Turkish Journal of Aquatic Life Year1, Issue 1 Oct p

Transkript

1 1 Turkish Journal of Aquatic Life Year1, Issue 1 Oct p FARKLI BESLEME ORANLARININ, KAFESLERDE YETİŞTİRİLEN TİLAPİA ( Oreochromis niloticus, L.,1757) LARDA GELİŞME VE VÜCÜT BESİN MADDE BİLEŞENLERİNE ETKİLERİ Tülay Altun, Gülsün Beklevik, Gül A. Kiriş, Suat Dikel, Abdurrahman Polat, Filiz Çelik Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Balcalı, Adana- Türkiye Faculty of Fisheries, Cukurova University, Balcalı, Adana- Türkiye Özet: Bu çalışmada, kafeslere stoklanan tilapialar, canlı ağırlıklarının %2, %4, %6, %8 ve %10 nu oranlarındaki sazan yemi ile beslenmişlerdir. Deneme sonu en yüksek ortalama canlı ağırlık artışı, 143,91±4,16g ile balık canlı ağırlığının %10 nu oranında beslemenin yapıldığı gruptan elde edilmiştir (P<0,05). Bütün grupların hem tüm vücut hem de filetodaki ortalama ham kül ve kuru madde oranları benzer bulunmuştur (P>0,05). En yüksek ortalama ham protein oranı, balık canlı ağırlığının %4 ü oranında beslemenin yapıldığı gruptan alınırken, grupların ortalama lipit düzeyleri, yem oranındaki artışa paralel bir artış göstermiştir. Anahtar Sözcükler: Tilapia, besleme oranı, canlı ağırlık artışı, besin bileşenleri THE EFFECTS OF DİFFERENT FEEDİNG RATES ON THE GROWTH AND NUTRİTİONAL COMPOSİTİON OF TİLAPİA (Oreochromis niloticus, L., 1757) REARED İN CAGES Abstract: In this research tilapia reared in cages were fed with carp feed at the rates of 2%, 4%, 6%, 8% and 10% of body weight. At the end of the experiment, the highest average body weight obtained from the group fed with the feeding rate of 10% of body weight was ±4.16g (P<0.05). Average crude ash and dry matter ratios of whole body and fillet of all groups were found statistically similar (P>0.05). The highest average rate of crude protein 1

2 2 was obtained from the group fed whit the rate of %10 of body weight. Average lipid levels of all groups increased with increasing feeding rates. Key Words:Tilapia, feeding rate, increase of body weight, nutritional composition. Giriş Balık yetiştiriciliğinde hedef, ekonomik olarak birim alandan en yüksek miktarda ve besin değeri yüksek ürün alınmasıdır. Bu hedefe ulaşmayı etkileyen birçok etmen vardır. Bu etmenlerden bir tanesi, balığın beslenme oranıdır (Brett, 1979). Balıklarda besleme oranı çevre şartları, tür, balık büyüklüğü ve yaşı gibi birçok etmene göre belirlenmektedir (Huisman, 1976; Hasan ve Machintos, 1991). Bugüne kadar yapılan çalışmalarla, balık besleme oranının bu tür değişkenlerle olan etkileşimleri incelenerek en yüksek gelişmeyi verecek olan optimum değerler belirlenmeye çalışılmıştır (Hasan ve Machintos, 1991; Bryant, ve Matty, 1981; Allen ve Wootton, 1982; Macintosh ve De Silva, 1984; Krishnan ve Reddy, 1989). Bununla birlikte, besleme oranlarının, balıkların vücut ve karkas besin madde bileşenleri üzerine olan etkileri konusundaki araştırmaların yetersiz olduğu bilinmektedir. Yapılan birçok araştırmada, uygun yer seçiminin yapılmış olduğu kafes sistemlerinde yapılan balık yetiştiriciliğinden, havuz sistemlerinde yapılan yetiştiriciliğe göre daha ekonomik bir işletmecilikle ve ayrıca daha yüksek miktarda ürün alındığı bildirilmektedir (Çelikkale, 1982; Balarin ve Haller, 1982; Dikel, 1997; Büyükçapar, 1998). Bu çalışmada, bu açıklamalardan hareketle, ticari açıdan önemli bir tür olarak açıklanan (Pullin, 1983) ve Akdeniz ve Ege Bölgesi deniz ve kıyı şeridi tatlısu balık yetiştiriciliği için uygun ve alternatif bir tür olarak kabul edilen (Sarıhan ve Toral, 1980; Tekelioğlu, 1991; Polat ve diğ., 1995; Altun, 1998; Bligh ve Dyer, 1959) tilapianın, kafeslerde ve farklı yemleme oranlarıyla beslenmesinin, balığın ağırlık olarak büyüme ve vücut besin madde bileşen düzeylerine yapacağı etkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. 2

