Verim Haritas ı Haz ı rlama Üzerine Bir Ara şt ı rma

Transkript

1 TARIM BILIMLERI DERGISI 2004, 10 (1) Verim Haritas ı Haz ı rlama Üzerine Bir Ara şt ı rma Bahattin AKDEMIR' Simon BLACKMORE2 Geli ş Tarihi: Özet: Bu çal ışmada; bir tar ı m i şletmesinde biçerdöverle hasat edilen ürünler için verim de ğerlerinin elde edilmesi, verim haritalar ı n ı n nas ı l elde edildi ğ i ve nas ı l değerlendirildi ği aç ı klanmaya çal ışı lm ışt ı r. Ara şt ı rma 2001 y ı l ı nda Danimarka'da Royal Veterinary and Agricultural University'de yürütüldü. Bu üniversiteye ait olan 4 çiftlikte ki 40 tarlan ı n 1998, 1999 ve 2000 y ı l ı veriler' incelenerek verim haritalar ı olu şturuldu. Verim haritalar ı olu şturulurken; öncelikle biçerdöver üzerinde bulunan konum belirleme ve verim ölçme sistemleri arac ı l ığı ile elde edilen veriler bilgisayara aktar ı ld ı. Bu dosyalar içindeki konum verileri(enlem ve boylam dereceleri) ve verim de ğerleri (kg/ha) ile ilgili veriler al ı nd ı. Enlem ve boylam de ğerleri derece cinsinden Universal Transverse Mercator olarak tan ı mlanan koordinat sistemine göre çevrildi. Yeni koordinat veriler' ile verim de ğerleri birle ştirildi. Bu verilerden yararlan ı larak haritalama program ı ile tarla s ı n ı rlar ı dijital olarak tan ı mlanm ış, say ısal olarak kaydedilmi ş ve verim haritalar ı elde edilmi ştir. Anahtar Kelimeler: verim haritalama, hassas tar ım, coğ rafik bilgi sistemi A Methodology for Production of Yield Mapping Abstract: In this study, preparation methodology of the yield map will be explained. The yield data was collected from Royal Veterinary and Agricultural University Research Farms for three years by Agro Technology Department. Four farms were included in the study and each farm had 10 fields. The data was collected for different growing crops for the years of 1998, 1999 and The yield mapping system located in a combine includes differential global positioning system (DGPS) and yield measuring system. The DGPS and yield measurement system send data to the computer for each 1.2 second for determined position of the combine. Columns in the file include longitude; latitude and yield values for a field. Only coordinate values were converted from longitude/latitude projection to Universal Transverse Mercator (UTM) projection datum of which was World Geodetic System.1984 (WGS 1984). These new coordinates were put in the file used to get yield map. Key Words: yield mapping, precision farming, geographical information system Giriş Hassas uygulamal ı tar ı m tekni ği yada hassas tar ı m ara şt ı r ı c ılar aras ında son y ıllarda daha s ı k konu şulur olmu ştur. Baz ı lar ı için hassas tar ı m ın anlam ı ; atalar ı m ız ı n haf ızalar ı n ı, gözlerini ve ellerini kullanarak yapt ı klar ı - yönettikleri i şlerin; uydulardan, alg ı lay ıc ılar ve haritalardan yararlan ılarak yap ılmas ıd ır. Baz ı lar ı için ise herhangi bir ürünün üretiminde; çevre azaltmak, elde edilecek geliri artt ırmak ve art ı klar ı azaltmak için tüm girdilerin kullan ı m ı n ın kontrol edilmesidir (Larscheid ve Blackmore 1996). Hassas uygulamal ı tar ı m tekni ği ile ilgili diğer baz ı tan ı mlamalar a şa ğıda özetlenmi ştir: -Hassas tar ı m; üretim girdilerinin üretim alan ı gereksinimlerine göre hassas olarak kullan ı lmas ıd ı r (Morgan 1997). Verimlilik potansiyelleri esas al ı narak tarla ve bu tarlalara ait alt bölümlerin i şletilmesidir ve tar ı msal i şletmecilik bu teknolojinin esas ı n ı oluşturur. -Değ i şken miktarl ı uygulama (Variable rate application-vrt), küresel konum belirleme sistemi (Global Positioning System-GPS), Co ğrafik bilgi sistemi (Geographical Information System-GIS) gibi bilgi teknolojilerinin tar ı msal işletmeciliğe uygulanmas ıd ı r (Blackmore 1999a). -Al ışılagelmiş sabit düzeyli, üretim yap ılacak alan ı n ölçülen toprak özelliklerinin ortalama de ğerlerini esas alan tar ımsal uygulama yöntemleri yerine, de ğ i şken düzeyli uygulamay ı (variable rate application) esas alan ve genellikle tarlan ın ha aras ı nda de ğ i şen küçük parsellere ayr ı lm ış bölümlerinin gereksinimlerini dikkate alarak yap ılan tar ımsal i şletmecilik ve tar ı msal üretim yöntemidir. Hassas uygulamal ı tar ı m tekni ği alan ında yap ılan ve yap ılabilecek birçok ara şt ırma ve uygulama vard ı r. Bunlar; toprak haritalar ı n ın say ı salla şt ı r ı lmas ı ; de ğ işken miktarl ı tohum, gübre ve ilaç uygulamalar ı ; gübre gereksinimi ve gübre uygulama haritalar ı n ın olu şturulmas ı; verim; yabanc ı ot haritalar ı n ın ortaya konulmas ı ve çe şitli tar ı msal işlemlerde alg ı lay ıc ılardan yararlanma olarak say ılabilir (Davis 1998). Toprak haritalar ı n ın say ısalla şt ı r ı lmas ı işi uzaktan alg ı lama yöntemleri kullan ı larak çözümlenebilir. De ğ işken miktarl ı uygulamalara gübre da ğıtma makinas ı veya ekim makinas ı n ın topra ğın gereksinimine göre gübre, topra ğı n yeti ştirebilece ği miktarda tohum da ğıtmas ı veya tarladaki yabanc ı ot haritas ı na göre ilaçlaman ı n yap ı lmas ı örnekleri verilebilir. Bu düzenekler elektronik kontrollü hidrolik sistemler olup, traktör üzerindeki GPS cihaz ı ve bilgisayar taraf ından verilen komutlarla; gübreleme makinalar ı, ekim makinalar ı veya pülverizatörlerin mekanik k ıs ı mlar ı n ı kontrol etmekte ve çal ışt ırmaktad ı r. 1 Trakya Üniv. Tekirda ğ Ziraat Fak. Tar ım Makinalar ı Bölümü-Tekirda ğ 2 Royal Veterinary and Agricultural University, Department of Agrosciences, Agrotechnology, Taastrup, Denmark

2 AKDEM İ R, B. ve S. BLACMORE, "Verim haritas ı haz ı rlama üzerine bir ara şt ı rma" 39 Verim haritas ı, hasat zaman ı nda ortaya konulabilir. Uygulamada ürün verimini belirlemede üç temel yöntem kullan ılmaktad ır. Bu yöntemler; hasat sonras ı verim ölçüm yöntemi, y ığı n tipi verim ölçme yöntemi ve hareketli verim ölçme yöntemidir. Hasat sonras ı verim ölçme yönteminde; çiftçi hasat edilen ürünün ta şı nd ığı her tar ım arabas ı n ı tartar ve kaydeder. Y ığı n tipi verim ölçme yönteminde ürün miktar ı hasat deposundan tar ı m arabas ına boşalt ı lma s ıras ı nda ölçülür. Y ığı n tipi verim ölçme yönteminde fazla zamana gereksinim yoktur, ayn ı zamanda ürünün tart ılmas ı i ş lemi birinci yöntemde oldu ğ u gibi ayr ıca yap ı lmay ı gerektirmez. İlk iki yöntemde hasat edilen alan ın da ölçülmesi gerekir. Hareketli verim ölçme yönteminde ise ürün verimi, hasat s ı ras ı nda sürekli