BiTKiLER [;)OCIJ[!Jf~OO~

Transkript

1 ..ANADOLU ÜNiVERSiTESi TlBBi BiTKiLER ARAŞTIRMA MERKEZi TlBBi VE AROMATiK BiTKiLER [;)OCIJ[!Jf~OO~ ARALIK 1991 SAYI 6 '

2 ANADOLU ÜNIVERSITESI TIBBI BITKILER ARAŞTIRMA MERKEZI TIBBI VE AROMATIK BITKILER BOL TENI Aralık 1991 Say ı : 6 TAB BÜLTENI : Anadolu Üniversitesi Tıbbi Bitkiler Araştırma Merkezinin Yayın Organ ıd ı r. Bültende ç ı kan yaz ıl ar Bülten adı kaynak gösterilerek yayınlanabi l ir. Anadolu Üniversitesi ad ın a Sahibi Yaz ı I ş l e ri Sorumlusu Yönetim ve Il e ti ş im Adresi Rektör Prof.Dr.Yılmaz BÜYÜKERŞEN Prof.Dr.K.Hüsnü Can BAŞER Anadolu Üniversites i, Tıbbi Bitkiler Araş tırm a Merkezi ESK I ŞE H I R Tel: (22) (10 hat) / Teleks: esak tr Telefax: (22) Içindekiler Üniversitemizin Fahri Eczac ılı k Bilimleri Doktoru: Sayfa Prof.Dr.Asuman Baytop Bitkiselllaç Hammaddeleri Toplantısı yapıldı Bitkisel llaç Hammaddeleri Toplantısında sunulan sözlü ve paster bildiriler BIHAT Panelinden Prof.Dr.D.Phillipson Döndüncü TRUMAP yap ıldı Arama k im yasa ll arı üretiminde uçucu yağ l a rın başlang ı ç maddesi olarak rolü Ilginç bir toplantı: Labiatae Biliminde Gelişmeler. 22 Proje değerle ndirm e toplantısı TBAM uçucuyağ analizi konusunda yetkilendirildi.. 23 Prof. Dr. Turhan Baytop EGO ödülüne lay ık görü ldü Dünyanın say ılı u zman l arından Prof.Sukh Dev TBAM'da Medicinal and Aramatic Plants Bu Iletin - ABSTRACTS Fahri Doktora Töreni ve 9.Bitkisel Ilaç Hammaddeleri Top l antıs ın dan görüntüler T Editörden Jbbi ve aromatik bitkilerden endüstriyel hammadde üretimi konusunda ülkemizde faaliyet g6steren yegane kuruluş olan TBAM'ın yayın orgam TAB Bülteninin 6. sayjsjm Çikartmanın mutluluğunu yaşworuz. Fiilen faaliyete geçişinden iki yil sonra uluslararasi eğitim verebilecek düzeye gelen, son beş sene zarfmda yedi Birleşmiş Milletler ve iki DPT projesini başanyla yürüterek büyüyen TBAM'ın ülke kalkınmasi yolundaki çabalan gitgide daha belirgin hale gelmektedir. Bitki kimyas1 teknolojileriyle ilişkili endüstri/erimize sesleniyorum. Gelin mevcut teknolojik sorunlarınızı yerli ve yabanci uzman kadromuz/a, modern laboratuvar, pilot tesis ve enformasyon imkanlanmızla, birlikte çözelim. Yenileşma ve ürün geliştirme çabalanmza katkida buluna!jm. Art1k sorunlarımza yurt dı şmda çözüm aramaya gerek yok. Son iki y1/da TBAM, hiç ça!jşamadan yokolmaya mahkum edilen bir uçucu yağ fabrikasıni ayağa kald1rarak ülkemize bugünkü değeriyle 12 milyar TL 'lik bir tesis kazandjrdj. 27 firmaya 150'yi aşkm analiz hizmeti verdi. Sa yıs1z firmanm önemli endilstriyel sorun/anna çözüm getirdi. EndOstriye y6nelik iki yurt içi, d6r1 yurtdişi eğitim programm1 gerçekleştirdi. Aynca 3 firmaya ihtiyaca yönelik özel eğitim programlan uygulad1. Ülkemizin zengin bitkisel kaynaklanna yönelik araştırm a projelerinin sonuçları makaleler halinde uluslararast dergilerde yayınlandi ve 6 ulus/ararasi konferansta 34 tebliğ halinde sunuldu. TBAM personelince 6 yüksek lisans tezi ile 13 teknik rapor hazjr/andj. 20 yi aşktn makale ise uluslararası dergilerde yayın Slfi!SI bekliyor. Halen bitkisel drog ve ilaçlarda in vivo ve in vitro biyolojik etkilerin araş tm lacağ1 farmakoloji laboratuvarlanm kurmakta olan TBAM bu hizmeti 6nümüzdeki y1ldan itibaren sunmaya baş /aya cak11f. Üç kat/1 ek binasi bu y1/ içinde hizmete girecek olan TBAM, koku değerlendirme, par/ümeri, koku kimyasallan laboratuva rı ve pilot tesislerini bu binada devreye sokmayı amaçlamaktadtr. Bilim adamt ve araşttrmact lanmizin ve girişimcilerimizin bizimle daha stk ilişki içine girmesini diliyorum.,.

3 TAB BÜLTENI... Editörden Mayı s tarihleri arasında ise 9.Bilkisetltaç Hammaddeleri Toplantısı (9. B/HAT) üniversitemizde düzenlendi. 10 üniversiteden ve endüstriden 140 bilim adamı ve araştırmacının katıldıgı toplantıya 20 sözlü 50 posterolmak üzere 70 teb/ig sunuldu. Ile tişim teknolojisini kullanmada çagı yakalayan. TBAM, DlALOG'dan sonra STN bilgi bankasına da bag/antıyı gerçekleş tirdi. EARNIBITNET agına dahil oldugunu daha önce bildirdigirniz Merkezimiz HERB kısa adlı Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Tartış ma listesini açtt. K1sa sürede tüm dünyadan 98 bilim adamının katılımıyla büyüyen bu liste dünyada konusunda ilk ve tek tartışma ortam ı olma özelligine sahip. Çok yakında NAPRALERT adlı doga/ ürünler veri tabanına da on-line baglanacagımızı müjde/emek istiyorum. Ağustos ayında Say lık Bakantıyı eski müsteşarı Proi.Dr.Ferhan Özmen, Ilaç ve Eczacı/ık Genel Sayfa 4 Müdürü Kemalettin Akat ın ve Türkiye Ilaç ve Kimya Sanayii Işverenleri Sendikası Genel Sekreteri Sabahattin Alpan ile birlikte, Çin Devlet Ilaç idaresinin (SPAC) davetiisi olarak Çin Halk Cumhuriyetine resmi ziyarette bulunduk. SPAC yetkilileri ve Çin Halk Saylık Bakanı ile görüşmeler yaptık, ilaç fabrikaları ve kalite kontrol laboratuva rlarını gezdik. Temas sonunda Çin ve Türkiye a ras ında Ilaç 15 Mayıs günü Istanbul Üniversitesi emekli 6ğre tim üyesi Prof.Dr.Asuman Bayıop'a, Türkiye'de Farmasötik Botanik Biliminin gelişmesine ve Türkiye floras ının tamnmasına katkılan nedeniyle üniversitemizin "Fshri Eczac111k Doktoru" ünvam ve Say lık araç-gerekleri sahas ında işb irligi verildi. Töreni takiben dilzenlenen seminerde sunulan dört bildiriyi içeren kitap, seminer sonunda izleyici/ere dagıtıldı. yapılması konusunda mutabakat an laşmas ı imzalandı. Çin/i yetkililer Çin'in ilaç konusunda Türkiye ile ilk resmi tem as ının 1988 yilmda üniversite Rektörümüz Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşan ile bıflikte Çin'e yaptıgımız tetkik gezisi s ırasında gerçekleşligini söylemekten duydukla rı memnuniyeti dile getirdiler. Daha önce üniversitemiz/n yaptıgı anlaşma çerçevesinde, Şanghay Ilaç Endüstrisi Enstitüsünden iki profesör Eylül ayında bir ay süreyle TBAM' da incelemelerde bulundu. TBAM Eylül ayında ayrı ca 4. TRUMAP Program ını gerçekleştirdi. Tatsilatını ilgili haberde okuyacagınız grup egitim programına 10 gelişmekte olan ülkeden birer uzman kursiyer katıldı. Bu program çerçevesinde TBAM bugüne kadar 21 ülkeden 38 kişiye egitim vermiş oldu. 19 Kasım günü faaliyete geçişinin 5. yılını kutlayan TBAM'ın daha nice yıllar başa rıyla ülkemizin kalkınmasına ve insanliğ ın, g e lişmes in e ve mutluluguna katkıda bulunmasın ı dılerim. DUYUR U Prof.Dr.K.Hüsnü Can BAŞER Editör TBAM'da kuru lan ve değerli bilim adamlarımızın katkılarıyl a zenginle şe n "Türkiye Bitkileriyle Yapılmış Bilimsel Araştırmalar Arşivi" nde halen 1200 ün üzerinde bilimsel makale bu l unmaktadır. Değe r l i bitki bi li mcilerimizin yayın l ar ı n ı n birer ayr ı baskıs ı nı merkezimize göndermeleriyle kuru lmakta olan bilgi ba nka s ını n Türk bitki bi liminin Dünya'ya tanılılmas ı n a bulun acağ ı katkıyı takdirlerinize arzederiz. TAB BÜLTENI Sayfa 5 ÜNiVERSiTEMiliN FAHRi ECZACILIK BiLiMLERi DOKTORU Prof. Dr. ASUMAN BAYTOP Eczac ılı k Fakültesi Yönetim Kurulu'nun önerisi üzerine Üniversite Senatosu 29 Mart sel toplantıda sunulan dört bildiri ilgiyle izlendi. Top l a ntı sonunda bu top l a ntının bildiri metin t 991 tarihinde y a ptığ ı topl a ntıda Prof. Dr. lerini içeren bildiri k i tab ı k a tıl a nl ara Asuman Baytop'a Ünivers itemizin "Fahrl dağ ı t ıl d ı. Eczac ılık Doktoru" ünvanı verilmesini oy birli ğ i ile kararlaştırmı ş tı. Prof. Baytop'un Türkiye FAHRI POKTORA TÖRENI PROGRAMI florasının t a nınma s ına ve Farmasötik Botan ik Bilimine katk ıl a rı nedeniyle verilen bu onursal paye 15 M ayı s 1991 günü Üniversitem izde düzenlenen bir törenle kendisine tevdi edildi Prof.Dr. Asuman Baytop'a Anadolu Üniversitesi Fahri Doktor Ünvanı Verili~ Töreni BlLİMSEL TOPLANTI Prof.Dr.K.Hüsnü Can BAŞER Senato üyelerinin akademik giysileriyle Prof.Dr. Asuman Baytop'un Bilimsel törende yer al m asın ı takiben Eczac ılık Fakültesi Ça lı ımaları Dekanı Prof.Dr. lhsan Sarıkar daşoğlu Fakülte Yönetim Kurulunun öneri kararını okudu. Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Ş an Öz Alp 'ın Senato Karar ı n ı okumasının a rdınd a n Prof. Dr. Asuman Baytop davet edildi, beratı verildi ve akadem ik giysisi giydirildl Prof.Dr. Nevln TANKER Farmasötik Botanik Biliminin Dünya'da ve Türkiye'deki Yeri ve Türk Farmasötik Botanikçileri Prof.Dr. Turhan BAYTOP Türkiye Florasının Tanınma s ın a Katkıda BulunanYabancı Ara ı tıncılar Prof.Dr. Ekrem Sezlk Ka l aba lık bir daveili topluluğunun ve Türkiye Florasının Tanınm as ına öğrenc il er in i z l e diği tören a rdınd a n Prof. Dr. Katkıda Bulunan Türk Ar aş tırıcılar Asuman Baytop onuruna düzenlenen bilim-

