TÜRKÝYE'DE VE AVRUPA'DA PREFABRÝKE BETON BÝLEÞENLER ÝLE

Transkript

1 Türkiye de ve Avrupa da Prefabrike Beton Bileþenler ile Yapý Üretiminde Gözlenen Deðiþimler!! " # # $&%' (' *, ( * -./ !! 189 TÜRKÝYE'DE VE AVRUPA'DA PREFABRÝKE BETON BÝLEÞENLER ÝLE YAPI ÜRETÝMÝNDE GÖZLENEN DEÐÝÞÝMLER Füsun DEMÝREL* Gazi Üniversitesi, Mühendislik Mimarlýk Fakültesi, Mimarlýk Bölümü, Ankara, TÜRKÝYE fusun@mmf.gazi.edu.tr, Ýsmail Aða GÖNÜL Dicle Üniversitesi,Mühendislik Mimarlýk Fakültesi,Mimarlýk Bölümü, ÖZET Diyarbakýr, TÜRKÝYE, agagonul@yahoo.com Bu çalýþmada, 1990'lý yýllarda Türkiye'de ve Avrupa'da prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminde gözlenen deðiþimler incelenmiþtir. Bu çalýþmada Türkiye'de; yýllarý arasýnda, üretilen üstyapý ürün türlerinde (duvar- döþeme panelleri, kolonlar, kiriþler, çatý makaslarý vb. deðiþiklik olmadýðý ve bu ürünlerin daha çok özel sektör tarafýndan talep edildiði görülmüþtür. Yýllýk üstyapý bileþenleri üretiminin ve prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminin, toplam yapý üretimi içindeki payýnýn yýllarý arasýnda arttýðý, yýllarý arasýnda ise düþtüðü gözlemlenmiþtir yýllarý arasýnda, Türkiye'de pazar payýnda en önemli düþüþlerin olduðu bölgenin Marmara Bölgesi olduðu saptanmýþtýr. Avrupa'nýn deðiþik bölgelerinden yirmi iki ülkenin incelenmesi sonucunda ise, bu ülkelerin kiþi baþýna düþen üstyapý bileþenleri üretim deðerlerinin ortalamasýnda yýllarý arasýnda sürekli bir düþüþün olduðu görülmüþtür. Ayný düþüþ prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminin toplam yapý üretimi içindeki payýnda ise görülmemiþtir. Anahtar Kelimeler: Beton prefabrikasyon, prefabrike yapý istatistikleri, prefabrikasyon sektörü OBSERVED CHANGES ON BUILDING PRODUCTION BY PREFABRICATED CONCRETE COMPONENTS : IN TURKEY AND EUROPE ABSTRACT In this study, the changes in building production by prefabricated concrete components in Turkey and Europe in the 1990 s were examined. This study reveals that there have not been any changes in the superstructure element types (wall-floor panels, columns, beams, trusses, etc. produced in Turkey between and these elements have been demanded especially by the private sector. It has been observed that the annual shares of superstructure

2 190 G.Ü.-Fen Bil.Derg.,16(1: ,2003 / Füsun DEMÝREL, Ýsmail Aða GÖNÜL components' production and building production with prefabricated concrete elements in the total building production increased between but decreased between The most significant decrease was recorded in the Marmara region market share between in Turkey. According to the investigation among the twenty two countries in different regions in Europe, the average superstructure components' production per person continuously decreased between However, a similar decrease in the building production with the prefabricated concrete components in the total building production has not been observed. Keywords: Concrete prefabrication, precast building statistics, prefabrication sector 1.GÝRÝÞ Beton prefabrikasyon sektörü ürünleri, dört ana grup altýnda sýnýflandýrýlabilirler. Bunlar; üstyapý bileþenleri, altyapý bileþenleri, çevre düzenleme bileþenleri ve elektrifikasyondur. Bu dört ana grubun alt ürünleri ise Þekil 1'de verilmiþtir :9:; C:> DEF EG HI JK J LH ML NI H OMPN QMI MR N V WI S W X JY P Z V [ \ ] LWQ^W ST U _:E L F` I F`&a MG WFF W K T JF WLWG F WK J b:` cr Q^EF WG\ ] LWQ^W I JK J L J S MK S W \ ] LWQ^W a MG WFF WK J cr QEF WG T F EI F MK {3@ C > D:JFJPFJ DWG P 3E T JFgiMF MK N _:EK\d K F WK T WP EG:a MK I WF WK ~ R PJG M\:\` } WR T MK JgiWK F WKJ _:Mt OW \` S MK F MK N X JP \JKWIF WK J S MK F MK N ; ƒ ƒ ˆ Š =: 5:ƒŒ ƒ 6 ˆ ƒ Œ 9? 7 8:9:; C:> _:W P EG D]a K d:i JK J L F WK J D:` P`Q^W G Y WeWF WQMG F MK N S W T WP EG MK Q^W T EK ` F MK fl NI SDMKMjgkEF F M K N WQG JgkWP WhgiEF T MK JgiWK WF WQ^MG F MK N DMKMjgkEFF MK N I WG M K P ML F MK N T EK\d K F WK J DMG MF Ne lmkm:w F WQMG F MK N _:WP EG:PKM m7 C >n >m96 8o:B p G WKrqsJ G M I JF t M PPN \JKWIF WK J V K MY E cugi\ng F MPQM:\JKWI F W K J T JG MR N T JF WLWG F WK J Þekil 1. Beton prefabrikasyon sektörü ürünleri Yapý üretiminde kullanýlan ürün grubu ise üstyapý bileþenleridir. Yapý üretiminde prefabrike beton üstyapý bileþenlerinin kullanýlma oranlarý ülkeden ülkeye, hatta ayný ülkenin bölgelerine ve þehirlerine göre farklýlýklar göstermektedir. Bu çalýþmanýn amacý ise; 90'lý yýllarda prefabrike beton bileþenler ile yapý üretimini, üretici firmalar, ürün türleri, yýllýk bileþen üretimleri, pazar bölgeleri, toplam yapý üretimi içindeki paylarý gibi deðiþik boyutlarýyla inceleyerek, 20. yy.'nýn son döneminde Türkiye'de ve Avrupa'da yaþanan deðiþimleri belirlemektir. Dolayýsýyla, Türkiye'de ve Avrupa'da prefabrike

3 š Türkiye de ve Avrupa da Prefabrike Beton Bileþenler ile Yapý Üretiminde Gözlenen Deðiþimler 191 beton bileþenler ile yapý üretiminin hangi doðrultuda ilerlediðini görmek mümkün olabilecektir. Bu çalýþmada; prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminde yaþanan deðiþimler Türkiye ve Avrupa için ayrý ayrý incelenecektir. Avrupa'da yaþanan deðiþimler incelenirken karþýlaþtýrma yapabilmek için Türkiye ile ilgili verilere de yer verilecektir. 2. TÜRKÝYE'DE PREFABRÝKE BETON BÝLEÞENLER ÝLE YAPI ÜRETÝMÝNDE YAÞANAN DEÐÝÞÝMLER Türkiye'de prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminin toplam yapý üretimi içindeki payý dýþýnda üretici firmalar, ürün türleri, yýllýk bileþen üretimleri ve pazar bölgeleri gibi konularla ilgili istatistik bilgiler her yýl düzenli olarak Türkiye Prefabrik Birliði'nin Sektör Raporlarýnda (1 yer almaktadýr. Birliðin tespitine göre, 2000 yýlýnda üretim yapan 103 firmanýn 30'u Türkiye Prefabrik Birliði (TPB üyesidir. Sektör raporlarýnda, 1994 yýlýna kadar sadece birliðe üye olan firmalarýn istatiksel bilgilerine yer verilirken 1994 yýlýndan sonra birlik dýþýndaki firmalarýn da istatiksel bilgilerine yer verilmiþtir. Bu nedenle, Türkiye'de prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminde yaþanan deðiþimleri tüm sektör kapsamýnda inceleyebilmek sadece 1994 yýlýndan sonraki süreç için mümkün olabilmektedir. Bu çalýþmada da, Türkiye için verilen bilgiler; yýllarý arasýndaki süreci içine almaktadýr. Türkiye'de üstyapý bileþeni üretiminin toplam prefabrike üretim içindeki payý, ülkenin genel ekonomik durumuna baðlý olarak 1994 yýlýndan 2000 yýlýna kadar sürekli deðiþiklik göstermiþtir. Her ürün tipi üretiminin toplam üretim içindeki paylarý Þekil 2'de verilmiþtir. À š ª ³& ² ³&Á ± à ½ Ä «ÅÆyÇ Ÿ š Ž k Ž k Ž Ž Ž k ž š Ž š k Ž k œ š š ž Ÿ œš š š r ª «± ² :² ³ ^ r µ ª «± ² ² ³: i² :¹:º» ± ³ : ± ² ² ³ ¼ ½ ² ¾ ½ µ ±^ :² ³: Þekil 2. Beton prefabrike ürün gruplarýnýn toplam beton prefabrike üretim içindeki paylarý (1 Þekil 2'de görüldüðü gibi üstyapý bileþenlerinin toplam üretim içindeki payý 1994 yýlýnda % 45,7 iken, 1997 yýlýnda belirtilen süreçte en yüksek oran olan % 49,3'e çýkmýþtýr yýlýnda üretilen prefabrike bileþenlerin yaklaþýk yarýsýný, üstyapý bileþenlerinin oluþturduðu görülmektedir yýlýnda ise ekonomik durgunluðun sonucu olarak belirtilen süreçte en düþük oran olan % 30'a kadar düþmüþtür yýlýnda, çevre düzenleme bileþenleri % 32'lik üretim payý ile ilk kez üstyapý bileþenleri oranýný geçmiþ, altyapý bileþenleri ise % 30'luk üretim payý ile üstyapý bileþenleri oranýný yakalamýþtýr Üretici Firmalar Prefabrike beton bileþen üreten firmalarla ilgili veriler Çizelge 1'de verilmiþtir.