olarak ölçülür ve kaydedilir. Bu sistemler genellikle her bir veri noktas ı n ı ayr ı ayr ı kaydeder. Ayr ıca hasat edilen alan ın da belirlenmesi mümkündür. Bu yöntemle belirlenen verim de ğeri, yer belirleme verisiyle birle ştirilirse seçilen birim alan için verim haritalar ı olu şturulabilir. Anl ı k verim de ğerinin belirlenmesinde; ürün miktar ı alg ı lay ıc ıs ı, ürün nem miktar ı alg ı lay ıc ıs ı, ilerleme h ız ı alg ı lay ıc ıs ı, hata düzeltmeli küresel konum belirleme (Differential Global Positioning System-DGPS), hasat ba ş l ığı alg ı lay ı c ı s ı, ürün kayb ı alg ı lay ı c ısı, iş geni ş liğ i alg ılay ıc ıs ı, ürün yo ğ unluğu alg ı lay ıc ıs ı, bilgisayar, monitör, PCMCIA (Perconel Computer Memory Card International Association) kart ı ve haritalama yaz ı l ı m ı kullan ılmaktad ı r (Kiri şçi ve ark. 1999, Moore 1999). Verim haritas ı n ın oluşturulma a şamalar ı üç k ı s ı mda incelenebilir (Blackmore 1999c): 1. Verilerin elde edilmesi a. Konum verileri b. Verim değerleri 2. Verilerin de ğerlendirilmesi a. Koordinatlar ı n çevrilmesi (Enlem boylam değerlerinden Universal Transverse Mercator (UTM) değerine çevrilmesi) b. Hatalar ı ay ı klayacak bir filtre program ı n ın kullan ı lmas ı c. Interpolasyon; Verim haritas ı için gerekli verilerin hesaplanmas ı nda kullan ı lan yöntemdir. Bunun için a şağı daki yöntemler kullan ı lmaktad ı r ( Ters kareler (Inverse distance-inverse square), Krigging, Polinomiyal regresyon, En yak ı n kom şu (Nearest neighbour) Sephard yöntemi, Minimum e ğrilik (minimum curvature) 3. Verim haritas ı n ın sunumu; Amaca göre çe şitli ürün verimi ile ilgili de ğ i şik haritalar ı haritalama programlar ı kullan ı larak olu şturulabilir. Örne ğ in Verim haritas ı, Norm verim haritas ı (en yüksek verim değeri 100 kabul edilerek haz ı rlan ır), verim indeks haritas ı (ortalama de ğer 100 kabul edilir), net gelir haritas ı gibi (Anonymus 2000). Karar vermeye yard ı mc ı bir araç olarak verim haritas ı n ı n kullan ı m ı : Elde edilen tüm verilerden yararlan ı larak hangi bölgede niçin verimin dü şük oldu ğu ve verimin yükseltilmesi, çevrenin korunmas ı vb. amaçlar için çözüm önerileri ortaya konabilir. Böylece gereksiz yere girdi kullan ı lmaz ve en yüksek verim elde edilebilir (Dampney ve ark. 1999). Danimarka'da Kraliyet Veteriner ve Tar ı m Üniversitesinin 4 ara şt ı rma çiftli ğinde bulunan 40 tarlan ı n verim haritas ı n ın elde edilmesinde kullan ılan bir yöntemin aç ı klamalar ı n ın özeti olan bu makalede; biçerdöverle hasat edilen de ğ i şik ürünler için verim haritas ı olu şturmada verilerin biçerdöver üzerindeki kardan al ı n ı p bilgisayara aktar ı lmas ından, çe şitli programlar kullan ı larak verim haritas ın ın elde edilmesine kadar geçen a şamalar örnekler verilerek aç ıklanacakt ı r. Materyal Verim haritas ı n ın olu şturulmas ı için biçerdöver üzerinde konum belirleme sistemine, verim ölçme sistemine ve tarlada belirlenen her bir konumun kar şı l ığı olarak saptanan verim de ğerinin kaydedilmesini sa ğlayan bilgisayar program ına gereksinim vard ır. Bu k ıs ı mda ara şt ırma verilerinin elde edilmesinde kullan ı lan biçerdöverin üzerinde bulunan konum belirleme ve verim