KAZANIMLAR, ETKİNLİK ÖRNEKLERİ VE AÇIKLAMALAR I.VE II. DÖNEM

Transkript

1 KAZANIMLAR, ETKİNLİK ÖRNEKLERİ VE AÇIKLAMALAR I.VE II. DÖNEM

2 36 DÖNEM: 1 I. İLETİŞİM, DİL VE KÜLTÜR 1. İletişim 1. İletişimin toplum hayatındaki yeri ve önemini açıklar. 2. İletişimde kullanılan ögeleri bulur. 3. Teknolojik gelişmelerin iletişime etkilerini yorumlar. Öğretmen, öğrencilere evde, iş yerlerinde, sokakta sergilenen iletişim türlerini sergileyen resimleri tepegözde göstererek iletişim in toplumun bütün bireylerini kapsayan bir kavram olduğunu buldurmaya çalışır. İletişimde kullanılan ögeleri iş yerlerindeki yaşantılarıyla ilişkilendirmeleri istenir. Konu haber yazıları ile ilişkilendirilir. [!]Her türlü iletişimde: a. Gönderilecek bir iletinin, gönderici ve alıcının olduğu; b. Bir bağlamda gerçekleştiği; c. Gönderici ile alıcı arasında ilişkiyi sağlayan bir kanal olduğu vurgulanır. [!] Göstergelerin gösteren ve gösterilenden oluştuğu, bunların birbirinden ayrılmadığı belirtilir. [!] Bağlam kavramı vurgulanır. [!] Bilgisayar, ışık ve görüntü sağlayan aletlerin iletişime getirdiği kolaylıkları vurgulanır.

3 37 DÖNEM: 1 I. İLETİŞİM, DİL VE KÜLTÜR 2. Dil - İnsan ve İletişim İlişkisi 1. İletişimde dilin rolünü belirtir. 2. Dilin iletişimin temel ögesi olduğunu fark eder. 3. Dilin kültür taşıyıcısı rolünü bulur. 4. Dilin bireysel kullanımda kazandığı özellikleri belirler. Öğrenciler işletmeleri açısından reklamların, ilanların, özendirmelerin (promosyon) işlevlerini ve sonuçlarını araştırırlar. Öğrenciler, dilin kültür taşıyıcısı rolünü araştırır. [!] Teknolojik gelişmelerden yararlanılmasıyla iletişimin daha çok önem kazandığına dikkat çekilir. [!] İş hayatında karşılaşabilecekleri değişik insan tipleri ile (sinirli, iyimser, kötümser, titiz, inatçı vs.) sağlıklı bir iletişim kurmalarının gereği vurgulanır. : Konu mektup ve haber yazıları ile ilişkilendirilir

4 38 DÖNEM: 1 I. İLETİŞİM, DİL VE KÜLTÜR 3. Dil - Kültür İlişkisi Bu ünitenin sonunda öğrenciler; 1. Dil, kültür ilişkisini irdeler. 2. Konuşma dilindeki farklılıkların nedenlerine yönelik kestirim yapar. 3. Aynı dili konuşan insan topluluklarının ortak kültür değerlerini paylaştıklarını fark eder. 4. Dilin kültür alanının (Tinsel Tabaka) oluşmasındaki rolü ve değerini fark eder. 5. Standart Türkçe ile konuşması gerektiğini fark eder. 6. Dilin günlük kullanımıyla bilim, felsefe ve edebiyat eserlerindeki farklı kullanılma nedenlerini kestirim yapar. İş hayatında karşılaştıkları konuşma biçimlerini ve nedenlerini tartışırlar. Öğrencilere konuşma dilindeki farklılıkları içeren bir CD, kaset vb. izlettirilir, dinletilir. Konu üzerinde sınıfça tartışmaları istenir. [!] Dilin toplum hâlinde yaşamadaki rolü; kültür taşıyıcısı olan dilin, insan topluluklarının oluşmasındaki önemi belirtilir. İnsanın dille ağladığı; dilin kültür alanının oluşmasını sağladığı; dilin ulusal kimliğin oluşmasındaki rolü ve önemi; kültür ve sanat etkinliklerinin dille gerçekleştirilen etkinlikler olduğu; kültür ürünlerinin, bilimsel buluşların, kişisel tecrübelerin kuşaktan kuşağa dille anlatıldığı önemle vurgulanır. [!] Ana dilin özellikleri; lehçe, ağız terimlerinin anlamları, bir ülkedeki lehçe ve ağızlardan birinin çeşitli sebeplerden dolayı ortak kültür dili hâline geldiği; ortak dilin o ülkede yazı dili hâlinde kullanıldığı; ortak dilin resmî dil olduğu ve ilmî dilin yazı dili üzerine kurulduğu; insanların anlaşmak amacıyla konuştukları dile konuşma dili denildiği; konuşma dilinde ses tonu, söyleyiş tarzı; el, yüz ve vücut hareketlerinin de rolü olduğu açıklanır. Yazı dili ile konuşma dili arasındaki farklar açıklanır. Tarih boyunca kendine özgü kültürü, edebiyatı ve medeniyeti olan kavimlerin yazı dili olduğu; her ülkede farklı meslek gruplarının kendi aralarında farklı bir dil kullandıkları; argonun dilin söz veya söz kümesi düzeyindeki birimlerine bir grubun verdiği yeni anlam ve değerlerle oluştuğu vurgulanır.