4 TAB B ÜLTENI Sayfa 6 PROF.DR.ASUMAN BAYTOP ı P rof.dr. Asuman BAYTOP 1920 yı lı n da Istanbul'da doijdu. lik ve orta öğ r e nimini Sainte-Pulcheri e F r an s ı z K ı z Orta okulunda, lise öğ re nimini Ş iş li Tarak ki Lisesinde, yüksek öqrenimini ise Istanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Eczacı lı k Okulu' nda y a ptı. Eylül 19431e Istanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Farmakobotanik ve Genetik Kürsüsün e as istan olarak girdi ve burada Genel Botanik, Farm akobotanik ve Farm akognozi ders ve l abo r at u var l a rınd a Prof. Dr. Alfred Heilbro nn'un asis t an l ıq ın ı y aptı y ıll a rı a r as ı nda Zürih'de Eidgenössische Technische Hochschule'nin Eczac ı lık Enstitüsü'nde Farmakognozi b ranş ı nda Prof.Dr. Hans Flück'ün y a n ı nd a d o ktoras ını yaptı ve "Tabla! Bilimleri Doktoru" ü n v a n ı n ı a l d ı. Haziran 1949'da yurda döndü ve Istanbul Üniversitesi Tı p Fakültesi Eczac ı Okulu Farmakognozi kürsüsüne asistan olarak girdi. 1952'de doçe nt oldu 1954'te aynı kürsüde do çent kadrosu na a t a ndı. 1963'te profesör ol du. 1964'te, o y ıl Eczac ılı k Fakültesi içinde ku rulan Farm asötik Botanik Kürsüsü di rektörl üqüne a t a ndı. 1987'de yaş haddinden do l a yı emekliye ay rıld ı. 1987'den beri ay nı Fakültede farm asötik botanik dersini yürütm ek ve Fakülte Herbaryumunun gelişmesini sağ lamak görevi ile sözleşmali olarak ça lı ş m aktad ır. Türkiye flo r as ı ile ilgili çok sa y ı d a y ayını olan Prof.Dr. Asuman Baytop özellikle Trakya flor as ı ile ilgili olarak 1955'ten beri yapt ı Q ı y ay ı n l a rd a, bu bölgenin fl oras ı na yeni tü rler getirm i ştir. Trakya ile ilgili yoqun ça lı şma l arından do l ay ı kendisine Temmuz 1987'de Istanbul'da toplanan "Balkan Flora ve Vejetasyonu" ile ilgili ulu s l ara ras ı sempozyumda şe ref m ada ly a sı ve rilm i ş tir. Türk iye F loras ı ile ilgili ça lı ş m a l a rı ve t op ladı Q ı örneklerle, Prof. P.H.Davis'in "Fiora of Turkey" projesine ya rd ı mc ı olm u ş t u r. Bu eserin 8. cildi Asuman Baytop ve eş i Turhan Baytop'a ith al edilmi ş ti r. Anadolu'nun çeş itl i bölgelerini do laşarak topl adı Q ı örneklerl e olu şt urd u Q u Istanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Herbaryumunun (iste) KataleQ unu iki cilt halinde 1984 ve 1988 yı ll arında yayınlam ı şt ır. Farmasötik Batani k bil i minin ülkemizde ge li şmesine büyük katk ı da bulunmu ş, bitkisel drog l a rı anatomik olarak t eş hi s etmeyi mümkün kı l an bir atlas hazır l a mı ştır. Ay rı ca Far masötik Botanik Ders Ki tabı ve T ı bb i Bitkiler A ti as ı ya n ı n da 122 bilimsel yay ı nı, 20 Med.çhecklist ile ilgili k ı sa notu, çok say ı d a çevirisi ve teksir halinde yay ını mevcuttur. Türkiye F lor asına dahil 5 türü kendisi i s im l e ndirm i şt ir, 4 türün isimlendirilmesinde "bayto p", 1 türün isimlendirilmesinde ise "asuman" epiteli yabanc ı müe ll iflerce kul! a n ı l m ı ş tır. Asum an Baytap 1978'den beri "Akdeniz Ülkeleri Flo rası Projesl"nde 1983'den beri ise "Avrupa F l oras ı Allası Projesl"nde Türkiye d a n ı şm a nı olarak ça lı şmakta ve topl a mı ş olduqu bitkilerio bu projelere ka t k ı da b ulunm ak t ad ır. TAB BÜLTENI Sayfa 7 9. BiTKiSEL ilaç HAMMADDELERi TOPLANTISI V APlLDI T ürk farm akognoz istl erin iki y ı ld a bir düzenledikleri geleneksel Bitkisel Ilaç Hammaddeleri Top l a ntı s ı ' nın 9. su Eczac ılı k Fakültesi ve TBAM taraf ınd a n Eskl şe hl r 'd e düzenlendi May ı s tarihl eri aras ın da ge rçe kl eşt i ri le n ve ana konusu "Bitkisel Dro g l a rın Biyolojik Etkileri" olan topla n t ı ya 1 o üniversneden 140 öğ reti m üyesi ve araş tırm ac ı k a tıl d ı. Ingiltere ve ltalya'dan 2 'şe r bilim ad a mını n i şt irak ettiqi top l a ntı ya 20 söz lü ve 50 paster olmak üzere toplam 70 bil diri sunuldu. 17 M ay ı s günkü o t urum l a rın tüm ü Ing ilizce bildirilere ay rı ld ı. Takdim ve tart ı ş m a la rın ta m a mı Ingilizce y a p ıld ı. 18 M ayı s günü k a pa nı ş oturumu öncesinde düze nlenen panelde "Bitkisel Droglarda Blyolajik etki araşt ı rma l arının Dünya'da ve Türkiye'deki Durumu" t a rt ı ş ı l d ı. Prof.Dr. Turhan Baytop, Prof.Dr. Mekln Tanker, Prof.Dr. Ekrem Sezlk, Prof. Dr. K. Hüsnü Can Başer, Prof. Dr. Turay Ya rdımc ı, Doç. Dr. M. Ipek Clngl' nin kat ıl dıqı ve ilgi ile izlenen panelde davet üzerine Londra OniversRe si'nden Prof. Dr. D.Phllllpson da dü ş ünce l e rini dile getirdi.16 M ay ı s günü TBAM gaziidi ve TBAM' ın son bülteni ile 5 y ı llık faaliyetlerini içeren rapor davetlilere sunuldu. 19 M ay ı s Pazar günü E sk i şe hi r B ozdağ ve Sakarya vadisine düzenlenen Bolanik gezl zaman zaman yaqmurun azizliqine uqram as ı na raqmen b aş arı l ı geçti. Sak a r ıı lıca 'd a ikram edilen şırbö rek ve ayranla noktalanan 9.Bitki sel Ilaç Ham maddeleri Top l a nt ıs ı 1993 de lzmir'de toplanmak üzere sona erdi. Anadolu Üniversitesi'nde M a yı s t a ya pıl a n 9.Bitkisel Ilaç Hammaddeleri Top l a n t ı s ı n a üniversi telerd en ve çeş i t li kurulu ş l a rd a n ' ı a ş kın öqretim üyesi ve a raş t i rm ac ı kat ıl d ı.