ölçme sistemleri aç ıklanacakt ı r. Verim ölçme sistemi: Ara şt ırmada kullan ı lan biçerdöver üzerinde bulunan verim ölçme sistemi, temiz dane elevatörünün depoya aç ılan ağz ına yerleştirilmiştir (Şekil 1). Verim ölçme sistemleri biçerdöver üzerine yerle ştirilmiştir. Bu sistemlerin hatalar ı sürekli ölçümde ±% 0.5, anl ık ölçümlerde ±% 6'd ır (Moore 1999). De ğ işik verim ölçme sistemleri olmas ına rağmen bu ara şt ı rmada kullan ı - lacak biçerdöverde radiometrik sistem olarak adland ı r ı lan ve çal ışma prensibi Şekil 1'de verilen dane verimi ölçme sistemi bulunmaktad ı r. Bu sistem radyant enerjinin yo ğunlu ğunu ölçer. Radiometrik verim ölçme sistemi izotopik bir madde olan Amerikium 241'i kullan ı r. İzotopik veya radyoaktif madde sensöre do ğru direkt ışı n ım yayar. E ğer radyasyon yayan madde ile onu alg ılayan madde aras ı nda herhangi bir materyal yoksa radyasyonun yo ğunluğu alg ı - lay ıc ı taraf ından maksimum düzeyde alg ı lan ır. Radyasyon kayna ğı ile sensor aras ında e ğer herhangi bir madde var ise (biçerdöverlerde bu temiz danedir) radyasyon yo ğunluğu azalacakt ır. Dolay ısıyla geçen dane oran ı artt ı kça radyasyonun yo ğunluğu azalacaktır. Bu durum sensor taraf ı ndan alg ılanacakt ır. Sistem izotop madde ile sensor aras ı ndan geçen dane miktar ı n ı ölçmektedir. Ölçülen bu değer ile h ız değeri kombine edilirse, sonuçta t/ha ya da kg/ha olarak ak ış miktar ı saptanabilir. Daha sonra bu değer kg/ha veya t/ha de ğerine çevrilmektedir (Larscheid ve Blackmore 1996, Blackmore 1999a, Blackmore 1999c). Şekil 1. Verim ölçme sistemi (Blackmore 1999a)

3 40 TARIM BILIMLERI DERGISI 2004 Cilt 10, Say ı 1 Konum belirleme sistemi: Konum belirleme sistemi herhangi bir nesnenin yerini genellikle elektronik olarak tan ımlar ve kaydeder. Konum belirleme sistemleri bir nesnenin enlem, boylam ve yükseltisini saptama amac ıyla da kullan ı lmaktad ır. Böyle bir sistem ile bir arac ı n yeryüzünde, uzayda veya havada ilerlemesi kaydedilebilir. Konum belirleme sistemleri, arazi bazl ı ve uydu bazl ı konum belirleme sistemleri (Global positioning system- GPS) olmak üzere genelde ikiye ayr ı l ı r Bu noktada, konum belirleme sistemlerinin hatalar ı n ı azaltmak için kullan ı lan diferansiyel düzeltme veya diferansiyel konum belirleme sistemleri kullan ı lmaktad ı r. (Larscheid ve Blackmore 1996, Blackmore 1999a, Kiri şçi ve ark. 1999) ( Şekil 2). Bir biçerdöver üzerindeki konum belirleme ve verim ölçme sisteminin çal ışmas ı Şekil 3'de verilmi ştir. Şekil 3'den de görüldü ğ ü gibi konum verileri ve verim verileri saptan ı p kaydedilmektedir. Tek bir nokta için, konum bilgisi ve verim bilgisi ile birlikte yükselti, h ız, i ş tan ı m ı, tarlan ın tan ı mlanmas ı ile ilgili saptanm ış ba şka veriler de sistem taraf ından kaydedilmektedir. Kullan ı lan Programlar: Microsoft Excel: Bir veritaban ı program ı olup ara şt ırmada Fieldstar program ından al ınan verilerin düzenlenmesinde ve haritalar ın elde edilmesi için çe ş itli hesaplamalarda kullan ı lm ışt ı r. Surfer 7.0: Bu program Goldensoftware Inc. Taraf ı n- dan e ş verim, eş yükselti vb haritalar' haz ı rlanmas ı, yeni elde edilmi ş küçük parsellere göre harita haz ı rlanmas ı ve yüzey haritalar ı n ı n oluşturulmas ı için kullan ı lmaktad ı r. TNT Lite 6.5 :Bu program Microimages Inc. Taraf ından GIS endüstrisi, masaüstü kartografya ve görüntü i şleme ve geolojik koordinatlar ın analizi için Şekil 2. DGPS ile konum belirleme (Blackmore 1999) Bilgisayar Şekil 3. Konum belirleme ve verim ölçme sisteminin çal ışmas ı