4 192 G.Ü.-Fen Bil.Derg.,16(1: ,2003 / Füsun DEMÝREL, Ýsmail Aða GÖNÜL Çizelge 1. Üretici Firmalar Ýle Ýlgili Veriler ¹ ÈÉÉÊ ÈÉÉ Ë ÈÉ ÉÌ ÈÉ ÉÍ ÈÉ É Î ÈÉ É É Ï ÐÐ Ð Ñ ÒÓ ÔÕÖ& ØÙ ÖÕ Ú ÕÛ ÜÝÜ ÌÞ ÌÊ ÎÍ ÈÐ Ë ÈÈÊ ÈÐÉ ÈÐ Þ ØÙ ÖÕ Ñ ß Ùß à á â Ô ã ä:õö:å Ë ÞãÈÐ Ë Îã Ì ÍÍ ãèð É ÎãÍ ÈÐÏãÈÏ ÉÍ ã ÈÏ æææ Ñ ç èyé Û â ØÙ ÖÕ Ú ÕÛ ÜÝÜ ÝØ ÏÞ Ï Þ ÏÍ Þ Ð Þ Þ Þ Ï Þ Ð Ñ â Ý ØÝ Ú ÕÛ ÜÝÜê ÞÉ Þ É ÞÉ Ê Þ Ê Ê Ê È Þ É ë Ý ì Øí îõöê Ê:Ê Ð Ð ÊËÐ Ð ÊË ÐÐ Ì:Ð ÈÈ Ë:Ð ÌÊ ËÐÌ Ì Ê:ÊÊ Ì é Ù â ä:õó ÕÝØì ìøö ï â ÈÐ Ð ÐÖðãÛ ÜÔñ Ôâ ÙØê Î ÞÍ æëò Î ÞÍ æëò ÉÍ Ê æì ò È Ð ÏÌ È Ï Ï Ì È Ê É Î È ËÐ Ð ¹ Çizelgede verilen deðerler TPB Sektör Raporlarýndan (1 alýnmýþtýr. ² Verilen deðerler sadece TPB üyesi firmalara aittir. ³ TPB Sektör Raporlarýnda (1 belirtilen yýllardaki üretim ton/yýl olarak verilmiþtir. Yukarýdaki Çizelgede belirtilen yýllar için verilen deðerler betonun yoðunluðunun 2400 kg/m³ olduðu varsayýlarak hesaplanmýþ m³/yýl birimli deðerlerdir. Çizelge 1'den izleneceði gibi, sektörde toplam firma sayýsý 1994 yýlýndan 1998 yýlýna kadar düzenli olarak artmýþ, 1998 yýlýndan sonra düþüþe geçmiþtir yýlýnda 63 olan toplam firma sayýsý, 1998 yýlýnda 114'e çýkarken, dört yýl gibi kýsa bir süre sonunda yaklaþýk iki katýna kadar çýkabilmiþtir. Daha sonraki iki yýlda düþüþe geçen toplam firma sayýsý 2000 yýlýnda 103'e kadar düþmüþtür. Bir önceki yýla göre en fazla artýþ 1996 ve 1997 yýllarýnda olmuþtur. Üretim yapan firmalarýn çoðunluðu baþta Marmara Bölgesi olmak üzere Ýç Anadolu Bölgesi, Ege Bölgesi ve Akdeniz Bölgesi'nde yoðunlaþmýþtýr. Doðu Anadolu Bölgesi, Güneydoðu Anadolu Bölgesi ve Karadeniz Bölgesi'nde ise diðer bölgelere oranla daha az sayýda firma bulunmaktadýr. Bu firmalarýn büyük çoðunluðu ise özel sektör firmalarýdýr. Firmalara ait tesis sayýsý, istihdam ve üretim kapasiteleri ile ilgili olarak sadece TPB üyesi firmalarýn verilerine ulaþýlabilmiþtir. TPB üyesi firma sayýsý ve bu firmalara ait tesis sayýlarý için de en görkemli yýl 1998 olurken, sonraki iki yýlda düþüþler yaþanmýþtýr yýlý baþýnda yürürlüðe giren ekonomik program dolayýsý ile bazý sektörlerde yýl içinde görülen canlanma prefabrike beton sektörüne yansýmamýþ, bunun sonucu olarak istihdam sayýsýnda da azalmalar yaþanmýþtýr ve 2000 yýllarýndaki düþüþlere raðmen firmalar üretim kapasitelerini 1996 yýlýndan itibaren sürekli arttýrmýþlardýr Üretilen Üstyapý Bileþen Türleri Bu çalýþmada; sektördeki tüm firmalarýn üstyapý ürün türlerini kapsayan bir bilgiye ne yazýk ki ulaþýlamamýþtýr. Ancak, sadece birliðe üye olan firmalarýn üstyapý ürün türleri hakkýnda bilgi alýnabilmiþtir. TPB'ne üye olan firmalarýn üstyapý bileþenleri ile ilgili üretimde birlik dýþýndaki firmalara oranla çok daha fazla bir pazar payý olmasý nedeniyle ( örneðin 1999 yýlýnda % 43'lük üretim payýnýn % 32'si, 2000 yýlýnda ise % 30'luk üretim payýnýn % 22'si TPB üyesi firmalara aittir sadece birliðe üye olan firmalarýn üstyapý ürün türü bilgilerinin de sektörün geneli hakkýnda bir fikir verebileceði düþünülmektedir. Çizelge 2'de üstyapý ürün türleri ve bu ürünleri üreten TBP üyesi firmalar ile ilgili bilgiler verilmiþtir.