5 TAB BÜLTENI Sayfa 8 TAB BÜLTEN I Sayfa 9 TOPLA NTIDA 20 SÖZLÜ VE 50 POSTER BIL DI RI SUNULDU SÖZLÜ BILDIRiLER 1. Türkiye'de Halk Ilaçlan A raş tırma la n ve Öneml E.Sezık 2. Origanum on/tes ve Origanum minutiflorum'un Uçucu V ali l arı nın Farmakolojlk Etkileri M.I.Cingi, N.K ırım e r, T. Sarıka r daşoğ lu, C. Cingi, KH C.Başe r 3. Uçucu Y ağ l a rın Biyolojik Etkileri ve Tedavlde Kullanıml a r ı E.Şarer 4. Gül Ya ğı ve Ana Bil eşe nl erinin Antibakteriyal Etkisi M.Kıvanç, A.Akgül, B. K u nduhoğlu 5. Türkiye'de H az ırl a n a n Gül S u l a rının Uçucu Y ağ Içerikleri ve Antibakteriyal Aktiviteleri. S.Kurucu, S. Yıldız, A.Köroğlu 6. Flavonolds of Artemisis annua Whole P l a nı and Ceil Suspension Cultures. J.D.P hilliı;xson 7. Effect of Pnınus mahaleb Seeds on Biood Glucose Level - N.Akev, A.Can, N.Süliü pına r 8. Hepatoprotective (Antihepatotoxic) Piants in Turkey. Y.Oztürk, K. H. C. Başe r, S. Aydın 9. Chromone Alkaloids. P.J.Houghton 10. New Oiterpenoids from an Endemic Salvis Species G.Topçu, A.Uiubelen 11. Supercrltical C0 2 Extractlon of Citrus bergamla Risso Dil G.Cum, C.Kunkar, A.Kunkar 12. B az ı Slderltls Türlerinin Antispazmodik Etkileri N.Ezer, E.Sezik, K.Erol, M.Özdemir 13. Bitkilerd e Anti enflamatuvar Akti vite Tayininde K ull a nıla n V öntemler -E. Yeşilada 14. Arnebla densfflora ' nın Toksisitesi ve Farmakolojlk Etkı Yonunden Araş tırılması N. Kır ım e r, M.I.Cingi, S.Aipan, S.Gez, B.Bozan, K.H. C.Başe r 15. Kara lahana Ekstresinin Antitümoral, Antiag regan, Profibrinolitik ve Antitrombotlk Etkileri E.Yurtsever, T.Yardımcı. A. Çelikbaş, M.Ş. U ğu r, E.Gürkan, B.Savaş, T. A koğlu, O. N. U iuıin 16. Brsssics olersces var. espitata'da Sitolitik EtkiGöste ren Maddenin Y ap ı Tayini - E.Gürkan, S. Rollas 17. Silybum marlanum ve Etken Maddelerinin Amatoksin Zehirlenmeslnde Terapötik Etkilerinin Deneysel A raş tırı l mas ı - A.Koçak. N. T unalı, M.Özgüven 18. Baz ıl zok lnonln Türevi Aikaloillerin Antimikrobiyal Etkileri U. Aiıbasoğ lu, B.Şener, Y.Günay, H.Temizer 19. Morfln Anailezislnde Efedrln'ln Adjuvan Olarak Değe ri Y.Tekc>, A. Esmaoğlu 20. Taksin Alkaloidinin Deneysel Kalp Nekrozunda Ko ~~cu Etkisi Y.Tekol, A.E renmemişoğlu, K.Sungu POSTER BILDiRILER 1. Alceapalllrla L. (A) ve Tlliaargentea Oesf. ex OC' Bh kilerinin Farelerde Yüzme Pe rf o rma n s ı Üzerine Etki si: Antlstress Aktivite - Yusuf Öztürk, Süleyman Aydın, K. Hüsnü Can Ba.şe r, Neşe K ırıme r, Nilgün Oztürk Bu bitki Bildiri Ozetle r1 Kllabmda T.cordata Mitler olarak geçmektedir. 2. Avokado (Persea gratisslma Gaertner) Yaprakları nı n Fenolik B il eş ik l e ri Filiz Meriçli, Ali H.Mençli, Funda Yıl maz, GOlşen Yüncüler, Orhan Yüncüler 3. Arneb/s densit/ara 'dan N a ft ak inonla rın lzolasyonu ve Y ap ı Tayini - N eşe Kırımer, Berrin Bozan, K.Hüsnü Can Başer 4. Baharaliann Antibakte riyal Etkisi Athla Akgül, Merih K ıvanç 5. Calamlntha nepets subsp. glanduloss Uçucu Y ağının B il eş imi N eşe K ırımer, Temel Özek, Mine K ürkçooğlu, K. Hüsnü Can Başer. 6. Es kişe hir Yöresinde Azotlu ve Fosforlu Gübrenin IJa. tura strsmonluniun Yaprak Verimi ve Al kalolt Miktar ların a Et~ i s inln A raş tın i ma s ı - Neşe Kı rıme r, Bilgin Altına l, Bem n Bozan, Müberra K oşar, Muzaffer T unçel, Akat özmen, K. Hüsnü Can Başer 7. Türkiye'de Ye tişe n Delphin/um Türleri Üzerinde Fltokimyasal Ara şt ı mıalar i Ayhan Uiubelen, Ali H. Meriçli, Filiz Mençli, R eşi tli arsl an 8. Doğa l Bil eş iklerin Etkilarine Örnekler. Erendiz Atasü Nazre Özkal ' 9. Bursa ve Çevre sinin Euphorbia L Türleri Üzerinde Incelemeler Zehra Genç, H ulu~ Malyer 10. Glauc.ine, Retramidi ne ve AmJrfne Adlı Alkaloitler lle Suniann Yatt Sentetik N-oksilierinde ModernSpekt r.:'r~ k~r~~rriır~t~~~~ ~~ı;;~ ı e Y ap ı Tayini Ça lı şma 11. Türk Gül Yağ ının Toksikolojik ve Famıakoioj i k Olanık Değe rl a ndirilme s i Mine Kürkçüoğiu, M. Ipek Cingi. Mahmut Özdemir, R.Serdar Alpan, K. Hüsnü Can Başer 12. Hyeerlcum perloraıum L. Bhkislnln S ıça nl a rda Kolere tı k Aktivhesi Yusul Öztürk, Süleyman Aydın, K.Hüsnü Can Başer, Nilgün Öztürk 13. Hyperlcum perforatum'um Farelerde Barbltümt Uy ku Zama nı Uzerine Etkisi: Hepatoprotektlf Aktivite - Süleyman Aydın, Yusuf Öztürk, K.Hüsnü Can Başer, NeşeK ı rımer 14. HyP.erlcumperloratum L.'un Antimikrobiyal Aktivite si Uzerine Bir Ça lı ş m a - Mustafa SengOI, Süleyman Aydın, Nilgün Öztürk, Yusuf Öztürk, K.Hüsnü Can Başer 15. K ırmı z ı bi ber 'd e n G ı da B o yas ı Eldesl ve Ürünün Renk D eğe ri ile Toksisitesinin Tespiti - Neşe Kırımer, Sedat HaKkı Beis, M.lpek Cingi, K. Hüsnü Can Başer 16. Tü rk Limon Yaprak Yağ ı ve De1erpenasyonu. Hülya Tanrıverdi, Temel Özek, Sedat H akkı Beis, Alp Kunkar, K. Hüsnü Can Başer 17 ~iı~~~ro~g~;t!~rı~:~dl 8 r ~~~rö~e\~k~h~~~~~c~~ Başer 18. Launıs nobllis -~ Meyva l a rının Oiüretik Etkisi ve Strik nin Letalit esl Uze rine Etkisinin Araş tır ıl ma s ı. Ayşe ~~~ 8 ~. f;:ıe c~~~r9o~ 0 ~~a ri~~~~~~~di.k~~~:n~a8~~ Başer 19. Laurus nobilis 'in Yaprak ve Meyva l a rının Antlspaz modik Etki Yönünden Araş tırılma s ı Neşe K ı rı mer, M.lpek Cingi, Kevser Erol, Güner Ulak. Hülya T anrıverdi, K Hüsnü Can Başer 20. Luplnus albus L. 'dan Alkalohlerin lzolasyonu ve Ka rakte rizasyon - Nurdan Kaşıkara, Azmi Telefoncu, Ulvi Zeybek Toplantıda oturumiardan birini Prof. Dr. Nevin Tanker yonetti. 21. Tatlan (Laurocorasus olflclnalls Roemer) Meyvalan Uze rinde Farmasötik Botan ik Yönünden Araştırma. Kenm A l pınar, Ergin Yazıcıoğlu 22. Arvenln i, Lagolls stolonffora 'dan Elde Ed lion Bir Ku kurbltasin Heterozhl lhsan Çalış, Deniz Taşdemir 23 ' ~~~~~d~: E~r::;~li~.T~~~~~ ~~~tm~~~;~~l Semra Kurucu 24. Mlcromerla myrtffolla Uçucu Yağ ın ın Bileşimi-Temel Özek, Neşe Kır ı mer, K. Hüsnü Can Başer 25. Micromeria congesta Uçucu Yağ ı n ı n Farmakolojlk ve Toksikolajik Olarak Değeriendlrlimesi Neşe K ırı M.Jpek Cingi, Mahmut Özdemir, Adam Elbaşı, Temel mer6 zek K.Hüsnü Can Başer 26. Eskişehir Çevresi Nepeta Türierl Üzerinde Morlolojlk Anatomik Araşt ırma l ar. Ayla Kaya, K.Hüsnü Can Başer, Ayşen Özdemir 27. Türkiye'de Yetişen OnopordumTürieri Üzerinde Fhoklmyasal Araşt ı rma lar lll: Onopordum tauricum Wl iid. Bitkisinin Fenoilk B il eşikleri Ali H. Meriçli, Mah mut Miski, Yıldız Korkmaz, Ertan Tuzlac ı 28. Patatesten Elde Edilen Ap i raz ın Tromboslt Agregas yonuna ve Fibrinolitik Sisteme Etkisi Musa Ş. UOur, Rabia Oba, Turay Yardımcı, Şengül Balkuv-Uiutin, Orhan Ululin 29. Prangos platychlaena Bolss et Tchihat (Umbeiiifeme) Bitkisinden Elde Edilen Bir Furanokurnarin- Mekin Tanker, Osman Soner, Mahmut Miski 30. Papaver bractestum Lindi. Hatl ar ının Kapsüllerinde Thebain Ora nının Varyasyonu Uzerine Araşt ı rma l ar Neşet Arslan 31. Perilcu/aris comosa var. acmodonıa 'dan Elde Edilen lrldoit Hetarozhierl. Zeiiha Akdemir, lhsan Çalış 32. ~~k~ ı~~:il~ ı 1r::;ı,s,;:.~~: ~~~ r~~r~~~kı Yayı ıı ş ı Ali H. Meriçli 33. Rhamnus lmeretlnus Meyva ve Ka bu k l a rının YBSK Metoduyla Incelenmesi Maksul Coşkun 34. Rhamnus petlolorls 'den Elde Edilen Flavonol Trlozitleri: Ksantoramnln B ve C Meltem Özipek, lhsan Çalış, Mevlüt Ertan, Peter Ruedi 35. Seduro sodfforme'den Polifenolik Yap ıdak i B il eş l k l e rln ~o l asyo nu ve Y a pı Tayin. M.Koray Sakar, Adolf Nahrstedt, Frank Peterait 36. Scrophularla llwens/s 'den Elde Edilen lridoh Helerozitieri A.Ahmet Başaran, Murat Zor, lhsan Çalış

