İLETİŞİM VE KİTAP İSTEKLERİ İÇİN; Adil ÖZDEMİR

Transkript

1 1

2 (c) 2006 Her hakkı mahfuzdur. Bu kitap veya bir kısmı hiçbir teknikle çoğaltılamaz. İLETİŞİM VE KİTAP İSTEKLERİ İÇİN; Adil ÖZDEMİR Kapak Tasarımı Adil ÖZDEMİR Basım Yeri KALIPSAN OFSET LTD. ŞTİ. Tel: ANKARA 2

3 ÖNSÖZ Günümüzde teknolojiyi izlemek ve meslekte iyi bir yer edinmek için en az bir yabancı dil bilmek şart olmuştur. Bu bağlamda, bütün dünyada en geçerli dil olan İngilizce önem kazanmıştır. Çünkü, yabancı literatürün bir çoğu bu dilde yayınlanmaktadır. Bu nedenle, Mesleki İngilizce/Çeviri Teknikleri üzerine hazırladığımız bu kitabın jeoloji mühendisliği alanında eğitim gören öğrenciler, uygulamada yeralan mühendis ve araştırmacılar için önemli bir boşluğu dolduracağı kanısındayız. Kitabı anlayabilmek ve izleyebilmek için temel (intermediate-orta seviyede) İngilizce bilgisi gereklidir. Bununla birlikte, kitap boyunca yer yer dilbilgisi kuralları da verilmiştir. Her bölüm önceki bölümlerde anlatılan dilbilgisi temelini baz alarak hiyerarşik bir yapı içerisinde anlatılmıştır. Çevirisi çok basit olan yapılar kısa bir şekilde geçilmiş hatta alıştırma dahi verilmemiştir. Bu şekilde okuyucuya akıcılık getirilmiştir. Yani kitabın hacmi özde kalmıştır. Örnek sayısı yine konunun anlaşılma zorluğuna ve kullanılma sıklığına bağlı olarak seçilmiştir. Son bölümde verilen cümle, paragraf ve metin örnekleri, konularda çok genel örneklerle açıklanan kısımları gerek tamamlama gerekse pekiştirme amacıyla çok geniş bir yelpaze içinde sunulmuştur. Jeolojik sözcüklerin kullanımında, ülkemizde bir birliktelik henüz sağlanmış değildir ve bir kurul veya kurum tarafından hazırlanmış, mesleki dil birlikteliğini sağlayacak güncel bir İngilizce-Türkçe jeoloji sözlüğü bulunmamaktadır. Bu nedenle, zorunluluk olarak dilbilgisi kurallarının pekiştirilmesi amacıyla hazırlanan örneklerde(14. ve 15. bölümler) hakemli dergi, kurultay ve kongrelerde yayınlanmış bilimsel makale ve bildirilerden yüksek oranda faydalanılmıştır. Ayrıca, Türkiye koşullarında temin edilebilecek, münferit olarak hazırlanmış 31 adet jeoloji ile ilgili ve teknik sözlük, bulunabilecekleri yerler ile birlikte önsözü takip eden sayfada verilmiştir. Jeoloji mühendisliği meslek disiplininde bilim ve tekniğin gelişmesi amacına yönelik olarak herhangi bir karşılık beklemeden bu kitabın basılması için maddi destek sağlayan ve firma logoları ile temsil edilen ; 3

4 4

5 kuruluşlarının çok değerli mühendis ve yöneticilerine teşekkür ederiz. Kitap ile ilgili yararlı görülen dilek ve temennilerin, hatta şikayetlerin ve gözden kaçan hataların iletilmesi, kitabın bundan sonraki baskılarının kalitesini artıracağı düşüncesindeyiz. Eylül 2006, Ankara Çevirmen H. Tolga OSKAY Jeo. Müh. Adil ÖZDEMİR Jeo. Müh. Uğur ULUTAŞ 5