5 39 DÖNEM: 1 I. İLETİŞİM, DİL VE KÜLTÜR 4. Dillerin Sınıflandırılması 1. Dil ailelerinin oluşumunu açıklar. 2. Dilleri yapılarına ve çıkış bölgelerine göre sınıflandırır. 3.Türkçenin köken ve yapı bakımından dünya dilleri arasındaki yerini belirler. 4. Türk dilinin dönemlerini tanır. Dillerin sınıflandırılmasında dikkat edilen temel farklılıkları sezdirmek amacıyla bazı öğrencilerden değişik dillerden beşer kelime veya cümleyi sınıfa getirmeleri ve tanıtmaları istenir. Bu diller arasında cümle kuruluşları, kelime türetmeleri ve çekimler arasındaki farklılıklara dikkat çekilir. Sınıfa bir Azerbaycan gazetesi, Azerbaycan televizyonundan alınmış bir video kaseti veya kasete alınmış Azeri Türkçesinde bir şiir, türkü veya herhangi bir metin getirilerek burada söylenenlerin hangi ulusa ait olabileceğini kestirmeleri istenebilir. Anadolu Türkçesi ile benzerlikler tartışılır. [!] Diller arasında ses sistemi, yapı, söz dizimi bakımlarından benzerliklerin dil ailelerini oluşturduğu belirtilir. [!] Dillerin köken ve yapı bakımlarından çeşitli gruplara ayrılarak incelendiğine dikkat çekilir. [!] Türk dilinin köklü bir dil ailesinden geldiği ve Türkçenin konuşulduğu coğrafyanın genişliği vurgulanır.

6 40 DÖNEM: 1 II. TARTIŞMA 1. Tartışmayı Kavrama ve Uygulama 2. Tartışmalarda Yapılan Hatalar 1. Tartışmanın amacını belirler. 2. Tartışma konusunun özelliklerini açıklar. 3.Tartışmada savunulan düşünceleri gerekçeleriyle listeler. 4.Tartışmada genel olarak kabul edilen görüşleri bulur. 1. Tartışmalarda içine düştükleri yanılgı ve hataları tespit eder. 2. Tartışmada uyulması gereken kuralları uygular. 3. Tartışmada görüş ve karşıt görüşleri ayırır. Karşıt görüşlerin nasıl çürütüldüğünü açıklar. Öğretmen sınıfa bir teyp veya video kamerası getirerek sınıfta yaptıracağı tartışmayı kaydedebilir. Yapılacak tartışma konusunu öğrencilere seçtirilmesi yararlı olacaktır. Bunun için önceden hazırlanmış kartlar öğrencilere dağıtılabilir. En fazla istek toplayan konuda tartışma yaptırılabilir. Tartışmalarda en çok kullanılan kelime kalıpları tespit edilmelidir. Öğrencilerin de katkılarıyla belirlenen bir konuda tartışma ortamı açılır. [!] Tartışmanın amacının bir konu çerçevesinde lehte veya aleyhte karşılıklı düşünceleri ortaya koyma, problemlere cevap ve çözümler bulma; gerçek, doğru, iyi ve güzel olanı birlikte arama olduğu belirtilmelidir. Doğru ve güzel kavramlarının zamana bağlı olduğunu unutmamak gerektiği de vurgulanmalıdır. [!] Tartışmalarda konu dışına çıkmanın, gereksiz tekrarlar yapmanın, kişisel sataşmalar yoluyla tartışmayı karşılıklı konuşmaya dönüştürmenin, yanlış kelimeler ya da kavramlar seçerek kavram kargaşası yaratmanın, diğer konuşmacıları dinlememenin, örneklerin ve gerekçelerin görüşleri destekler nitelikte olmamasının, peşin yargılı olmanın, karşı tarafça aydınlanmış noktalarda direnmenin, konuşanların sözünü kesmenin; tartışma başkanının kararlarına uymamanın zararları gösterilir; konuşma kurallarına ve zamana uymanın yararları sezdirilir.

