OECD Ülkelerinde Demografik Eðilimler ve Muhtemel Etkileri

Transkript

1 OECD Ülkelerinde Demografik Eðilimler ve Muhtemel Etkileri Onaylayan istatistikci.com Administrator Cumartesi, 22 Aralýk 2007 Son Güncelleme Salý, 07 Ekim 2008 istatistikci.com Türkiye'nin Ýstatistik Portalý OECD Ülkelerinde Nüfus Yaþlanmasý Son yýllarda, geliþmiþ ülkelerin üzerinde tartýþtýklarý en önemli ve güncel sorunlardan biri, yaþlanma ve azalan nüfus konusudur ülkelerinin genelinde, ülkeler arasýnda demografik trend farklýlýklarý olmakla birlikte, nüfus yaþlanmakta ve nüfusun yaþ profilind önemli deðiþmeler olmasý beklenmektedir. Ülkelerin çoðunda bu süreç baþlamýþ olup, 2010 yýlýndan sonra belirginlik kazanmay baþlayacaktýr. Demografik deðiþimin en önemli kýsmý ise, yýllýk sürede olacaktýr. Bu yazýda, nüfus yaþlanmasýnýn, özellikle finansal piyasalar ve emeklilik sistemleri üzerindeki muhtemel etkileri, OECD kaynakl çalýþmalardan yararlanýlarak özetlenmeye çalýþýlacaktýr. OECD Ülkelerinde Demografik Eðilimler ve Muhtemel Etkileri Selamet Yazýcý (*) OECD Ülkelerinde Nüfus Yaþlanmasý Son yýllarda, geliþmiþ ülkelerin üzerinde tartýþtýklarý en önemli ve güncel sorunlardan biri, yaþlanma ve azalan nüfus konusud ülkelerinin genelinde, ülkeler arasýnda demografik trend farklýlýklarý olmakla birlikte, nüfus yaþlanmakta ve nüfusun yaþ profilind önemli deðiþmeler olmasý beklenmektedir. Ülkelerin çoðunda bu süreç baþlamýþ olup, 2010 yýlýndan sonra belirginlik kazanmay baþlayacaktýr. Demografik deðiþimin en önemli kýsmý ise, yýllýk sürede olacaktýr. Bu yazýda, nüfus yaþlanmasýnýn, özellikle finansal piyasalar ve emeklilik sistemleri üzerindeki muhtemel etkileri, OECD kayna çalýþmalardan yararlanýlarak özetlenmeye çalýþýlacaktýr. OECD ülkelerinde yaþanan belirgin demografik deðiþimleri özetlemek gerekirse, bunlarýn birincisi, saðlýk alanýnda meydana g geliþmelere ve hayat standartlarýnýn yükselmesine baðlý olarak, yaþam beklentisinin artmasý, yani insanlarýn daha uzun yaþamalarýdýr. Bu ise, emeklilik süresinin ve yaþlý kesimin nüfus içindeki oranýnýn artmasý anlamýna gelmektedir. Ýkinci olarak ülkelerinin hemen hemen tümünde doðum oranlarý düþmektedir. Bu da genç kesimin nüfus içindeki oranýný azaltmaktadýr. Önü

2 yýllarda, bu demografik yapýnýn devam etmesi ve hatta daha da belirginleþmesi beklenmektedir. Diðer taraftan, göçlerle meydana gelebilecek nüfus artýþlarýnýn bu temel eðilimi deðiþtirmesi beklenmemektedir. Üçüncü olarak, orta yaþ grubunda (40 arasý) bulunan baby boom nesli yaþlanmaktadýr. Önümüzdeki yýllarda, özellikle OECD ülkelerinde orta yaþ nüfu payý azalacak ve buna baðlý olarak ileri yaþ nüfusunun payý daha da artacaktýr (Tablo-1). ABD, Avustralya, Yeni Zelanda, Meksika ve Türkiye gibi istisnalar hariç, bütün OECD ülkelerinde belirgin þekilde görülen bu eð sosyal bilimcileri, ekonomistleri