6 TAB BÜLTENI Sayfa 10 TAB BÜLTENI Sayfa 11 9.BIHAT PANELINDEN 1 PROF.DR.D.PHILLIPSON "ARAŞTIRMACI SADECE BILIME KATKilÇIN DEGIL HALKIN IHTIYACIIÇIN DE ARAŞTIRMA YAPMALlDlR" "Bit~se l Droglarda Biyolojik Elki Araştırma~r ının Dünya'da ve Türkiye'deki Durumu" konulu panele, Prof.. Dr. K. H. C. Başe r, Prof..Dr.ESezi~ Prof.Dr.T.Yardımc ı, Prof..Dr. T.Baytop, Doç.. Dr.lpek Cingi ve Prof..Dr.Me~n Tanker konuşmacı olarak katıldı. 37. Sternbergia sicula 'nın Alkaloltleri Bijen Kıvçak, Te kanı Gözler 38. Slderitls giumanicopo/ltana Uçucu Yağ l arı nın Bl leşini- Neşe Kırımer, Tem~ Öze~ Hülya Tanrıverdi, Fehmıye Koca, Ayla Kaya, K.Hüsnü Can Başer 39. Salvia sc/ares, Salvis triloba ve Dorystoechss hastata Uçucu Yağlarının Farmakolojik Etkileri- Neşe Kırımer, M. Ipek Cıngi, Süleyman Aydın, Handan Özkul, Nilgün Öztürk, K.Hüsnü Can Başer 40. Halk llacı Olarak Kullanı l an Thymus slbıhorp /1 Bentham- K. Hüsnü Can Başer, Gülendam Tümen, Temel Özek, Mine Kürkçüoğlu 41. Thymus /ongicaulisc. Pres!. var. subisophyllus(borbas) Jalas Uçucu Yağının B il eşini- K.Hüsnü C>n Başer, Gülendam Tümen, Temel Özek, Mine Kürkçüoğlu 42. Thymbra spicaıa L.'da Fark lı Biçim Zaman larının Drog Verimi ve Kaliteye Etkisi -Sezen Tansı, Menşura Öz güven 43. rı~d:a:~r'i~1:vü~:e! 8 8~~~~: S', ~ü~~o:fokg~a~~~ lle Tayini - Bilge Şener, Mehmel Koyuncu, Fa ım a Ergun 44. Fark lı Yüksekli kte Yetişen Teucriumpo fium L. Uçucu Yağ l arının Karşı l aşt ı rı l ması- Engin Şarer, Mualla Yenen, Nazire Özka! 45. Sapogenins of Tribu/us terrestris L. - Fatma Tosun, M ekin T anker, Ali Tosun 46. Taksin Alkaloidinin Izole Uterus Prepenıtlanna Etkisi - Ya lçın Tekol, Mine T ezyü re~ Yılmaz Şahin 47 ~~ı~~eıt~~~ ~lr.tt"wef::~z~~- ~~~a~ ~a~ı~ :~e~yr~n Yürüker, Otto Sticher 4 a. I:n~M~~n~n~ig;x~~ ~~ 1 ı 1 :;~n;n- l~~~~?z~~~ o~s"c~~ Başer 49. Arislolochia aurlcu/aria 'dan Elde Edilen Arlstolohlk Asit ve Aristolakta mlar - Muzaffer OQlitveren, Peter J.Houghton 50. Msıo loch ia ponılcum Üzerine Bir Ça lışma -Muzaffer Oğülveren, Peter J.Houghton Top lantıd a sunulan paster bildiriler ilgi ile izlendi. 9.Bitklsel İlaç Hammaddeleri Toplantısı R_anelinde Prof.Dr. Phil1ipson konu i[e ilgili görüşlerini dile getirdi. Hangi bitkller araştırılmalı? B~ kilerin tedavide ku ll an ımın a dair hiç bir bilgi küçümsenmemelidir. Bir bitkinin geleneksel tababette kay ı t lı o l ması, halk arasında kullanılmas ı, birisinin tavsiyasi olması ya da çarşı pazarda satı l an bir kitap veya broşürde öneriliyor olması önemlidir. Bir bitki insanlar tarafından tedavi amac ı yla kullanılıyorsa biz bilim adamlarının görevi o bitki üzerinde bilimsel araştırmz. yapmaktır. Ekstraksiyon nasıl yapılmalı? Halk aras ınd a bitkisel il acın haz.rlandığı tarzda yani su ile ekstraksiyon yaparak çalışmak ve bu ekstre üzerinde biyolojik etki araştırması yapmak, Prof.Başer'in de belirttiği gibi uygun olacaktır. Deneyimlerime göre bazen yağda çözünen çok etkili maddeler de sulu ekstreye geçebilir. Bu yüzden biyoaktivite a raştırma l arında klasik kimyasal yöntemlerle apolar çözücüler kullanarak ekstraksiyon yapmak yerine geleneksel usullerde sıkça rast lanan su gibi polar çözücüterin ku ll an ılm as ı daha uygundur. Biyolojik etki araştırma yöntemler\ neler olmaltd tr? Baz ı farmakelejik etki araştırma yöntemleri çok ta hri pkard ı r. Iyi bi linen etkilerin in vivo yani ca nlıl ar üzerinde doğrudan yapı lm ası hayvan is r afına yol açma kt adır. In vivo testterin gereksiz olduğunu söylemiyorum. Günümüzde sürekli yeni in vitro test yöntemleri gelişt i riliyor. Öncelikle bu, canlı hayvan kullan ıl maksızın yapılan testler uygulanarak, "Biyolojik etki yardımıyla Iraksiyon lama" (Bioassay Guided Fractionation) yap ıl d ıktan sonra etkili b ileş ik veya fraksiyonların biyolojik etkileri in vivo farmakelejik testlerle kesin \eştirilir.biyolojik etki araştırma yöntemleri ile ilgili son yıllarda p~k çok kitap yay ınl a nmı ştır. "Bitkisel ürünlerde in vitrove in vivo biyolojik etki a raştırma yöntemleri" ad lı bir seminer veya sempozyumun gelecekte Türkiye'de düzenlenmesi düşünülebil i r. Bitkilerde biyolojik etki araştırılmas ı konusunda önem li bir d er nokta toksisitedir. Çok zehiri i olduğu bilinen bir bitkinin geleneksel tababette güvenilir bir kullanım yolu mevcut deği l se tavsiye ed ilmez. Bir bitkinin yıldır kullanılıyor olmas ı güvenilir o lduğu anlamına gelmez. Yine de bazı toksik etkileri olabilir. Kanserojenik, mutojenik ve teratojenik etkilerinin ol up olmadığı mutlaka araştırılmalıdır. Klinisyenlerle i şb irliği yap ılm a lı d ır. Klinisyenlerin bitkisel ilaçlara ilgisi gitgida artıyor. Endüstri tarafından desteklenen ve kilinisyenlerle birlikte yürütülen projelerde heyecan verici sonuçlar alı nıyor. Mu ltidisipl iner çalışma çok öneml idir. Araştırma için para kadar iyi bir ekibe de ihtiyaç vardır. Bitkisel drog larla yapılan araştırmalarda amaç önemlidir. Tek madde ile mi ilaç ge li şt irm ek istiyoruz yoksa geleneksel bir preparatı standardize mi etmek istiyoruz. Araştırma plan ı somut gayeler üzerine inşa edilmelidir. Araştırmacı sadece bilime katkı için değil h alk ı n ihtiyacı için de araştırma yapmal ı dır.

7 TAB BÜLTENI Sayfa 12 TAB BÜLTENI Sayfa13 DÖRDÜNCÜ TRUMAP PROGRAMI Y APlLDI AROMA KIMYASALLARI ÜRETIMINDE UÇUCU YAGLARIN BAŞLANGlÇ MADDESI OLARAK ROLÜ* E.-J. Brunke, DRAGOCO Research Labs., D-3450 Holzminden, Almanya Dördüncü TRUMAP eğit i m program ı n ı n aç ı lışına UNIDO uzm an ı M. B. Narasimha da kat ıldı. TRUMAP kursiyerleripilot tesiste uçucu yaq üreniler. Hükümetimizin ve Birleşmiş Milletler Sına i Ka lkınm a Teş kilat ı (UNIDO)'n ın desteği ile TBAM taraf ı nd a n düzenlenen 4. TRUMAP eğit im programına 1 O ülkeden birer kursiyer katı l dı y ıl ından beri her y ıl Eylül ay ınd a Eskişehir'de düzenlenen grup eğ itim prog ram ı naa bu y ıl Tayland, Srllanka, Ürdün, Mısır, Sudan, Libya, Etyopya, Tanzanya, Gana ve Zambla'dan olmak üzere toplam 1 o kursiyer i şt irak etti. "T1bbi ve aromatik bitki /erin ilaç ve ilgili diğer sanayilerde kullam mr konulu eği tim programında dersler 3 hafta süreyle yerli ve yabanc ı uzmanlar taraf ınd an kuramsal ve uygulamalı olarak verildi. Kurs süresince tıbbi ve kokulu bitkilerden ilaç ve kozmatik hammaddelerinin üretimi, safl aşt ırılm as ı, kalite kontrolu ve formülasyon u konularında teorik ve uygul ama lı ça lı ş mal a r yap ı ldı. Afyon, Isparta ve Antalya'daki akstre ve uçucu yağ tesisleri gezdirildi. Bursa ve Antalya'daki tarihi ve turistik yerleri de gezen. kursiyerler ile ay rıc a düzen lenen yuvarlak masa top l a ntıl a rınd a ülkelerinde karş ıl aşabilecekleri sorunlar t a rt ı ş ıldı. B u makale aroma k im yas ı u z manlarından ziyade aroma k im yasa l l a rı konusuyla ilgilenen m es l e kd aş l ara hitaben h az ırl a nmı ş tır. Bitkilerin kokulu maddeleri olan uçucu yağ l a r k~ku kompoz i syo n l a rının h az ırl anm ası için dunya çap ın da önemi haizd ir. Bu doğal ürünlerin çoğ u oldukça kompleks yap ı ya sahıp! ı r. Kompleks yap ıl a rı solistike koku k a rı ş ım l arının h az ırl an ı şına temel teşk il ett iğ i ıç ı n uçucu yağlar modern partümeride önemli addedilir. Bol miktarda üretimi yap ıl an temel arom a kimya sa ll ar ını n çoğ u, doğal bi l eş ikl er in sentetik yolla üretilen leridir ki "Doğa l a Özdeş" dıye ad l and ı rılırl a r. D i ğe r öne_mli aroma kimyasall a rı mesela, misk tipi aroma kimyasal l arı nın çoğu, tamamen sentetiktir ancak mo dern partümerinin vazgeçilmez un sur l a rı say ılırl ar. Sentetik aroma kim yasa ll a rının çoğu az çok doğal koku paternlerini takibederler, ancak sabun, deterjan, vs gibi zor ürünlerde daha yüksek stabiliteye, iyi dermalotojik özelliklere, uygun fiy ata, kolay ve bol bulunabilme imka nın a sahiptirler. Baş ı ndan beri uçucu yağlar ve bitki akstreleri geleneksel kokul a ndırı c ıl ar olarak koku araşt ı rmal a rını n temelini t eşk il et mi ş l erdir. Uçucu yağ bil eş ik l er inin ana lizi, sentezleri veya benzeri kimy asa ll a rın sentezleri 10 y ılı aşk ın sü redir koku endüstrisi araştırm a labo r at uv a r l a rının normal i ş l ev l e ri haline gel mı şt ır. Bileşiklerin elde edilmesi için standart bir izotasyon i ş l e mi distilasyondur. Bu yöntemle az çok saf be lli say ı da fraksiyon elde ed ilir. Çoğu.nluk l a terpanlerden müt eşekk i l, enteresan. kım yasa l yapıya sahjp uçucu yağ bileşikl e rı ıl e. dolu ş ı şe l e r partümeri a raşt ırm a l a rı yapan k ı myagerlere ilham teşki l et mi ştir. Çok say ı da patent ve yayın terpen0itlerin ve tüıevlerinin kim yas ı na h asred il mi ş tir. Bu say ı s ı z ürünlerin büyük k ı sm ı az çok'ggçlü ve hoş kokuya sah iptir. Bununla birlikte endüstriyel önemi bulunan ürün sayıs ı nisrıa' ten azd ır. Bu makalede uçucu yağ bi l eş ikl e ri ne dayal ı endüstriyel önem t aş ıy a n aroma kımyasalları ile uçucu yağ türevlerinin yeni k ull a nım ımk a ni a rından bahsed ilecektir. Aroma kimy asa ll a rının sentezi için en önemli uçucu yağ, muht e l ~ kaynaklardan elde edilen ucuz terebentin esa n s ıdır. Ana bil eş ikl e ri a pinen, ~ - pinen, kamfen ve Ö 3-karen'dir. Bunlar kay n ağ ın a göre terebentin esa n s ınd a fark lı nispetlerde bulunurlar. Ço.ğu yayınlar t e r~bent i n asa n s ının f a rklı tipl erın ın bıle ş ıml erı nd e n, bil eş ikl e rin ay rı ş t ı rılm as ın dan ve kimyasal transformasyon l a rı ndan bahsederler. Ben baz ı. tipik örneklerden söz etmek istiyo rum. a p ın e n terebentin asa n s ını n distilasyonu ıl e elde edilir. Bu bil eş i k, asit ortamda kamfen'e, o da asetik asit kat ı m ı y l a fonksiyonel partümerinin önemli bi l eş ikl e rind e n biri olan izobornil asetata dönü ştürü lebilir. lzobornil asetat' ın sabu nl aşt ırıl mas ı ve oksitlen- *DRAGOCO Report Sayı 4, s. 123 (I 990)'daki Ingilizce asl ınd an K.H.C.Başcr t arafından çevrildi.