7 41 DÖNEM: 1 II. TARTIŞMA 3. Tartışma Çeşitleri 1. Tartışmaları toplumla iletişim imkânlarını dikkate alarak gruplandırır. 2. Hangi tür tartışmaların hazırlık gerektirdiğini açıklar. 4. Hazırlık gerektiren tartışmaları örneklendirir. Tartışmaların konusu ve çeşitleri konusunda öğrencilerin görüşleri alınır. Konularına göre önceden hazırlık yapılıp yapılmaması gerektiği; buna göre tartışmaların gruplanıp gruplanamayacakları tartışılır. Tartışmada görüş ve karşıt görüşlerin kimler tarafından ve nasıl çürütüldüğü, tartışmada varılan sonuç, çoğunluğun savunduğu görüşlerden faydalanarak bir cümle hâlinde ifade ettirilebilir. [!] İki kişi veya ikiden fazla kişi arasında her gün değişik konularda arkadaşlarımızla yaptığımız tartışmaların hazırlık gerektirip gerektirmediği irdelenir. Bu tür hazırlıksız tartışmalarda yapılan hataların buldurulmasına çalışılmalıdır. [!] Bazı konuların önceden bildirilerek tartışmacılara hazırlanma imkânı verilmesi gerektiğine dikkat çekilir. Basındaki tartışmaların da hazırlık gerektiren tartışmalar olduğu vurgulanır.

8 42 DÖNEM: 1 II. TARTIŞMA 4. Rapor ve Tutanak Yazma 1. Rapor yazmada dikkat edilecek hususları belirtir. 4. İzledikleri veya araştırdıkları bir konuyu kurallarına uygun şekilde rapor eder. İzledikleri ve araştırdıkları bir konuda rapor ve tutanak düzenlemeleri istenir. [!] Yaşantıları ile ilişkili bir konuyu veya faaliyetin rapor hâline getirilmesi gerektiği vurgulanır. [!] Rapor ve tutanakları başka nerelerde kullanabilecekleri üzerinde durulmalıdır. 5. Hangi durumlarda tutanak yazılacağını fark eder. 4. Duruma özgü tutanak yazar.

9 43 DÖNEM: 1 III. KELİME BİLGİSİ 1. Kelimede Anlam ve Kavram a. Kelimede Anlam ve Kavram 1. Kelimede anlamın oluşumunu açıklar. 2. Kelime ve anlam ilişkisini açıklar. 3. Kavram ve kavramlaştırmanın oluşumunu açıklar. 4. Kavramların kullanıldığı metinlerin ayırıcı özelliklerini belirler. Sınıfa getirilen bir mektup örneği üzerinde kelimede anlamın oluşması, kelime ve anlam ilişkisi, kavram ve kavramlaştırma çalışması yapılır. Konu MEKTUP ile ilişkilendirilir. [!] Dilde kelimelerin anlatım birimi oldukları, farklı ses ve anlam birimciklerinin kaynaşmasıyla oluştukları öğrencilere buldurulur. [!] Kavramlaştırmanın en geniş anlamıyla var olandan hareketle gerçekleştirilen soyutlama olduğu, felsefenin kavram, sanatın imge ilmin terim üzerine kurulduğu hatırlatılır.