6 6

7 7

8 ÇEVİRİ ÜZERİNE Genel olarak çeviri, farklı iki dil arasında bir eşleştirme olarak tanımlanabilir. Çeviride asıl amaç iletişimi sağlamaktır, bu bakımdan iyi bir çevirinin kolay anlaşılır olması ana hedeftir. Sınavlarda(yüksek lisans vb.) çevrilen metnin ilk olarak dilbilgisine uygunluğu daha sonra da anlam bütünlüğü dikkate alınmaktadır. Burada, Türkçe ve İngilizce dillerinin dilbilgisi olarak temel farklılığının; Türkçede fiilin, cümle sonuna gelmesi İngilizcede ise özne ile tümleç arasına geldiği unutulmamalıdır. Bir kelimenin, kelime anlamından ziyade ifade ettiği anlamı çevirmek anlam bütünlüğü açısından önemlidir ve çevrilen konuya hakim olmayı gerektirir. Asıl istenilen, karşımıza çıkan metnin dilbilgisi yapısını doğru bir şekilde analiz etmek ve kelimelere kendi konu bütünlüğü içinde doğru anlamlar vererek dilimize çevirmektir. Çeviride dikkate alınması gereken temel noktalar şu şekildedir; 1. Cümle ister basit ister birleşik olsun, başlanacak ana nokta esas yüklemi bulmaktır. Eylemler ya yapar ya yapılır veya yaptırılır. 2. Başka bir yapının yerine geçen kelimelerin (it, they, them vb.) neye karşılık geldikleri analiz edilmeli ve Türkçeye çeviride bunların anlamları kullanılmalıdır. 3. Kelimelerin Türkçe karşılıkları yani anlamları doğru olarak bulunmalıdır. Burada özellikle fiil + edat yapılarına ve fiilin geçişli mi geçişsiz mi olduğuna dikkat edilmelidir. 4. Birden fazla anlama gelen as, since, get vb. kelimelerin ve kelime gruplarının hangi anlamda kullanıldıkları belirlenmelidir. 5. İyi bir çeviri yapmak için sağlam bir Türkçe dilbilgisi gereklidir. Akıcı cümleler kurmak her şeyden önce kendi dilimizi kullanma yeteneğimizle orantılıdır. 6. Çeviride anlam bütünlüğü her zaman birincil hedef olmalıdır. İki temel çeviri yöntemi vardır; a ) Bilinmeyen bütün kelimeler çıkartılır ve cümleler kelime kelime çevrilir. Daha sonra, çevrilen kısımlar birleştirilir. Bu yöntemde, kelimenin gerçek anlamını bulmakta güçlük çekilebilir. Metin, cümle cümle ele alınmalı ve her bir cümledeki kelimeler cümlenin bütün anlamı düşünülerek çevrilmelidir. b ) Diğer bir çeviri şeklide yorumsal çeviridir. Kişi, cümlenin anlatmak istediğini kendi yorumuyla dile getirir. Bu yöntemde, çevrilen konuyu iyi bilmek gerekir. 8

9 İÇİNDEKİLER 1. KELİME OLUŞTURMA, ÖN EKLER [PREFIXES], Olumsuz Anlam Veren Ön Ekler, Olumlu Anlam Veren Ön Ekler, Boyut Ön Ekleri, Zaman Ön Ekleri, Yer Ön Ekleri, Sayı Ön Ekleri, Diğer Ön Ekler, en- (isim ve sıfatı fiile dönüştüren ön ek), a- (sıfatı zarfa dönüştüren ön ek), SON EKLER [SUFFIEX], İsim Oluşturma, Sıfatlardan İsim Türeten Son Ekler, İsimlerden İsim Türeten Son Ekler, Fiillerden İsim Türeten Son Ekler, Sıfat Oluşturma, İsimlerden Sıfat Türeten Son Ekler, Fiillerden Sıfat Türeten Son Ekler, Fiil Oluşturma, İsimlerden Fiil Türeten Son Ekler, Sıfatlardan Fiil Türeten Son Ekler, Zarf Oluşturma, WORD PARTS(KELİME PARÇALARI), TAMLAMALAR, İsim + İsim (+ İsim +..), İsim + İsim (+ of + İsim +.), Sıfat (+ Sıfat) + İsim (+ İsim +.), Sıfat + İsim + of + İsim (+ İsim), İsim + of + Sıfat + İsim (+ İsim), Sıfat + İsim + of + İsim, Zarf + Sıfat + İsim, İsim + Edat Takımı, Miktar Belirleyiciler [Quantifiers], Miktar Belirleyici + İsim, Miktar Belirleyici + of + the + çoğul ad (sayılabilir) / (sayılamaz), Number, Amount, Deal v.b. ile kullanılan Miktar Belirleyiciler, Another / Other etc., Çeşitli Yapılar, Fill-ing Yapısı, Fill-ed Yapısı, İsim + to + Fill, Tire (-) içeren Kelimeler [Hyphenated Words], BASİT CÜMLE YAPILARI, TO BE OLMAK FİİLİYLE YAPILAN CÜMLELER, Özne + to be Fiili + İsim, Özne + to be Fiili + Sıfat, 30 9