5 ! " #! & " & & & ' " & % # % " % % ( ( & Türkiye de ve Avrupa da Prefabrike Beton Bileþenler ile Yapý Üretiminde Gözlenen Deðiþimler 193 Çizelge 2. Üstyapý ürün türleri ve üretici firmalar ¹ ó ö:û ó:ô ó ö ó ô ó! * þ þ,, -. ó:ô õ ö ø ù ô ú^û:ü û:ô3ý ö þ &ù ý " # $ ý " # % ý " ' & ý # ( ý # # ý # " / 01 # # ' 2 3. ý ö. 4 ý ö 5, 4 " & " % & " 6 þ, 7 7:ÿ 4 4 # " ' 8 7 / 5/ 49 :, 4 4 ÿ 4 4 % ' % ' " # ;<= 44 4 ' ' '! & 4.5 þ 4 9 :, 4 45, ' " ' % ' " û> þ 4 >0 þ " ' " ' % ' " ' %!!! " ( ( ( ý # (!!! " # # ' % & " % & " % & ' % ' ' # # & & " ( " # ¹ Çizelgede verilen deðerler TPB Sektör Raporlarýndan (1 alýnmýþtýr. ² Parantez içinde verilen deðerler o yýla ait toplam TPB üyesi firma sayýsýný göstermektedir. Çizelge 2'de görüleceði gibi, Türkiye'deki üretici firmalarýn büyük çoðunluðu baþta "duvar ve döþeme panelleri" olmak üzere "kolon, kiriþ, aþýk, çatý makasý vb." ile "çift ve tek (T kiriþler" üretimi üzerinde yoðunlaþmýþlardýr. Üretici firmalarýn yaklaþýk üçte bir "boþluklu panel" üretirken, yaklaþýk beþte biri ise "asmolen bloklar" ve "prekast asmolen döþeme kiriþi" üretmektedirler. Türkiye'de hücre elemanlarý üretimine olan ilgi ise yok denecek kadar azdýr. Üretici firmalarýn üstyapý ürünlerini üretme oranlarý yýllarý arasýnda büyük deðiþimlere uðramamýþtýr Yýllýk Üstyapý Bileþen Üretimleri Beton prefabrikasyon sektöründeki firmalarýn yýllýk üstyapý bileþen üretimleri Þekil 3'de verilmiþtir. IKJ L M N @ @ E H G G EA A>EF F A A A>B BA D B C>? B H C C>@? D F C C G F C C? F C C E F C C D F CC A F C C PQ R Þekil 3. Yýllýk Üstyapý Bileþen Üretimleri (1 Yukarýdaki þekilden görüleceði gibi, yýllýk üstyapý bileþen üretimi 1997 yýlýna kadar artmýþ, daha sonraki yýllarda ise sürekli düþmüþtür. 1994'te m³ olan yýllýk üretim miktarý, 1997 yýlýnda m³'e çýkarken üç yýl içinde yýllýk üretim miktarýnda üç katýndan daha fazla bir artýþ yaþanmýþtýr. Bunun aksine, 1997'den sonra çok sert düþüþler yaþanmýþtýr yýlýndaki üretim miktarý ise, 1995 yýlýndaki üretim miktarýnýn gerisinde kalmýþtýr.

6 ½Æ ¹ Å Ä» à Á ¾ ½¼ Ž ] Y S X V Z\ ˆ Œ V\ UVVZ Š Œ TS [ \ [ U Š Œ \Z U\XZ ˆ ˆ Š ˆ 194 G.Ü.-Fen Bil.Derg.,16(1: ,2003 / Füsun DEMÝREL, Ýsmail Aða GÖNÜL 2.4. Yýllýk Üstyapý Bileþen Üretimlerinin Sektör Bazýnda Daðýlýmlarý Yýllýk üstyapý bileþen üretimlerinin sektör bazýnda daðýlýmlarý ile ilgili bilgiler Þekil 4'de verilmiþtir. l z p {j h5 }q ï o ~ o mq u p j n k ƒ b ] ] ] ] ] ] a ] ] ] ] ] ` ] ] ] ] ] _ ] ] ] ] ] ^ ] ] ] ] ] SZ\ X YU T W[ [\ U[V \\\ WW Y\ UV [[Z XXZ X YYX XX WSX W\ W WZ SS\ V ZZ [ SS W\ T[ b c c _ b c c d b c c ` b c c e b c c a b c c c ^ ] ] ] fg h5i j kmln o p q k r5s o i to u p v n w j k>xto u p v n y TYV T YW VZ\ V\ YXUT V U S Y[ [Z\ WV UTTS [Z TSVS Z T UV\ Þekil 4. Yýllýk Üstyapý Bileþen Üretimlerinin Sektör Bazýnda Daðýlýmlarý (1 Türkiye'de yýllarý arasýnda toplam içindeki paylarýnda küçük deðiþimler olsa da üstyapý bileþenlerini talep eden sektör ezici bir çoðunlukla özel sektör olmuþtur yýlýnda üretilen üstyapý bileþenlerinin %86,3'ü, 2000 yýlýnda ise %88,7'si özel sektöre sunulurken bu oran 1995 ve 1996 yýllarýnda yaklaþýk %95 seviyelerine kadar çýkmýþtýr. Belirlenen süreçte kamu sektörünün üstyapý elemanlarýna ilgisi az olmuþ, toplam içindeki paylarý sadece 1994, 1997 ve 2000 yýllarýnda %10'u aþabilmiþtir. Talebin büyük çoðunluðunu özel sektörün teþkil etmesinden dolayý, özel sektörün üstyapý bileþenlerine talepleri arttýkça yýllýk üretim de artmýþ, talep azaldýkça yýllýk üretim de azalmýþtýr. Þekil 4'de görüldüðü gibi, yýllarý arasýnda özel sektör taleplerinin artmasý yýllýk üretimin artmasýna neden olurken, yýllarý arasýndaki talep azalmasý ise yýllýk üretimin azalmasýna neden olmuþtur Yýllýk Üstyapý Bileþen Üretimlerinin Pazar Bölgelerine Göre Daðýlýmlarý Konu ile ilgili ancak yýllarý arasýndaki bilgilere ulaþýlabilmesi nedeni ile Þekil 5'de dört yýllýk analiz verilebilmiþtir. ÊÉ Ç È À Á ¹ º» ŽŽ5ŽŽŽŽ Ž5ŽŽŽŽ Ž5ŽŽŽŽ 5Ž5ŽŽŽŽ Ž5ŽŽŽŽ Š Š Œ Š Š ˆ Œ ˆ Œ Œ Š Š Š Š ˆ ˆ ˆŠ Š Š Š Œ ˆ Š ˆŠ œ µµ µµ µµµ Ž5ŽŽ 5 š œ ž Ÿ œ 5 > 5 > ž 5ª «5Ÿ «5 ª ± 5ª «5Ÿ ± 5 ² ³ ± «5 ª5 œ ª «5Ÿ Š ˆ Œˆ Þekil 5. Yýllýk Üstyapý Bileþen Üretimlerinin Pazar Bölgelerine Göre Daðýlýmlarý (1