10 44 DÖNEM: 1 III. KELİME BİLGİSİ b. Kelimede Anlamların Gruplandırılması 1. Kelimelerin sözlü ve yazılı anlatımda kazandığı çeşitli anlamları açıklar. 2. Kelimenin anlamlarında kullanım alanlarına ve diğer kelimelerle ilişkilerine göre değişiklikler meydana geldiğini açıklar. 3. Metinde ilk anlamda kullanılmış kelimeleri bulur. 4. Metinde yan anlamda kullanılmış kelimeleri bulur. 5. Metinde mecaz anlamda kullanılmış kelimeleri bulur. 6. Somut ve soyut anlamlı kelimeleri bulur. 7. Metinde geçen terimleri bulur. Öğrencilere bir şiir örneği verilerek önce şiirin şekil yönünden, sonra da önceden işaretlenmiş bazı kelimelerin anlam yönünden incelenmesi yaptırılabilir. / Sınıf gruplara ayrılarak her gruptan değişik konuları içeren birer kısa metin bulup getirmeleri ve metin üzerinde asıl anlamları dışında kullanılan kelimeleri işaretlemeleri ve sınıfta tartışmaları istenebilir. Öğrencilerden, değişik metinleri ihtiva eden çalışma kâğıtlarındaki terimleri bulmaları ve bunların alanları hakkında kestirimde bulunmaları istenir. [!] Dilin, anlamlı en küçük biriminin kelime olduğu ve kelimenin nesne, olay, duygu ve düşüncelerin simgeleri olduğu vurgulanır. [!] Kelimelerin; ilk anlam, yan anlam, mecaz anlam, terim anlamları üzerinde durulur. Kelimenin anlamının kullanım alanlarına ve diğer kelimelerle ilişkilerine göre farklılık kazandığı belirtilir.

11 45 DÖNEM: 1 III. KELİME BİLGİSİ c. Anlam İlişkilerine Göre Kelimeler 1. Kelimelerdeki anlam değişmelerini sorgular. 2. Metindeki eş anlamlı kelimeleri bulur. 3. Eş anlamlı kelimelerle yakın anlamlı kelimeleri ayırır. 4. Eş anlamlılığın ifadedeki işlevini belirler. Sınıfa getirilen bir sohbet metninden seçilmiş bazı kelimeler anlam ilişkileri yönünden incelenebilir. Öğretmen kelimelerde anlam ilişkilerini konu alan bir bulmaca hazırlayarak öğrencilere dağıtabilir. [!] Kelimelerde eş anlamlılığın farklı anlam alanlarına sahip kelimelerin anlam alanlarının çakışmasına dayandığı belirtilir. Eş ve zıt anlamlılık anlam alanı boyutunda düşündürülmeye çalışılır. 5. Eş anlamlı, karşıt anlamlı, eş sesli ve yakın anlamlı kelimelerin metne kazandırdıklarını belirler.

12 46 DÖNEM: 1 III. KELİME BİLGİSİ 2. Söz Öbekleri 1. Metinde geçen deyimleri bulur. 2. Deyimlerin cümlede kullanılma sebeplerini belirler. 3. İkilemeleri bulur. 4. İsim tamlamalarını bulur. 5. Sıfat tanlamalarını bulur. 6. Söz öbeklerini cümlede yerinde ve doğru kullanır. Öğrenciler gruplara bölünür. Öğretmen öğrencilerden her gruba verdiği metinlerdeki deyim, isim ve sıfat tamlamalarını bulmalarını ister. Parçalardaki söz öbekleri türlerine göre gruplandırılır, aralarındaki farklılıklar vurgulanır. [!] Deyimlerin kalıplaşmış sözler olduğu, kelimelerin yerlerinin değiştirilemediği ve herhangi bir kelimesinin atılamadığı, kısa ve özlü anlatımlar olduğu, söz öbeği ve mastar şeklinde olabildikleri, cümle şeklinde olan deyimlerin bulunduğu, deyimlerin çoğunda kelimelerin mecaz anlamında kullanıldığı, genelde insanların kişilik özelliklerini veya özel durumlarını karşılayan sözler olduğu belirtilir. [!] İkilemelerin; aynı kelimelerin, yakın anlamlı kelimeleri, zıt anlamlı kelimeleri, biri anlamlı biri anlamsız kelimeleri, iki anlamsız kelimenin, ses taklidi olan sözlerin tekrarıyla oluşan söz grubu olduğu belirtilir. Ayrıca kelimelerin arasına hiçbir noktalama işareti konulamadığı da vurgulanır. [!] İkilemelerin; anlamı pekiştirip güçlendirmek, zenginleştirmek, çekici kılmak ya da anlam ilgileri oluşturmak için kullanıldığı vurgulanır.