3 3 Materyal ve Yöntem Araştırmada tilapianın Oreochromis niloticus türü kullanılmıştır. Çalışma, Ç.Ü. Su Ürünleri Fakültesi Tatlısu Balık Üretim ve Araştırma İşletmesi nde gerçekleştirilmiştir. Deneme, 240m 2 lik alana ve 2m derinliğe sahip havuzun orta kısmına yerleştirilen platforma sabitlenmiş 1x1x1m boyutlarındaki 1x1cm göz açıklığına sahip 10 adet tel kafeste gerçekleştirilmiştir. Kafeslerin bulunduğu havuza DSI sulama kanalından alınan su, 0,5 l/s lik akıntıyla verilmiştir. Dönemlere göre su sıcaklık değerleri, ortalama 28,2±0,23 C, 28,20±0,23 C, 26,22±0,44 C, 25,50±0.73 C, 24,70±0,16 C; çözünmüş oksijen konsantrasyonu ise ortalama 7,46±0,35, 7,58±0.20mg/l, 7,20±0,20 mg/l, 7,62±0,31mg/l ile 7,80±0,50 mg/l olarak ölçülmüştür. Canlı ağırlığı ortalama 32,96± 6,93g olarak belirlenen balıklar, 27 Temmuz 1999 tarihinde ve 16 adet/m 3 oranıyla (Dikel ve Çelik, 1998) kafeslere stoklanmıştır. Deneme 75 gün sürdürülmüştür. Araştırma, tesadüf parselleri deneme planına göre kurgulanmış ve iki tekerrürlü olarak yapılmıştır. Balıklara, balık canlı ağırlığının %2, %4, %6, %8 ve %10 u oranlarında (sırasıyla 1, 2, 3, 4, 5 gruplar), %30 ham protein içeren ve bölgede tilapia yetiştiriciliğinde de kullanılan sazan pelet yemi, günde 3 öğün olarak verilmiştir Balıkların ağırlık ölçümleri, toplam 5 tartım dönemi olmak üzere 15 günde bir yapılan tesadüfi örneklemeyle ve 0,01g duyarlılıktaki terazi ile gerçekleştirilmiştir. Havuz suyu sıcaklığı ve oksijen konsantrasyonu 2 günde bir oksijenmetre ile (YSI marka) ölçülmüştür. Deneme sonunda kafeslerdeki balıkların tümünün ağırlık ölçümleri alınmıştır. Her bir araştırma grubundan tesadüfi olarak alınan 5 balıkta tüm vücut, 5 balıkta ise fileto kuru madde, ham kül, lipit ve ham protein analizleri yapılmıştır. Kuru madde, ham kül ve lipit analizleri Bligh ve Dyer (1959) e; ham protein analizleri ise Mackie ve Mitchell (1985) e göre 3