10 Özne Olmak Fiili + Sıfat + İsim, Özne to be Fiili + Edat Takımı, Özne + to be (past) + İsim/Sıfat/Sıfat + İsim/Edat Takımı, to be not +, To be + of + İsim (Bkz. Ünite 13), THERE + (VAR / YOK YAPISI), There + to be / to be not + isim cümleciği / sıfat / edat grubu, There + Kipler (Modals) ve Diğer Fiil Şekilleri, ÖZNE + HAS / HAVE + TÜMLEÇ, ZAMANLAR VE KİPLER, AKTİF ZAMANLAR [ACTIVE TENSES], The Simple Present Tense, The Present Continuous Tense (The Present Progressive Tense), The Simple Past Tense, The Present Perfect Tense, The Past Perfect Tense, The Future Tense, PASİF ZAMANLAR [PASSIVE TENSES], KİPLER [MODALS], Present-Past-Future Anlamlı Kipler, The Modals Perfect, PASİF FİİLLERİN ZARFLARLA KULLANIMI, be able to KULLANIMI, have to KULLANIMI, SINIFLANDIRILMIŞ ZAMAN KULLANIMLARI, ETTİRGEN CÜMLELER [CAUSATIVE FORM], 49 5.FİİLDEN TÜREMİŞ YAPILAR [VERBALS], EYLEMLİLİKLER (MASTARLAR) [THE INFINITIVES], to + Fill-1 not to + Fiil-1, Fiil Yapısı + to + Fiil-1 + Nesne (veya Tümleç), İsim + to + Fiil-1, Sıfat + to + Fiil-1, Belgisiz Zamir + to + Fiil-1, to + Fiil-1 + Nesne + Fiil Yapısı + Tümleç, to almayan mastar, to + Fiil-1 + Nesne + Cümle, to be + to + mastar, Sıfat / Zarf + enough + Mastar, too + Sıfat / Zarf + Mastar, How/What/Where/Which/When + to + Fiil-1, Whether + Mastar, ORTAÇLAR [PARTICIPLES], Şimdiki Zaman Ortacı [The Present Participle], İsim + Fiil-ing + İsim, Geçmiş Zaman Ortacı [The Past Participle], Zarf + Fiil-3 veya Fiil-ed + İsim, miş li ortaç [The Perfect Participle], Aktif Anlamda The Perfect Participle, 59 10

11 Pasif Anlamda The Perfect Participle, Zarf Cümleciklerinin Kısaltılmış Şekli Olarak Şimdiki ve Geçmiş Zaman Ortaç ları, Neden Sonuç İlişkisi Gösteren Participle Phrases, Bağlaçlarla Participle Phrases Kullanımı, When/While/Before/After/As + past participle, Edatlarla Participle Phrases Kullanımı, Appositive (Açıklayıcı Yapı) Olarak Participle Pharase, ULAÇLAR [GERUNDS], Fiil-ing + İsim, Fiil-ing Yapısının Özne Olarak Tek Başına Kullanımı, Sıfat + Fiil-ing, Fiil-ing Yapısının Cümle İçinde Kullanımları, Fiil Yapısı + Fiil-ing, Having + Fiil-3 (-miş li İsim-Fiil), Edat + Fiil-ing + Özne, Edat + Fiil-ing Yapıları, by/in/on/without + Fiil-ing + (Nesne), When/while/before/after/since + Fiil-ing, IT İLE BAŞLAYAN CÜMLELER, IT + TO BE / KİPLER + SIFAT + MASTAR, IT ile ZARF KULANIMI, IT + + NESNE, IT + TO BE / MODALS + SIFAT / PAST PARTICIPLE + THAT, ÖZEL IT KULLANIMLARI, IT + TO BE + SIFAT / PRESENT PARTICIPLE + MASTAR + THAT, It is for to, KARŞILAŞTIRMA YAPILARI [COMPARISONS], SIFAT VE ZARFLARIN KARŞILAŞTIRILMASI, Kesin Derece (Positive Degree) veya Eşitlik (Equality), Dereceli Karşılaştırmalar, En Üstünlük Derecesi, DİĞER KARŞILAŞTIRMA YAPILARI, İKİ ÜSTÜNLÜK YAPISINI BAĞLAYAN DURUMLAR, Paralel Artış, Kademeli Artma/Azalma Üstünlükleri, KURALSIZ KARŞILAŞTIRMALAR [Irregular Comparisons], ŞART CÜMLELERİ [CONDITIONAL SENTENCES], IF CÜMLECİKLERİ [IF CLAUSES], Tip I Gelecekte Mümkün Durumlar, Tip II Şimdi Gerçek Olmayan Durumlar, Tip III Geçmişte Gerçek Olmayan Durum, DEVRİK OLARAK İFADE EDİLEN ŞARTLI CÜMLECİKLER, ÇEŞİTLİ IF CLAUSE KULLANIMLARI, DİĞER ŞART YAPILARI, Unless (If.not) = -medikçe, -mezse, -dığı takdirde, On the Condition (that) = şartıyla, şu şartla ki, -mek şartıyla, Provideo (that) (if) = eğer, şayet, ise, -mek şartıyla, 90 11

