21. YÜZYILA DOĞRU DENİZLİ SANAYİİ SEMPOZYUMU

Transkript

1 tmmob makina mühendisleri odası 2 YÜZYILA DOĞRU SANAYİİ SEMPOZYUMU EKİM 997 BİLDİRİLER Bildiriler kitabında yer alan her türlü görüş, fikir, bilimsel sav ve alıntılar, tablo ve şekiller bildiri yazar / yakarlarına aittir. Bunlardan ötürü düzenleme kurulu sorumlu tutulamaz. Bu kitaptan yapılacak alıntılarda kaynak göstermek zorunludur. EDİTÖR Cemalettin Çağdaş Yılmaz Arslan YAPIM Deha Ajans Ltd. Şti. Tel: BASKI Deha Mat Ltd. Şti. mmo yayın no: 99 ISBN

2 DÜZENLEME KURULU YÜRÜTME KURULU ÖmerGÜLEKEN Remzi ERİŞLER Süleyman EVCİLMEN TankDEMİRAY Cemal GENCER Uğurcan NAZLI T.Hikmet KARAKOÇ Turhan ONGEN Hasan CEBİROĞLU DinçerMETE Metin ALBEYOĞLU Selahattin SAPMAZ Hakkı ÖZÜTOK Prof.Dr. Mehmet ATILGAN Faruk İNCEOĞLU Fatih YAŞA Ö.Faruk YÜKSEL Servet TETİK Yaşar YIKICI Ahmet SİNKİL MMO Başkan Vekili MMO Bursa Şube Sekreteri MMO Antalya Şube Başkam MMO Ankara Şube Sekreteri MMO Ankara Şube Y.K.Ü. MMO Adana Şube Y.K.Ü. MMO Eskişehir Şube Y.K.Ü. MMO İzmir Şube Y.K.Ü. MMO İstanbul Şube Bşk. Vekili MMO Edirne Şube Bşk. Vekili MMO Aydın İl Temsilcisi MMO Muğla İl Temsilcisi MMO Fethiye İlçe Temsilcisi MMO Denizli Şube Y.K.Ü. MMO Denizli! >ubey.k.u. MMO Denizli: iube Sekreteri MMO Denizli! >ube Saymam MMO Denizli İubeY.K.Ü. MMO Denizli: İubeY.K.Ü. MMO Denizli! îube Üyesi Ufuk ABALIOĞLU M.Gülşen GÜNGÖR İsmail ÇELİK İnci İLGAZ MevlütÇELİKBİLEK Erdoğan KİRİŞ Ali DENİZ Mehmet SARICA Fatih DİLBAZ Ali Rıza YAZGAN İskender ERBİL SEMPOZYUM SEKRETERYASI Fatih YAŞA Erkin PALAMUTÇU SEMPOZYUM YERİ Çatalçeşme Oda Tiyatrosu Denizli Belediyesi Meclis Salonu DANIŞMANLAR KURULU ABALIOĞLU Ali ABALIOĞLU İsmet ACAR Mehmet ADA H. Tekin AKŞAHİN Yalçın AKŞİTProf.Dr.M.Arif AKYÜREK Faruk ALTUNTAŞ Turgay ALYANAK Prof. Dr. İbrahim ASLANOĞLU Doç.Dr. Mehmet ATICI Sait ATMACA Mehmet AYDEMİR Mehmet AYDINLI Osman BAŞÇİFTÇİ Feyzullah BAYSAL Ali BEŞTAŞ Tanju CEYLAN Yrd.Doç.Dr. Tülay CONTAY Gürol ÇELİKOK Bülent ÇETİŞLİ Prof. Dr. Halil ÇİZMECİ Hasan ÇOPUR Süleyman DEĞİRMENCİ İsmail DEMİREREN İbrahim DEVELİ Hilmi DOĞUAltan DURMAZ Prof. Dr.Ali DUYSAL Ömer DÜLGEROĞLU Prof. Dr. Ercan ECE İsmail EDEM Ali EMİR Cahit ERDUYAN Tamer EREN Prof. Dr. Aslan ERGUN Yaşar Oğuz ERHAN Ramazan ERTÜRK Necati ESEN Hasan EVRAN Vedat GERELİOĞLU İ. Hakkı GÖKALP Prof. Dr. Hüsnü Yusuf GÖKSU Yusuf Ziya GÖKŞİN Ahmet GÜLSÖZ Doç. Dr. Alper GÜN Yücel GÜNALP Sezai GÜRGÜN Ertan GÜVENALAli HAZER Şeref İLGERİ Süleyman KALEMCİ Nail KARABACAK Doç. Dr. Rasim KARAMANLI A. İhsan KASAPOĞLU Kemal KATRANCI Zafer KAYA Ramazan KAYNAK Mustafa KEÇECİ Müjdat KIVANÇ Behçet KOCABAĞ Durali KOCAMAZ Hasan KONYALIOĞLU Hilmi KÖSEOĞLU Cevdet KUTLU R. Erhan