Ahmet Cemal Ruhi Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi SÖZLEŞMELER HUKUKU

Transkript

1 Sözleşmeler Hukuku

2

3 Ahmet Cemal Ruhi Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi SÖZLEŞMELER HUKUKU Ankara, 2011

4 Sözleşmeler Hukuku Ahmet Cemal Ruhi Hukuk Kitapları Dizisi: 1063 ISBN Birinci Baskı: Ocak Sayfa, 17x25 cm. 1. Sözleşme Kurulması 2. Sözleşmenin Hükümleri 3. Sözleşmenin Sonuçları 4. Sözleşme Türleri ve İçtihatları Sayfa Tasarımı: Ömer Candan Kapak Tasarımı: İsmail Çam Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş ye aittir. Yayınevinin izni olmadan, eğitim ve tanıtım amaçlı kısmi alıntılar hariç olmak üzere hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı yayınlanamaz ve çoğaltılamaz. Yayın ve Dağıtım: Merkez: Seçkin Yayıncılık, Sağlık Sokak No: Sıhhiye, ANKARA Tel: (0 312) (Pbx), Faks: (0 312) Şube: Ankara Adliye Sarayı K Blok Zemin Kat Sıhhiye, ANKARA Tel: (0-312) Şube: Abidei Hürriyet Caddesi 179/E (Şişli Ceza Adliyesi Altı) Şişli İSTANBUL Tel: (0-212) Şube: Strazburg Cd. No:23 Sıhhiye - ANKARA Tel: (0312) /ankarasube@seckin.com.tr Web Adresi: E posta: yayin@seckin.com.tr Baskı: Sözkesen Matbaacılık, Tel: (0 312)

5 Seçkin Yayınevi Satış Temsilcileri; Sayın Tuncay YAMAN ve Ahmet ATAMAN a

6

7 Önsöz Sözleşmeler hukuku önemi her gün daha fazla artan bir konudur. Önceden sözü senet olarak kabul ederek yazılı sözleşme yapmayan insanlar, artık, edindikleri acı tecrübeler nedeni ile yazılı sözleşme yapmaya başlamışlardır. Söz uçar yazı kalır deyimi sözleşme yapmanın önemini belirtmektedir. Hatta günümüzde sadece basit sözleşme yapmanın dahi yeterli olmadığı, sözleşme metninin uzman bir kişi tarafından hazırlanmasının ne kadar önemli olduğu anlaşılmıştır. Yıllar önce Türkiye nin dört bir yanındaki kamu kurum ve kuruluşlarından, meslek odalarından, özel sektör gerçek ve tüzel kişilerden ve özellikle de avukat dostlarımdan temin etmiş olduğum A dan Z ye her konudaki örnek sözleşme metinlerini içeren Örnek Sözleşme Metinleri adında derleme mahiyetinde bir kitap hazırlamıştım. Bu kitabı alan kişiler, kitabın girişinde yer alan cep telefonumdan bana ulaşarak, sözleşmeler hukuku ile ilgili çeşitli sorular yöneltmekte ve sözleşmeler hukuku ile ilgili elimde içtihatlar olup olmadığını sormaktaydılar. Bu ihtiyacı dikkate alarak, sözleşmeler hukuku adlı bu kitabı hazırlamış bulunmaktayım. Bu eserde yer alan gerek temel bilgiler ve gerekse sözleşme türleri ile ilgili kısa bilgiler kısaca içtihatların temini ve kitapta ilgili yere yerleştirilmesi dışındaki tüm bilgiler konunun branş hocası olan Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Sayın Yardımcı Doçent Doktor Hayrunnisa ÖZDEMİR tarafından hazırlanmıştır. Yapmış olduğum bu çalışmaya büyük katkısı nedeni ile Sayın Hayrunnisa ÖZDEMİR e bu vesile ile çok teşekkür ederim. Bu eserdeki içtihatlar ise, Yargıtay arşivinden bizzat tarafımdan temin edilmiş olup, tasnif edilerek, kitapta ilgili yere yerleştirilmiştir. Bu çalışma ile ilgili olarak her konuda bana yardımcı olan, yol gösteren ve kısaca bana danışmanlık yapan Yargıtay 13. Hukuk Dairesi üyesi Sayın Rahmi ÜNAL beyefendi başta olmak üzere, Yargıtay 13. Hukuk Dairesi Başkanı Sayın Ali ALKAN a, Üyeler Sayın F. Emel KABASAKAL a, Sayın Harun KARA ya, Sayın Mehmet Ali ESMER e, Sayın Nejdet ŞATIR a, Sayın Mete DUMAN a teşekkürlerimi sunarım. Bu eserin sayfa tasarımını yapan Sayın Ömer CANDAN a, kapak tasarımını yapan Sayın İsmail ÇAM a, bu eserin tashihini yapan Seçkin Yayınevinden Sayın Avukat Mutlu DİNÇ e, yaz kış demeden tüm adliyelerde stant açarak kitap satışı yapan satış temsilcileri Sayın Özkan ÇAVUŞER e, Sayın Cem GÜVENBAŞ a, Sayın Bülent ATAMTÜRK e, Sayın Semih ÜLKER e, Sayın Mustafa SEKİ ye, Sayın Umut AÇIK- GÖZ e teşekkürlerimi sunarım. Ankara, 15 Aralık 2010 Yrd. Doç. Dr. Ahmet Cemal RUHİ İrtibat için Gsm