8 TAB BÜLTENI Sayfa 14 TAB BÜLTENI Sayfa 15 m esi sonucu Kafur elde edilir. Terplneol'un bilinen o l uşumu a-pinen'in seyrel1ik asitlerle muamelesi sonucu gerçekleşir (Şekil 1 ). Şekil ı at ~a Kamfcn.ııa/ ~9 a-'ferpineol Uçucu yağlardan izole edilen veya a-pinen'in izomerleşmesiyle elde edilen p-pinen başka bir kimyasal reaksiyon olan Prins reaksiyonu için ku ll a n ı l ır. Basınç al tı nda paraformaldehit Şokil ' ile muameleyi takiben este r leştirme sonucu, odunsu kokuya sahip yapay bir arama kimyasalı olan nopil asetat elde edilir. Sabunlaştırma ve formik asille iş l em sonucu, bergamat-benzeri kokulu monosiklik formiyat (lsobergamlate a.pincıı ı tb Jı Pineo PnDOreabıyoru.ı p-pinen'in pirolizi sonucu mirsen elde edilir. Bu monoterpan linalool ve geraniol gibi monoterpen alkellere çevrilebilir. Asit katatr OAc lzobomil asetaı (0,] ı liı l i su katı m ı sonucu mlrsenol meydana gelir. O da akrolein ile Diels-Alder reaksiyonu na u ğ r a r ve hi d rok si a ld ehii "Lyral" e dö nü ş ür. Bu b il eş ik günümüzde çiçeksi tip yapay arema kimyasa ll a rın ı n ö nemlilerinden biridir. Yukarıda bahsi geçen reaksiyonlar op Kafur tikçe aktif a veya P pinenle baş l adı. Reaksiyonların çoğu stereospesifik deği l d i ve genelde kampiike bisiklik yapı monosiklik ve- CH~Ac tb' "' " - Nopiluct~ı Ş ek il 4 a. Pincn ~ 0 \ ll Liııalool Mirscn DRAGOCO) sentezlenir. Bu bileşik 30 yılı 3 Ştkll aşk ı n bir süredir piyasada mevcuttur (Şekil 2). a-pinen'in pirolizi sonucu allo-osimen, onun da a-pın'"~\ A ı hidrasyonu sonunda allo-osimenol'ler elde edilir ki bun lar "Muguol" ti Allo06imen Muguol cari ismiyle bilinirler... (Şeki l 3). ya alifatik yapı l ara parçal anmı ş tı. Terpenoitler, optikçe aktif doğal kimyasallar olarak "Çiral Havuz"un üyeleridirler ve yüksek kı y m e tli optikçe aktif materyalierin üretiminde bu özelliklerinden istifade edilmelidir ( Şe ki l 4). (+)veya(-) a-pinen hid rojentenerek (+) veya (-) p i nan' ı verebilir. Radikal ş artl a rd a oksidasyon sonucu ilgili hidroperoksitler meydana ge- ~N ~OH Lyral " ı ~T~ ~L Geraniol/N erol l a rı n pirolizi sonucu çiral Sitronellen'ler, onl a rı n da çevrimi sonucu optikçe aktif sltronelloller meydana gelir.(+),(-) ve rasemik sitron e ll o ll e r far klı koku kalitelerine sahiptir. (+) veya(-) sitronellol ile rasemik sitronellol'den daha solistike partüm etkileri elde edilebilir. Optikçe aktif sitronellol'ler daha öte kimyasal reaksiyonlar için de önemlidirler. Foto eksi- Şekil s ıı,.ı.. A oı..,"~ XH ~ ~ OHI (+)'OyO( )-a-p;oon - c::t:j - ll),,rol (+) veya ( ).O. Pintn lir. lndirgeme ve pirolizi takiben optikçe aktif linalooller hası l olur.(-) linalci Ho esa n s ınd a n, (+) linalool ise ki şn i ş esans ınd a n distilasyonla elde edilebilir (Şeki l 5).0ptikçe aktif a-pinan- (+)veya ( ) Linalool dasyon, indirgeme ve halka kapanmas ı sonucu(+) veya (-) roz okslt meydana gelir. Optikçe aktif rez eksiller yüksek f i yatlı partümeri ürünleridirler ve koku kaliteleri rasemik ve u-..-

9 TAB BÜLTENI Sayfa 16 TAB BÜLTENI Sayfa 17 cuz materyaliere nazaran çok üstündür Kamfolenikaldehit sanda l agacı kokulu bir (Şekil6). seri kimyasalın h azır l anmas ınd a baş l ang ı ç Şek li 6 (+)veya (-)-a.pinan 1 ı, ~ OH 1. Fuıooka i daıı~on 2.lndirgenınoı ).llalkakap mı amaçlar için ürün seçebilmektedirler. Sandarole ve Brahmanol daha odunsu-hayvansal'dır ve sütümsü sandalagac ı benzeridir, oksitleyici ortamda dayan ıklılı k, doymuş yan zincirli ürünlerde daha üstün olmakla birlikte, doymamı ş türevlerin fiksatör özellikleri kısmen daha fa z l ad ır (Şekil 9) Şek ll 9 ise Eucalyptus citriodora esans ınd a n distilasyonla elde edilebilir. E. citriodorcldan üretilen sitronellal'in indirgenmesi ile rasemik sltronellol, Sitranella esans ın da n üretilen sitronellal'in indirgenmesi ile ise saga çeviren sitronellol elde..edilir. Sitronellal, agrumen(narenciye) benzeri kokulu ve tuvafet malzemelerinde ku Il a nı - (+)veya ( )-Sitronellen (+)veya (-)-Sitronellol (+)veya ( )-Rozobit (+)veya -(-) a pinen'in metal kataliıli oksidasyonu sonucu optikçe aktif verbenof veya bunun ketonu olan verbenon meydana gelir.(+) veya (-) verbenon stereospesifik olarak yüksek optik saf lıkta trans- veya cis- verbenol'e indirgenebilirler. Verbenonlar ve verbenot'ler partümeride oldugu kadar böcek leromonları olarak da önemlidirler ( Şek i l 7). maddesi olarak kullanıl a bilir. Kamfolenik aldehitin metiletilketonla aldol kondensasyonu da li a nmı ş ve dall a nmamı ş zincir ketonlar karış ı m ı verir. Onların hidrojenasyonu ile de "Sandarole" adıyl a pazarianan bir sekonder alkoller karış ı m ı elde edilir. a-kamfolenik aldehit'in matilen komponenti olarak propionik aldehitle aldol kondensasyonu sonucu uy- Şek U 1 Sandranol (DRAGOCO) ( )wıya{.)-v...ı...- I. Aidcıltanı:laı... )'(lll ı. ı~ dnıjmlmıc ŞekL l l B..ı.n.noı (OOAGOCO) Son 10 yıldaa-pi n e n kimy as ının yeni bir dalı endüstriyel önem kazandı. a-pinen'in epoksitlenmesi ile ol u şa n epoksit, "Lewis asitleri" ile a-kamfolenfk aldehlt'e dönüştürü lür. Serinletici kafurumsu ve çamsı notasahip bu aldehit ard ı ç m eyvas ı esansı gibi baz ı uçucu yaglarda bulunur ve düşük dozda arama kimya sa lı olarak ku ll a nılab ili r. Daha önemli bir kull a nımı. aram a k imy asa ll a rı üretiminde ara ürün o lm as ıdır (Şeki l 8). gun doymamı ş aldehiti elde edilir. Bu ara ürünün selektif hidrojenasyonu. doymuş yan zincirli primer alkol olan "Brahmanol" ü verir. a-kamfolenik aldehitin, matilen komponenti olarak butirik aldehitle kondensasyonu ve ara ürünün indirgenmesi ile uygun allil alkolü elde edilir. IX-kamfolenik aldehitin bir seri ek türevi literatürde yer a lmı ş tır, ancak hepsinin ticari degeri yoktur. Bu grup sa ndalagac ı arama k i myas a llarından partürncü bugün fark lı... Kimyasal sentezler için diger bir ilginç ve ucuz başlang ı ç materyali llmonen'dir. Özellikle, (+) limonen portakal asans ının ana ürünü olarak bol miktarda ve ucuz olarak temin edilmektedir. Limonen konfigürasyonu korunarak karvona oksitlenebilir. Limonen'in Prins reaksiyonu narenciye tipi kokuya sahip sltr ll asetat ' ı meydana getirir ( Şek il 1 O). Ş u ana kadar baş l a ngı ç materyali olarak monoterpenlerden bahsettim. Ş imdi ~unl a rın oksijen li türevlerini ele a l acag ım. ilk örnek olan oksijen li terpenoit Sltronellal'in saga çeviren formu Sitranella esa n s ınd a n, ra semik formu Şekli lo