MARIMAli NİZAMOĞLU İsmail OKTİK Prof. Dr. Şener ÖNCEL Abdi ÖZDEMİR Mehmet ÖZEK Doç Dr. Ziya ÖZEKMEKÇİ Nejdet ÖZPINAR Doç. Dr. Yahya PANAYIR İlter RENDE Prof. Dr. Hikmet SALGAR Gültekin Okay SARAÇOĞLU Önder ŞENEL Yavuz SİVRİ Esat SÖZKESEN Nuri SÜZÜK Lerzan TAŞKIRAN Cihan TERZİBAŞOĞLUAİ TOSUN İsmail TOKER Emin TÜRKÖZ Hüseyin ÜLKÜ Turhan ULUKAYA Halil URGANLIOĞLU Bekir USLU M. Abdulkadir YALÇIN Cengiz YAVUZ Mehmet YILDIRIM Veli YUSUMUT Şah İsmail YÜKSEL Prof. Dr. Mehmet ZEYTİNCİ Cüneyt İRTİBAT BÜROSU: TMMOB Makına Mühendisleri Odası Denizli Şubesi Alatüık Bulvarı SSK İshanı Kat:2 Tel & Fax: 0 (25N) 263 3S - 2

3 2YÜZYILA DOĞRU SANAYİİ SEMPOZYUMU, VE KİLİS İLLERİ İMALAT SANAYİİ İŞYERLERİ SAYIMI HAKKINDA GENEL BİLGİLER Son yıllarda Anadolu'da yeni yerel sanayileşme odaklarının ortaya çıktığı, bu odaklardaki ekonomik gelişmenin farklı bir yapılanma ile gerçekleştiği ve geleceğe dönük olarak olumlu işaretler taşığı öne sürülmektedir. Bu amaçla, Türkiye'de gelişme eğilimi gösteren illerden üçü, Denizli, Gaziantep ve Kilis seçilerek bunların gelişmelerinin beklenenin üzerinde olup olmadığı, boyutları ve özellikleri, oluş nedenleri, benzer gelişme biçimlerinin diğer iller için model oluşturup, oluşturmadığı, kalıcı ve sürekli bir özellik taşıyıp, taşımadığı, devamlılığın sağlanabilmesi için nedenlerin yapılması gerektiği gibi hususların aydınlatılması amaçlanmıştır. SPK,DPT, ve DİE arasında bir proje geliştirilmiştir ve bir protokolle çalışmalar yürütülmektedir. Bu amaçla iki aşamalı bir anket çalışması yapılmıştır: Ocak 997'de '996 Yılı imalat Sanayi işyerleri Sayımı - Tarama Anketi' uygulanmıştır. Bu anket sözkonusu illerin merkez ve tüm ilçelerinde faaliyet gösteren imalat sanayi işyerlerinin adres çerçevesini tespit etmek amacıyla uygulanarak, 996 yılına ilişkin veriler toplanmıştır. Buradan seçilen örneklerle ikici aşamada Sanayi Yapısı, Girişimcilik ve istihdam bölümlerinden oluşan araştırmada, bu illerin tarihi, ekonomik ve sosyal özellikleri ile demografik yapıları ve göç durumları gibi aşağıda belirtilen temel konular incelenmiştir. Sözkonusu illerin kendilerine özgü koşullan, geçmiş birikim ve başarıları, Girişimciliğin ekonomik, sosyal ve tarihsel özellikleri, Devlet desteklerinin önemi, O Devlet müdahaleleri ile ekonomik gelişme arasındaki ilişki, O Devlet müdahalelerinin nitelik değiştirmesi ile yeni yerel sanayi odaklarının gelişmesi arasındaki ilişki, d Sanayileşmenin çerçeve koşulları, Gelişmiş teknolojilerin ve üretim yöntemlerinin kullanımı, ilerde girişimciliğin kökenleri ve özellikleri, O Tarihsel olarak sermaye birikiminin gelişimi, Firmaların finansman biçimlerinin önemi, O Yurt dışında çalışan