8

9 İçindekiler Önsöz... 7 BİRİNCİ BÖLÜM SÖZLEŞMELER HUKUKU -1 SÖZLEŞME I. Tanımı II. Türleri III. Sözleşmenin Kurulması A. İcap Tanımı İcabın Mahiyeti ve Unsurları İcabın Geri Alınması B. Kabul Beyanı Tanımı Kabulün Mahiyeti ve Unsurları Kabulün Geri Alınması C. Sözleşmenin Kurulduğu An IV. Sözleşmelerde Şekil A. Kavram B. Türleri Kanunî Şekil-İradî Şekil Geçerlilik - İspat Şekli Kanunî Geçerlilik Şeklinin Türleri a. Yazılı Şekil b. Resmi Şekil C. Şekle Uymamanın Sonuçları İRADE İLE İRADE AÇIKLANMASI ARASINDAKİ UYUMSUZLUK I. Genel Olarak II. Latife Beyanı III. Zihnî Kayıt IV. Muvaza A. Kavram B. Türleri C. Hükümleri V. İrade Bozukluğu A. İrade Bozukluğu Hallerinin Sebepleri Hata Hile Tehdit B. İrade Bozukluğu Hallerinin Hükümleri SÖZLEŞMENİN KONUSU I. Sözleşme Özgürlüğü II. Sözleşme Özgürlüğünün Sınırları... 33

10 10 Sözleşmeler Hukuku A. Sözleşmenin Konusu Kanunun Emredici Kurallarına Aykırı Olamaz B. Sözleşmenin Konusu Kamu Düzenine Aykırı Olamaz C. Sözleşmenin Konusu Kişilik Haklarına Aykırı Olamaz D. Sözleşmenin Konusu Ahlaka Aykırı Olamaz E. Sözleşmenin Konusu İmkânsız Olamaz III. Sözleşme Sınırlarının Aşılmasının Yaptırımı A. Kesin Hükümsüzlük B. Kısmî Hükümsüzlük AŞIRI YARARLANMA (GABİN) I. Kavram II. Şartları A. Edimler Arasında Açık Bir Oransızlığın Bulunması B. Açık Oransızlığın Karşı Tarafın Özel Durumlardan Yararlanılarak Yaratılması III. Gabinin Hükümleri TEMSİL I. Kavram II. Temsilin Türleri A. Dolaylı Temsil B. Doğrudan Temsil Temsil Yetkisinin Bulunması Temsil Olunan Adına Hareket Etme C. Yetkili Temsil Temsil Yetkisi a. Kavram b. Şekli c. Kapsamı III. Temsil Yetkisinin Sona Ermesi A. Sona Erme Sebepleri B. Sona Ermenin Sonuçları IV. Yetkisiz Temsil A. Kavram B. Yetkisiz Temsilin Hükümleri BORÇ İLİŞKİSİNİN HÜKÜMLERİ I. Borcun İfası II. İfa Yeri III. İfa Zamanı IV. İfanın Konusu V. Kısmi İfa VI. İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerde İfa ALACAKLININ TEMERRÜDÜ I. Kavram II. Şartları A. Borçlunun İfayı Önermiş Olması B. Alacaklının İfa Önerisinin Reddedilmesi III. Sonuçları A. Şeyi Tevdi Etme Hakkı... 52

11 İçindekiler 11 B. Şeyi Sattırarak Bedelini Tevdi Etme Hakkı C. Sözleşmeden Dönme Hakkı İKİNCİ BÖLÜM BORÇLARIN İFA EDİLMEMESİNİN SONUÇLARI -1 BORCUN İFA EDİLMEMESİ I. Kavram A. Kusurlu İmkânsızlık Hiç İfa Etmeme B. Gereği Gibi İfa Etmeme II. Sonuçları A. Aynen İfa B. Tazminat III. Sözleşmeden Dönme BORÇLUNUN TEMERRÜDÜ I. Kavram II. Şartları A. Borcun Muaccel Olması B. İhtar III. İhtara Gerek Olmayan Haller A. İfa Gününün Taraflarca Birlikte Belirlenmiş Olması B. İfa Gününü Bir Bildirimle (İhbarla) Belirleme Hakkının Taraflardan Birine Bırakılmış Olması C. İhtarın Faydasız Görünmesi IV. Sonuçları A. Genel Sonuçlar Aynen İfa ve Gecikme Tazminatı Beklenmedik Halden Sorumluluk B. Özel Sonuçlar Para Borçlarında a. Temerrüt Faizi b. Munzam Zarar İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerde a. Süre b. Süre Verilmesini Gerektirmeyen Durumlar V. Alacaklının Seçimlik Hakları A. Gecikmiş İfayı İsteme ve Tazminat B. İfadan Vazgeçme ve Tazminat C. Sözleşmeden Dönme ve Tazminat ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BORCUN VEYA BORÇ İLİŞKİSİNİN SONA ERMESİ -1 BORCUN SONA ERMESİ I. Asıl Borcun Sona Ermesi II. Fer i Borcun Sona Ermesi III. İbra... 66

