SEYHAN BARAJ GÖLÜNDE HAPA MODELİ KAFESLERDE TİLAPYA (Oreochromis aureus) YAVRULARINI YETİŞTİRME OLANAKLARININ ARAŞTIRILMASI*

Transkript

1 SEYHAN BARAJ GÖLÜNDE HAPA MODELİ KAFESLERDE TİLAPYA (Oreochromis aureus) YAVRULARINI YETİŞTİRME OLANAKLARININ ARAŞTIRILMASI* Suat DİKEL 1, M.Vedat ALEV 1, Mehmet KIR 1, Gül A. KİRİŞ 1 1 Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi ADANA Özet Deneme Adana Seyhan Baraj gölünde Ağustos ayından itibaren 60 günlük bir sürede gerçekleştirilmiştir. Araştırmada 0.65±0.038 g'lık yavrular ön büyütme ve kafes koşullarına adaptasyon amacıyla 2x2x5m'lik tül ağ kafese (Hapa'ya ) 5000 adet stoklanmıştır. 21 günlük ön büyütmeden sonra ortalama 4 g canlı ağırlığa ulaştıklarında yavrular 12 mm'lik ağ gözlü semirtme kafeslerine alınmıştır. Sazan pelet yemi ile beslenen yavrular ortalama 1: yem değerlendirme oranına ve 42.84±2.21 g canlı ağırlığa ulaşmışlardır. Bu ön deneme ile bölge koşullarında ilk kez gerçekleştirilen ön büyütme başarılı bir adaptasyon çalışması olarak gerçekleştirilmiştir. Anahtar kelimeler: Kafes, Tilapya, Hapa, Seyhan barajı Abstract This research was carried out in Seyhan Dam Lake. Oreochromis aureus juveniles were reared in 60 days in cages in Seyhan Dam Lake. O.aureus (0.65±0.38 g) juveniles were stocked at fish m -3 in hapa cage and were reached to 4.49±0.58 g weight respectively after a period of 21 days. In the second culture period O.aureus fry were stocked at 50 fish m -3 in 100-m 3 floating cages. According to final results, fry reached to 42.84±2.21 g weight, respectively. feed conversion ratio was found acceptable (1:1.398 ) for cage aquaculture. It has been demonstrated that this preliminary study on adaptation of tilapia fry to floating cage culture can be successfully achieved in Seyhan Dam Lake. Key Words: Cage, Tilapia, Hapa, Seyhan Dam Lake *XI. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu Eylül 2001 Hatay 1

2 Giriş Tilapyalar yetiştiriciliği yapılan balık türleri arasında çok önemli bir yere yükseldiği ve toplam üretiminin ton'a ulaştığı ve bunun %66,6'sının ( ton) yetiştiricilikle elde edildiği, tonunun da avcılıkla elde edildiği son edinilen bilgiler arasındadır (Roderick, 2001). Tilapya yetiştiriciliğinin geçmişi 4000 yıl öncelere dayanırken kafes sistemlerinde yetiştirilmesine 1970'li yılların başında A.B.D.'nde O.aureus yetiştiriciliği ile başlanmıştır (Pagan, 1969, Suwanasart, 1972). Türkiye'de tilapya yetiştiriciliğinin geçmişi 1970'li yılların sonuna denk gelmektedir. Bu süreden bu yana tilapya yetiştiriciliği konusunda çok önemli ilerlemeler kaydedilmiş olmasına karşın pazar boyunun 250g civarına geliştirilmesi konusunda hali hazırda bazı sorunlar mevcuttur. Bunların başında iklim özelliklerinden dolayı besleme periyodunun kısa olması gelmektedir. Ilıman iklim koşullarına sahip bölgelerde tropikal iklim hayvanlarının üretiminde tek sezon olanakları ile bir sınırlama söz konusudur (Tidwell ve ark 2000). Özellikle su sıcaklığının 27 0 C civarında olduğu dönemlerde çok iyi bir büyüme özelliğine sahip tilapyaların bu değerin altında ve üstünde büyümelerinde önemli bir düşme gözlenmektedir (Dikel 1995). Bunun sonucunda da pazarda rekabet gücü düşük bir ürün elde edilmektedir. Pazar boyuna getirmek için seçilen ''ikinci yıl yetiştiricilikte'' karşılaşılan aşırı çoğalma probleminin de üretici tarafından hemen çözülmesi çok kolay görünmemektedir. Tüm bu sorunlara çözüm olarak gösterilen Kafes sistemlerinde yapılan yetiştiricilikle hem yüksek verim hem de sürenin daha rasyonel kullanıldığı bildirilmektedir (Yi ve ark. 1996). Hapa tipi kafesler özellikle Güney Doğu Asya ülkelerinde tilapyalar için kullanılan bir tür yavru elde etme kafesidir. Çok ince gözlü tül ağlardan yapılan hapalar genellikle toprak tabanlı havuzlar veya kanallar içine yerleştirilir ve içerisine anaçlar stoklanarak kuluçkalık olarak kullanılır (Bhujel ve ark. 2001). Genellikle yavru üretiminde kullanılan hapalar yavru büyütme için de kullanılabilir (Beveridge, 1991). Denememizde hapa tipi kafesler kuluçkalıktan öte yavru büyütme amaçlı kullanılarak göl ortamına yerleştirilmiş ve sıfır yaşlı tilapya yavrularının ön büyütmesinde denenmiştir. 2