13 47 DÖNEM: 2 I. CÜMLE BİLGİSİ 1. Cümlede Anlamın Oluşması 1. Aynı düşüncenin değişik cümlelerle ifade edilebilme nedenini irdeler. 2. Cümlede anlamın oluşmasını sağlayan unsurları belirler. 3. Cümle düzeyinde anlam oluşmasında yüklemin rolü ve değerini fark eder. Öğrencilere cümleler verilerek aynı cümlenin farklı bağlamlarda söylendiğinde anlam bakımından ne gibi değişikliklerin meydana geldiği üzerinde tartışmaları istenebilir. Öğrencilere değişik kelimeler verilerek bunları yüklem görevinde kullanarak değişik cümleler kurmaları ve yüklemin yüklendiği anlamları tartışmaları istenir. [!] Cümlenin bir anlam ifade etmek üzere anlamlı söz ve söz gruplarının bir kurala uygun biçimde düzenlenmesiyle oluştuğu; buna da cümle düzeyinde bağdaştırma denildiği vurgulanır. Cümlede anlamın cümleyi meydana getiren söz ve söz gruplarının anlamının toplamı olmadığı belirtilir. İletişimde gönderici durumundaki kişi ile alıcı durumundaki kişi ve kişiler arasındaki ilişkinin cümlede anlamın oluşmasında rol sahibi olduğu açıklanır. Cümlenin bu özelliğinin bağlamla ilgisi üzerinde durulur. Belli bir bağlama yerleşmeyen cümlenin anlam bakımından soyut olduğu söylenir. Cümlede anlamın oluşması açıklanırken dil birliklerinin, dil bilgisi kurallarıyla birleşmesi (bağlaşıklık); anlam değerleri bakımından birbirini tamamlaması, (bağdaşıklık) üzerinde durulması gerektiği vurgulanır. [!] Cümlede anlamın yükleme göre şekillendiği belirtilir. Yüklemin cümledeki anlam değeri vurgulanır. [!] Haber kipindeki fiil cümleleri gibi isim cümlelerinin de bilgi vermek üzere düzenlendiğine dikkat çekilir.

14 48 DÖNEM: 2 I. CÜMLE BİLGİSİ 2. Bildirdiği Anlama Göre Cümleler 1. Cümleleri anlamlarına göre gruplandırır. 2. Metindeki haber cümlelerini bulur. 3. Soru cümlelerinin oluşumunu ve kullanılış amacını açıklar. 4. Metinde kullanılan istek, dilek, gereklilik, emir, soru ve ünlem cümleleri arasındaki anlam farklarını açıklar. 5. Olumlu ve olumsuz cümlelerin nasıl oluştuğunu belirler. 6. Haber cümlelerinde dikkatin dışa yöneldiğini; dilin daha çok göndergesel işlevde kullanıldığını fark eder. Haber cümlelerine hangi tür metinlerde yer verildiğini araştırmaları istenir. Çalıkuşu romanından seçilmiş bir bölüm üzerinde seçilmiş cümlelerin anlam özellikleri bakımından gruplandırılması yaptırılır. Yunus Emre ve bazı halk ozanlarından şiir derlemeleri ve bu şiirler üzerinde istek, dilek, gereklilik, soru, ünlem, olumlu ve olumsuz cümleleri bulmaları istenir. [!] Öğrencilere Çalıkuşu romanını okumaları tavsiye edilir. Konu Hikâye ve Roman ile ilişkilendirilerek verilir. [!] Haber cümlelerinin mekân ve zamana da bağlı olarak bilgi, düşünce, kanaat ve tavır bildirdiği; göndergelerin durum ve görünüşlerini belirttiği; bu cümlelerde kavram, eşya, olay, kişi ve görünüş gibi hususların cümlenin göndergesi olduğu belirtilir. Konu şiir ile ilişkilendirilerek verilir. [!] İstenilen, tasarlanan bir eylemi; eylemler hakkında bir niyet ve duyguyu ifade eden cümlelere dilek- istek cümleleri dendiği; bu cümlelerin doğru ve yanlış olmalarına imkân bulunmadığı; istek bildiren grupta dilek, soru, emir ve çağırma cümlelerinin yer aldığı; dilek bildiren cümlelerin gerçekleşmesi mümkün olsun veya olmasın bir husus için gösterilen arzuyu, duyulan özlemi ifade ettikleri vurgulanır. [!] Dilek, soru, emir, gereklilik cümleleri olduğu vurgulanır.