10 TAB BÜLTENI Sayfa 18 TAB BÜLTENI Sayfa 19 Ş e kil ll t C. HO S itronella l (Euca/yptus cilriodora veya sitranella yag ından) /! ~ ~CH 20H ~CN ~C HO ~ ~ ~ H S itroncllol l. rascmik 2. (+ )- S itroncllil ni tril (Agrun itril DRAGOCO) Hidroksisitroncl lal kuya sahip metlliyonon l a rd ı r. Bunlar sitral'i n asaton veya metiletilketonla aldol kondansasyon u ve muhtelif tekniklerle yap ı l a n halka kapatma r ea k s i yon l a rı ile üretilirler. Iyononlar bugünün partümeri end üstrisi için çok önemli bileşik l e rdir. Güçlü tozlu-odunsu kokuya sahip benzer bir kimyasal "Timberol" dür. Bu b il eş i k sitral'in metil propil ketonla aldol kondensasyonunu takiben halka kapatma ve hidrojenlendirme son ucu elde edili r. Timberol güçlü od unsu-amber benzeri kokuya sah ip tetrahidroiyonojler grubunun tek üyesidir. Bu arada linaloo l, citronellol, geraniol, citrone llal ve türevlerinin total sentezle bo l miktarda üretildiklerinde n de bahsetmek gerek. Çoğu hall erde, uçucu yağ l a rd a n!üret il en ürünler kalite ve fiyat yönü nden daha caz iptir ( Şe k il 12). Seskiterpenler grubunda garip kimyasal yap ı ya sahip ilginç örnekler mevcuttur. Guayak odunu esa n s ı ana b il eş i k olarak seskiterpen alkol olan guayol'ü taş ır. Bu nun ase t a tı kolay ca h az ırl a n a b ilir ve od unsu karakterli p a h a lı olmayan bir aroma kimy asa lı dır ( Şe kil 13). Sedirodu nu esa n s ı, b il eş i k l e ri ve türevleri büyük endüstriyel öneme sahiptir. Sedirodunuyağ ı distilasyonla sedren ve sedrol fraksiyen i a rın a a yrı lır. Seskilerpan fraksiyonunda sadece sedren d eğ il tuyopsen ve di ğe r seskiterpa n hidrokarbonlar da bulunur. Sedren fraksiyonunun Friedel-cralts açilasyonu sonucu asetlised ren ve ase t ill e nmi ş seskite rpenler k a rı ş ı m ı ile düzenl enma ürünü tuyopsen elde ed ilir. Bu reaksiyonun bir yan ürünü çok saf a sedren'dir. Seskilerpan alko l fraksiyonunda bulunan b aş lı ca b il eş ik a-sedrol kristallendirilerek a yrı l a b ili r. a-sedrol h oş ve k a lı c ı ancak çok güçlü olmayan od unsu koku karakterine sahiptir. a-sedrll metil eter'in daha yüksek etki ve stabiliteye sah ip o l duğu gö r ü l mü ştür. Sedrol fraksiyo n u es t e rl eş ti r il e rek sedrll asetat ve di ğe r seskiterpen alkallerin ase t at l a rı elde edilir ( Şek il 14). ma dayanıkl ı önem li bir arama kimyasa lı olan sitronellilnltrll'e veya çiçeksi kokulu önemli bir arama k i myasa lı olan hldrokslsltronellol'e dön ü ştür ül ebil i r (Şek il 11 ). Şek il l l a.lyoooo CHO 7 \ "!:... Litsea cubeba veya limonotu esa n s ı nd a n izole edilen aldehit sitral de nitril'i olan geranilnitrlle dö n üştürül e bi li r. Endüstriye l önemi bulunan diğe r ürünler m e yva m s ı ve m e n e kşe benzeri nailara sahip Iyenon lar. ve t at lı odunsu ko- Siıuıl -- (l..itaunıcb&, l incıo... vcy O(I)lc:zlc) / ı 'Z... l' o ~ p.!yonııı:ı J ~o, ,- ı I.Aidol k_ l.h.. k... - y_ ~ ~ ı - Şekil 13 ı---h Guıı.yllk odwıu yalı ---Guayil uetat ~O H ce Guıtyol /uail cıdıa:ı(l.ıgnofu.) Şck i l 14 '"'""'~"'"'=<- ce ScdrcnCpobii -S cdnlı:ın --- ~as-. 1 Sodro l,kri.ıt '"'""'""''~ ~saın.na; ~-ı Sııdnlueıa

11 TAB BÜLTENI Sayfa 20 TAB BÜLTENI Sayfa 21 Diğer bir i9inç odunsu materyal sedren fraksiyonun un eposidasyonu ile o lu şan a-sedren epokslt'tir. Bu bileşik tozlu odunsu ve bahar at ım s ı kokuya sahiptir. a-sedren/tuyopsen fraksiyonunun epoksidasyonu ve oksidatif halka bölünmesi sonucu sedranon ve tuyopsa non husule gelir (Şekil15). yan frak s iyonlarında da bulunur, ucuz olan long~olen ile baş l ayan bir seri transformasyon reaksiyonu yayınlanmıştır. Ya lnı zca iki örnek vermek istiyorum. Longifolen'le Prins reaksiyonu beklenen alkol veya ilgili asetat ını verir. Asidik şartlarda long~olen iskaleti kolayca lzolonglfolen iskeletine dönüşür. Asidik ve Şo:t ll l7 Şek li ıs ŞekiliS Amyrisoil o.-sedn:n Tu)'OJ*'n ~H~ o~ Obiılcıııc. "' -!! (+)-Vak:rianol (+}Valı::nsen (+)-Nuuıkatoo Hindistan terebentin asans ının ana bileşiği longlfolen ad lı seskiterpendir. Bu bileşik Fransız terebentin asa n s ının yüksek kayna- Şf!kil 16 Tuyopsuıon oksidatif şart l arda 9-okso-longlfolen meydana gelir (Şekil16). ~ o Karyolilen ad lı seskilerpan karanfil esa n sı distilasyonundan elde edilen pahalı olmayan bir yan üründür. Bazı terebentin esanslarının yüksek kaynayan fraksiyonlarında da bulunur. Karyofilen'in selektif epoksidasyonu 3-substitue çifte bağda usu le gelir. Oluşan epoksit odunsu-baharatımsı tipte dağala özdeş bir arama k i myasalıdır. Aluminyum izopropilat kullanılarak gerçekleştirilen düzenlenma ilgili allil alkolleri verir. Bu karyofilenler'in uzun etkili odunsu koku l a rı vardır (Şekil17). Amiris esansı da denen batı Hint sandalağac ı esansı kompleks bir karışımdır. Ana bileşenierin biri olan(+) valerlanol distilasyonla elde edilebilir. Dehidrasyon (+) valensen'i verir. Bu da(+) nuutkaton'a distillenir. Nuutkaton tipik greyfrut karakterli önemli ve ucuz bir arama kimyasa lı dır. Bu bileşik greyfrut asansının da küçük bir bileşiğidir. Bu, yüksek fiyatlı özel bir ürünün üretimine yönelik çok basarnakli senteze bir örnektir (Şekil t 8). Son zamanlarda bazı uçucu yağların diğ er bir kullanım yolu geliştirilmiştir. Uçucu y ağlarda n izole edi len bileşi.kler, veya fraksiyonlar belirli tat karış ıml arı nın veya parfümlerin yaratıl masında kullanılabilirler. Bu ürünler doğal materyal lerden basitçe distilasyon veya kristallendirme gibi fiziksel metotlarla elde edildiklerinden bazı ulusal piyasalarda büyük ilgi gören "dol'jal tat" ların yaratılmasında kullanılabilir ler. Bu ürünler için bazı örnekler Tablo 1 de verilmiştir. Bu tip "doğa l tat" l arın ticari yönden geliştirilmesi tüketici beğe ni s in e bağlıdır. Uçucu yağlardan üretilen arama kimyasall arında n çoğ u, bilhassa total sentezle üretiliyorlarsa, düşük veya orta fiyata sahiptirler. Ilginç kısmi yapılara veya optik aklivileye sahip.bazı yijksek fiyatlı kimyasanar uçucu yağlardan elde edilirler. Aşağıdaki kriterlerden en az biri sağlandığında uluslararası partümeri ve tat endüstrisi için hammadde olma özelliğini gelecekte de sürdüreceklerdir....