işçilerin ve yurt dışı üstlenicilik firmalarının bölge gelişmesine katkısı, II nüfusunun demografik ve sosyal nitelikleri, illerin göç açısından özellikleri, O illerde iş gücünün niteliği, bolluğu ve ucuzluğu, Firmaların rekabet gücü, AB ile Gümrük Birliğinin imalat Sanayi üzerine etkileri, ö AR-GE, etüd vb. Çalışmalarının işyerince kullanım durumu, İmalat Sanayi işyerlerinin ihracata bağımlılık derecesi. 40

4 2YÜZYILA DOĞRU SANAYİİ SEMPOZYUMU İKTİSADİ FAALİYET AÇISINDAN KAPSAM -SAYIM KAPSAMINA GİREN FAALİYETLER: İMALAT: - İmalat, toptan ve parekende satılan maddelerin, işyerlerinde veya fabrikada, elde veya motor gücüyle işleyen makinalarla üretilmesi ve inorganik veya organik maddelerin yeni ürünlere mekanik veya kimyasal dönüşümü olarak tanımlanır. - İmal edilen ürünlerin montajı, imalat olarak var sayılır. -Elektrik tesisatı ve aydınlatma, havalandırma ve soğutma, merkezi ısıtma, sıhhi tesisat, asansör ve yürüyen merdiven, demiryolu, depolar ve su tankları, köprülerde birbirine geçme parçalar,prefabrik binaların montajı gibi her çeşit yapı ve inşaat sistemleri inşaat tanımı içine girer. - İmalat, madencilik, ticaret ve diğer işyerlerinde kullanılan makina ve cihazların montajı ve donanımı uzmanlaşmış bir faaliyet olarak yürütüldüğü zaman tesisatı yapılan maddelerin imali ile aynı grupta sınıflandırılır. - Fırın ve sobalar, buzdolapları, bulaşık makinaları, kurutma makinaları gibi başlıca ev eşyalarının tesisatında uzmanlaşan işyerleri 95 (tamir servisleri) ana grubunun uygun alt gruplarında sınıflandırılmıştır. - Ana faaliyeti toptan ticaret, perakente ticaret veya imalat sanayi olan işyerlerinde malların satışına bağlı bir hizmet olarak yapılan makina ve cihazların donanımı ve montajı, işyerinin esas faaliyeti ile sınıflandırılır. - Sanayi, ticari, büro ve benzeri makina ve teçhizatları üreten işyerleri aynı zamanda bu malların tamirinde de uzmanlaşmış ayrı bir bölümü varsa, bu bölümler malı imal eden işyerleri olarak aynı imalat grubunda sınıflandırılır. - Malların herhangi bir türünün yapısal değişikliği, yenilenmesi veya yeniden yapımı, tamiri hariç imalat olarak kabul edilir. - Makina ve tecizatların özel ana bölümleri ve parçaları, aksesuar yedek parçalan, genel bir kural olarak makina ve teçhizatın imali ile aynı sınıflandırılır. 