15 49 DÖNEM: 2 I. CÜMLE BİLGİSİ 3. İfade Ettikleri Anlama Göre Cümleler 1. Cümlenin metinde tamamlanan bir anlam birimi olduğunu fark eder. 2. Aynı düşünceyi farklı cümlelerle ifade eder. 3. Metinlerdeki yakın anlamlı cümleleri ayırır. 4. Birbirine yakın anlamlı cümlelerin kullanılma sebebini belirler. 5. Metinlerde birbirleriyle çelişen cümleleri bulur. 6. Metinlerde sebep-sonuç bildiren cümleleri bulur. 7. Metinlerde koşul cümlelerini ayırır. 6. Metinlerdeki açıklama bildiren cümleleri belirler. Refik Hâlit Karay ın Memleket Hikâyeleri isimli eserinden seçilmiş bazı cümleler gruplara ayrılmış öğrencilere verilerek her gruptan iki tür cümleyi bulup listelemeleri istenir. Öğrencilerden, okul kitaplığından beğendikleri birer hikâye veya romanı alarak okumaları ve bu kitaplardan en beğendikleri beşer cümleyi sınıfa getirerek bunları ifade ettikleri anlamlara göre gruplandırılmaları istenir. Metinlerde sebep-sonuç bildiren cümlelerin kullanılma nedenleri sınıfta tartışılır. Konu hikâye ve roman ile ilişkilendirilerek verilir. [!] Cümlelerin metin içinde anlam ve değer kazandıkları özellikle sezdirilir. Yalnız başına cümlenin anlamından söz etmenin yanılmaya sebep olabileceği vurgulanır. 7. Ünlem cümlelerini belirler.

16 50 DÖNEM: 2 I. CÜMLE BİLGİSİ 4. Anlatım Bozuklukları 1. Özne- yüklem uyumsuzluğundan kaynaklanan anlatım bozukluklarını bulur. 2. Birleşik cümlelerde yüklemler arasındaki çatı uyuşmazlığından kaynaklanan anlatım bozukluğunu belirler. 3. Öge eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluklarını belirler. 4. Tamlama ve eklerin yanlış kullanılmasından kaynaklanan anlatım bozukluklarını belirler. 5. Noktalama yanlışlıklarından kaynaklanan anlatım bozukluklarını belirler. 6. Kelimelerin yanlış anlam ve yanlış yerde kullanılmasından oluşan anlatım bozukluklarını belirler. / Öğrencilerden kendi aralarında veya yaşadıkları çevrede yanlış kullanılmasına tanık oldukları cümle örneklerini getirmeleri; bu cümleler üzerinde anlatım bozuklukları üzerinde tartışmaları istenir. Öğretmen tarafından dağıtılan yanlış cümle örnekleri üzerinde grup çalışması yaptırılır. [!] Anlatım bozuklukları en kolay anlayabilecekleri tarzda şemalaştırılarak verilebilir. Burada asıl amacın öğrencilere dilimizin kullanımında bilinç kazandırmak olduğu unutulmamalıdır. [!] Anlatım bozuklukları anlatılırken öğrencilerin aktif olmalarına ve kendi hatalarını kendilerinin bulmasına özellikle dikkat etmelidir. 7. Cümle kurarken anlatım bozukluklarından kaçınır. 8. İncelediği dilekçe ve mektupları açıklık, akıcılık, duruluk ve yalınlık bakımlarından değerlendirir.