7 Türkiye de ve Avrupa da Prefabrike Beton Bileþenler ile Yapý Üretiminde Gözlenen Deðiþimler 195 Þekil 5'de görülebileceði gibi, Türkiye'de, yýllarý arasýnda (toplam içindeki paylarýnda büyük düþüþler olmasýna raðmen üstyapý bileþenlerinin en fazla kullanýldýðý bölge Marmara Bölgesi olmuþtur yýlýnda üretilen üstyapý bileþenlerinin %55,8'i Marmara Bölgesi'nde kullanýlmýþken, bu oran 2000 yýlýnda %38,3'e düþmüþtür. Marmara Bölgesi'ndeki bu büyük pazar kaybýnýn aksine Ege ve Batý Akdeniz Bölgeleri'nin pazar payýnda artýþlar yaþanmýþtýr. Bu bölgelerde kullanýlan üstyapý bileþenlerini miktarýnda azalma olmasýna raðmen 1997 yýlýnda %24,7 olan toplam içindeki paylarý 2000 yýlýnda %33'e çýkmýþtýr. Toplam içindeki paylarý en fazla artýþ gösteren bölge ise Ýç Anadolu Bölgesi olmuþtur yýlýnda %9,8 olan paylarý 2000 yýlýnda %21,4'e çýkmýþtýr yýllarý arasýnda toplam içindeki paylarýnda bazý deðiþimler olsa da, belirtilen süreçte Doðu Akdeniz, Doðu ve Güneydoðu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri'nin üstyapý bileþenlerine olan ilgileri yok denecek kadar az olmuþtur yýllarý arasýnda yýllýk üstyapý bileþen üretimindeki büyük düþüþlerin en büyük nedeni Marmara Bölgesi'ndeki büyük talep azalmasý olmuþtur. Þekil 5'de görüldüðü gibi, diðer bölgelerdeki talep azalmalarý Marmara Bölgesi'ndeki kadar olmamýþ, 1997 yýlýnda %55,8'lik bir pazar payýna sahip olan Marmara Bölgesi'ndeki sert düþüþler, yýllýk üretimde de sert düþüþler olmasýna neden olmuþtur Prefabrike Beton Bileþenler Ýle Yapý Üretiminin Toplam Yapý Üretimi Ýçindeki Payý Türkiye'de prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminin toplam yapý üretimi içindeki payý konusunda T.C. Devlet Ýstatistik Enstitüsü'nde her yýl üretilen yapýlarýn toplam alanlarý ile bu yapýlarýn taþýyýcý sistemleri hakkýnda bilgiler sunulurken, taþýyýcý sistemi betonarme olan yapýlarýn ne kadarýnýn prefabrike olduðu konusunda bir çalýþma yapýlmamýþtýr. Konuyla ilgili bilimsel istatistikler bulunmadýðý için prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminin toplam yapý üretimi içindeki payý konusunda ancak tahmin yapýlabilecektir. Türkiye'de yýllara göre prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminin toplam yapý üretimi içindeki payýnýn bulunmasý için kullanýlan yöntem Çizelge 4'de belirtilmiþtir. Çizelge 3. Yýllýk yapý üretimi ¹ ËÍÌÏÎ>ÐÑ ÙÔÓÖÜ Ë à á âã äæå ç è é è Ë à áâ ã5ê>ë ì ã í î í ïðî ñ ò ËÍÌÏÎ>Ð>Ñ ÒÔÓ ÕÓÖÎ>Ò> >ËÍØ Ù> ÚÛÓÖÜ >Ý Ë à áâã Ò>è ó è áôå õí Ù>å ö5èê>ë ì ã í î í ïðî ñ ò Ë à áâã Ò>è ó è áôå õí Ù>å ö5è å ë è á äøå ç è é è Ñà ö5 å î Ù>å ö5è äæå ç è é è ÑÞÌÏÚ5Ü >ß Ñà ö5 å î Ù>å öè ê>ë ì ã í îí ïðîñ ò ù ú úøû ú üïûþý ú ù þü ûíü ÿøû ú ù ú ú ú ú üøû ù ù ù ú ú ü úù>üøû >ý ù üù ù ú ÿøû ù ú ý ý ýù Ôü ú ú ý ù ú ú ý ú ú üøû ùü ü ûþú ü ü ÿ ù ü>ý ù øû þý û ù þýøû û ù ú ú ù û ûþý ÿ Íý û ü ú ý ù ÿ ü ú ùù ù ý û ý ûþü ù ý ý ü ü ù ú ú ý ú ú ú ú ü øûþý ù ÿïûþý>ú ý úùù ý ûþÿ ù ý ý øûþü ù ú ú ú ÿ øûþú ÿ ý ùöû ú ù ù û ý ú ÿ ý ûþú ú ü ÿ >ý ü û û ù øû>ûþú ù ý û ù û ù ÿ üù ü ¹ Çizelgede verilen deðerler T.C. Devlet Ýstatistik Enstitüsü'nden (2 alýnmýþtýr. Çizelge 4. Prefabrike Beton Bileþenler Ýle Yapý Üretiminin Toplam Yapý Üretimi Ýçindeki Payý "! # $ % ' % "! # '& (*,&-/.( (012 '& (*,&-/.'( (012! # >! # $304 * 56''-/7(8(2- '-/7(8(27(& 7(!* 56 $ %'A $ % ' % $ & (0-9 -':;/9"< = $ & (0-/9>-?;/9>@= ;/9>@/=! # $ % BC '!>#';D= E F FG H IJ GK L F LG>IM M L M J NG"E EL HON H E F F N G GG NEJ E GIE MJ J L M N J F I F K LOF N E F F K K IIKE E H H F N LMJ G E'MKG G M M NON J E F FM I IIH H I H F K JMK J G'N EK K I N N KON K E F F I MHFN H F HGLE MK L G'H EK K IGN NO/M M E F F F N JIH F J EK FG>L J J LI GF F N L H G O/GJ HJ J J L FFJ NM EL L J>EF J G E'G'EH NEN LOHE ¹ Belirtilen deðerler Türkiye Prefabrik Birliði Sektör Raporlarýndan (1 alýnmýþtýr. ² 1 m² yapý üretiminde 0,3 m³ beton prefabrike üstyapý bileþeni kullanýldýðý varsayýlarak hesaplama yapýlmýþtýr(3. ³ Belirtilen deðerler T.C. Devlet Ýstatistik Enstitüsü'nden (2 alýnmýþtýr.

8 196 G.Ü.-Fen Bil.Derg.,16(1: ,2003 / Füsun DEMÝREL, Ýsmail Aða GÖNÜL Þekil 2 ve Çizelge 4'ün incelenmesi ile görüleceði gibi, prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminin toplam yapý üretimi içindeki payý, prefabrike beton üstyapý bileþeni üretimi ile ayný doðrultuda bir seyir izlemiþtir yýllarý arasýnda prefabrike beton üstyapý bileþeni üretimi artarken, prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminin toplam yapý üretimi içindeki payý da artmýþtýr yýllarý arasýnda ise prefabrike beton üstyapý bileþeni üretimi düþerken, prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminin toplam yapý üretimi içindeki payý da düþmüþtür. Çizelge 4'de görüldüðü gibi, prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminin 1997 yýlýnda % 6,56 olan toplam yapý üretimi içindeki payý, yýllarý arasýndaki en yüksek pay deðeri olmuþtur. Bu da göstermektedir ki, 20. yy.'ýn son döneminde de, Türkiye'de prefabrike beton bileþenler ile yapý üretimine olan ilgi çok alt düzeyde gerçekleþmiþtir. 3. AVRUPA'DA PREFABRÝKE BETON BÝLEÞENLER ÝLE YAPI ÜRETÝMÝNDE YAÞANAN DEÐÝÞÝMLER Bu bölümde; Avrupa'da prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminde yaþanan deðiþimler, 1990, 1995, 1997 ve 1998 yýllarýný içerecek þekilde, Þekil 6'da gösterilen yirmi iki ülke çerçevesinde irdelenmiþtir. Avrupa ile karþýlaþtýrma yapabilmek için Türkiye ile ilgili verilere de yer verilmiþtir. Þekil 6. Çalýþma çerçevesinde ele alýnan ülkeler 3.1. Yýllýk Üstyapý Bileþen Üretimleri Birleþmiþ Milletler tarafýndan 2000 yýlýnda yayýmlanan "Housing and Building Statistics"(4 bülteninde yer alan 1990, 1995, 1997 ve 1998 yýllarýna ait istatistiki verilerden yararlanýlarak Þekil 7'de bu çalýþmada seçilen Avrupa ülkelerinde yýllara göre kiþi baþýna düþen üretim deðerleri verilmiþtir. Kullanýlan veriler ve hesap yöntemine iliþkin ayrýntýlar Çizelge Ek 1'de verilmiþtir yýlýnda, Avrupa ülkelerinin kiþi baþýna düþen üretim deðerlerinin ortalamasý 0,164 m³/ kiþi iken, bu rakam 1995 yýlýnda 0,063'e, 1997 yýlýnda 0,047'ye, 1998 yýlýnda da 0,046'ya düþmüþtür. En sert düþüþ ise 1990 ile 1995 yýllarý arasýndaki süreçte yaþanmýþtýr. Bunun en büyük nedeni Rusya, Ukrayna, Moldova, Lituanya, Letonya, Kazakistan, Gürcistan, Azerbaycan ve Ermenistan gibi eski Sovyetler Birliði'ne baðlý ülkeler ile diðer eski doðu bloðu ülkeleri olan Polonya, Romanya, Çek Cumhuriyeti ve Macaristan gibi ülkelerdeki sert düþüþler olmuþtur. Eski Sovyetler Birliði'ne baðlý ülkelerin 1990 yýlýnda Avrupa ortalamasýnýn çok üzerinde olan 0,228 m³/kiþi'lik ortalama deðeri 1995 yýlýnda 0,050'ye, diðer eski doðu bloku ülkelerinin 1990 yýlýnda 0,138 m³/ kiþi'lik ortalama deðeri 1995 yýlýnda 0,054'e düþerek Avrupa ortalamasýnýn altýnda kalmýþtýr. Eski Sovyetler Birliði'ne baðlý ülkelerin ortalamasý 1997 ve 1998 yýllarýnda da düþerek Avrupa ortalamasýnýn çok daha altýna inerken, diðer eski doðu bloku ülkelerinin ortalamasýnda ayný yýllarda artýþlar olmuþ ve Avrupa ortalamasýnýn