12 Providing (that) = eğer, se/-mesi şartıyla/-dığı takdirde, If it weren t for + noun modal past, Whether = edip etmediğini/olup olmadığı, If Anlamlı without/with/as long as/whenever Kullanımı, If Cümleciğinde Şimdiki Zaman ve Bitmiş Şimdiki Zaman Kullanımı, NEDEN VE ETKİSİ [CAUSE AND EFECT], NEDEN ETKİSİ [CAUSE EFFECT], ETKİSİ NEDEN [EFFECT CAUSE], SONUÇ İFADE EDEN NEDEN ETKİ YAPILARI, Neden - Etki, Etki - Neden, FİİL-ING YAPILARIYLA KURULAN ETKİ CÜMLECİKLERİ, Cause to veya Make ile Yapılan Cümlecikler, Fiil-ing ileyapılan Cümlecikler, SINIFLAMA [CLASSIFYING], GENELDEN ÖZELE SINIFLAMA, ÖZELDEN GENELE SINIFLAMA, SIKLIK - OLASILIK [FREQUENCY PROBABILITY], SIKLIK ÖLÇEĞİ, DERECE ÖLÇEĞİ, OLASILIK TAHMİNİ, BİRLEŞİK CÜMLELER [COMPLEX SENTENCES], SIFAT CÜMLECİKLERİ (ADJECTIVE CLAUSES), Tanımlayıcı (Defining) İlgi Cümlecikleri, Edat + Sıfat cümleciği [on/by/with/ + which], Tanımlamayan (Non-Defining) Sıfat Cümlecikleri, Co-Ordinate İlgi Cümlecikleri, When, Where, How, Why ile Yapılan Sıfat Cümlecikleri, Kısaltılmış (Reduced) Sıfat Cümlecikleri, İSİM CÜMLECİKLERİ (NOUN CLAUSES), to be/show/define/say..+ that, That ve The Fact That ile başlayan İsim Cümlecikleri, Soru Kelimesi (Question Word) ile Başlayan İsim Cümlecikleri, Soru Kelimesi + to be veya Zaman Fiili, To be veya Zaman Fiili + Soru Kelimesi, Whether veya If ile Yapılan İsim Cümlecikleri, ZARF CÜMLECİKLERİ, Zaman (Time) Cümlecikleri, Yer (Place) Cümlecikleri, Durum (Manner) Cümlecikleri, Amaç (Purpose) Cümlecikleri, Sebep (Reason) Cümlecikleri, Zıtlık ve Karşıtlık (Contrast/Concession) Cümlecikleri, Şart (Condition) Cümlecikleri, Derece ve Kıyaslama Cümlecikleri, Sonuç (Result) Cümlecikleri, Dışlama (Exception/Exclusion) Cümlecikleri, Sınıflama (Limitation) Cümlecikleri,

13 13. ÖZEL NOKTALAR, A. ÇEŞİTLİ YAPILAR VE KULLANIMLARI, 119 1) MAKE FİİLİNİN KULLANIMLARI, 119 2) NEED KELİMESİNİN KULLANIMLARI, 120 3) MEANS KELİMESİNİN KULLANIMLARI, 121 4) GEÇİŞLİ (ETKEN) VE GEÇİŞSİZ (EDİLGEN) FİİLLER, 122 5) HEM SIFAT HEM FİİL VEYA HEM İSİM HEM FİİL OLARAK KULLANILAN KELİMELER, 122 6) SURETTE/TARZDA/ŞEKİLDE/BİÇİMDE/YOLDA ANLAMI VEREN YAPILAR, 122 7) NO VE NOT İLE BAŞLAYAN CÜMLELER, 123 8) WITHOUT KELİMESİNİN KULLANIMLARI, 123 9) THAT / THOSE + OF / IN, ) FAIRLY İLE RATHER ARASINDAKİ FARKLAR, ) BAZI SIFATLARIN AS YAPISI İLE ZARF YAPILMASI, ) OLARAK ANLAMINA GELEN YAPILAR, ) BİR CÜMLEDE ÖZNE YERİNE YER ZARFI BULUNMASI,124 14) SIFATTAN SONRA AS KULLANIMI, ) ONE VE ONES KULLANIMI, ) TO BE FİİLİ, BİR DURUM GÖSTERMEYİP BİR DAVRANIŞ GÖSTERİR İSE CONTINUOUS TENSE KULLANILIR, ) ÇEŞİTLİ ZAMAN İFADELERİNİN KULLANIMLARI, ) NO LONGER (NOT ANYMORE) = ARTIK, DAHA FAZLA, ) OF İLE BAŞLAYAN CÜMLE VE KELİMELER, ) THE İLE TOPLULUK İSMİ YAPMA, ) İSİMLERDEN SONRA GELEN OVER KELİMESİ, ) IN EDATININ KULLANIMI, ) FOR EDATININ KULLANIMI, ) AS DO/DOES VEYA AS DO/DOES, ) ONLY KELİMESİNİN KULLANIMLARI, ) VİRGÜLDEN SONRA KULLANILAN (YA CÜMLE SONUNDA YA DA CÜMLE ORTASINDA) YAPILARIN ÇEVİRİLERİ, ) OF TO/FOR/WITH/VERSUS = -IN -E/İLE/KARŞI, ) OF KELİMESİNİN KULLANIMLARI, ) TO BE YAPISININ ÇEŞİTLİ KULLANIMLARI, ) SIKLIK ZARFLARI [ADVERB OF FREQUENCY], ) WITH KELİMESİNİN KULLANIMLARI, ) TO DIFFER VE DIFFERENT KULLANIMI, ) FİİL-EDAT BİLEŞİMLERİ [VERB-PREPOSITION], ) TEKNİK İNGİLİZCEDE KULLANILAN BAZI MATEMATİKSEL İFADELER, ) BAĞLAÇ KULLANIMI, ) ÇEVİRİDE GÜÇLÜK ÇEKİLEN BAZI FİİL KULLANIMLARI, ) TO BE + OF + İSİM, ) FİİL-ING VE FİİL-ED İLE YAPILAN GİRİŞ CÜMLELERİ, ) İŞ YAPABİLME YETENEĞİNİN İFADELERİ, 136 B. ANLAM GRUPLANDIRMALARI, 137 C. EDAT İLE BAŞLAYAN İBARELER,