12 TAB B ÜLTENI Sayfa 22 TAB BÜLTENI Sayfa 23 e Kimyasal transformasyon için b aş l a ng ı ç materyali olarak ku ll a nı l acak uçucu y ağ l ar ticari miktarlarda ucuz olarak bulunabilmelidir. e Partümler veya tat k a rı ş ı m l a rı nd a k ull a nı lan uçucu y ağ l a r yüksek koku kalitesine sahip o l m a l ı d ı r ve uyg un fiyatla bulunabilmelidir. e Yüksek d eğe ri haiz uçucu yaqiar, yüksek fiy a tlı ilginç bi l eş i k l e rin sentezine veya do ğa l tat kimy asa ll a rı n ın izole ed ilmesine yarayacak bi l eş ikl e r ihtiva etmelidir. Tablo 1. Uçucu ya ğl a rd a n elde edilebilen b az ı tat kimyasallan Uçucu y ağ Tat k i mya sa ll a rı Zieria cytisoides Bornia latipinna Eucalyptus türleri } Melaleuca türleri Limon otu Litsea cubeba Eucalyptus sp. nov. all campanu/ata Zieria sp. Karanfil y ağ ı Ho yağ ı Benzaldehit (+)-Born il asetat ~ 1 8 -sineol }~ Sitral (Cinnamomum camphora ) Cassia y ağ ı (Cinnamomum cassia) Metil sinnarnal Metil öjenol Öjenol Linalool Sinnam ik aldehit ILGINÇ BIR TOPLANTI LABIATAE BILIMINDE GEL IŞ M EL ER 2-5 Nisan 1991 tarihleri aras ın da Londra'da Kew Bolanik Bahçesinde düzenlenen sempozyum Labiatae f a m i l yas ı ile ça lı şa n ar aşt ı rm ac ı l a rı n büyük ilgisini çekti. 45 adet sözlü veya paster şe k l i nde bildirinin s un u l d u ğu to p l a nt ı y a 23 ülkeden 11 2 bilim ad a m ı k a t ıl dı. To pl a n t ı ya ka tıl an TBAM Müdürü Prof.K.H.C.BAŞER aşağ ıda belirtilen iki poster bildiri sundu. Hacettepe Üniversitesi'nden Prof.Dr. lhsan ÇALlŞ'ın da iki posterbildiri ile k at ı l dı ğ ı top l a n t ı da Labiatae (B a ll ıb abag il l e r) f a mily as ı bitkileri üzerinde y a p ıl a n kimyasal, taksonamik ve ekonomik botanik ça lı ş m a l a r sergil end i. Koku lu bitkileres zengin o l d uğ u için koku ve tat endüstrileri aç ı s ı n da n önemli bir familya olan Labiatae fam ilyas ının önemli gen merkezinin Anadolu o l du ğ u vur g ul a n d ı. Prof. Ba ş e r su n du ğ u bildirilerin birinde Türkiye'nin Lablatae türlerinin uçucu yağları üzerind e b ugüne kadar yapılan a r aştırm a l a r ı özetledi. Bu familya ülkemizde 45 cins, 546 tür ve 730 takson t a rafınd a n temsil ed iliyor. Uçucu yağ aç ı s ı nd a n önem li cinsler ş un l ar: Acinos, Calamintha, Clinopodium, Coridothymus, Cyclotrichium, Dorys to echas, Lamium, Lavandu/a, Melissa, Mentha, Micromeria, Nepeta, Ocimum, Origanum, Rosmarinus, Salvia, Satureja, Sideritis, Stachys, T eucrium, Thymbra, Thymus ve Ziziphora. 1. KJ:f. C.Başe r, Essential oils of Turkish Labiatae 2. K. H. C. B aşe r, G.Tüm en, E. Sezik, M. Kürk ç ü oğ lu, T.Özek, The volat ile constituent of Ziziphora species growing in Tur k ey. 1 K ISA... K ISA... KISA... e PROJE DEGERLENDIRME TOPLANTISINDA TBAM'IN ÇA LI ŞMALARI ÖVÜLDÜ TBAM' ın 1988 y ı lın d a n beri yürütm ekte old u ğ u DPfTUR/88/001 remizli "T ıbbi ve aramatık bitkllerden Ilaç hammaddeleri üre Ilmi. Safha ll" projes inin üçlü izleme topl a n t ı s ı 14 Ekim 1991 tarihinde Ankara'da y ap ı ld ı. Bi rl eş m iş Milletler Kal k ın m a Progr a mı ( UND P )'n ı temsilen mukim temsilci y a rd ı m c ı s ı A.Khan, UNIDO'yu temsilen K. Husseln ve M.Törell; Hüküm elimizi temsilen DPT'den M.Org un ve K.Güleç'in k a tı l dı ğ ı t opl a nt ı d a Anadol u Üniversitesi, Milli Proje Koordin atörü Prof.Dr.K.H. C. Baş e r t a raf ı nd a n temsil edildi. Prof.B aşe r 'in s undu ğ u faaliyet raporu üzerinde y a p ı l a n g ö rü şm e l e rde TBAM ' ı n b aşa rı l ı ç a l ı ş ırı a l a rı dile getirildi ve 1992 y ılı sonunda bitmesi beklenen proje bütçesinin $ daha a rttırılm as ı karara bağ l a n d ı. Bu şe kil de, TBAM, yı lı içinde, daha önce a ldı ğ ı $ a ilave ek bir artı ş daha sağ l am ı ş oldu. e TBAM UÇ UCU Y AG A N ALIZI KONUSUNDA YETKILENDiRiL DI TBAM Türkiye'ye ithal edilen veya Türkiye'den ihraç edilen uçucu y a ğ l a r üze rinde analiz yapma konusunda Sağ lı k Ba ka n lı ğı Ilaç ve Ec z ac ılı k Genel Müd ü r l üğün ce yetki lendirildi. S ağ l ı k Ba k a nl ı ğ ı n ı n bu kon udaki talebini d e ğe r l e nd ir e n TBAM'a, B a k a nl ı k mü f e tt i ş l e rinin olu mlu raporu üzerine yetki verildi. TBAM uçucu yağ üreti mi ve analizi konu l a rı nd a modern imkanlara ve deneyima sahip olup k u rulduğ u gilnden beri hem endüstriyel soru nl a rı n çözümünde endüstriye hiz- m et vermekte hem de proses ge l iştirme ve analiz ko n u l a rı nda bilimsel araştırma ve yay ın faaliyetlerini sürdürmektedir. e PROF.DR.TURHAN BAYTOP ECO ÖDÜLÜNE LA YlK GÖRÜLDÜ Istanbu l Üniversitesi Eczac ı lı k Fakültesi emekli Farmakognoz i öğret im üyesi Prof.Dr. Turhan Bay1op'a "Tabla! bilimleri alanında ki başarılı çalışmalarından" ötürü ECO ödülü verildi. Türkiye, Iran ve Pakistan 'ı n üye o l du ğ u Ekonom ik I şb i r l iği teşki l atı ECD'nu n Mayı s 1991 tarihlerinde Tahran'da yap ı l a n Bakanlar Konseyi Toplant ı s ı nda a l ı nan karar g ereğ i $ lı k öd üle l ay ı k görülen Prof. Baytop halen Istanbul Üniversitesi Eczac ı l ı k Fakültesinde söz l eşm a l i öğ retim üyesi olarak ça lı ş ı yor. Adı geçen ödülün Prof.Baytop'a düzenlenecek bir törenle veril eceğ i öğre n il d i. Daha önce TÜBITAK Bilim Ödülünü alan Prof.Baytop'u bu başa rı s ın da n ötürü TBAM ca mi as ı olarak kutlar, uzun, sağ lık l ı bir ömür ve daha nice başa rıl ar dileriz. e DÜNYANIN SAYILI UZMANLARlNDAN PROF.SUKH DEV TBAM'DA Terpan ki myas ı a lanında dü nyan ın say ılı otoritelerind en olan Hin distan' uyruklu Prof.Suk h Dev, TBAM'da terpa n k im yas ı a r aş t ır m a l a rı n a geç i ş yönünde ya pıl a n h az ırlı k l a rı prog raml amak amac ı y l a Kas ı m 1991 de üniversitemizi ge ldi. Daha önce de Nisan ayı içinde TBAM'a gelen Prof.Dev proje ça l ı ş m a l a rı d ı ş ın da TBAM uzman personeline ve üniversitemizin konu ile ilgili öğretim e l e m a n i a rın a birbirinden ilginç 3 ay rı konuda seminer verdi.

13 TAB BÜLTENI Sayfa 24 TAB BÜLTENI Sayfa 25 e ÇIN HALK CUMHURIYETI'NDEN IKI UZMAN TBAM'DA TBAM geçtiğ imi z Eylül ay ınd a TCDC/UNI- 00 desteği ile Çin Halk Cumhuriyeti Shangai Ilaç Endüstrisi Enstitüsünden gelen iki uzm an ı bir ay süreyle ağırlad ı. Prof.You Guo Fang ve Prof.Yang Oing-Xian TRUMAP kursiyerlerine vetbam uzman personeline bitkisel kayn ak lı ilaç hammaddeleri endüstrisine yönelik t asa rım mühendisliği h akk ınd a aşağıdaki konularda dersler verdiler ve bazı araş tırma projelerine katkıda bulundular. - Tı bb i bitkilerin ekstraksiyonunda uygulanan endüstriyel prosesler ve ku ll an ıl a n ekipmanlar. - Evaporasyon işlemi ve ku ll a nıl a n ekipmanlar - Sıv ı -s ı vı ekstraksiyonu için kullanı l a n ekipmanlar ve farmasötik alandaki uygulamal arı - Süperkritik gaz ve subkritik co 2 ektraksiyonu e TBAM MÜDÜRÜ PROF.DR. K.H.C.BAŞER GANA'DA Tıbbi Bitkiler Araştırma Merkezi Müdürü Prof.Dr. K. Hüsnü Can B aşe r 19 Kasım 1991 tarihinde UNIDO U z m a nı s ı fat ıyl a bitkisel ilaç üretimi konusunda proje geliştirmek am ac ı yla Gana'ya gitti. e TBAM 5 V AŞ~ NDA Faaliyete geçtiğ i ilk günden beri tıbbi ve aromatik bitkilerden hammadde üretimi konusunda yegane kuru lu ş olmanın verdiğ i sorumlulu klayoğun şek ild e ça lı şma l arı nı sürdüren Tıbbi Bitkiler Araştırma Merkezi 19 Kasım tarihinde beşinci yaşın ı kutladı. DAHA NICE YlLLARA, BAŞARlYLA, SAGLIKLA... e PROFESÖR KARA'LAR Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Kimya Mühe ndi sliğ i Bölüm başkanı ve TBAM müdür yardımcısı Doç.Dr. Mustafa KARA ve eşi ay nı bölümde öğretim üyesi Doç.Dr. Serap KARA Ekim ay ı içinde profesörlüğe yükseltildiler. Her iki arkadaş ımı zı candan kutlar, sağ lı k ve mutluluk içinde başarı l a rını n devam ını dileriz. e "HERB" AÇlLDI TBAM, EARN/BITNET il et i şim ağında "HERB" k ı sa adlı bir tartışm a listesi açt ı. T ı bb i ve aromatik bitkiler konusunda dünyadaki tek t art ı ş m a listesi olan HERB'e k ı sa sü rede tüm dünyadan 98 araştırmac ı üye oldu. Üyelerin bilgi a lı şveriş i nde bu l unduk l arı ve ortak ilgi konu l arını tartıştıkları liste popularitesini sürdürüyor. e NAPRALERT ÇOK V AKlNDA TBAM' ın Chicago lllinois Üniversitesinde geli ş tiril en doğal ürünler veri tabanı NAPRA LERT'e BITNET kanalıyla bağlanacağı bildirildi. Prof.Başer'in talebinin Prof.N.Faursworth t arafında n kabul edilmesi üzerine gerçek l eşma yoluna giren bağ l ant ın ı n önümüzdeki aylarda sonuçland ırıl acağı öğrenildi. Bu arada TBAM Almanya'da faaliyet gösteren STN bilgi b a nk as ın a da on -line bağlantyıı ge rçekleştird i. e TÜM~N. DOÇENT OLDU Ulud ağ Üniversitesi Balık es ir Necatibey Eğitim Fakültesi öğreti m üyesi Dr.Gülendam Tümen 21 Ekim tarihinde Ankara'da y ap ıl a n s ın av ı l)aşarıyla vererek Farmakognozi da lın da doçent ünvanını a ldı. Son iki y ı ldır TBAM ile uçucu y ağ lar konusunda ortak a raşt ırm a ve yay ı n l ar yapmakta olan Doç.Dr. Tümen'i tebrik eder, başarı ve mutluluklar dileriz. MEDICINAL ANDAROMATIC PLANTS BULLETIN ABSTRACTS Proi.Asuman Baytop was awarded the Honorary Doctorate of Anadolu University on 15 May 1991 for her contrlbutlon to the advancement of the sclence of pharmaceutlcal botany In Turkey and to the knowledge of the Flora of Turkey. The University senata granted this degree to Prof.Baytop upon recommendation of the Faculty of Pharmacy. Prof.Baytop, 71, emeritus professor of Pharmaceutical Botany at Istanbu l University Faculty of Pharmacy is the founder and curator of the Herbarium of her faculty. She is the author of several books and more than 100 scien@c papers. 8th volum e of the "Fiora of Turkey" of Prof.P.H.Davis was dedicated jointly to ProtABaytop and her husband Prof.T.Baytop. A half-day seminar was organized on the honour of ProtABaytop fo llowing the ceremony. Four invited lectures were presented the scientific works of Prof.Baytop, pharmaceutical botany in the world and in Turkey, Foreign and Turkish researchers who have contributed to the knowledge of the Flora of Turkey. Prepublished proceedings of the saminar were distributed to the audience. (page 5) Proi.Sukh Dev, UNIDO expert In Terpene Chemlstry, vlslted TBAM for two weeks each In Aprll and November to glve advlse and lectures. (page 23) Proi.Başer, Director of TBAM, attended the "Advances In Lablatae Sclence" Symposlum held at Kew Gardens London on 2-5 Aprll1991. Hemade two pester presentatlons. (page 22) 9 th Symposlum on Plani Drugs was organlzed jolntly by Anadolu University Faculty of Pharmacy and the Medlclnal Plants Research Centre (TBAM) between May 1991 In Eskişehir. 140 scientists and researchers from 1 O universities in addition to tour scientists from ltaly and UK attended the symposium. 5 invited lectures and 15 lectures on the main topic: "Biological Activity of Plant Drugs" as well as 50 posters were presented. A panel discussion was alsaorganizedon "The state of biological activity research on plant drugs in the world and in Turkey". The Symposium ended with a batanical excursion to Sakarya Valley, a microclimatic region near Eskişehir. (page 7) ORAL PRESENTATIONS 1. Research into folk medicines in Turkey and its im portance 2. Pharmacological activities of th e essential oils of Origanum onites and Origanum minu~ tiflorum 3. Biological activities of Essential oils and their uses in Therapy 4. Antibacterial activity of rose ci l and its main constituents 5. Antibacterial activities and essential oil oompositions of rose waters manufactured in Turkey 6. Flavonoids of Artemisis annua whole plant and cell suspension cu ltu res. 7. Effect of Prunus mahaleb seeds on Blood glucose level. 8. Hepatoprotective (antihepatotoxic) plants in Turkey. 9. Chromone alkaloids. 10. New diterpenoids from an endemic Salvia species. 11.Supercritical C02 extraction of Citrus bergamia Aissa oil. 12. Antıspasmodic activities of same Sideritis 13. Wet~~~s employed for determination of antiinflammatory activity of plants 14. Studies on toxicity and pharmacological activity of Arnebia densiflora rr