4 4 Su Ürünleri Fakültesi Laboratuarı nda gerçekleştirilmiştir İstatistiksel analizler, SPSS paket programında Duncan Çoklu Karşılaştırma Testi ile yapılmıştır. Bulgular Araştırmada tartım dönemlerine göre her grubun ortalama canlı ağırlık değerleri Tablo 1 de verilmiştir. Bu değerlere göre belirlenen gelişme eğrileri ise Şekil 1 de gösterilmiştir. (Tablo 1 ve Şekil 1 burada gösterilecektir) 75 gün süren deneme sonunda en yüksek canlı ağırlık ortalaması 5. gruptan (143,91±4,16g) elde edilmiştir. Bununla birlikte, canlı ağırlık ortalamaları arasında yapılan istatistiksel karşılaştırmada, 1. grup (96,33±3,92g) ve 2. grup (99, 86±3,76g) benzer (P>0,05), diğer gruplar arasında ise önemli derecede farklı bulunmuştur (P<0,05) Araştırma gruplarına göre deneme sonu fileto ve tüm vücut besin madde bileşenleri oranlarının ortalamaları sırasıyla Tablo 2 ve 3 de sunulmuştur. (Tablo 2 ve Tablo 3 burada gösterilecektir) Araştırma gruplarındaki balıkların tüm vücut ham protein oranları arasında yapılan istatistiksel karşılaştırmalar, sadece 2. grubun (14,69±0,31) diğerlerinden farklı olduğunu göstermiştir (P<0,05). Fileto ham protein oranları arasında ise istatistiksel benzerlik görülmüştür (P>0,05). Tüm vücut ortalama lipit oranları 5. grup (%7,47±0,04) ile 1. grup (%6,70±0,09) arasında farklı (P<0,05), diğer gruplar arasında benzerken (P>0,05) ortalama fileto lipit oranları, 3 ve 4. grupların (sırasıyla %3,75±0,09 ve %3,82±0,04) 1. gruptan (%3,46±0,10), 5. grubun (%3,93±0,07) ise 1 ve 2. gruplardan (sırasıyla %3,46±0,10 ve %3,60±0,01) farklılığıyla sonuçlanmıştır (P<0,05). 4

5 5 Tüm grupların hem tüm vücut hem de fileto ortalama ham kül ve kuru madde oranları benzer (P>0,05) bulunmuşlardır. Tartışma ve Sonuç Bu çalışmada, 32,96±6,93g başlangıç ortalama balık canlı ağırlığı, 16 adet/m 3 stok oranı ve balık canlı ağırlığının %2, %4, %6, %8, %10 u oranlarındaki yemlemeyle yapılan 75 günlük besleme süresi sonunda, gruplara göre sırasıyla 63,37g, 66,90g, 77,00g, 88,74g ve 111,37g net ağırlık kazançları elde edilmiş ve grup canlı ağırlık ortalamalarının, uygulanan yem oranlarındaki artışa paralel bir artış gösterdiği görülmüştür. Dikel (1997) e göre Lampa (1981), ortalama 1g canlı ağırlığındaki O. niloticus bireylerini 20 adet/ m 3 oranı ile stoklamış ve canlı ağırlığın %4 ü oranıyla 90 günlük besleme süresi sonunda, balıkların ortalama g canlı ağırlık kazandığını (günlük canlı ağırlık kazancı 1,11-1,38g) ileri sürmüştür. Bu sonuç ile tarafımızdan gerçekleştirilen araştırmadaki balık canlı ağırlığının %4 ü oranında beslemenin yapıldığı gruptan alınan sonuç arasında (günlük canlı ağırlık kazancı 0,89g) farklılık olduğu görülmektedir. Buna, her iki araştırmada kullanılan balıkların deneme başlangıç yaş ve canlı ağırlık farkları ile deneme ortamları farkının etki etmiş olacağı söylenebilir. Ayrıca Tekelioğlu ve diğ. (1990), Tilapia zilli türünün, havuz şartlarında ve balık canlı ağırlığının %2 ve %4 ü oranlarındaki 6 aylık beslenmesi sonunda, ortalama 6,98g canlı ağırlıktan sırasıyla ortalama 71,97g ve 81,78g ağırlıklara ulaştırıldığını, denemede kazanılan ağırlık değerlerinin sırasıyla 64,99g, 74,80g olduğunu belirtmişlerdir. Bu çalışmadaysa, bu iki besleme oranlarından 2,5 aylık süre sonunda sırasıyla 63,37g ile 77,00g lık ağırlık farkı elde edilmiştir. Bundan da anlaşılacağı gibi, bu araştırmanın, Tekelioğlu ve diğ. (1990) nın gerçekleştirdiği denemenin süresi kadar devam ettirilmesi durumunda, adı geçen araştırıcıların elde ettiği sonuçlardan çok daha yüksek canlı ağırlık değerlerine ulaşılması söz 5