3 Materyal ve Yöntem Ç.Ü. Su Ürünleri Fakültesi Tatlısu balıkları Üretim ve Araştırma İstasyonunda üretilen Oreochromis aureus yavruları Ağustos ayı ortalarında yaklaşık 0,6 g ortalama canlı ağırlıktayken beton havuzlardan hasat edilerek kafeslere yerleştirmek üzere Seyhan Baraj Gölündeki kafes ünitesine nakledilmişlerdir. Kafes ünitesi karaya ortalama 50 m uzaklıkta ve 20 m derinlikte olan bir bölgeye yerleştirilmiştir. Kafeslere getirilen yavrular ağ gözü genişliği 2 mm olan tül ağlardan yapılmış 2x2x4 boyutunda "Hapa" tipi kafese 5000 adet (312,5 adet/m 3 ) stoklanmıştır. Yavrular ilk ön büyütme dönemini (3 hafta) hapalarda geçirdikten sonra semirtme için 12 mm'lik ağ gözlü 5x5x5 m'lik kafeslere (50 adet/m 3 oranında) stoklanmıştır. Denemede % 28 Ham protein içeriği olan Ticari sazan pelet yemi kullanılmıştır. Yemleme balıkların alabildikleri ölçüde serbest olarak günde iki kez yapılmıştır. Deneme boyunca gölden su sıcaklık ve çözünmüş oksijen ölçümleri yapılmış ve kaydedilmiştir. Denemede balıkların hapa tipi ve normal ticari kafeslerde gelişmelerini gözlemlemek için 15 günde bir boy ölçümü ve ağırlık tartımı yapılmıştır. Toplanan verilerden ağırlıkça büyüme, günlük canlı ağırlık artışı, oransal ağırlık artışı, yem değerlendirme oranı gibi bazı performans kriterleri belirlenmiştir. 3

4 Araştırma Bulguları Denemeye 0,65±0,038 g ortalama canlı ağırlık ile başlanmış hapalardan büyük kafeslere geçerken (21.günde) 4,49±0,58 g'a ve 60.gün sonunda 42,84±2,21 g ortalamaya Ağırlık Kazancı (g) Ölçüm Süresi (15 er günlük) ulaşılmıştır (Şekil 1). Şekil 1 Canlı Ağırlık Kazancı Oransal ağırlık artışı açısından en yüksek değerin denemenin ilk bölümünü oluşturan hapa'da yapılan besi döneminde (ilk 15 günde) olduğu gözlenmektedir (%493,85) (Şekil 2). Oransal Ağırlık Artışı % Ölçüm süresi (15er günlük) Şekil 2 Oransal Ağırlık Artışı 4

5 Günlük Canlı Ağırlık Kazancı (g/gün) 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0, Ölçüm süresi (15 günlük) Günlük Canlı Ağırlık Kazanları açısında yapılan değerlendirmeler sonunda balıkların giderek artan bir günlük canlı ağırlık artışına sahip oldukları gözlenmiştir (Şekil 3). Şekil 3 Günlük Canlı Ağırlık Kazançları 60 günlük yavru büyüme süresince verilen yeme karşılık elde edilen canlı ağırlığın saptanması için yapılan değerlendirmelerle ortalama Yem Değerlendirme Oranının 1:1,398 olduğu saptanmıştır (Şekil 4). 2,5 Yem Değerlendirme Oranı 2 1,5 1 0, Ölçüm süresi (15 er günlük) Şekil 4 Yem Değerlendirme Oranları 5