4 AKDEM İR, B. ve S. BLACMORE, "Verim haritas ı haz ı rlama üzerine bir ara şt ı rma" 41 haz ırlanm ışt ır. Enlem ve boylam koordinatlar ı n ı Universal Transverse Mercator (UTM) koordinatlar ına çevirmek için kullan ı lm ışt ı r. Yield Mapping Software 3.0: Bu programdan verim haritas ı ve verimin standart sapma haritas ı n ın elde edilmesinde yararlan ı lm ışt ı r. Fieldstar Yield Mapping V. 4.0: Fieldstar firmas ı taraf ından üretilen donan ım ve programlar biçerdöverler, traktör ve tar ım alet ve makinalar ı üzerinde kullan ılmaktad ı r. Bu programlarla modern alg ı lay ıc ı lar ın ve GPS'in kullan ı m ı, verim ve di ğer verilerin kaydedilmesi, ekim, gübreleme ve ilaçlamada de ğ işken düzeyli uygulama gerçekle ştirilebilmektedir. Bu konuda Massey Ferguson firmas ı ile ortak çal ışmakta ve John Deere ve New Holland firmalar ı n ın da bu yönde çal ışan sistemleri mevcuttur. Bu çal ışman ın yürütüldü ğü Enstitüde Massey Ferguson biçerdöver üzerine yerle ştirilmi ş Fieldstar verim haritalama sistemi bulunmaktad ır. Bu sistemin Fieldstar Yieldmapping ve Fieldstar Application Mapping Software olmak üzere iki ana program ı mevcuttur. Bu ara şt ırma verim haritas ı n ı n elde edilmesi ile ilgili oldu ğu için Fieldstar Yieldmapping program ı kullan ılarak elde edilen ham verilerin Excel program ına aktar ılmas ı sağlanm ışt ı r. Yöntem Aşağıda biçerdöver üzerindeki verilerin bilgisayara aktar ı lmas ından sonra verim haritas ı elde edilmesine kadar geçen i şlemlerin özeti verilmi ştir. Bu yöntemler çal ışman ın yap ıld ığı Royal Veterinary and Agricultural University Precision Farming Center taraf ından geli ştirilmi ştir ve uygulanmaktad ı r (Blackmöre ve Marshall 1996). I. Verilerin verim haritalama program ından di ğer programlar taraf ından okunabilecek formatta al ınarak kaydedilmesi: Bu çal ışmada kullan ılan Fieldstar verim haritalama program ında veriler hasat tarihini kod olarak alan ve uzant ı s ı.bin olan dosyalarda saklanmaktad ı r. Bu dosyalar için biçerdöverin hasat etti ği her parsele ait veriler bir i ş (görev) numaras ı alt ında sakl ıdı r. Ilgili parsel için belirlenen klasöre belirlenen bir isimle kaydedilmesi için dosya seçilir ve eksport i şlemine ba şlan ı r. 11. Ham verilerin Microsoft Excel program ında düzenlenmesi: Fieldstar Yieldmapping program ından transfer edilen verilerin format ı incelendiğinde (Çizelge 1); 1. sütun: Görev tan ı m ı n ı, 2. sütun: Enlem derecesini 3. sütun: Boylam derecesini, 4. sütun: Yükseklik de ğerini, 5. sütun: GPS tarihini, 6. sütun: GPS zaman ı n ı, 7. sütun: H ız ı, 8. sütun: Lokal tarihi, 9. sütun: Lokal zaman ı, 10. sütun:ürün tipini; O: Bu ğday, 1: Arpa, 2: Yulaf, 3: Çay ı r otu, 4: Çavdar, 6: Üç gül, 12: M ısı r, 16: Bezelye, 22: Sorgum, 24: Çeltik 11. sütun: Kalibrasyon de ğerini, 12. sütun: Belirlenen konumdaki verimi (kg/ha), 