6 6 konusu olabilir. Bu çalışmadaki verim yüksekliğinin, başta kafes sistemi yetiştiriciliği olmak üzere tür farklılığına bağlanması olasıdır. Tilapianın besin maddeleri açısından incelendiğinde, uygulanan yem oranlarındaki artışın, ortalama ham protein değerlerini artırmadığı görülmüştür. Ham protein değerleri tüm vücutta %13,30± 0,05 ile %14,69± 0,31, filetoda ise %15,27 ± 0,03 ile %16,71± 1,50 oranları arasında değişim göstermişti.en yüksek ortalama ham protein değeri, hem tüm vücut hem de filetoda, balık canlı ağırlığının %4 ü oranında yemlemenin yapıldığı (sırasıyla %14,69±0,31 ve %16,71±1,50) grupta görülmüştür. Dikel (1995), ham protein oranını karkasta %18,76 olarak belirlemiştir. Hanley (1991) ise ham protein oranını O. niloticus un erkek bireylerinde ve tüm vücutta %16,59 olarak belirlemiştir. Bu araştırmadan alınan sonuçlarla Dikel (1995) in sonuçları benzerlik göstermektedir. Bununla beraber, Hanley (1991) in sonuçları bu çalışmada elde edilen değerlerden (Tablo 2, 3) biraz daha yüksektir. Gülyavuz ve Ünlüsayın (1999), balık besin bileşenlerinin balığın türüne, yaşına, cinsiyetine, beslenme ortamına, üreme ve göç dönemine göre değişiklik gösterebileceğini bildirmektedir. Bundan dolayı, aradaki farkın, her şeyden önce Hanley (1991) in çalışmasında tek cinsiyetteki bireyleri kullanmış olmasına bağlanması olasıdır. Ortalama lipit değerlerinde ise uygulanan yem yüzdesindeki artışa koşut bir artış gözlenmiştir. Araştırmada canlı ağırlığın %2 si oranında beslenen 1. gruptaki balıklarda tüm vücut lipit oranı %6,70±0,09 iken canlı ağırlığın %10 nu oranında besleme yapılan 5. grupta%7,47±0,04 oranında bulunmuştur. Fileto lipit oranları ise 3,46±0,01 ile %3,93±0,07 arasında değişim göstermiştir. Balık yetiştiriciliğinde kullanılan yemlerin ve besleme programlarının, balıklarda en yüksek gelişmeyi sağlaması yanında balığın bilinen ortalama besin madde bileşenlerini çok fazla etkilemesi istenmez. Bu açıdan, incelenen tüm besleme oranlarının, tüm vücut ve fileto 6

7 7 besin madde oranlarını lipit dışında önemli oranda etkilemediği görülmektedir. Özellikle balık vücudunda ve filetosunda biriken yüksek orandaki yağlar, hemen tüketilmeyip depolanan veya işlenerek piyasaya sürülen ürünlerin raf ömrü üzerine önemli etkilerde bulunabilmektedir. Tüm vücut ve fileto lipit oranları dışında diğer tüm besin madde bileşenlerinde çok fazla bir farklılığın olmaması ekonomik analizler gözardı edildiğinde, O. niloticus türünün kafes ortamındaki yetiştiriciliğinde balık canlı ağırlığının %10 nu üzerinden yapılan besleme oranının tercih edilebileceğini göstermektedir. Ancak yem ve balık üretim maliyeti de gözönüne alındığında, bu dönemdeki tilapiaların beslenmesinde ağırlık gelişimi olarak birbirine benzer ve diğer gruplara göre önemli oranda daha az canlı ağırlık kazancı sağlanan %2 ve %4 lük besleme oranları dışında bir besleme oranı (%6 veya %8) tercih edilebileceği görülmektedir. Kaynakça Allen, J.R M., and Wootton, R.J., The Effect of Ration and Temperature on the Growth of the Three- Spined Stickleback, (G. aculeatus). J. Fish Biol., 20: Altun, T., Tatlı ve Tuzlusu Koşullarında Yetiştirilen Oreochromis aureus (Steindachner, 1864), Oreochromis niloticus ( Linnaeus, 1757) Tilapai zilli (Gervais, 1848) Türlerinde Cinsiyet Steroidleri, Gonad Gelişimi ve Bazı Gamet Özellikleri. Ç.Ü. Fen Bil. Ens. Su Ürünleri Anabilim Dalı Doktora Tezi. Adana. Balarin, J.D. ve Haller, R.D., The Intensive Culture of Tilapia in Tanks Raceways and Cages ( Muir, J.F., Roberts, R.J. Edit.). Recent Advances in Aquaculture. Westuieve Press. Boulder, Colorado, Bligh E.G. ve Dyer, W.J., A Rapid Method of Total Lipid Ekstraction and Purification, Can.J., Biochem. Physiol. 37:

8 8 Brett, J. R., Environmental Factors and Growth. In: W.S. Hoar, D.J. Randall and J.R. Brett (Editors), Fish Physiology Vol. VIII, Bioenergeticts and Growth. Academic Press, New York, NY Bryant, P.L. and Matty, A.J., Adaptation of Carp (C. carpio) Larvae to Artifical Diets: 1. Optimum Feeding Rate and Adaptation Age For a Commercial Diet. Aquaculture, 23: Büyükçapar, H. M., Sır Baraj Gölü nde (Kahramanmaraş) Ağ Kafeslerde Yetiştirilen Gökkuşağı Alabalıklarında (Oncorhynchus mykiss, Walbaum 1972) Büyüme ve Yem Değerlendirme Oranının Belirlenmesi. ME. Ü. Fen Bil. Ens. Su Ürünleri Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin. Çelikkale, M.M., Kafeslerde Alabalık Yetiştiriciliğinde Değişik Stok ve Yemleme Tekniklerinin Karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi Basımevi. Bilimsel Araştırma ve Yayınları. Ankara. Dikel, S., İki Tilapia Türü ( O. aureus, O. niloticus) ve Bunların Melezlerinin Çukurova da Havuz Koşullarında Yetiştirilmesi, Çeşitli Büyüme Performansları ile Karkas ve Besin Özelliklerinin Karşılaştırılması. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Anabilim Dalı Doktora Tezi, Adana. Dikel, S., Havuz içerisine Yerleştirilmiş Yüzer Ağ Kafeslerde Farklı Stok Yoğunluklarının Melez Tilapia ( O. aureus x O. niloticus) ların Gelişmeleri Üzerine Etkileri. Türk Veterinerlik ve Hayvancılık Derg., 21 (3): Dikel, S. ve Çelik. M., 1998, Seyhan Havzasından Yakalanan Tatlısu Çipurası (Tilapia spp) nın Yenilebilir ve Yenilemez Bölümlerinin Ağırlık Oranları İle Bazı Besin Öğelerinin Belirlenmesi. TÜBİTAK Türk Vet. ve Hay. Derg., 22: Gülyavuz, H. ve Ünlüsayın, M., Su Ürünleri İşleme Teknolojisi.Ders Kitabı.Süleyman Demirel Üniv. Eğirdir Su Ürünleri Fak. Isparta. 8

9 9 Hanley, F., Effects of Feeding Supplementary Diets Containing Varying Levels of Lipid on Growth, Food Conversion, and Body Composition of Nile Tilapia ( O. niloticus). Aquaculture, 93: Hasan, M.R. ve Macintosh, D.J., Effect of Environmental Temperature and Feeding Rate on the Growth, Food Utilization and Body Composition of Common Carp (Cprinus carpio L.) Fry. Fish Nutrition in Practice, Biarritz ( Frence). June Huisman, E.A., Food Conversation Efficiencies at Maintenance and Production Levels of Carp (C. carpio) and Rainbow Trout (S. gairdneri).aquaculture, 9: Krishnan, N., and Reddy, S., Combined Effects of Quality and Quantity of Food on Growth and Body Composition of the Air- Breathing Fish Channa gachua (Ham.). Aquaculture, 76: Macintosh, D.J. and De Silva, S.S., The Influence of Stocking Density and Food Ration in Fry Survival and Growth in Oreochromis mossambicus and Oreochromis niloticus Female x Oreochromis aureus Male Hybrids Reared in a Closed Circulated System. Aquaculture, 41: Mackie, A.M., Mitchell, A.I., Identification of Gustatory Feeding Stimulants for Fish Applications in Aquaculture. In. C.B. Cowey, A.M.Mackie and J.G. Bell (Editors), Nutrition and Feeding in Fish. Academic Press, Toronto, Polat, A., Yanar, M., Tekelioğlu, N., Gökçe, M., Farklı İki Tilapia Türü ( O. niloticus, O. aureus ) nün Çukurova Koşullarında Gelişme Performanslarının Karşılaştırılması, XII. Ulusal Biyoloji Kongresi, Edirne. Polat, A., Dikel, S., Tekelioğlu, N., Polat, S., Aynalı Sazan (C. Carpio) ve Tilapiaların (O.niloticus) Farklı Stok Kombinasyonlarında Polikültür Yetiştiriciliği. Ç.Ü. Zir. Fak. Derg., 10 (1):