14 14. CÜMLE VE PARAGRAF ÖRNEKLERİ, METİN ÖRNEKLERİ, 215 KAYNAKÇA, 293 EKLER, 297 EK-1 Düzensiz Çoğullar [Irregular Plurals], 297 EK-2 İngiliz Birimleri, 298 EK-3 Teknik Birimlerde Kullanılan Çarpanlar, 298 EK-4 İngilizce de Birimlerin Yazım Kuralları, 299 EK-5 Yunan Alfabesi (Greek Alphabet), 299 EK-6 Kısaltmalar, 300 EK-7 En Çok Karşılaşılan Düzensiz Fiiller, 301 EK-8 Sayı ve Formül Okunuşları,

15 1. KELİME OLUŞTURMA 1.1. PREFIXES (ÖNEKLER) Olumsuz Anlam Veren Önekler a- - sız, - olmayan achromatic: renksiz asymmetric: simetrik olmayan (e.g.) abiogenesis, acylic, adiagnostic, astatic, aseismic, etc. angelir. antidedisilir- -sız, olmayan; ünlü ile veya h harfi ile başlayan kelimelerin başına anisotropic: her yönünde aynı özellikleri taşımayan anoxic: oksijensiz (e.g.) anastomotic, anelasticity, anisodesmic, etc. - konum ya da yön anlamında karşı olma - anticatalyst: bir kimyasal tepkimeyi yavaşlatan katalizör - antithesis: karşıtez (e.g.) antimagmatist, antiform, antithetic, antistress, etc. - karşı hareket - decompression: basıncın azalması - deflate: söndürmek (e.g.) decomposition, deoxidation, deformation, degradation, etc. - karşı hareket - discontinuity: süreksizlik - disharmonic: uyumsuz (e.g.) dislocation, dismicrite, dispersal, etc. - karşıt - illicit: gayrimeşru - illegible: okunaksız (e.g.) illegal, etc. - karşıt - irreversible: geri alınamaz - irregular: düzensiz (e.g.) irruptive, irrotational, irradiance, etc. 15

16 im- - karşıt - impermeability: geçirimsizlik - immature: olgunlaşmamış (e.g.) imperfection, imperforate, impure, etc. in- - karşıt - independent: bağımsız - indifferent: farksız, aynı (e.g.) incarbonization, incoherent, indurate, infiltration, etc. non- - olumsuz, olmayan - nonmarine: denizel olmayan - nonferrous: demirsiz - nonlinear: doğrusal olmayan (e.g.) nonsorted, nonmetal, nontectonic, nonthermal etc. un- - karşıt, değil - unsaturated: doygun değil(doygun olmayan) (e.g.) unconformity, unconsolidated, undisturbed, etc Olumlu Anlam Veren Önekler over- - aşırı, - den fazla - overpopulated: aşırı nüfuslu (e.g.) overflow, overpressure, overconsolidation, etc. re- - tekrar, -yeniden - recrystallization: tekrar kristallenme (e.g.) resolution, rejuvenation, regradation, etc Boyut Ön Ekleri equi- - aynı sayıya sahip olan - equilibrium: denge - equivalent: eşdeğer (e.g.) equilateral, equidimensional, equivoluminal, etc. 16

17 macro- - büyük - macrocrystalline: büyük kristalli - macrograined: büyük taneli (e.g.) macroscopic, macrofabric, macrofauna, macrofossil, etc. maxi- - azamilik belirtir - maxisize: en büyük boy (e.g.) maximum, maxirecovery, maxiseries, etc. mega- - çok büyük, devasa, milyon - megastructure: dev yapı (e.g.) megaporphyritic, megafacies, megaflora, etc. micro- - küçük - microscale: çok küçük ölçekli - microanalysis: çok küçük miktarlarda malzeme kullanılarak yapılan analiz (e.g.) microdelta, microcrystalline, microbreccia, etc. mini- - küçük - minimap: ufak harita (e.g.) minimicrite, miniphyric, miniature, etc. semi- - yarı - semi-molten: yarı eriyik (e.g.) semiarid, semiopal, semicrystalline, etc Zaman Ön Ekleri neo- - yeni, güncel - neotectonics: güncel tektonik (e.g.) neoblast, neoformation, neomesselite, etc. pre- - ön, - ilk, -den önce - pre-collision: çarpışma öncesi (e.g.) precession, precingular, precambrian, etc. 17