9 o l ÆÓ ÃÓ, ~ } W ZSS h! w w wv Ù oh Æ ~ w Türkiye de ve Avrupa da Prefabrike Beton Bileþenler ile Yapý Üretiminde Gözlenen Deðiþimler w gš \]c X[PQ \] b PQ \]a PQ XWT Žk n { { \]` UZ VV RV UPQ W \]_ UPQ UPQ UUPQ PQ RWP SYPQ XRU XS PQ XP UPQ \] ^ \ ˆs ƒ h nn/ Šl h p hg d ef hlg j/kh i hg noehl m ohl jnf p hq nohl f rskt h wxvy u v nohl fl z k{ ~ } q k g t h l m ov l hg w v v l hg hg lh d v{ XRT PVPQ UPQ {e j nohl u ht hk f j h nw/ ƒ P UTT Q n gh n xwh l l š' œ ž/ Ÿ \] ^c a Ÿ / / PQ UUP x h wwhl v v k y j n { hk h ˆ hl S PQ RP hg l w vy PQ RP oe k hg } y ef PQ TP nohl f Šky nohl el hl f PQ VPP jng Œsk 197 Îè¾á é ç åâ Å æ Ò Ò ßÊä Ú ÅÅ/ä ä áã Ç ³ º ³ /¹ ³ ³ ³ ³ /µ ³ «¾» ¼½ «Ã¾ Á/ À ¾ ÅƼ Ã Ä ² Æ Ã ÁŽ Ç È ÅÆ Ã ½ ÉÊÂË «ÎÏÍÐ Ì Í ± ÅÆ Ã ½ÃÓ Ñ ÂÒ «Õ Ô È ÂÓ Ó ¾ Ë Ã «ÄÆÍÓ Ã ¾ Î Ö Í Í Ã ¾ «¾ û ÍÒ êë ë ì ±± Ò¼ ÁØ Ó ÅÆ Ã Ì Ë Â ½ «Á ÅÎ/Û Ú Ó ª«Å ¾ Å ÏÎ Ü Ã Ã í î ïð ñ'ò óïôòõ/òö ò øù³ ³ º öúû/ü ý/þý «Ï ÎÎ Ã Ý Í ª Þ Í Â ÛÓ Ð Á Å Ò Â ß Ã ª ¾ ÃÓ Îà ÍÐ ª Ƽ  ¾ Ô Ð ¼½ ÅÆ Ã ½ ÅÆ Ã Ý áâð ⠼à à ½ Áž Ó ãêâ 'B: C >? 8#=, 3 = = : ÿ ÿ ÿÿ "#$ ÿÿ '(& % & ÿÿ, * ÿÿ. -!,, $ ÿ &, ÿ ' / & & ÿ & DFEGEGH ÿ 2 1 0, ÿ % $ '4 3, (' 5 IKJGLNMGOQPSRFLNT?P?UP?VWPFXNYNZF GG[WVK\N]^G_`?_ ( '' 6 & ÿ 7 & 4, ÿ 8 ÿ, ' 9 & ÿ - ÿ 6 : ÿÿ ; ÿ, <# Ÿv } ž e Š Š œ { z w œ { w }œ k lr k l q k lp k lo k ln k l m k ca g wv s tu da w{v yzw x wv }~tw{ jga ~w{ y}u w } ~w{ u zƒ jaa ˆ caa } ~w{ u{ zš jaa Œ z v ƒ {w a jha b ~ { wv cg Ž { wv iaa {w s Š G F ja Št y ada b } ~w{ wƒ wz u i dg }yw } vw } w { { W F N Q SªF N«? N N N?? ±Fk l kgpgrk W²N³ ǴµN Nµ w w{ zˆ fea y } Š zw w w{ dca wv { ˆ cca ~t z wv Œ ˆtu cha } ~w{ u zˆ } ~w{ š t{ w{ u gga y}v z Þekil 7. Avrupa ülkelerinde yýllara göre kiþi baþýna düþen üretim deðerleri üzerinde bir üretim yaþanmýþtýr. Eski Sovyetler Birliði'ne baðlý ülkelerden sadece Rusya'nýn ve Ukrayna'nýn kiþi baþýna üretim deðerleri önceki yýllara göre daha düþmesine raðmen, Avrupa

10 198 G.Ü.-Fen Bil.Derg.,16(1: ,2003 / Füsun DEMÝREL, Ýsmail Aða GÖNÜL ortalamasýnýn üzerinde kalýrken, diðer eski doðu bloku ülkelerinden Polonya, Çek Cumhuriyeti ve Macaristan'da yýllarý arasýnda hem artýþ olmuþ, hem de Avrupa ortalamasýnýn üzerinde kalýnmýþtýr. Özellikle, Polonya, 1997 ve 1998 yýllarýndaki kiþi baþýna düþen üretim deðerleri ile incelenen yirmi iki ülkenin en iyi ikinci deðerlerine sahip ülkesi olmuþtur. Eski doðu bloku ülkelerinden sadece Romanya'da sürekli bir düþüþ yaþanmýþtýr. Belçika, Finlandiya, Hollanda, Norveç, Danimarka gibi Kuzey Avrupa ülkelerinin ortalamasý bazý düþüþ ve yükseliþler göstermesine raðmen genelde ortalamalarý Avrupa ortalamasýnýn üzerinde olmuþtur. Belçika'nýn, Finlandiya'nýn ve Danimarka'nýn kiþi baþýna düþen üretim deðerleri yýllarý arasýnda artarken, özellikle Belçika 1997 ve 1998 yýllarýndaki üretim deðerleri ile incelenen ülkeler arasýnda en iyi deðerlere sahip olan ülke olmuþtur. Hollanda'nýn 1990 yýlýnda 0,011 olan kiþi baþýna üretim deðeri 1995 yýlýnda 0,183'e çýkarken belirtilen süreçte kiþi baþýna düþen üretim deðeri yükselen tek ülke olmuþtur. Avusturya, Slovenya, Hýrvatistan ve Yunanistan gibi Güney Avrupa ülkelerinin ortalamasýnda ise; yýllarý arasýnda çok küçük iniþ ve çýkýþlar yaþanmýþtýr. Bunun yaný sýra, bu ülkelerin ortalamasý sürekli Avrupa ortalamasýnýn altýnda kalmýþtýr. Bu ülkelerden Avusturya ve Slovenya'nýn kiþi baþýna düþen üretimleri sürekli düþerken, ortalamalarý sadece 1997 yýlýnda Avrupa ortalamasýnýn üzerinde kalmýþtýr. Hýrvatistan'ýn ve Yunanistan'ýn kiþi baþýna düþen üretimleri ise, sürekli Avrupa ortalamasýnýn altýnda gerçekleþmiþtir. Özellikle, Yunanistan'ýn kiþi baþýna düþen üretim deðerleri Avrupa ortalamasýnýn çok altýndadýr. Türkiye'nin kiþi baþýna düþen üretim deðerleri ise, en yüksek deðere sahip olunan 1997 yýlýnda dahi, Avrupa ortalamasýnýn çok altýnda gerçekleþmiþtir Prefabrike Beton Bileþenler Ýle Yapý Üretiminin Toplam Yapý Üretimi Ýçindeki Payý Bu bölümde, ulaþýlabilen bilgiler ýþýðýnda (Çizelge Ek 1 ve 3, incelenen yirmi iki ülkeden sadece sekizi için 1990, 1995, 1997 ve 1998 yýllarýna ait veriler kullanýlarak prefabrike beton bileþenlerle yapý üretiminin toplam yapý üretimi içindeki payý; Bölüm 2.6'da uygulanan tahmin yöntemi kullanýlarak belirlenmiþtir (Þekil 8. Prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminin toplam yapý üretimi içindeki payý; deðerleri verilen ülkelerden Danimarka'da ve Norveç'de sürekli artýþ, Yunanistan'da sürekli düþüþ, diðer ülkelerde ise iniþli çýkýþlý bir görünüm sergilemektedir. Bazý Avrupa ülkelerinde yýllýk üstyapý bileþenleri üretim deðerlerinin düþmesine raðmen, ayný yýllarda prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminin toplam yapý üretimi içindeki payýnýn arttýðý gözlemlenmiþtir. Örneðin, Finlandiya'nýn, Hýrvatistan'ýn ve Slovenya'nýn 1995 yýlýndaki yýllýk üstyapý bileþenleri üretim deðerleri; 1990 yýlýna oranla düþmüþken (Çizelge Ek 3, prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminin toplam yapý üretimi içindeki payý ayný yýllarda artmýþtýr (Þekil 8. Bu durumda, o yýllarda, toplam yapý üretiminin, prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminden daha kötü bir yýl geçirdiði sonucuna varýlabilir. Prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminin toplam yapý üretimi içindeki payýna bakýlýnca (Þekil 8, Yunanistan ve Türkiye dýþýndaki ülkelerde bu payýn %7,58 ile %50,17 arasýnda deðiþtiði görülmektedir. Türkiye'nin 1997 yýlýnda en yüksek deðere ulaþtýðý %6,56'lýk deðeri dahi, Avrupa'da irdelenen bu ülkelerin oldukça gerisindedir. Yunanistan ise, 1995 yýlýndaki %2,58 ve 1997 yýlýndaki %2,30'luk deðerleri ile Türkiye'nin de gerisinde kalmýþtýr.