ve sosyal güvenlik konusunda çalýþanlarý ciddi bir þekilde endiþelendirmekte, yaþlanmanýn ve n azalmasýnýn sosyo-ekonomik yansýmalarýnýn doðuracaðý siyasal sonuçlar üzerinde düþünmeye sevketmektedir. Buna karþýlýk, bugün, özellikle AB ülkelerindeki siyaset adamlarýnýn ve hükümetlerin, bu tehlikeyi yeterince hissettiklerini ve kamuoyuna yansýttýklarýný söylemek zordur. Zira, AB geniþlemesi, delocalisation/outsourcing, iþsizlik, yabancý düþmanlýðý, yabancý iþgücünün AB ülkelerini istilasý gibi konular üzerinde yoðunlaþan mevcut gündem ile, gittik nüfusun yaþlanmasý ve azalmasýnýn doðuracaðý gelecek gündem birbirlerinden oldukça farklýdýr. Bu bakýmdan özellikle Avrupa da, fiili ekonomik-sosyal gidiþat ile politikacýlarýn söylemleri arasýnda önemli bir farklýlýk décalage mevcuttur. OECD ülkeleri arasýnda Avrupa da hala nüfus artýþý gerçek artý olan sadece Türkiye kalmýþtýr. Geliþmiþ ülkelerden is ABD nin orta ve uzun vadede hispanic/latino katkýsý ile nüfusunun artmaya devam edeceði hesaplanmaktadýr. Nüfusun Yaþlanmasýnýn Finansal Piyasalardaki Muhtemel Etkileri Nüfusun yaþ profilinde meydana gelen deðiþmeler, doðrudan ve dolaylý olmak üzere iki farklý yönden finansal piyasalarý ve fin varlýklarýn fiyatlarýný etkilemektedir. Yaþlanma ile birlikte, insanlarýn tasarruf eðilimlerinde ve yatýrým portföyü tercihlerinde deð olmaktadýr. Bu deðiþiklikler, finansal varlýklarýn fiyatlarýný doðrudan etkileyebilmektedir. Ayrýca yaþlanmanýn, ekonomik büyüm kamu finansmaný ve diðer ekonomik deðiþkenler üzerinde de bazý olumsuz etkileri olmaktadýr. Ekonomik faaliyetlerin odaðýnda yer alan finansal piyasalarýn, bu olumsuzluklardan dolaylý olarak etkilenmesi de muhtemel görülmektedir. Teoride, tasarruf eðilimi en yüksek olan kesim, orta yaþ kesimidir. Orta yaþ kesiminin payý ile tasarruf oranlarý arasýndaki güçl pozitif iliþki ve yaþlý kesimin nüfus içindeki oranýnýn yüksek olduðu ülkelerde tasarruf eðiliminin düþüklüðü, yapýlan ampirik çalý desteklenmektedir. Tasarruf davranýþýnýn yaþla olan bu iliþkisinden dolayý, yaþlanmanýn finansal varlýklarýn fiyatlarý üzerinde etkilerinden bahse doðaldýr. Bu baðlamda, iki önemli demografik geliþme dikkat çekmektedir. Bunlardan birincisi, baby boomer lar orta yaþlarýna vardýklarýnda tasarruf, doðal olarak yükselme eðiliminde olmaktadýr ve finansal varlýklara yönelik talep artýþý, fin varlýk fiyatlarýnda yukarý doðru baský oluþturabilmektedir. Hisse senedi piyasalarýnda 1990 lý yýllarda yaþanan patlama bazý çalýþmalarda bu tür baskýlarýn bir sonucu olarak görülmektedir. Bu yüksek oranlý orta yaþ kesimi, en yüksek gelir kazandý yaþ dönemine girince ve emeklilik için tasarruf etmeye baþlayýnca, daha riskli portföylere de yatýrým yapmaya baþlamýþlardýr. Z çalýþarak yüksek gelir kazandýklarý orta yaþ dönemlerinde, hisse senetlerinde