18 post- - den sonra - postglacial: buzul sonrası (e.g.) postadaptation, post-collision, postmagmatic, etc. syn sym - birleşmiş, biraraya gelmiş, eş yaşlı - synthesis: yeni bileşimler meydana getirmek için elementleri ya da bileşimleri birleştirmek, sentez - synsedimantery: çökelmeyle eş yaşlı (e.g.) synantectic, synchronous, symbiosis, etc Yer Ön Ekleri dia- - içinden, arasından, bir taraftan diğer tarafa - diameter: bir dairenin merkezinden geçen hat, çap - diaclinal: bir kıvrım aşan veya enine geçen akarsu (e.g.) diagenesis, diapiric, diamictite, etc. extra- - normal üstülük anlamı verir. - extraordinary: olağanüstü, sıradışı - extraterrestrial: dünya dışı (e.g.) extramorainal, extraumbilical, extrazooidal, etc. infra- - aşağısında - infrastructure: altyapı - infraglacial: buzul altı (e.g.) infrared, infracrustal, infracambrian, etc. inter- - arası, arasında - intergranular: taneler arası - intercontinental: kıtalararası (e.g.) interlayer, interfolding, intergrowth, etc. sub- - alt, tali, altındaki - subsystem: alt sistem (e.g.) subsurface, subterrane, subvolcano, subweathering, etc. 18

19 Sayı Ön Ekleri bi- - iki, iki defa - biaxial: iki eksenli (e.g.) bifacies, bilobile, bipolarity, etc. dec- - on - decaliter: on litre (e.g.) decathlon, decahedron, decade etc. di- - iki - di-oxide: iki oksit - (e.g.) dicyclic, dihexagonal, diopside, etc. mono- - tek - monochromatic: tek renkli (e.g.) monoclinal, monomaceral, monomineralic, etc. multi- - çok - multi-functional: çok fonksiyonlu (e.g.) multicycle, multiplex, multipartite, etc. oct- - sekiz - octahedron: sekiz yüzlü (e.g.) octaphyllite, octocoral, octahedrite, etc. penta- - beş - pentagon: beş köşeli (e.g.) pentalith, pentameracean, pentahydrite, etc. poly- - çok polycrystal: çok kristalli (e.g.) polydemic, polymodal, polyquartz, etc. quad- - dört - quadrangle: dörtgen (e.g.) quadrant, quadrature, quadratic, etc. 19

20 tri- - üç - triaxial: üç eksenli (e.g.) triactine, tricentric, trilateration, etc Diğer Ön Ekler allo- - farklı, farklı türlerde allotropy: bir elementin iki veya daha fazla farklı biçimde olması allomorphic: çok şekilli (e.g.) allogenic, allotrophic, allostratigraphic, etc. amphi - iki yerdede olan amphoteric: hem asit hem de baz özelliğine sahip amphibian: hem suda hem de karada yaşayan hayvan (e.g.) amphi-saphorel, amphibololite, amphiphiloic, etc. auto- - kendiliğinden gerçekleşen autoxidation: bir maddenin oda sıcaklığında atmosferik oksijen ile kendiliğinden tepkimeye girmesi autocorrelation: veri değerlerinin komşu veri değerlerine benzeme eğilimi (e.g.) autogenetic, automorphism, automesatomatism, etc. by- - ara, - yan, -tali - by-channel: ara kanal (e.g.) by-spine, by-stream, by-terrace, etc. cis- - aynı tarafta olan - cis-compound: elementteki çifte bağla aynı tarafta olan iki grubtaki izomer (e.g.) cis-link, cis-lunar, cis-trans, etc. co- - beraber hareket eden - coefficient: katsayı - cohesion: iki ya da daha fazla nesneyi bir arada tutan kuvvet (e.g.) coaxial, coevolution, comagmatic, etc. 20

21 counter- - karşı bir şekilde hareket eden - counterclockwise: saat yönü tersi - countervein: karşı damar (e.g.) counterscrap, counterlode, etc. -gram - yazılmış ya da çizilmiş bir kayıdı tanımlayan ismi türetir. - telegram: telgraf -graph - miktar ya da diğer tür bir bilgideki değişikliği kaydeden bir alet ya da cihazı tanımlayan ismi türetir. - seismograf: sismograf - thermograph: termograf -lysis küçük parçalara ayrılma eylemini tanımlayan isim türetir - hydrolysis: hidroliz -meter nicel olarak ölçüm yapan bir aleti tanımlayan isim türetir - spectrometer: tayfmetre, spektrometre -metry geçerli ölçüm yapan özel bir bilimi tanımlayan ismi türetir - photogrammetry: fotogrametri -geometry: geometri ortho- - düz, sağ açılı - orthogonal: dik (e.g.) orthoconglomerate, orthogeosyncline, orthorhombic, etc. pan- - tüm - panchromatic: spektrumdaki bütün ışık dalgaboylarını kapsayan (e.g.) panplanation, panidiomorphic, pandemic, etc. para- - yanında - paradiagenetic: sedimanter diyajenezle yakın bir ilişkiyi belirtir. (e.g.) paragenesis, paraconglomerate, paramorph, etc. pseudo- - aynı görünüme sahip, ama gerçek olmayan - pseudokarst: karstı andıran fakat kayacın çözülmesiyle oluşmamış (e.g.) pseudomatrix, pseudovolcano, pseudovitrinite, etc. 21