13. sütun: Belirlenen konumdaki nemi (%), 14. sütun: Çal ışma geni ş liğini (cm), 15. sütun: Tank a ğı rl ığı n ı (kg) 16. sütun: Tank ortalama nemi (%), 17. sütun: Toplam alan ı (hasat edilen) (m2), 18. sütun: Toplam ürünü (kg), 19. sütun: Effektif zaman ı (HHMMSS), 20. sütun: Ineffektif zaman ı (HHMMSS), 21. sütun: İşaretleme bayraklar ın ı 22. sütun: İşaretleme bayra ğı fi 23. sütun: İşaretleme bayra ğı 8'i göstermektedir. Bunlardan konum de ğerlerinin ve verim de ğerlerinin d ışındaki sütunlar silinmelidir. Elde edilen veriler kaydedilmelidir. Bu kay ıt s ı ras ı ndaki dosya isimlendirilmesi belirli bir formata göre yap ı lm ışt ır (Blackmore 1999c). Bu formata göre, 1. karakter: çiftlik ismi, karakter: tarla ismi veya kodu, 4. karakter: harita tipi (verim, toprak, gübre, tohum, ilaçlama) karakter: y ı l (_01=2001) karakter: (e ğer gerekliyse) aç ı klama 10. karakter: nokta karakter: dosya uzant ı s ı d ı r. Örneğin: R35Y_00.CSV şeklindeki bir dosya isminde; R : Roorengarde (çiftlik ismi) 35 : 35 nolu tarla (tarla kodu) _00 : 2000 (Y ı l) Y : Yield (verim haritas ı olduğunu gösterir kod) CSV: Dosya tipi Tüm verilerin kaydedilmesi için bilgisayarda bir alt klasör içinde çiftlik ismi, çiftlik ismi içinde tarla ismi, tarla ismi içinde y ı l, y ıl klasörü içinde harita tipi(verim), verim klasörü içinede yukar ıda aç ıklanan formata uygun olarak isimlendirilmiş dosya kaydedilmi ştir. I. Konum verilerinin Enlem/Boylam derece değerinden Universal Transverse Mercator (UTM) sistemine metreye (m) çevrilmesi: DGPS arac ı l ığı ile dosyaya kaydedilen enlem/boylam de ğerleri derece cinsinden olup, bir tarlan ın koordinatlar ı n ın böyle verilmesi durumunda konunun anla şı lmas ı zorla şmaktad ı r. Bunun yerine çiftçilerin ve bu konu ile u ğra şanlar ın daha kolay anlayaca ğı belirli bir birime çevrilmesi daha uygun olacakt ır. Bu koordinat sisiteminde X ekseni do ğu, Y ekseni de kuzey olarak adland ı r ılmaktad ır. Ba şlang ıç noktas ı olarak World Geodetic System 1984 (WGS 84) sistemi esas al ı nmaktad ır. Daha sonra çevrilmi ş konum verilen verim de ğerlerinin bulundu ğu dosyaya enlem/boylam (derece, dakika, saniye) de ğerlerinin yerine WGS84 ba şlang ıç koordinat ına göre çevrilmi ş olan UTM değerleri metre cinsinden konulmaktad ı r. Böylece iki nokta aras ındaki uzakl ık metre olarak de ğerlendirilmektedir (Saunders ve ark. 1996). IV. Tarla s ı n ırları n ı n belirlendi ğ i dosyan ı n haz ı rlanmas ı : Haritan ın haz ırlanaca ğı tarla için s ı n ı rlar ın belirlenmesinde de ğ işik yöntemler vard ı r. Bunlardan biri, traktör üzerine DGPS cihaz ının kenar k ısm ına tak ılarak

5 42 TARIM BILIMLERI DERG İ S İ 2004 Cilt 10, Say ı 1 Çizelge 1. Verim haritas ı için kullan ı lan bir programdan transfer edilen verilerin format ı (Morgan 1997) Veriler GPS Yerel Urün Kalib. Verim 9 Enlem Boylam Yükselti GPS tarihi zaman ı H ız Yerel tarih zaman tipi de ğ eri (kg/ha) Nem traktörün tarlan ın etraf ında dola şmas ı ile gerçek tarla s ı n ı rlar ı n ın saptanmas ıd ır. Di ğer bir yöntem ise biçerdöverin tarlada verim saptamak için hareket ederken her bir saniyede konum bilgileri ile verim değerini kaydetmektir. Bu verilerin haritas ı ndan