6 Denemede yapılan ölçümler sonucu sıcaklığın 22.0 ile 31 0 C arasında olduğu çözünmüş oksijen değerinin de 3.5 ile 7.8 mg /l olduğu belirlenmiştir. Denemede önemli bir ölüm olayına rastlanmamakla birlikte canlı kalma oranının %99 olduğu belirlenmiştir. Tartışma ve Sonuç Deneme Seyhan Baraj Gölünde yapılan ilk kafeste tilapya yetiştiriciliği çalışmalarındandır. Bunun yanı sıra yavru büyütme çalışması olarak tilapya yetiştiriciliğine de yeni bir perspektif kazandırması umulmaktadır. Bu deneme ile kazanılan deneyimlerin özellikle kafeste tilapya yetiştiriciliğine önemli katkılar sağlaması söz konusudur ha yüzey alanına sahip Seyhan Baraj Gölü (Avşar ve Özyurt 1999) gibi önemli bir rezervuarın rasyonel kullanımı düşünüldüğünde kafes sistemlerinin çok uygun ve yararlı olduğu kanısı yaygınlaşmıştır. Bu ön denemede sıfır yaşlı ve 0,65±0,038 g lık yavrular ( bu boy yavrunun tam sayılması ve bu boyda kontrollü yetiştiriciliğe başlanması oldukça zordur) hatasız bir biçimde stoklanmıştır. Bu deneme ile çok küçük bir stoklama boyunda yetiştiriciliğe başlanmış ve hiç zaman kaybedilmemiştir. Erken elde edilecek yavrular hemen Mayıs ayı ortasında Seyhan baraj gölünde hapalara stoklandığı takdirde havuzlardan en az bir ay daha fazla büyüyebilecekleri olası görünmektedir. Denemenin ilk bölümünü oluşturan tül ağlardaki büyüme gerçekten son derece ilgi çekici olmuştur. Yavrular sadece üç haftada 312,5 adet/m 3 stok yoğunluğu ile 0,65±0,038 g ortalama canlı ağırlıktan 4,49±0,58 g ortalamaya ulaşmışlardır. Hapa kafeslerinde ( ilk 15 günde ) yavruların yem değerlendirme oranları 1: 0,98 olarak bulunmuştur. Bu dönemde tül ağ gözeneklerinde biriken fitoplanktonlardan son derece iyi yararlandıkları gözlemlenmiştir. Bu olguyu Huchette ve ark.(2000) da destekleyerek kafeste yetiştirilen tilapyaların ağ gözeneklerindeki periphytonu tükettiklerini ve Norberg (1999) de bu aktivitenin fouling problemini alt seviyelerde tutmayı sağladığını ortaya çıkartmışlardır. Özellikle extansif kafes yetiştiriciliğinde phytophagous tilapya türlerinin seçilmesi de bu durumu doğrulamaktadır (Mires, 1995). Deneme sonunda elde edilen 1:1,398'lik Y.D.O O.aureus yavruları için oldulça iyi bir yem değerlendirmeye ulaşılabileceği izlenimi yaratırken Dikel (1995)'in havuzlarda elde ettiği 1:1,73 'lük ve Polat ve ark.(1994)'nın yine havuzlar için bildirdiği 1:1,77'lik değerlerden ve Hargreaves (1987)'in kafeslerde ulaştığı 1:1,55 ve 2,3 gibi değerlerden daha iyi olduğu gözlemlenmiştir. Kafeslerin canlı ağırlık artışında önemli bir gelişme yarattığı bildirilmektedir (Beveridge, 1991., Mc Ginty, 1991., Masser 1997). Gerçekten de denemenin ilk bölümünde elde edilen %493,85'lik Oransal büyümenin bildirilen bir çok sonuçtan (Jordan ve Pagan 1973., Dikel 1995) daha iyi 6