meydana gelebilecek düþmeleri daha kolay telafi edebilme olanaðýna sahip olmuþlardýr. Ýkinci olarak, baby boom neslinin emeklilik dönemine girmesi ile birlikte, finansal birikimlerinin en azýndan bir kýsmý için bu kiþiler, net satýcý durumuna gelecek ve böylece finansal varlýklarýn fiyatlarýnda aþaðý yönlü bir baský oluþmas olacaklardýr. Bu olay literatürde asset meltdown hypothesis olarak adlandýrýlmaktadýr. Sonraki nesillerin

3 baby boom neslinden sayýca daha az olduðu gerçeði, fiyatlarda aþaðýya doðru bir hareketi teorik olarak mümkün kýlmaktadýr. Bundan, özellikle hisse senedi piyasalarýnýn etkilenmesi ve ayný zamanda, bono gibi fiyat kararsýzlýðý daha az ola yatýrým araçlarýna da bir yöneliþin olmasý beklenmektedir. Bununla birlikte, yaþlanmanýn, finansal varlýklarýn fiyatlarýnda yapacaðý bu muhtemel etkinin belirsiz olduðu ve aþaðýda sýral çeþitli faktörlerin tesiri ile bu etkinin ortadan kaldýrýlabileceði veya hafifletilebileceði de ifade edilmektedir. Bazý çalýþmalarda ileri sürülen söz konusu karþýt görüþler þunlardýr: Birinci olarak, piyasalarýn, demografik deðiþimlere ve so gelirlere iliþkin bilgileri, þimdiden aþamalý olarak finansal varlýklarýn fiyatlarýna yansýtacaðý savunulmaktadýr. Bunun aksini düþ ancak, finansal piyasalarýn iþleyiþinde bazý noksanlýklarýn bulunduðunu kabul etmekle mümkün olmaktadýr. Ýkinci olarak, artan yaþam beklentisi ve emeklilerin belirsiz olan hayat sürelerinin tümü için yeterli tutarda varlýk bulundurma eðilimleri nedeni ile, varlýklarýn elden çýkarýlmasýnýn daha yavaþ olabileceði ve bu olayýn daha ileri yaþlarda baþlayabileceði ifa edilmektedir. Ayrýca, sonucu ne kadar etkilediði tartýþmalý olmakla birlikte, emeklilerin, yakýnlarýna miras býrakma isteklerinin d ayný durumu pekiþtirebileceði ileri sürülmektedir. Üçüncü olarak, tasarruflarýn kurumsallaþtýrýlmasýnýn da (hayat sigortasý, özel emeklilik fonlarý vb.) emeklilerin finansal varlýk hýzda elden çýkarabileceðini belirleyici bir rolü bulunmaktadýr. Bazý ülkelerde yasal düzenlemeler, toplu emeklilik ödemelerini sýnýrlandýrmakta veya toplu ödemelere izin vermemektedir. Bu ise, varlýklarýn elden çýkarýlmasý süresini oldukça uzatabilmekt Tanýmlanmýþ fayda esaslý (defined benefit-db schemes) programlarýn, tanýmlanmýþ katký esaslý (defined contribution-dc schemes) sistemlerden daha geliþmiþ olduðu ülkelerde, toplu ödemeden ziyade kalan hayat süresince düzenli emeklilik maaþý ödemesi benzer bir hafifletici etkiye sahiptir. Dördüncü olarak, son dönemlerde yaþanan, finansal piyasalarýn deregülasyonu ve liberalizasyonu, uluslararasý sermaye hareketliliðini artýrmýþ bulunmaktadýr. Bu ise, yerel varlýk fiyatlarý ile yerel demografik geliþmeler arasýndaki baðý zayýflatmakta finansal varlýklarýn fiyatlarý üzerinde bu sebeple oluþabilecek muhtemel etkileri hafifletmektedir. Beþinci