2- SAYIM KAPSAMI DIŞINDA TUTULAN FAALİYETLER: - imalat sanayi işyerleri dışındaki tüm sektörler. - Tarım sektörü (Tarım, avcılık,ormancılık,balıkçılık) - Ev sanayi ile ilgili faaliyetler. - Kar amacı gütmeyen hizmetlere ilişkin faaliyetler (Kızılay,Yeşilay,Yardımsevenler Cemiyeti,Ticaret ve Sanayi Odaları, Mesleki Cemiyetler, Sendikalar, ilmi araştırma Merkezleri, Siyasi Partiler, Vakıflar, Sosyal Klüpler, ( Lions,Rotary,vb) Dernekler (Halk Oyunları Derneği vb) Kar amacı gütmeyen kuruluşlar, hane halkına özel hizmet eden kuruluşlardır. Bunlar belirli faaliyetlerini yürütmek için gönüllü bir araya gelen kişilerin kurdukları derneklerdir. Tek tek fertlerden oluşan bu dernekler Devlet tarafından ele alınmayan faaliyetleri yaparlar. Bunlardan bazıları; Sendikalar, Mesleki Dernekler (Öğetmenler Derneği), Partiler Ticaret ve Sanayi Odaları, Dini Kuruluşlar (Kuranı Kerim Kurslarına Yardım Derneği) Sosyal Klüpler ve Yardım Kuruluşları (Aile Birliği,Kültür Dayanışma ve Yardım Derneği) dir. Kültür, Sağlık Hizmetleri, Yardım Hizmetleri, Dini ve Sosyal Hizmetleri Yerine Getirirler. - Genel ve Katma Bütçeli Dairelerle, Özel idare ve Belediyelerin iktisadi faaliyetleri (Dairelerin bünyesi içindeki lokanta, kantin gibi faaliyetler) - Resmi Hastahane, Sanatoryum, Klinik ve Doğum evleri. 4

5 2YÜZYILA DOĞRU SANAYİİ SEMPOZYUMU - TRT, Devlet ve Belediyelere ait tiyatrolar. - Devlet ve Özel Bankalar (Ziraat Bankası, Halk Bankası, Vakıflar Bankası, Emlak Bankası, Akbank, iş Bankası vb) - Devlete ait tüm Okullar, Askeri ve Resmi diğer Okullar ve devletçe açılan Kurslar. - Kar amacı gütmeyen her türlü Spor Klüpleri, Tenis Kortları, Stadyumlar, Müzeler, Kütüphaneler, Botanik ve Hayvanat Bahçeleri, Mezarlıklar, Uluslar Arası Kuruluşlar. 3-BİRİM: Mahalli Birim : Tek bir mahalde, tek bir mülkiyet altında bir veya birden fazla kişinin imalat sınai faaliyette bulunduğu yerdir. Tek mülkiyet altında olmakla beraber değişik yerlerde faaliyet gösteren ünitelerin her biri ayrı birim olarak kabul edilir. Başka bir deyişle, tek yerleşim yerinde, tek kontrol altında yürütülen tüm ekonomik faaliyetleri kapsar. Eğer bir kuruluş birden fazla yerde işyerine sahip ise her bir iş yeri için aynı malı üretse bile, ayrı form doldurulmuştur. İmalat Sanayine ilişkin faaliyet genelde üretim üzerine yoğunlaşmıştır. Muhasebe sistemleri farklı yerde olabilir. İşyerine gidildiğinde muhasebenin başka bir ilde olduğu söylenmişse burada soru kağıdında mevcut bulunan muhasebe kaıytlarına ait tüm bilgi alınamıyorsa, işyerinin faaliyet konusu, çalışan sayısı, hukuki durum vb bilgileri alınmaya çalışılmıştır. 4-YÖNTEM : Sayımın uygulanması iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Birinci aşamada, kapsama giren tüm birirmlerde sayım uygulanmış, tek tip soru kağıdı ile işyerinin adresi, hukuki durumu, ana faaliyeti, çalışanlar sayısı, gayri safi hasılatı gibi temel niteliklere ilişkin veriler derlenecektir. Bu aşamada elde edilecek işyeri adresleri ikinci aşama için gerekli adres kaynağını da oluşturmuştur. İkinci