14 TAB BÜLTENI Sayfa 26 TAB BÜLTENI Sayfa Antitumor, antiaggregating, profibrinolytic and antithrombotic activities of Black ca bbage extact. 16. Structure elucidation of a cytolitic compound in Brassica oleracea var. capitata. 17. Experimental study of the therapeutic action of Silybum marianum and its active constituents in amatoxin poi soning. 18. Antimicrobial activities of same isoquinoline alkaloids. 19. The va lue of ephedrine as adjuvant in morphine analgesy. 20. Prophylactic action of taxine alkaloid in experimental heart necrose POSTER PRESENTATIONS 1. The effect of A/cea pal/ida and Ti/ia argentea on swimming performanca test in mice: Antistress activity 2. Phenolic compounds of Avocado leaves 3. Isolation and identification of naphtaquinones from Amebia densil/ara 4. Antibacterial activity of spices. S. Compositi on of the essential cil of Ca/amintha nepeta subsp. gfandulosa 6. Study of the effect of N and P terfilizers on the teliage and alkaloid yield in Datura sıramonium cultivated in Eskişehir 7. Phytochemical studies of Delphinium species growing in Turkey 1 6. Examples for activities of natural products 9. Studies on Euphorbia species of Bursa province 10. Structure e ı uc i da ti o n studies on glaucine, reframidine and amurine and their N ~ ox i de s by modern spectroscopic methods 11. Toxicological and pharmacological evaluation of Turkish rose cil 12. Choleretic activity of Hypericum perforalum in Rats 13. The effect of Hypericum perteratum on barbiturata sleeping time in mice: Hepatoprotective activity 14. A study on the antimicrobial activity of Hypericum perforatum 15. Production of food dye from Gapsicuro and determin ation ot its toxicity and colour value 16. Turkish lernon leaf cil and its deterpenation 17. Composition ot the essential oils of leaves and berri es ot Laurus nobilis. 18. Study of diuretic activity of laurel berries and their effect on strychnine lethality. 19. A study on the antispasmodic activity of Laurel leaves and berries. 20. Isolation and characterisation of alkaloids from Lupinus albus. 21. A pharmaceutical batanical study of Laurocerasus officinalis berries. 22. A cucurbitacin giycaside from Lagotis stolonifera-arvenin A smokeless tobacco used in Turke y - Ma raş otu (M a raş wort). 24. Composition of the essential cil of Micromeria myrtifolia. 25. Pharm acological and toxicological evaluation of the essential cil of Micromeria congesta. 26. Morph ological and anatemi cal studies of Nepeta species of Es ki şe hir province. 27. Phytochemical studies on Onopordum species of Turkey lll. Phenolic constituents of Onopordum tauricum. 28. The effect of apirase ex potata on thrombocyte aggregation and on fibrinolytic system. 29. A turanocoumarine from Prangos platychlaena (Umbelliferae). 30. Studies on the variability ot th ebain centant in fruits of Papaver bracteatum strains. 31. lridoid giycaside from Pedicufaris comasa var acmodonta. 32. Studies on Rheum ribes and its distribution in Turkey. 33. Analysis of fruit and bark of Rhamnus imeretinus by HPLC. 34. Flavonol tri osides from Rhamnus petiofaris: Xanthorhamnin B and C. 35.1solation and identification of pol yphe-nolics from Sedum sediforme ridoid glycosides from Scrophularia ifvensis. 37. Alkaloids of Stenbergia sicu/a. 38. Composition of the essential cil Sideritis germanicopolitana. 39. Pharm acological effect of the essential cil s of Salvia sclarea, Salvia tr iloba and Dorystoechas hasta ta. 40. Thymus sibthorpii-as a folk medicine. 41. Composition of the essential cil of Thymus /ongicaulis var. subisophyl/us. 42. The effect of different harvest times on the drug yield and quali ty in Thymbra spicata. 43. Determination of anagyrin content in Thermopsis turcica by HPLC. 44. Composition of the essential oils of Teucrium po/ium growing at different altitudes. 45. Sapogenins of Tribufus terrestris. 46. The effect of tax ine on isolated uteru s pre pa ra tio~ Viborientoside- a new es ter iridoid giycaside from Viburnum orientale. 48. Use of computer in TBAM. 49. Aristolochic acid and aristolactams from Aristolochia auricularia. SO. A study on Aristolochia pontica.,.. A Turkish delegalion whlch conslsted of Prof.Ferhan Özmen, ex-undersecretary of t he Mlnlstry of Health, Mr.Kemalettln A k a lı n, Director-general of Pharmaceutlcals at t he Mlnlstry of Health, Prof. K.H.C.Başer, Director of TBAM and Mr.Sebahattln A lpan, Secretary-General of Turkish Pharmaceutlcals Manufacturers Assoclatlon visited P.R. China between 1 O Partlclpants attended the 4th TRU MAP. Participants from Ghana, Jordan, Egypt, Sudan, Ethiopia, Zambia, Tanzania, Thailand, Srilanka and Libya attended the group training programme titled "Tralnlng In t ha Utlllzatlon of Medlclnal and Aramalle Plants In Pharmaceutlcal and Related lnd ustr ies (TRUMAP)" org anized by TBAM between 9-28 Septambar in Esk i şe hi r. The participants followed theoretical leeture s and Iabcratery practicals on u nit processes such as extraction, disti llation, fractional distillation, chemical reaction, ete. Pilot scale experiments were conducted for the scale-up work. Analitic control procedures were employed using chromatograph ic and spectroscopic techniques. Pharm a ceutical and cosmetic formulations were prepared by th e participants. Round table d iscussions and visit to phytochemical plants were conducted. The participants, also, had to opportunity to visit histerical and touristic sites in Bursa and Antalya. TRUMAP has been organized by TBAM every year in September since 1988 u nder the auspices and joint spansorship of the Government of Turkey and United Nations lndustrial Development Organization (UNI DO). So far, 38 participants from 21 countries have been trained. 5th TRUMAP will be organized in September (page12) July 30 and August 8, 1991 upon invitation by the State Pharmaceutical Adm inistration of China (SPAC). They held discuss io ns with SPAC officials and the Minister of Public Health. They visited p h a rm ace ut i c~ l institutiors and manufacturing plants in Beijing, Shijiachuan, Shenyang and Harbin. A protocol was signed for collaoboration in the field of pharmaceuticals, bulk drugs and medical equipment. (page 23) Two Chlnese experts vlslted TBAM. Prof. You Guo-Fang and Prof. Yang Qing-Xian, both from the Shangai Institute of Pharmaceutical lndustry (S IPI) visited TBAM for one month in September 1991 u nder the joint TCDC/UNIDO sponsorship. The two experts gave the lectures on design engineering of phytochemical plants and participated in some research projects. - lndustrial process and equipment of extraction of medicinal pl ants and their recent prograss - Evaporation-operation and equipment - Liq uid-liquid extractio n eq uipments and th eir applications in pharmaceutical industry - Extraction wrh supercritical gas and suberilical co2. (page 24) TBAM has on-line access to DlALOG and STN databanks, and EARN/BITNET network: lt has opened the o nly d iscussion list on Medlclnal and Aromatlc Plants In EARN/BITNET networks. E-mali adresses of TBAM are D77 at TRANAVM1 and TBAM at TRANAVM2.

15 TAB BÜLTENI Sayfa 28 TAB BÜLTENI Sayfa 29 FAH RI DOKTORA VE 9.BITKISEL ILAÇ HAM M ADDELERI TOPLA NTISINDAN GÖRÜNTÜLER 9.Bnkisel llaç Hammaddelen Toplant ı s ın a kat ılanlar, TB AM' ı gezdiler ve Prof. Dr. K. Hüsnü C. Başerden bilgi a ldıl ar. Anadolu Üniversnesi Eczacı lık Faküttesi Deka nı Prof. Dr. lhsan Sa rı kardaşoğ lu da eczacı lık m es l eğ ine hizmetleri nedeniyle Prof. Dr. Asuman Baytop'a bir plaket verdi. Törende Anadolu Üniversitesi Rektör Yard ı mcıları Prof. Dr. Şan Öz-Alp, Prof. Dr. Semih Büker, Eczac ılı k Fakültesi Dekan ı Prof. Dr. lhsan Sarıkardaşoğ lu ve diğer Senato üyeleri h az ır bulundular. Toplan tı ya katıl an l ar TBAM'ın laboratuvar ve pilot tesis imka nla rı hakk ı nda bilgilendirildiler. 9. Bitkisel ilaç Hammaddeleri Toplantı s ı'n d a pester bildiriler de büyük ilgi gördü.

16 TAB BÜLTENI Sayfa 30 BiKSAN Bitkisel Ilaç ve Kozmetik Sanayi ve Ticaret A.Ş. bitki ekstresi, aromatik hammadde, doğal uçucu yağ üretimi, rafinasyonu ve deterpenasyonu 9. B~ kise l ilaç Hamm addeleri Top lantıs ı, eski tanıdıkların hasret gidermelerine, yeniterin ise dostluklar kurmalarına vesile olurken karş ı l ık lı bilgi a lı ş ver i şi de hep ön planda tutuldu. bitkisel ürünlerin danışmanlık, proses geliştirme, projelendirme kalite kontrol, farmakope uygunluk testleri farmakelejik tarama, dokü mantasyon ve bilgi-erişim hizmetinizdedir Dört gün süren 9. Bitkiselilaç H am madde ler i Toplant ı sı bilimsel çalışma ların yan ı s ı ra çeşitli sosyal etkinlikleri de kapsad ı. Top lantın ın başa rı yla tamam l an ması başta Prof. Dr. K. Hüsnü Can Başer olmak üzere organizasyonda görev a la n l a rı mutlu ederken, o nlar ı n m u tlulu~una Prof. Dr.Aip Kunkar da kat ı ldı. Anadolu Üniversitesi Yunusemre Kampüsü ES K I ŞE HIR Tel: (22) /3661 Teleks: esak tr Telefaks: (22)

17 lavanta Ard ıç Nan e Papatya Biberiye ;ı Melissa Mersin lt Kekik şampuani Günlük