10 10 Pullin, R.S.V., Choice of Tilapia in Aquaculture. Nazareth. Israel. Proceeding l.fishelson,z.yaron Copilers.Tel Aviv Uni. Tel Aviv. Israel May Sarıhan, E., Toral, Ö., Bir Tropikal Balık Türü Olan T. nilotica (LIN, 1757) nın Çukurova Bölgesi nde Yetiştirilme Sorunları Üzerine Bir Araştırma, TÜBİTAK VIII. Bilim Kongresi, Kuşadası, İzmir Ekim Tekelioğlu, N., Sarıhan, E.,Türkmen, O., Farklı Yemleme Oranlarının Tatlısu Çipurası (T.zilli) nın Gelişmesi Üzerine Etkileri. Ç. Ü. Zir. Fak. Derg., 5 (1): Tekelioğlu, N., İçsu Balıkları Yetiştiriciliği (Soğuk ve Sıcak İklim Balıkları). Ç.Ü. Su Ürünleri Y.O. Yayınları No:2, Ç. Ü. Ziraat Fakültesi Basımevi. Tablo 1. Grupların Ölçüm Dönemlerine Göre Canlık Ağırlık Ortalamaları (g). Dönemler 1.Grup 2. Grup 3. Grup 4.Grup 5.Grup 1. Dönem 42,16±3,61 49,23±2,27 53,5±2,45 57,7±3,43 64,6±4,10 2. Dönem 66,54±2,94 68,55±3,83 71,88±3,05 76,48±2,19 81,57±2,80 3. Dönem 71,5±3,89 73,25±3,12 75,60±4,55 85,44±4,40 93,28±3,03 4. Dönem 89,77±4,13 92,15±2,99 95,45±3,29 113,20±4,24 125,38±4,38 5. Dönem 96,33±3,92 99,86±3,76 109,54±4,13 121,28±3, ±4,16 10

11 11 Tablo 2. Gruplara Göre Ortalama Tüm Vücut Besin Madde Oranları (%). Gruplar Kuru Madde Ham Kül Lipit Ham Protein 1. Grup 28,20±0,33 2,72±0,04 6,70±0,09 13,83±0,16 2. Grup 26,78±0,56 2,88±0,32 6,97±0,11 14,69±0,31 3. Grup 28,23±0,43 3,00±0,35 7,13±0,04 13,68±0,07 4. Grup 28,30±0,50 3,10±0,13 7,28±0,44 13,30±0,00 5. Grup 26,43±0,13 3,13±0,32 7,47±0,04 13,36±0,07 Tablo 3. Besleme Oranlarına Göre Grupların Ortalama Fileto Besin Madde Oranları(%). Gruplar Kuru Madde Ham Kül Lipit Ham Protein 1. Grup 21,78±0,28 0,80±0,04 3,46±0,10 16,57±1,07 2. Grup 21,48±0,18 0,98±0,03 3,60±0,01 18,71±1,50 3. Grup 22,03±0,17 0,92±0,05 3,75±0,09 15,35±0,02 4. Grup 21,79±0,19 0,18±0,14 3,82±0,04 16,36±0,20 5. Grup 22,03±0,22 0,72±0,01 3,93±0,07 15,27±0,03 Ortalama Canlı Ağırlık (g) Dönemler 1. Grup 2. Grup 3. Grup 4.Grup 5. Grup Şekil 1 Dönemlere Göre Grup Canlı Ağırlık Ortalamaları. 11