aşamada, birinci aşama soru kağıtlarındaki bilgilere göre 0 ve daha fazla kişi çalışan işyerleri tamsayım kapsamına alınarak, küçük işyerlerinde örnekleme yöntemi uygulanmıştır. (-9 kişi çalışan işyerleri) 5- ADRES KAYNAKLARI: - Sanaıi istatistikleri şubesinin yıllık anketlerinde kullanılan adres listesi. - Küçük ölçekli imalat sanayi istatistikleri şubesinin yıllık anketlerinde kullanılan adres listesi Bina sayımı için hazırlanan form nüfus I ve form nüfus H'ler. 6- UYGULAMA DÖNEMİ : İstenen bilgilerin hazır olabileceği gözönüne tutularak sayımın birinci aşaması Ocak 997 döneminde uygulanmıştır. Bu aşamanın uygulama sonuçlan değerlendirilip, ikinci aşamada tam sayım ve örnekleme kapsamına girecek işyeri adresleri belirlendikten sonra, ikinci aşama uygulaması Haziran - Eylül 997'de tamamlanmıştır. 42

6 2YÜZYILA DOĞRU SANAYİİ SEMPOZYUMU : ARAŞTIRMA BULGULARI 996 Yılı imalat Sanayi işyerleri sayımına göre; Denizli ilinde 6476, Gaziantep ilinde 657 ve Kilis ilinde 285 bağımsız işyeri olduğu belirlenmiştir. O 996 Genel Sanayi ve işyerleri sayımına göre Denizli ilinde ücretle çalışanların yıllık ortalaması 268 iken, Gaziantep'te 8O3'tür. 996 Genel Sanayi ve işyerleri sayımına göre Denizli ilinde çalışanların yıllık ortalama sayısı iken, Gaziantep'te 46O42'dir. 996 sayımında Denizli ilinde işyeri sayısı 992 sayımına göre % 28.6 istihdam % 86.5 oranında artarken, Gaziantep ilinde ise işyeri sayısı % 3-4 istihdam % 45 oranında artmıştır. 996 sayımında Denizli ilinde işyeri sayısı 985 sayımına göre % -9 istihdam % 30.6 oranında artarken, Gaziantep ilinde ise işyeri sayısı % 27 istihdam % 76 oranında artmıştır. D 996 sayımında Denizli ve Gaziantep illerinde bulunan işyerlerinin sektörel dağılımı ve sayım yılları arası gelişimi IşYERI SAYISI SEKTÖRLER İÇİNDEKİ PAYI Artış Artış ( 3AZIANTEP - GAZIAN' in sayımında Denizli ve Gaziantep ilinde bulunan işyerlerinin sektörlere göre yıllık ücretle çalışanlar ortalaması ve sayım yıllarına göre gelişimi ÇALIŞANLARIN YILLIK ORTALAMASI SEKTÖRLER İÇİNDEKİ PAYI ARTIŞ ARTIŞ DENIZLI-GAZIANTEP DENIZLI-GAZIANTEP

7 2YÜZYILA DOĞRU SANAYİİ SEMPOZYUMU 996 sayımına göre Denizli ilinde faaliyet gösteren imalat Sanayi işyerlerinin % 98.95'i sürekli çalışırken % 05'i mevsimlik çalışmakta, Gaziantep'te ise % 97'si sürekli çalışırken % 7.83'ü mevsimlik çalışmaktadır. 996 sayımına göre Denizli ilinde faaliyet gösteren imalat Sanayiinde Sürekli çalışan işyerleri ücretli çalışanların % 99-30'unu mevsimlik çalışan işyerleride % 70'ini, Gaziantep'te ise sürekli çalışan iş yerleri ücretle çalışanların yıllık ortalamasının % 95-97'sini mevsimlik çalışan işyerleri ise % 4.03'ünü oluşturmaktadır. 