22 -scope niceliksel ölçüm yapan bir aleti tanımlayan isim türetir - hgyroscope: nem ölçer -scopy bilimde gözlem amaçlı aletlerin kullanımını tanımlayan isim türetir - microscopy: bilimsel inceleme amacıyla mikroskop kullanımı -stat bir niceliği sabit tutan cihazı tanımlayan isim türetir - thermostat: termostat super- (supra) - aşırı, üstün - supercooling: aşırı soğuma (e.g.) supercycle, superplasticity, supraposition, etc. trans- - karşısında, diğer tarafında - transmutation: bir türden diğerine değişim (e.g.) transtension, transverse, transpression, etc. ultra- - ötesinde - ultrametamorphism: aşırı derecede yüksek ısı ve basınçlarda gerçekleşen metamorfizma süreci - ultrabasic: aşırı bazik (e.g.) ultraviolet, ultramafic, ultramylonite, etc. uni- - bir, tek - uniform: tek biçimli (e.g.) uniaxial, unilaminate, unilobite, etc en - (isim veya sıfatı fiile dönüştüren ön ek) circle: daire encircle: çevrelemek rich: zengin enrich: zenginleştirmek a - (sıfatı zarfa dönüştüren ön ek) long: uzun along: uzunlamasına loud: (ses) yüksek aloud: yüksek sesle 22

23 1.2. SUFFIXES (SONEKLER) İsim Oluşturma Sıfatlardan İsim Türeten Son Ekler -bility - possibility: imkan, ihtimal, olabilirlik - permeability: geçirimlilik -ce - clearance: açıklık, netlik -ian - magician: sihirbaz -ion -ism - tension: gerilim - compaction: sıkıştırma - parallelism: paralellik -ist - hydrogeologist: hidrojeolog -ity - stability: duraylılık - porosity: gözeneklilik -ment - development: gelişme -ness - thickness: kalınlık - hardness: sertlik -th - width: genişlik - depth: derinlik 23

24 -ty - loyalty: sadakat İsimlerden İsim Türeten Son Ekler -dom - boredom: cansıkıntısı -eer -hood - engineer: mühendis - neighbourhood: komşuluk -ship - relationship: ilişki Fiillerden İsim Türeten Son Ekler -age - leakage: sızıntı -al - denial: red -ance - appearance: görünüş -ence - obedience: itaat -ent - absorbent: kurutma kağıdı -er, -ar - driller: sondör(sondaj makinası operatörü) 24

25 -ery - rafinery: rafineri -ing - forming: oluşan - cooling: soğuyan -ion, -tion - cavitation: kovuklaşma -cation - modification: değişiklik -ment - measurement: ölçüm -or - vendor: satıcı -ption - assumption: varsayım -ssion, -sion - possession: mülkiyet -t - circlet: küçük daire, dairecik -ture - mixture: karışım -ure - pressure: basınç 25

26 Sıfat Oluşturma İsimlerden Sıfat Türeten Son Ekler -al - thermal: ısısal (e.g.) structural, glacial, etc. -an - Italian: İtalyan -atic - systematic: sistemli -en - woolen: yünlü -ic - geologic: jeolojik - harmonic: uyumlu -ious - glorious: şerefli -ish - childish: çocuksu -ive - vegetative: bitkisel - extrusive: püskürük -ful -less - useful: yararlı - wireless: telsiz -like - tectonic-like: tektonik gibi/benzeri 26

27 -ous - porous: gözenekli - viscous: akışkan -philic - protophilic: proton kabul eden -phobic - lyophobic: çözeltiye kolayca girmeyen bir kolloit -proof - water-proof: su geçirmez -some - awesome: heybetli -t - important: önemli -tial - influential: etkili Fiillerden Sıfat Türeten Son Ekler -able - transformable: dönüşebilir (e.g.) drillable, permeable, deformable, etc. -ed - weathered: bozunmuş - altered: ayrışmış -en - stolen: çalıntı -ent, -ant - dependant: bağlı 27

28 -ible - permissible: izin verilebilir -ive - effective: etkili Fiil Oluşturma İsimlerden Fiil Türeten Son Ekler -en - to strengthen: sağlamlaştırmak -ify - liquidify: sıvılaştırmak - petrify: taşlaşmak -ize - polymerize: polimerleşme - characterize: nitelendirmek Sıfatlardan Fiil Türeten Son Ekler -en - to shorten: kısaltmak -ify - to simplify: basitleştirmek -ize - to minimize: küçültmek Zarf Oluşturma * -ly Sonu -y ile biten kelimelerde -y, -i alır, sonu -ll ile biten kelimeler sadece -y alır, sonu -ic ile biten kelimeler -ally alır, -e ile biten kelimeler de -e düşer -ly alır. Ek almayan very, well, near gibi kelimelerde zarftır. Birkaç kelimeden oluşan zarf gibi davranan yapılarda vardır. last year, from time to time vb. gibi. 28