11 ì í ô ò ò õ õ ý À¼ À ½½ ¼»»  Türkiye de ve Avrupa da Prefabrike Beton Bileþenler ile Yapý Üretiminde Gözlenen Deðiþimler û ïüý ú ò ó í úø í ò ÿ ø í þ ìí òøíù û ïüý ô õö í ø ïÿ îðï òñì ó í üö ò ò ë ìí òðÿ þ ìí ë ï ÉGà ÈFà ÇGà ÆGà ÅGà ÄFà û º¹ ¼½¹» ½¹ ¾ ¼½¹ »Á¹ ¼ ¹ ½ À ¼¼¹ Á¼À ¹ ½¾ ¹ ½¾ ¼ ½¹ »¼ ¼¹ ¹ ¼À¹ ¾¹ ¾  ½» ¹ ¹ ½»¼ ¹ ¼¹ À¹ ¹»¾¹»º¹ ÊWË ÌNÍ ÎNÏNÐNÑNÏ?Î?ÒSÓWÎ?ÒFÐÔWÎ?ÌNÕ ÎSÖQÐ ÒG Î?Ò ØFÐÙÚÎGÛSÜGÒ ÎNÒGÐNÑNÏ?Î?ÒÞÝ ß?ÌNÍ àfáãâäß? NØGßFÍ ÎæåG ßFÍ ànòçùúîéèqêgìnõgðùúà Ä GÃ Ä È Ä Ä 199 Þekil 8. Avrupa ülkelerinde prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminin toplam yapý üretimi içindeki payý 4. SONUÇ Türkiye'de yýllarý arasýnda, yýllýk üstyapý bileþeni üretiminde ve prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminin toplam yapý üretimi içindeki payýnda yaþanan artýþlar, 1997'den sonraki süreçte yerini önemli düþüþlere býrakmýþtýr. Buna, taleplerin büyük çoðunluðunu oluþturan özel sektör taleplerindeki azalma ile 1997 yýlýnda, pazarýn %55,8'ine sahip olan Marmara Bölgesi'ndeki büyük talep azalmalarýnýn neden olduðu söylenebilir. Kamu sektörünün beton prefabrikasyona olan ilgisinin yýllar boyunca çok düþük seviyelerde kalmasý ve Doðu Akdeniz Bölgesi, Doðu Anadolu Bölgesi ve Güneydoðu Anadolu Bölgesi ile Karadeniz Bölgesi'ndeki ulaþým sorunlarý nedeniyle de bir türlü gereken talebin yaratýlamayarak belli pazar bölgelerinde yoðunlaþmasý, prefabrike bileþenlerle yapý üretiminin geliþimini önemli ölçüde engellemiþtir. Firmalarýn tesis ve üretim kapasitelerini sürekli arttýrmalarýna ve hücre elemanlarý dýþýnda her türlü üstyapý bileþeni çeþitliliði sunmalarýna raðmen, 20. yy.'ýn son döneminde sýklýkla yaþanýlan ekonomik krizlerin etkileri ile de prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminde beklenen geliþmeler saðlanamamýþtýr. Avrupa'da ise, incelenen ülkeler kapsamýnda, özellikle 1990 yýlýnda oldukça yüksek kiþi baþýna düþen üretim ortalamasýna sahip eski Sovyetler Birliði ülkelerinin sonraki yýllarda, Avrupa ortalamasýnýn çok altýna düþen ortalamalarý dikkat çekmektedir yýllarý arasýnda, incelenen diðer eski doðu bloku ülkeleri ile Kuzey Avrupa ve Güney Avrupa ülkelerinde de ortalamalarýn düþmesi, yýllarý arasýnda mevcut ortalamalarýný sürekli arttýran tek ülke grubunun eski Sovyetler Birliði dýþýndaki diðer eski doðu bloku ülkeleri olmasý, yýllarý arasýnda incelenen tüm Avrupa ülkelerinin kiþi baþýna düþen üretim ortalamalarýnýn sürekli düþüþler göstermesi, Avrupa'da da prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminin zayýfladýðýný göstermektedir. Bazý Avrupa ülkeleri için yýllarý arasýnda prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminin toplam yapý üretimi içindeki payý incelenirken, Danimarka ve Norveç dýþýnda sürekli bir artýþ veya azalýþ olmadýðý, iniþli çýkýþlý bir grafik sergilediði gözlemlenmiþtir. KAYNAKLAR 1.Anon., Prefabrikasyon sektör raporlarý, Türkiye Prefabrik Birliði, Ankara ( Anon., Ýnþaat istatistikleri, T.C. Devlet Ýstatistik Enstitüsü, Ankara ( Tezcan, S., "Precast concrete industry in Turkey", 15. International Congress of the Precast Concrete Industry Proceedings- Organized by BIBM, Paris, ( Anon., Bulletin of housing and building statistics for europe and North America, United Nations Economic Commision for Europe, Geneva ( Anon., Çeviri: Tokman, B., "Fransa'da prekast beton sanayii", Beton Prefabrikasyon, 41, ( Alcantara, P.P., "Trends of prefabrication in the Philippines", The 4. International Symposium on Noteworthy

12 200 G.Ü.-Fen Bil.Derg.,16(1: ,2003 / Füsun DEMÝREL, Ýsmail Aða GÖNÜL Developments in Prestressing & Precasting, Singapore, ( Elliott, K.S., "The european research effect on the stability of precast concrete structures", The 4. International Symposium on Noteworthy Developments in Prestressing & Precasting, Singapore, ( Tezcan, S., "Türk prefabrikasyon sektörünün teknolojik açýdan 1991'deki durumu", Yapý, 125, ( Scott, N. L., "Precast prestressed concrete beyond year 2000 in the United States", Betonwerk Fertigteil- Technik, 7: ( Leong, T.W., "Precast concrete in private and public sector housing in Singapore", The 4. International Symposium on Noteworthy Developments in Prestressing & Precasting, Singapore, (1997. Geliþ Tarihi: Kabul Tarihi: EKLER Çizelge Ek 1. Avrupa ülkelerinde yýllara göre kiþi baþýna düþen üretim deðerleri %!"#%$'&('* %,-. "! $'&(0/'1%2'32 * % : ;< 7%6666 6=044:?@0ABCD0E0F0GC 4 55< 4 <7%4: ;: =' : 4:6>; ;: ='66< 4 55> 47<>; ;: =' ::;6666 6='696 HIJE0F'J@0KG 4 55< 7>6>;; >6<6666 6=' : ;5<666 >6 :%6666 6=' > ;<<7%4: >6>6666 6=' < 7%999 : :84 >6666 6='6 :9 HMB@0NB KO GC 4 55< :9>6666 6='64 L 4 55 : 7:666 :> 7%6666 6=' > <6666 : =' L94999 : ='L9; PB Q'R D'SG 4 55< 4L 7%L< =04 L; 4 55 : 4< :749 : 464 >6666 6=04 << 4 55> 4967<>; 46L =04 < : :54: 7:>6666 6='6L6 4 55< 5L<66 79 :%6666 6='6L : 59L<6 7< :%6666 6='6L4 4 55> : 7< ='6L :5%4: 46; =04 6> VBS 4 55< 7< ;;6666 6='6 77 W%JAXJ@D'KBF0D 4 55 : 9<L666 46; ='69; 4 55> L =' Y'Y Y <4 ;6666 Y Y'Y ZGCD A8G@0SG 4 55< Y'Y Y <LL6666 Y Y'Y 4 55 : 4 967%4: <L>6666 6='6;6 4 55> 4 5>:<6 <; ='6;> ;;;; ='LL4 [%D CQ0GC\D'KG 4 55< >L<>;; < =04 9L 4 55 : <>6>;; <47%6666 6=044 ; 4 55> Y'Y Y <4 <6666 Y Y'Y L:6>; < =04 >> ]^@O D0E0F0GC 4 55< <7L6666 6='66L 4 55 : <666 <7L6666 6=' > Y'Y Y <77%6666 Y Y'Y