996 yılı imalat Sanayi Sayımına göre Denizli ve Gaziantep'te faaliyet gösteren imalat işyerlerinin hukuki durumlarına göre ve ücretle çalışanların yıllık ortalama sayısına göre dağılımı aşağıdaki gibidir. İŞYERİ SAYISI İŞYERİ SAYISININ ORAN. DAĞILIMI % ÇALIŞ. YILLIK ORTAL. SAYISI ÇALIŞ. YILLIK ORT. SAYISININ ORANSAL DAĞ. - G. ANTEP - G. ANTEP - G. ANTEP - G. ANTEP FERDİ MÜLKİYET ADI ORTAKLIK KOLL. şti KOMANDİT şti LIMITED şti. ANONİM şti. KOOPERATİF DİĞER TOPLAM yılı imalat Sanayi işyerleri Sayımına göre Denizli ilinde faaliyet gösteren işyerlerinin üretim yapısı % 496 fason, % 46.'u piyasaya, % 9-65 her ikisinide birlikte iken, Gaziantep'te ise % 2 fason, % 68.98'i piyasaya, % 7.77'side her ikisine göre üretim yapmaktadır. 996 yılı imalat Sanayi işyerleri Sayımına göre Denizli'de ücretle çalışanların; faaliyet gösteren fason işyerleri % 8.07 piyasaya çalışanlar, % 55.77'sini her ikisini yapan işyerleri % 26.7'sini, Gaziantep'te ise; fason, % 8. piyasaya, % 85. her ikisinide yapan işyerleri % 6.'ini istihdam. 996 yılı imalat Sanayi işyerleri sayımına göre; Denizli ve Gaziantep'te faaliyet gösteren işyerlerinin büyüklük gruplarına göre işyeri sayısı ücretle çalışanların yıllık ortalama sayıları ve oranlan aşağıdaki gibidir. 44

8 ili. T UZ.T LA UUÜKU UtJN L SttNA Tıı itnruiiunu İŞYERİ SAYISI İŞYERİ SAYISININ ORAN. DAĞILIMI % ÇALIŞANLAR ÇALIŞANLARIN ORANSAL DAĞ. IşYERI BÜYÜKLÜSÜ G.ANTEP G.ANTEP < GANTEP G.ANTEP yılı imalat Sanayi işyerleri sayımına göre Denizli ve Gaziantep illerinde faaliyet gösteren imalat Sanayi işyerlerinin kuruluş yıllarına göre işyeri sayısı, ücretle çalışanların yıllık ortalama sayısı ve oransal dağılımı. İŞYERİ SAYISI IŞYERI SAYISININ ORAN. DAĞILIMI % ÇALIŞANLAR ÇALIŞANLARIN ORANSAL DAĞ. KURULUş YILI G.ANTEP G.ANTEP G.ANTEP G.ANTEP Buraya kadar ifade edilen unsurlar dikkate alınarak genel bir değerlendirme yaparsak ; Denizli ve Gaziantep ilinde son yıllara ilişkin ücretle çalışanlar ortalamasına göre sektörel gelişim aşağıdaki gibidir. I Üc. Çal. Sayısı Üc. Çal. Sayısı Üc. Çal. Sayısı Üc.Çal. Sayısı

9 2YÜZYILA DOĞRU SANAYİİ SEMPOZYUMU yılları arasında Denizli ve Gaziantep illerinde işyeri sayısındaki artışa göre değişim GELIşEN SEKTÖRLER GERİLEYEN SEKTÖRLER yılları arasında Denizli ve Gaziantep illerinde işyerlerinin çalıştırdığı ücretliler bazında artışa göre değişimde ise GELIşEN SEKTÖRLER GERİLEYEN SEKTÖRLER yılları arasında Denizli ve Gaziantep illerinde işyeri sayısındaki artışa göre değişim. GELIşEN SEKTÖRLER GERİLEYEN SEKTÖRLER yılları arasında Denizli ve Gaziantep illerinde işyerlerinin çalıştırdığı ücretliler bazında artışa göre değişim ise GELIşEN SEKTÖRLER GERİLEYEN SEKTÖRLER (Nİ