gidilerek, program kullan ıc ısı taraf ı nda harita üzerinde ekranda s ı n ır de ğerlerin işaretlenmesi ile tarla s ın ı rlar ı elde edilebilir. Tarla s ı n ı rlar ı ile ilgili verileri içeren bu dosya bu tarla ile ilgili her haritada ve her zaman kullan ı labilir. V. Verim haritas ı n ı ve verim ile ilgili standart sapma haritas ı n ı oluşturacak olan Yield Map program ı için dosyan ı n haz ı rlanmas ı : Bu program bir.inf uzant ı l ı dosyadan haritas ı haz ı rlanacak alan ile ilgili veriler' okumaktad ır. Bu dosyada şu bilgiler bulunmaktad ı r: Dosya ad ı : Konum ve verim bilgilerini içerir Tarla ad ı-kodu Çiftlik ad ı Y ı l Harita tipi : Verim haritas ı vb. Tarla büyüklü ğü : hektar Min doğu kodu : Bu de ğerler WGS 84 başlang ı ç noktas ı na göre UTM de ğeri olarak (m) Maks. doğu kodu : Min kuzey kodu : Maks: kuzey kodu: Izgara boyutu : Tarla 15x15 m, 20x20 m veya 10x10 m lik ızgaralara ayr ılarak verim haritas ı haz ı rlanacak Araştı rma yar ıçap ı : Belirlenen ızgara boyutu ile ayn ıd ı r. Sürücü : Dosyan ı n bulundu ğu sürücü Ana dizin : Dosyan ı n olu şturulmas ı k ısm ında verilen formata uygun olarak dosyalar ı n yerle ştirildi ği ana dizin Tarla s ı n ı rlar ı ile ilgili verilerin bulundu ğu dosyan ı n ismi: Ürün : Bu ğday, arpa,... Varyete Ekim tarihi Hasat tarihi Verim haritas ı haz ı rlan ırken dikkate al ınacak seviyelerin saptanmas ı nda kullan ılacak seviye dosyas ı n ı n ad ı Standart sapma haritas ı için seviye dosyas ı n ın ad ı Harita üzerine konacak logoyu içeren dosyan ın ad ı Harita üzerindeki çizgilerdeki aç ılar ın düzleştirilmesi için (k ı r ı kl ı klar ı n giderilmesi) uygulanacak yöntem: Örnek olarak seçilen tarla için kullan ılan.inf dosyas ı n ı n içeri ği a şağıda verilmi ştir: FileName1","R35Y_99" "Field","R35" "Farnn","RORRENDEGARD" "Year","1999" "Type","Yield" "FieldSize","6.36" "MinEasting","707039" "MaxEasting","707435" "MinNorthing"," " "MaxNorthing"," " "GridSize","20" "SearchRadius","20" "Drive","C:" "RootDir","PFData" "BlankingFile","R35_99.bln" "CropType","Wınter wheat" "Variety","Windsor" "DateSown","21/09/1998" "DateHarvested","5/8/1999" VI. Verim haritas ı ve verimin standart sapma haritas ı n ı n elde edilmesi: Yukar ıda aç ı klanan bilgiler INF uzant ı l ı dosyaya kaydedildikten sonra Yield Mapping program ı çal ışt ı r ı l ır ve program ın ç ı kt ı s ı olarak verim haritas ı, verimin standart sapmas ın ı gösteren harita elde edilir. Sonuç Bu yöntemle ilgili yukar ıdaki INF dosyas ı örneğinde gerekli bilgileri verilen tarla için elde edilen verim haritalar ı Şekil 4, 5, 6 ve 7'de verilmi ştir. Şekil 4 deki harita ham verilere aittir. Şekil 5 de ise seçilen ızgara (grid) büyüklü ğüne göre hesaplanm ış verilerin dizili ş i görülmektedir. Şekil 6 ve Şekil 7 de ise geli ştirilmiş bulunan bilgisayar program ı arac ı l ığı ile elde edilen verim harita ı ve verimin standart sapmas ı n ın haritas ı görülmektedir. Bu çal ışmada bir verim haritas ın ı n oluşturulmas ı için biçerdöver üzerinde bulunan sistemler ve bu sistemlerin çal ışmas ı aç ıklanm ışt ır. Ayr ıca paket program ı n kullan ıc ılara haz ır olarak verdi ği verim haritas ı n ı n haz ı rlanma teknikleri üzerinde durulmu ştur.