17 51 DÖNEM: 2 II. PARAGRAF BİLGİSİ 1. Anlatım Birimi Olarak Paragraf 1. Paragrafın oluşum nedenini açıklar. 2.Paragraf- cümle ilişkisini belirler. Bir anı yazısını paragraflarından parçalara ayrılmış olarak öğrencilere dağıtabilir, bunu parçaları anlamlı bir metin meydana gelecek şekilde bir araya getirmeleri istenebilir. Parçanın neden bu şekilde birleştirildiği üzerinde tartışılabilir. [!] Paragrafın yerine göre belli bir bağlamda kelime, söz öbeği, tek bir cümle ve daha çok da birden fazla cümleden oluşan anlatma birimi olduğu belirtilmelidir. Kelimede sesler, cümlede kelime, paragrafta cümlenin, metinde de paragrafın birer birim olduğu buldurulur.

18 52 DÖNEM: 2 II. PARAGRAF BİLGİSİ 2. Paragrafta Yapı 1. Paragrafın yapısını belirleyen unsurları açıklar. 2. İyi bir paragrafta bulunması gereken özellikleri belirler. 3. Her paragrafın kendisinden önce ve sonrakine bağlayan söz veya söz grupları olduğunu belirler. 4. Paragrafın uzunluğuna etki eden faktörleri açıklar. Öğrencilere değişik tür paragraflar verilerek bunlarda fazla ve eksik cümle olup olmadığını tartışmaları sağlanabilir. Belli sayıda cümleler verilir. Bunları paragraf hâline getirmeleri istenir. Öğrencilere paragraflar hâlinde kesilmiş bir fikir yazısı dağıtılarak anlam bütünlüğünü sağlayacak şekilde sıralamaları istenir. Konu Fikir Yazıları ile ilişkilendirilir. [!] Paragrafta cümle veya ifade kalıpları arasındaki ilişkinin paragrafın yapısını belirlediğine, paragrafın anlamının kapsadığı cümlelerin anlamlarının toplamı olmadığı, paragrafın dil ve anlam kaynaşmasından oluşan organik bir birlik olması gerektiği vurgulanır. [!] İyi düzenlenmiş bir paragraftan bir cümlenin çıkartılmasının mümkün olamayacağı öğrencilere buldurulur.

19 53 DÖNEM: 2 II. PARAGRAF BİLGİSİ 3. Paragrafta Anlam ve Ana Düşünce 1. Paragrafın anlamını belirleyen ögeleri fark eder. 2. Paragrafta bütünlüğü oluşturan ögeleri belirler. 3. Paragrafta iletilmek istenen mesajın en kısa ve açık ifadesinin paragrafın ana düşüncesi olduğunu fark eder. 4. Paragrafta yardımcı düşünceleri bularak ana düşünceyle ilişkisini açıklar. Öğrenciler gruplara ayrılarak kendilerine cümlelere ayrılan bir paragraf verilir. Bunu birleştirmeleri istenir. Neye göre bunu yaptıkları tartışılır. Paragrafın ana düşüncesinden hareketle paragrafı meydana getiren cümleler arasındaki anlam ilişkisini bulmaları istenir. [!] Paragrafın anlamının paragrafta kullanılan dil ögelerin bütününü birlikte ifade ettikleri anlam olduğu sezdirilir. Böylece her paragrafın yapısı ve ana düşüncesiyle bileşenlerine ayrılamayan bir bütün olduğu keşfettirilir. [!] Paragrafların konu ve anlatımlarına göre gruplandırılıp adlandırılabileceği belirtilir.