29 easy: kolay easily: kolayca, kolay olarak, kolay bir şekilde, kolay kolay common: yaygın commonly: yaygın olarak full: tam fully: tam olarak simple: basit simply: basitçe, basit biçimde Örnek: Clays are found commonly on Earth s crust. (Killer, yerkabuğunda yaygın olarak bulunurlar.) * -ways, -wards, -wise (vari, tarzında, yönünde) side: yan sideways: yanyana north: kuzey northwards: kuzeye doğru clock: saat clockwise: saat yönünde cross: çapraz crosswise: çapraz tarzda, çaprazlama! Cümle içerisindeki zarf sırası hal (manner) + yer (place) + sıklık (frequency) + zaman (time) şeklindedir. Çeviriye en sondan başlanır. Aynı tipteki zarfların sıralaması ise özelden genele şeklinde yazılır. Örnek: The drilling machine was tested very thoroughly (hal) in the field (yer) several times (sıklık) last week (zaman). (Sondaj makinası, geçen hafta birkaç defa sahada tam olarak test edildi.) Örnek: The samples were classified diligently (hal) in the laboratory (yer) twice (sıklık) this saturday (zaman). (Örnekler, bu cumartesi iki kez laboratuarda özenle sınıflandırılmıştır.)! Sonuna s takısı alan bilim isimleri tekildir ve çeviride ya tek başlarına ya da bilim ekini alarak çevrilirler. Örnek: Geopyhsics : Jeofizik (Bilimi) Geotechnics : Jeoteknik (Bilimi) 1.3. WORD PARTS (KELİME PARÇALARI) aqua su chrom gen hydro hygro morph photo pneumo pyro therm renk üretmek su ya da sıvılar nem şekil ya da biçim ışık hava ya da gaz yüksek sıcaklık ısı 29

30 2. TAMLAMALAR 2.1. İsim + İsim (İsim + ) Çevirisi: İsim + İsim veya İsim + İsim -i şeklindeki yapıların çevirileri baştan sona doğru yapılır. Örnekler: Petroleum geologist: Petrol jeoloğu Drilling engineer: Sondaj mühendisi Rock mass: Kaya kütlesi Groundwater level: Yeraltısuyu seviyesi! Uzun tamlamaların çevirisinde cümlenin gelişine göre bazı eklemeler yapılabilir. 1. Air photograph geological structure determination. (Hava fotoğrafıyla jeolojik yapı belirleme.) 2. Fault type properties (Fay tipi özellikleri.) 3. Downslope movement occurence. (Yamaç aşağı hareketin oluşumu.)! Çeviride iki kısım yan yana geldiğinde birinci isim, sıfat olarak kabul edilebilir. Örnek: A clay soil - Killi zemin Alıştırmalar: 1. Chaotic terrain in Marmara region (Marmara bölgesindeki düzensiz arazi.) 2. Rock mass potential energy (Kayaç kütlesi potansiyel enerjisi.) 3. Igneous rock s chemical weathering (Magmatik kayanın kimyasal bozunması.) 4. Surface features on sedimentary layers (Sedimanter tabakalardaki yüzey yapıları.) 5. Continental shelf sediments (Kıtasal şelf sedimanları.) 2.2. İsim + İsim ( + of + İsim +.. ) Çevirisi: İsim-in + İsim-i veya İsim + İsim-i şeklinde sondan başa doğru yapılır. Örnekler: 1. Magnitude of earthquake (Depremin büyüklüğü) 2. Alteration of gabro (Gabronun ayrışması) 3. Thickness of continental crust (Kıtasal kabuğun kalınlığı) 30

31 4. Slice of the Earth (Yeryüzü dilimi) 5. Cleavage of mica mineral (Mika mineralinin dilinimi) 6. Classification of rocks (Kayaçların sınıflandırılması) 7. Erosion of rock particles (Kaya parçalarının erozyonu.) 8. Gravels of metamorphic rock (Metamorfik kayaç çakılları.)! type / sort / kind / degree / amount + of. Tip, çeşit, derece, miktar belirten kelimelerden sonra kullanılan of çevrilmez. Örnekler: 1. Type of magma (Magma tipi) 2. Degree of cementation (Çimentolaşma derecesi) 3. Sort of gravel (Çakıl çeşidi) 4. Kind of mineral (Mineral türü) 5. Amount of silica mineral (Silikat minerali miktarı)! Sayı ve miktar içeren of lu yapılar doğrudan çevrilir. Millions of years ago (Milyonlarca yıl önce) Örnekler: 1. Four types of minerals (Dört mineral tipi) 2. Two kinds of landslide (İki tür heyelan) Alıştırmalar: 1. Presence of oxygen (Oksijen varlığı) 2. Colour of pyroxene (Piroksenin rengi) 3. Types of mass movement (Kütle hareket tipleri) 4. Mineral content of groundwater (Yeraltı suyunun mineral içeriği) 5. Storage of hazardous wastes (Tehlikeli atıkların depolanması) 6. Distribution of groundwater (Yeraltı suyunun dağılımı) 7. Gradation of soil (Zemin derecelenmesi) 2.3. Sıfat ( + Sıfat ) + İsim ( + İsim +. ) Çevirisi baştan sona doğru yapılır. Örnekler: 1. A fractured rock (Kırıklı bir kayaç) 2. A contaminated groundwater (Kirlenmiş bir yeraltısuyu) 3. A hexagonal crystal (Hegzagonal bir kristal) 4. A differantial magma (Farklılaşmış bir magma) 5. A huge mountain (Büyük bir dağ) 31