının etkili, eknmik ve verimli larak kullanılıp kullanılmadığının belirlenmesi, faaliyet snuçlarının ölçülmesi ve perfrmans bakımından değerlendirilmesi,

15 Nasıl gerçekleştirilecek Dış denetim, genel kabul görmüş uluslararası denetim standartları dikkate alınarak yürütülür. Denetim sırasında iç denetçilerin çalışmalarından yararlanılabilecek. Denetim raprları ilgili kamu idaresinin üst yöneticisi tarafından cevaplandırılır. Denetim raprları ve bunlara verilen cevaplar dikkate alınarak düzenlenen dış denetim genel değerlendirme rapru Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur.

16 Hesapların hükme bağlanması genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelir, gider ve mal hesapları ile bu hesaplarla ilgili işlemlerinin yasal düzenlemelere uygun lup lmadığına karar verilmesidir. Kamu Zararı Kamu zararı, mevzuata aykırı karar, işlem, eylem veya ihmal snucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden lunmasıdır. Kntrl, denetim, inceleme, kesin hükme bağlama veya yargılama snucunda tespit edilen kamu zararı, zararın luştuğu tarihten itibaren hesaplanacak kanuni faiziyle birlikte ilgililerden tahsil edilir.

17 Faaliyet Raprları Harcama yetkilileri > Birim faaliyet rapru Üst yönetici Maliye Bakanlığı İçişleri Bakanlığı > > > İdare faaliyet rapru Genel faaliyet rapru Mahalli idareler değerlendirme rapru Sayıştay TBMM > > Faaliyet raprlarını değerlendirme rapru Yönetim ve hesapverme srumluluğu görüşmesi

18 Genel uygunluk bildirimi Sayıştay, merkezî yönetim kapsamındaki kamu idareleri için düzenleyeceği genel uygunluk bildirimini, kesin hesap kanun tasarısının verilmesinden başlayarak en geç yetmiş beş gün içinde Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar. Genel uygunluk bildirimi; dış denetim raprları, idare faaliyet raprları ve genel faaliyet rapru dikkate alınarak hazırlanır.

19 Mali İstatistikler Uluslararası standartlara uygun larak bütünlük, güvenilirlik, kullanışlılık, yöntemsel geçerlilik ve ulaşılabilirlik ilkeleri çerçevesinde; yeterli mesleki eğitimi almış persnel tarafından muhasebe kayıtlarındaki verilere dayanılarak ve istatistiksel yöntemler kullanılarak Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin tümü için hazırlanır. Merkezi yönetim kapsamındaki idareler için aylık Diğerleri ve knslidesi üç ayda bir yayımlanır Bir yıla ait malî istatistikler izleyen yılın Mart ayı içinde; Sayıştay tarafından değerlendirilir ve bu amaçla düzenlenen değerlendirme rapru Türkiye Büyük Millet Meclisine ve Maliye Bakanlığına gönderilir.

20 Raprların Parlamentda Görüşülmesi Raprlar genel uygunluk bildirimi ile eş zamanlı larak TBMM ye sunulur. (13 Eylül) Millet Meclisi bu raprlar ve değerlendirmeler çerçevesinde, kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasına ilişkin larak kamu idarelerinin yönetim ve hesap verme srumluluklarını görüşür. Bu görüşmelere üst yönetici veya görevlendireceği yardımcısının ilgili bakanla birlikte katılması zrunludur. Bütçe ve kesin hesapla birlikte görüşülür. Ancak bu raprlar ile genel uygunluk bildirimi Türkiye Büyük Millet Meclisi kmisynlarında öncelikle görüşülür.

21 KMYK Kanunu Snrası Yerel Yönetimlerde Sayıştay Denetimi Sayıştayın denetim ve yargılama alanı genişliyr. Denetimin amacı değişiyr. Denetim, saymanlık hesabı denetimi lmaktan çıkıp kamu idarelerinin mali faaliyet, karar, işlem ve kaynaklarının denetlenmesine dönüşüyr. Srumluluk genişliyr. Sayıştayın her yıl denetim rapru hazırlanması zrunlu hale geliyr. Hükme bağlama (yargı) kararı, Hazine zararına sebep lan hukuka aykırılık bulunuyr ise verilecek. Sayıştay denetimini genel kabul görmüş uluslararası denetim standartlarına uygun hale geliyr Sayıştay tek dış denetim kurumu haline geliyr. Hesap verme srumluluğunun gerçekleşmesine ve şeffaflığa katkıda bulunuyr.

22 Snuç yerine Kamu kaynaklarının daha iyi kullanılıp yönetilmesini hedefleyen Kamu Mali Yönetim Refrmunun başarıya ulaşması için; Kamu İdarelerine Sayıştaya Parlamentya önemli srumluluklar düşmektedir.

23 Teşekkürler..