20 54 DÖNEM: 2 III. ANLATIM VE ÖZELLİKLERİ 1. Anlatıma Hazırlık 1. Yazma ve konuşmada hazırlığın önemini fark eder. 2. Anlatımda gözlemin önemini belirler 3. Bilgi toplama kaynaklarını belirler. Öğrencileri gruplara ayırarak bölgelerinde en çok beğenilen bir halk oyununu tanıtmaları istenir. Bunun için yapmaları gereken hazırlıklar tartışılır. Hazırlanan çalışmalar ve bu çalışmaların hangi aşamalardan geçerek gerçekleştirildiği sınıf ortamında sergilenerek tartışılır. [!]Yapacağımız anlatımın türüne göre yeni bilgilerin toplanarak deneyimlerinin zenginleştirilmesi gerektiği; bilgi toplamak için okuma, araştırma, not alma, özet çıkarma, alıntı yapma gerektiği vurgulanır. [!] Konu Makale konusuyla ilişkilendirilerek verilebilir. 2. Anlatımda Tema, Konu ve Sınırlandırma 1. Anlatımda tema, konu terimleri arasındaki ilişkiyi açıklar. 2. Anlatımın amacını, seçilen amaca göre ifadenin oluştuğunu keşfeder. 3. Metnin içeriğinin özelliklerini belirler. 4. İletişimi sınırlayan ögeleri belirler. [!] Temanın soyut olduğu belirtilerek yazılı ve sözlü anlatımda temanın belli bir bağlamda kişi, yer, zaman ve durum bildiren dil birlikleriyle sınırlandırılması, somutlaştırılması, anlatılması sonucu konu hâline geldiği vurgulanır.

21 55 DÖNEM: 2 III. ANLATIM VE ÖZELLİKLERİ 3. Anlatımın Özellikleri 1. Açık bir ifadenin özelliklerini belirtir. 2. Sözlü ve yazılı bir metni akıcı kılan hususları açıklar. 3. Duru bir metnin özelliklerini belirler. 4. Yalın bir metnin özelliklerini açıklar. Bir anı yazısı üzerinde anlatım özellikleri çalışması yapılır. Seçilmiş bazı parçalar üzerinde akıcılık, yalınlık ve duruluk bakımlarından hatalı anlatımlar buldurulur. [!] Fikirlerin, duyguların açık ve net biçimde anlatılması gerektiği, anlatılacak konunun anlatıcının zihninde açık ve net biçimde belirlenmesi gerektiği; anlatılacak hususların dilin bilgisi kurallarına uygun olarak düzenlenmesi zorunluluğu vurgulanır. [!] Kelime ve cümle düzeyinde gereksiz ifadelere yer verilmemesi, karışık ve anlaşılması güç cümle kullanılmaması; gerekli yerde deyim ve terimlerin kullanılması zorunluluğu vurgulanır. [!] Metin dilinin ve ifadesinin sade, gösterişsiz ve süssüz olması; gereksiz söz ve söz öbeklerinin kullanımından kaçınılması; söylenmek istenilenin kısa ve kesin ifadelerle dile getirilmesi gerektiği vurgulanır.

22 56 DÖNEM: 2 III. ANLATIM VE ÖZELLİKLERİ 4. Anlatım Türleri 1. Öyküleyici anlatımın ayırıcı özelliklerini açıklar. 2. Betimleyici anlatımın kullanıldığı metinleri belirler. 3. Coşku uyandıran metin ve metin parçalarında kelimelerin ilk anlam değerlerinin dışında kullanılıp kullanılmadıklarını belirler. 4. Kanıtlayıcı anlatımda nelerden yararlanıldığını belirler. 5. Metinlerde karşılaştığı kanıtlayıcı, öğretici ve açıklayıcı anlatımları tanır. Öğretmen tarafından getirilen öyküleyici anlatımla ilgili farklı metinler okutturulur, dinlettirilir. [!] Olay, kişi, zaman, mekan ve anlatıcının ortak oldukları vurgulanır. [!] Öyküleyici anlatımda bir anlatıcının bulunduğu belirtilir. Sanat metinlerinde anlatıcının kurmaca, öğretici metinlerde ise gerçek bir kişi olduğu vurgulanır. [!] Sanat metinlerinde olayın üç bakış açısından biri kullanılarak anlatıldığı; bunlardan birinin ilahî bakış açısı olduğu; bu bakış açısında anlatıcının her şeyi bildiği belirtilir. İkinci sinde anlatıcının metindeki kahramanlardan biri olduğu ve anlatıcının kahraman kadar bildiği; üçüncüsünde anlatıcının olup biteni kamera sessizliği ile arkadan izlediği belirtilir. Öğretici metinlerde anlatıcının anlattıklarını nereden ve nasıl öğrendiği metinden ve ifadelerden anlaşıldığı; öğretici metinlerde anlatıcının yaşayan ve yaşamış bir kişi olduğu vurgulanır.