13 Türkiye de ve Avrupa da Prefabrike Beton Bileþenler ile Yapý Üretiminde Gözlenen Deðiþimler _ ``a b'b'b _ a_ c aaaa b b'b ijklkm0n0o0lk _ ``d edf_ e _ afdaaaa ag aae _ ``e hcd aa _ ad a aaaa ag aah _ ``h b'b'b _ ad c aaaa b b'b _ ``a b'b'b _ apq aaaa b b'b rsl t lu0m0n0o0lk _ ``d b'b'b _ acp aaaa b b'b _ ``e p`ahpp _ a_daaaa ag ap` _ ``h d af_ qe _ a aaaa ag ad a _ ``a p_ cqqq e _ qpp aaaa ag'_ `_ vlwlxm0n0o0lk _ ``d hp_aaa _dhc aaaa ag ad p _ ``e p_ eaaa _dpp aaaa ag ac ``h cfdaaa _dae aaaa ag a_ q yz v{ i z y}~ i % z {ƒ{% v ƒ % ƒ 0 y { ~ 0r8 'ˆ 0Š yœ} Ž y ƒ{% y { ~ 0r 0ˆ 0 'xm0 0m'Š _ ``a e`p` haaa _ fe`_ aaaa ag'd pe jn l _ ``d chahdaaa _ feeeaaaa ag'_ `a _ ``e _ qqf `aaa _ fed aaaaa ag' p _ ``h _dcf haaa _ fe_ aaaaa ag'_ af _ ``a `ahpp cqeaaa a ag apf z o0 k l _ ``d fqaaa cd caaa a ag a_ h _ ``e pqaaa cfeaaa a ag a_d _ ``h qpaaa cfd aaa a ag acq _ ``a _a_ pe%da pecaaa a ag cep z m'o'jlk l _ ``d b'b'b pe_ aaa a b b'b _ ``e b'b'b pe_ aaa a b b'b _ ``h b'b'b peaaaa a b b'b _ ``a _ q`d hp _ f`daaaa ag a ' 0lk l _ ``d chpcah p _dfq aaaa ag'_ hp _ ``e b'b'b _dd e aaaa b b'b _ ``h b'b'b _dqdaaaa b b'b _ ``a b'b'b fcfaaa a b b'b u0š _ ``d c``_ qe fpqaaa a ag aq` _ ``e pfed aa fp`aaa a ag ae` _ ``h b'b'b ffcaaa a b b'b _ ``a qcchpp p ph_ c aaaa ag'_ qp % 0 k l _ ``d phpcah p phd ` aaaa ag a`` _ ``e fhhdhp p phqdaaaa ag'_ cq _ ``h dp`fdh p phqe aaaa ag'_ fa _ ``a ha`_ qe fpqaaa a ag'_ hq rs 0 šl _ ``d ff_ qe fpfaaa a ag a_ a _ ``e pdf_ e fp_ aaa a ag aah _ ``h cdhpp fpaaaa a ag aaq _ ``a ppcpaa a cpc_aaaa ag'_ fp ˆlk l _ ``d fcfaaa ccqh aaaa ag a_ ` _ ``e ppdaaa ccddaaaa ag a_d _ ``h _d faaa ccd a aaaa ag aae _ ``a cpp%_aaaa d_h` aaaa ag ff` Œ xulœ kl _ ``d dqpaaa a d_d p aaaa ag'_ a` _ ``e cfd_aa a d aea aaaa ag afh _ ``h cf`qaa a d apa aaaa ag ad a _ ``a _ chppp caaaaa a ag aqf } 0 š k l _ ``d _ cqcd a _``aaa a ag aqp _ ``e _ c_qqe _``aaa a ag aq ``h hhppp _`haaa a ag afd ~ž u0xm _ ``a fc`pqd d qfe aaaa ag aah 201

14 202 G.Ü.-Fen Bil.Derg.,16(1: ,2003 / Füsun DEMÝREL, Ýsmail Aða GÖNÜL Çizelge Ek 2. Avrupa ülkelerinde yýllýk yapý üretimi Ÿ Ÿ % % Ÿ ª 0«% %ª«% % «%Ÿ 0«Ÿ ±²³ Ÿ ±²³ Ÿ ±²³ Ÿ ±²³ µ 0 ' ¹ º» ³'¼'½¼¾ 'Â0 % 0Â' '±ÄµÅ¼ ÃÆ'µ ½ % ÃÆ0µ½ '½À Á µã µã µã µ à µ 0 ' ¹ %º» ³'¼'½¼¹ µ ' 0 º» ³'¼'½¼ ½À Á '½À Á ÇÈ È É ÇÊ%Ë É É ÇÊË ÉÉ É É ÌÉÈ Í ËÌ ÌÉ ÉÉ ÌÉË È Í ÌÎÊÌÉ É É ÑÒÓ ÔÖÕ0 Ø0Ù' 0Õ0Ú ÇÈ È Ï ÍÎ É É ÍÎ ÉÉ É É Ç%ÍÐ Ï ÐÎ ÌÉ ÉÉ ÈÇÐ Ï Ç%ÉÊÌÉ É É ÇÈ È Í Ç ÌÏ É É ÇÌ Ï ÉÉ É É Ç%ÍÈ Ì ÏÉ ÈÉ ÉÉ Ç ÎÌ È Ì Ç%Í Ï ÈÉ É É ÇÈ ÈÊ Û Û Û Û Û Û Û Û'Û Û Û Û Û Û Û Û Û'Û ÇÈ È É ÌÊ%É É É ÌÊÉ ÉÉ É É ÐÇÇÍÇ Û Û Û Ï ÈÇÍÇ Û Û'Û ÜÕ0Ú Ø'ÝÕ0Ó0ÞÕ ÇÈ È Ï Ç ÎÉ É É ÇÎ É ÉÉ É É Ð ÐÊ ÊÏ ÎÉ Í ÎÉÉ É ÎÍÊ ÊÏ ÏÎ Í ÎÉ É É ÇÈ È Í Ç ÍÉ É É ÇÍ É ÉÉ É É Î ËÐ ÌÊ ÏÐ Ï ÏÉÉ É ËÐÐ ÌÊ ÍÉ Ï ÏÉ É É ÇÈ ÈÊ ÇÊ%É É É ÇÊÉ ÉÉ É É Î ÐËÇÍ ÏÎ Í ÍÉÉ É ËÇ%ËÇÍ ÍÌ Í ÍÉ É É ÇÈ È É ËÏÉ É É ËÏ É ÉÉ É É ÐÇËÊ Ç ËÐÇÍÉÉ É ÈËËÊ Ç Ç ÌÊ ÇÍÉ É É ßØ'Ú à'õúáø âöõ ÇÈ È Ï ÌÏÉ É É ÌÏ É ÉÉ É É ÌÊÍÊË ÌÈÊÍÉÉ É ÏÐÍÊË ÏÎÊÍÉ É É ÇÈ È Í ÌÍÉ É É ÌÍ É ÉÉ É É ÌÊÎ Ï Ë ÐÍ ÏÊ%ÉÉ É ÏÏÎ Ï Ë ËÎ ÏÊÉ É É ÇÈ ÈÊ ÐÉÉ É É ÐÉ É ÉÉ É É ÌÊÐ Ï Î ÐÊÍ ÉÉÉ É ÏÊ%Ð Ï Î ËÊÍ ÉÉ É É ÇÈ È É ÇÌÐÉ É É ÇÌÐ É ÉÉ ÉÉ ÇÉÎ Í Ë ÎÐ Ì ÍÉÉ É ÇÐÐÎ Í Ë Ç ËË Ì ÍÉ É É ãä ÚÕ0Ú Ø0Ù' 0Õ0Ú ÇÈ È Ï ÍÇ%Ì É É ÍÇÌ ÉÉ É É ËËÇÉ ÌË ÐÇ%ÉÉ É ÍÍÊ ÇÉ ÈÍ ÏÇÉ É É ÇÈ È Í Ê ÈË É É ÊÈ Ë ÉÉ É É ÍÎÈ È ÐÉ É ËÉÉ É ÈÍÉ È È ÇÇ%È Ë ËÉ É É ÇÈ ÈÊ ÈÍÎ É É ÈÍ Î ÉÉ É É Û Û'Û Û Û Û Û Û Û Û Û'Û ÇÈ È É ÌÍÉ É É ÌÍ É ÉÉ É É ÇÐÊÐ È ÌÈ Ð ÉÉÉ É ÎÉÊÐ È ÏË Ð ÉÉ É É åæó ÔÖçè ÇÈ È Ï Ç ÈÌ É É ÇÈ Ì ÉÉ É É ÇÐÊÍ É ÌÏ ÐÇ%ÉÉ É ÐÐÉ Í É ÎÎ ÏÇÉ É É ÇÈ È Í ÇÊ%Í É É ÇÊÍ ÉÉ É É ÇÏÇÌÇ ÌÈ Î ÈÉÉ É ÐÐÊÌÇ ÎÊ ÇÈÉ É É ÇÈ ÈÊ ÌÉÍ É É ÌÉ Í ÉÉ É É ÇÏÎ È Ë ÐÎ Ï ÎÉÉ É ÐËÇÈ Ë ÏÏ Ì ÎÉ É É ÇÈ È É ÌÌÐ É É ÌÌ Ð ÉÉ É É Û Û'Û Û Û Û Û Û Û Û Û'Û éæà0á æêôöõ ÇÈ È Ï ËÍ É É ËÍ ÉÉ É É Ç ÍÇ ÍÊ%É É É ËÊÍÇ Í ÎÊ%ÉÉ É ÇÈ È Í ÐÈ É É ÐÈ ÉÉ É É Ç Í Ì ÊÍÉ É É ÎÉ Í Ì Î Í ÍÉÉ É ÇÈ ÈÊ ÐÊÉ É ÐÊÉÉ É É ÌÏ Ë Ç Ð ÉÉ ÉÉ ÎÉ Ï Ë ÏÇÉÉÉ É ÇÈ È É ÍÊÉ É ÍÊÉÉ É É ÇÇÊ Ç ÏÏ ÌÉ ÉÉ ÊÈÊ Ç Ç%Ð Ð ÌÉ É É ë à'æêô ç0úœâöõ ÇÈ È Ï ÏÍ É É ÏÍ ÉÉ É É ÇÈÊ Ê ÏÇ Ê%É ÉÉ ÍËÊ Ê Ç%ÉÊ ÊÉ É É ÇÈ È Í ËÇÉ É ËÇÉÉ É É ÌÐÏ Ë ÍË ÎÉ ÉÉ ÊÎ Ï Ë Ç%Ð Í ÎÉ É É ÇÈ ÈÊ Û Û Û Û Û Û Û Û'Û Û Û Û Û Û Û Û Û'Û ÇÈ È É Ê ÈÌÇÍ Ì ÏË È ÌÉ ÉÎ ÏÌÍ Ì ÍÎ Í ÍËÌ Ï ÈÎÎÊÈ ÐÐÇË ÈË Ì È ìíó'þ Ø âöç ÇÈ È Ï ÈÇ%Ï ÎÊ ÌÊÌ ËÊÊ Ç Ð ÏÇÇÐ ÈÌ ÎÇ%ÉÊÐ ÈËË ËÇ ÐÍÏ É ÈÊÈ Ë ÇÈ È Í ÇÉÉÎ Î Ë Ð ÌÊÉ ÍË ÍÎ ÏÈË É Ç ÌÐ Ï ÈÇ Ê Ç ÇÉËÎ É Ë ÎÏÇË ËÊÏ Ï ÇÈ ÈÊ Ê ËÍ Í É Ì ÈÍ Ð ÈÈ ÐÈ ÏÉÎ Ë Ç ÌÎ Ì ËÈ É Ë ÈÇÊ ÇË ÎÌÇË ËÊÎ Ï ¹ Türkiye dýþýndaki ülkeler için belirtilen deðerler Birleþmiþ Milletler'in "Housing and Building Statistics" (4 adlý bülteninden alýnmýþtýr. Türkiye için belirtilen deðerler ise T.C. Devlet Ýstatistik Enstitüsü'nden (2 alýnmýþtýr. ² Türkiye dýþýnda konut üretimi ile ilgili bilgiye ulaþýlamamýþtýr. Çizelge'de Türkiye dýþýndaki ülkeler için belirtilen konut üretimi deðerleri her bir konutun 100 m² olduðu varsayýmýna dayanýlarak hesaplanmýþtýr. Türkiye için belirtilen deðerler ise T.C. Devlet Ýstatistik Enstitüsü'nden (2 alýnmýþtýr.