7 olduğu gözlemlenmiştir. Deneme sonunda ulaşılan 42,84±2,21 g'lık ortalama, yavru yetiştiriciliği açısından oldukça cesaret verici bulunmuştur. Zira 50 adet/m 3 'lük bir stok yoğunluğu havuzlar için oldukça yüksek sayılırken kafeslerde son derece rahat bir besleme süreci geçirilmiştir. Launstein (1978)'in tanklarda 1-2g'lık O aureus'ları 650 adet/m 3 gibi oldukça yüksek bir stok oranı ile 60 günde 0,4 g/gün'lük artışla ancak 25 g 'lık ortalamaya ulaşabildiğini bildirmiştir. Görüldüğü gibi yüksek stok yoğunluğu ile yüksek ortalamalara ulaşmak oldukça zordur. Özellikle yavru yetiştiriciliğinde yüksek yoğunluk uygulandığında yavruların ilk gelişimlerinde problemler ortaya çıkmakta ve bireylerin kendilerini toparlayarak semirtmeye geçmelerinde zaman kaybı olmaktadır (Lovshin ve ark 1990b). Bu bakımdan bakıldığında bu ön denemede elde edilen sonuç oldukça uygulanabilir bulunmuştur. Sonuç olarak özellikle ılıman iklim kuşaklarında yetiştirilen ekonomik balıkların düşük maliyetle yetiştiriciliğine katkı getirmesi bakımından kafes ünitelerinde yavru yetiştiriciliği son derece ümit verici ve önerilebilir nitelikte bulunmuştur. Hem yem değerlendirme hem de kısa sürede sağlıklı bir biçimde semirtme ünitelerine ulaştırılması açısından kafes ünitelerinin tilapyalar için yavru büyütme amaçlı olarak son derece efektif olduğu kanısına varılmıştır. Kaynaklar RODERICK, E.,2001. International file. Fish Farmer International. July-August vol. 15 No:4 pp.24. PAGAN, F.A.,1969. Cage Culture of Tilapia. FAO. Fisch Cult. Bull.2 (1):6. SUWANASART,P.,1972. Effects of feeding,mesh size and stocking size on the growth of Tilapia aurea in cages. Annu. Rept.Int. Cent. Aquaculture, Auburn Univ.,1971: TIDWELL,H.J.,SHAWN,S.D.C.,VAN ARNUM.A. ANDWEIBEL,C., Growth, Survival and Body Composition of Cage Cultured Nile Tilapia (Oreochromis niloticus) Fed pelleted and Unpelleted Distillers Grains with solubles in Polyculture with Freshwater Prawn (M. rosembergii). Journal of World Aquaculture Society Vol 31. No 4 Dec pp. DİKEL,S.,1995. İki Tilapia türü olan Oreochromis aureus ve Oreochromis niloticus ve bunların Melezlerinin Çukurovada havuz koşullarında yetiştirilmesi, çeşitli büyüme performansları ile karkas ve besin özelliklerinin karşılaştırılması. Doktora Tezi. Ç.Ü. Fen Bil. Enst. Adana. Yİ,Y.,LIN,K.C.,DIANA,S.J.,1996. Influence of Nile Tilapia (Oreochromis niloticus) Stocking Density in Cages on their growth and yield in cages and in ponds containing the cages. Aquaculture 146 : pp. 7

8 BHUJEL,R.,YAKUPTIYAGE,A.,TURNER,A.W.,LITTLE,C.D.,2001. Selection of a commercial feed for Nile Tilapia (Oreochromis niloticus) broodfish breeding in a hapa-in-pond system. Aquaculture 194 ( ). BEVERIDGE,M.C.M.,1991. Cage Aquaculture. The Dorset Press. Dorchester, 351 pp. AVŞAR,D.,ve ÖZYURT,C.E.,1999.Seyhan Baraj Gölü Balıkçılığı. X. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu Eylül. Adana. HUCHETTE,M.H.S., BEVERIDGE,M.C.M.,BAIRD.J.D.,IRELAND.M.,2000. The impact of Grazing by tilapias (Oreochromis niloticus) on periphyton communities grazing on artificial substrate in cages. Aquaculture 186 (45-60). NORBERG,J.,1999. Periphyton fouling as a marginal energy source in tropical tilapia cage farming. Aquaculture Research. 30: MIRES,D., The Tilapias. Chapter 7. Selected Articles on Aquaculture in Israel Shefayim pp. POLAT,A.,YANAR,M.,TEKELİOĞLU,N.,GÖKÇE.M.,1994. Farklı iki tilapya türü (Oreochromis aureus ve Oreochromis niloticus) un Çukurova koşullarında gelişme performanslarının karşılaştırılması. XII. Ulusal Biyoloji Kongresi6-8 Temmuz Edirne. HARGREAVES,A.,1987.Feeding practice for caged Blue Tilapia. Virgin Island Perspective Agricultural Research Notes. Vol 2 No:2. McGINTY,A.S.,1991. Tilapia production in cages effects of cages size, number of uncaged fish. Prog.Fish.Cult MASSER,M.P Cage Culture: species suitable for cage culture. Southern Regional Aquaculture Center (SRAC) Publication No Southern Regional Aquaculture Center, Stonesville, Missisippi, USA. JORDAN,D.T.,PAGAN,F.A.,1973. Developments in cage culture of Tilapia aurea in a rockquarry pond in Puerto Rico. Comm.10 th Ann. Meet.Ass.Island Mar. Lab. Carib.:59 pp. LAUENSTEIN,P.C.,1978. Intensive culture of Tilapia with Geothermally heated water. Int.Symp.Proc.Fish Culture Section, American Fisheries Soc.,Auburn, Alabama:82-5 LOVSHIN, L.,TAVE,D.,LIEUTAUD,A.O.,1990 b. The Growth and Yield of Mix-sex, Young of the year O.niloticus raised at two densities in earthen ponds in Alabama. U.S.A. Aquaculture.(89):