6 AKDEM İ R, B. ve S. BLACMORE, "Verim haritas ı haz ı rlama üzerine bir ara şt ı rma" O O. Cr V.-.-t-it +-"-* M ı r *-.-W ı + ı., H+ ı ı Şekil 4. Biçerdöverin kaydetti ği ham verim de ğerleri m M _ m Şekil 5. Seçilen boyutlardaki ızgaralara göre verim de ğerlerinin görünümü Win heat yield rnap R35 fi RORRENDEGA D FAR 2000 ez6; 6. TYPo>. Wırnor WttGst Vor/MY. SOO<Ono DMot Sowıl:16/09/16.99" Data hanmstod: ı nıerztıâo methods: 1) Grec ılclon on 20m Arvar~Over 20m 3) şptine srnoolhed tjn ıts; vho BI ,t!{,oo~171g.:n.l,e,m!mtk*sıe.g«10,!v Easibna (Al) ' Şekil 6. Verim haritas ı

7 44 TARIM BILIMLERI DERGISI 2004 Cilt 10, Say ı 1 Locat Standard C ıeviatirır of yleid witli data points R35 field, RORRENDEGARD FARM 2000 itıld fs Tylx, tbro ıtf- wheat vali",; Stk,N1r, Data r.own: 1G,04,19% Dote hiırve5ted. 14ta,200,9 Methe65; GriMwd {ar. ZittlF 2 Sem ıdard Din ov6r 2C)r 5) UnOr:: rı z Qii 7p73Fıri Easting (ro) ıır lam. NI (%) Şekil 7. Verimin standart sapma haritas ı Aç ı klanan bilgilerin ışığı nda görülmektedir ki verim haritas ı ile ilgili yap ılabilecek ve de ğerlendirmeye al ınabilecek verim indeks haritas ı, net gelir haritas ı, standart sapma haritas ı gibi birçok nokta vard ır. Bu haritalar ve haritalar ı haz ırlamak için kullan ı lan verilerin tümü tarlaya uygulanacak di ğer girdilerin uygulama biçimlerini, miktarlar ı n ı ve zaman ı n ı belirlemektedir Çünkü verim bitkisel üretimde kullan ılan tüm bu girdilerin bir sonucu olarak kar şı m ıza ç ı kmaktad ı r. Verim haritalar ı en az üç y ıl elde edilmeli ve sonuçlara göre de ğ işken miktarl ı uygulamalara geçilmelidir. Gerek yüzölçümü, gerek iklim özellikleri ve gerekse yeti ştirilen bitki özellikleri aç ısından tüm yanl ış politikalara kar şın, hala tar ımsal potansiyeli ile girdilerin optimum kullan ılabilmesi, en yüksek ç ı kt ı n ın elde edilebilmesi ve çevreyi koruyucu politikalar ın hayata geçirilebilmesi için hassas tar ı m tekniği, Türkiye'de ba şar ıyla uygulanabilecek bir yöntemdir. Kaynaklar Anonymous, Anonymus, Fieldstar Catalogue, ıeldstar.dk, Dronninborg Industies, Denmark. Blackmore, S. and B. C. J. Marshall, 1996, Yield mapping;errors and Algorithms, The Centre for Precision Farming, School of Agriculture Food and Environment, Cranfield University, Silsoe, Bedford, MK45 4DT, England. Blackmore, S (a). Precision Farming an Introduction (Article was on homepage of Cranfield University) Blackmore, S (b). Yield Mapping (Article on University Homepage) Centre for precision farming, Cranfield University, England ( Dampney, P., M. Froment, M. Moore, J. Stafford, P. Miller and S. Cox, Yield Mapping and Precision Farming, AGCO Limited, PO Box.62, Banner Lane Coventry C 9GF, England. Davis, G Precision Agriculture: An Introduction, Water Quality Initiative Publication:WQ450, University of Missouri, Published by University Extension. Horvick Manufacturing/Products/Precision Farming Kiri şçi, V., M. S. Keskin, M. Say and S. G. Keskin, Hassas Uygulamal ı Tar ım Teknolojisi, Nobel Yay ı n Dağıtım Ltd. Şti., Yay ı n No: 88, Ankara. Larscheid, G. and S. Blackmore, Interactions Between Farm Managers and Information Systems with Respect to Yield Mapping, Silsoe College, Cranfield University, Silsoe Bedford, MK45 DT, England. Moore, M An Investigation Into the Accuracy of Yield Maps and Their Subsequent Use in Crop Management, Ph. D. Thesis, Silsoe College, Dept. of Agric. and Biosystems Engineering, Coventry, England. Morgan, M. and D. Ess, The Precision Farming Guide for Agriculturists, Deere and Company, Molin, IL, USA. Saunders, S., G. Larscheid, S. Blackmore and J. Stafford, A method for direct comparison of differential global 3rd positioning systems suitable for precision farming, International Conference on Precision Agriculture, Precision Agriculture Center, University of Minnesota and Potash and Phosphate Inst., Minneapolis, MN, USA. İ leti şim adresi: Bahattin AKDEMIR Trakya Only. Ziraat Fak. Tar ım Makinalar ı Tel: O bakdemir@tu.tzteduir Bölümü-Tekirda ğ