15 Türkiye de ve Avrupa da Prefabrike Beton Bileþenler ile Yapý Üretiminde Gözlenen Deðiþimler 203 Çizelge Ek 3. Avrupa ülkelerinde prefabrike beton bileþenler ile yapý üretiminin toplam yapý üretimi içindeki payý ý ùõð / ÿ10! 2 ÿ % ñ % 4 û5 % % ø ÿ106 þ7 4%80 9% 80 : ö<ÿ % ûü0ù î%ï%ðñòóïô0õðóð%ö ø óôùðúð%øùð%ïsô0ù%ðûòî%ü ý ïð%ö%ô0þ8ô î ÿ ó ý ó ý î% ÿ ó ó ÿ ô %û ý ö îù%òþ ûòîü ý ïð%öô0þ8ô î%ïð%ñòóïô0õðóð%ö ø óô0ùðúð%øùðï8ô0ù%ðûòî%ü ý ïð%ö%ôþ8ô0øô0øsö îù%òþ ûòîü ý ïð%öô0þ8ôô %ô0ø!ð%õô î%òûü " #$%$%& $%'$ #' (%%*(%$%&,&%&%& #( - #. #$%$%. $%.%&%& (%&,(%(%( #&,&%&%&,%-.%& #$%$%' $%*%.%& (%%&,(%( #'%.%$&%&%& #%,%- % #$%$, #&%$2# * ' (%*%(,$%& #$%$%& #$%$% %'%&%&%& 3 3 #$%$%' #*%&%#%'.%(%'%%( '&%.%.&%&%& ' -., #$%$, #$,'. & *%*%.%&%& '%'%'&%&%& $ - #& #$%$%& ##&%((%(%( (*%'%''%'%' #2,%#'&%&%&,%- *%$ #$%$%.,%.2, ( ( '%.%'%'%'.,'&%&%&.%& - #' #$%$%'.,&2, ( ( #$%(%*#%#& *%.,&%&%& %$ - $, #$%$, *2,'%&&%&%& 3 3 #$%$%& #**%%'&%&%& 3 3 #$%$%. '%. #' %. #(%$%& $'%. #&%&%& -., #$%$%',.%&%& %'%.&%&%& #%#$%*%*&%&%& - (%& #$%$, #$%$%& *%(%&&%&%& 3 3 #$%$%. %$%$2# * ' $%$%'%%( %. #&%&%& % - %& #$%$%' (%%'.& & ##.,(%(%( 2,%#$&%&%& % - &% #$%$, %%&%&%& 3 3 #$%$%&,&%$2# * ' *%'%$%%( #$%$%. %2#*%' #%'%%( '%,&%&%& #$ - *, #$%$%' (%. #' #%#%,&%.%' %'%'&%&%& % - '%. #$%$, %.2,(%(,*2#%#&. #&&%&%& #* -,%, #$%$%& #,(( ( %%''%'%' #(%(%&%&%& (% - # #$%$%. #%*. & %%&,(%( #&,%,&%&%& (,%- *, #$%$%' # #** ' %&%..%.%' #(%'%&%&%& %$ -.% #$%$,,%,(%(%( %$%%%( #$%$%& %%$(*. #%( # #' (%(#*%$*%%$ ; - ( # #$%$%. %%.%#%& #,%#'%&%& (%'.%&%$2,$%* ; ( - $%. #$%$%',%,%,, $%*%&'%*%& %.#*%*2,.%. ; * -.%* #$%$, '%%$. $ %( #'%*%( %#*%*2,%. ;. - '%' ¹ Türkiye dýþýndaki ülkeler için belirtilen deðerler Birleþmiþ Milletler'in "Housing and Building Statistics" (4 adlý bülteninden alýnmýþtýr. Bu bültende bazý ülkelerin 'ton' birimli verilen yýllýk üstyapý bileþen üretimleri betonun yoðunluðunun kg/m³ olduðu varsayýlarak 'm³' birimli deðerlere çevrilmiþtir. Türkiye için belirtilen deðerler ise Türkiye Prefabrik Birliði Sektör Raporlarýndan (1 alýnmýþtýr. ² 1 m² yapý üretiminde 0,3 m³ beton prefabrike üstyapý bileþeni kullanýldýðý varsayýlarak hesaplama yapýlmýþtýr (3. ³ Belirtilen deðerler T.C. Devlet Ýstatistik Enstitüsü'nden (2 alýnmýþtýr. Geliþ Tarihi: Kabul tarihi:

16 204 G.Ü.-Fen Bil.Derg.,16(1: ,2003 / Füsun DEMÝREL, Ýsmail Aða GÖNÜL