12 12 Sözleşmeler Hukuku A. Genel Olarak B. Şartları C. İbranın Hükümleri IV. Yenileme A. Genel Olarak B. Şartları C. Hükümleri V. Birleşme A. Genel Olarak B. Şartları C. Hükümleri VI. Kusursuz İmkânsızlık A. Genel Olarak B. Şartları C. Hükümleri VII. Takas A. Genel Olarak B. Türleri Kanunî Takas İradî Takas C. Takasın Şartları Borçların Karşılıklı Olması Borçların Benzer Olması Borçların Muaccel Olması Takas Açıklamasında Bulunulmuş Olması D. Takasın Hükümleri E. Mahsup VIII. Zamanaşımı A. Genel Olarak B. Şartları Borcun Muaccel Olması Kanunun Belirlediği Sürenin Geçmiş Olması Farklı Zamanaşımı Süreleri a. On Yıllık Süre b. Beş Yıllık Süre Diğer Süreler Sürelerin Hesaplanması a. Zamanaşımının Durmamış Olması b. Zamanaşımının Kesilmemiş Olması C. Hükümleri DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SÖZLEŞMELERİN AYRIMI I. GENEL OLARAK II. SÖZLEŞME ÇEŞİTLERİ A. İsimli Sözleşmeler B. İsimsiz Sözleşmeler... 82

13 İçindekiler 13 C. Karma Sözleşmeler SÖZLEŞME TÜRLERİ I. ABONELİK SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar II. ADİ ŞİRKET/ORTAKLIK SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar III. AKREDİTİF İŞLEMİ Temel Bilgiler İçtihatlar IV. ALACAĞIN TEMLİKİ/BORCUN NAKLİ SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar V. ALIM SATIM (ADİ/TİCARİ) SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar VI. ARSA PAYI KARŞILIĞI İNŞAAT SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar VII. AVUKATLIK ÜCRET SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar VIII. BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar IX. BAYİLİK SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar X. ÇIRAKLIK SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XI. DEVRE MÜLK/DEVRE TATİL SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XII. FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar

14 14 Sözleşmeler Hukuku XIII. GARANTİ SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XIV. HİZMET SÖZLEŞMESİ (Borçlar Kanunundan Kaynaklanan) Temel Bilgiler İçtihatlar XV. İBRA SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XVI. İSTİSNA (ESER) SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XVII. İŞ (BİREYSEL/TOPLU) SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XVIII. KEFALET SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XIX. KİRA SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XX. KOMİSYON SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XXI. KREDİ (TÜKETİCİ/TİCARİ/DİĞER) SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XXII. KREDİ KARTI SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XXIII. LİSANS SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XXIV. MİRAS TAKSİM SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XXV. MÜLKİYETİ MUHAFAZA KAYDI İLE SATIŞ SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XXVI. MÜŞAVİRLİK SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler

15 İçindekiler 15 İçtihatlar XXVII. ÖDÜNÇ (KARZ/ARİYET) SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XXVIII. ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XXIX. REPO SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XXX. SİGORTA SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XXXI. TAHKİM SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XXXII. TAŞIMA SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XXXIII. TAŞINIR REHNİ SÖZLEŞMESİ (REHİN) Temel Bilgiler İçtihatlar XXXIV. TAŞINMAZ REHNİ SÖZLEŞMESİ (İPOTEK) Temel Bilgiler İçtihatlar XXXV. TAŞINMAZ SATIŞ VAADİ SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XXXVI. TELLALLIK (ADİ/TİCARİ) SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XXXVII. TÜKETİCİ SÖZLEŞMELERİ Temel Bilgiler İçtihatlar XXXVIII. VEDİA SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar XXXIX. VEKÂLET SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar

16 16 Sözleşmeler Hukuku XXXX. YETKİ SÖZLEŞMESİ Temel Bilgiler İçtihatlar Konu İle İlgili Kaynaklar Kavram Dizini