olarak, tarihsel veriler, demografik geliþmeler ile finansal varlýklarýn fiyatlarý arasýndaki güçlü iliþkiye yönelik varsayým sadece sýnýrlý bir destek vermektedir. Ancak, yukarýda ifade edilen karþýt görüþler tamamen dikkate alýnsa bile, hisse senedinden sabit getirili yatýrým araçlarýna do aþamalý bir geçiþin yaþanmasý muhtemel görülmektedir. Bu durum, þirketlerin sermaye artýrýmýnda, artan bir þekilde sermaye piyasalarýna baðýmlý hale geldiði bir ortamda, þirketlerin finansmaný açýsýndan önemli anlamlar taþýyabilir. Finansal piyasalar, son 30 yýlda, artan bir þekilde globalleþmiþtir. Büyük finansal oyuncular portföylerini, ülkeler arasýnda serbe yönlendirebilmekte ve ulusal piyasalarda meydana gelen geliþmeler, dünya finansal piyasalarýnca yakýndan takip edilmektedir. Bu bakýmdan, nüfus yaþlanmasýnýn geliþmiþ ülkelerin finansal piyasalarýnda doðuracaðý muhtemel etkilerin, ülkemizin ve diðer geliþmekte olan ülkelerin finansal piyasalarýnda bazý yansýmalarýnýn olmasý ve bu piyasalara yönelik ilginin artmasý doðal karþýlanmalýdýr. Konunun bu bakýmdan da yakýndan takip edilmesinde yarar görülmektedir.

4 Nüfusun Yaþlanmasýnýn Emeklilik Sistemleri Üzerindeki Etkileri OECD ülkelerinde doðurganlýk oranlarý son 30 yýlda önemli düþüþler göstermiþtir yýlýnda ortalama oran kadýn baþýna Bu oran 2.1 olan nüfus ikame oranýnýn oldukça altýndadýr. Diðer taraftan, yaþam beklentisi de, saðlýk alanýnda meydana gelen geliþmelere ve hayat standartlarýnýn yükselmesine paralel olarak önemli oranda artmýþtýr (Tablo-2). Doðurganlýk oranlarýnýn d ve yaþam sürelerinin artmasý ile birlikte, özellikle G-7 ülkelerinde baðýmlýlýk oranlarýnda önemli artýþlar olacaktýr (Tablo-3). Nü düþük olan veya nüfusu azalan Japonya, Ýtalya ve Almanya gibi ülkelerde durum daha vahim görünmektedir. Halen çalýþma yaþ iki kiþiye bir baðýmlý düþmesine karþýn, 2050 yýlýndan sonra bu iliþki bire bir olacaktýr. Tablo-3: G-7 ülkelerinde baðýmlýlýk oranlarý Ülke Baðýmlýlýk Oraný (%) (tahmini) ABD 51,7 61,0 Kanada 46,2 69,8 Ýngiltere 53,6 65,0 Fransa 53,4 73,3 Almanya 46,8 75,7 Japonya 46,6 98,4 Ýtalya 47,9 90,1 Kaynak: Birleþmiþ Milletler

5 Bu demografik deðiþimler, sosyal güvenlik sistemleri ve kamu finansmaný üzerindeki yüklerin artmasýna yol açmaktadýr. Bu deðiþimler, klasik emeklilik sistemlerinin (PAYG) sürdürülebilirliði ve yaþlanan nüfus için yeterli düzeyde emeklilik geliri saðlanma bakýmýndan çeþitli olumsuz ekonomik etkileri de beraberinde getirmektedir. Sosyal güvenlik sistemleri daha kapsayýcý ve cöme olan ülkelerde, karþýlaþýlacak mali sorunlar daha büyük boyutlarda hesaplanmaktadýr. Gerekli önlemler öncelikli olarak alýnmad takdirde, önümüzdeki yýlda emekli olacak kesimlerin, emeklilikle ilgili sorunlarý daha da büyüteceði ve buna baðlý olarak sosyal kriz riskinin artacaðý ifade edilmektedir. Aslýnda, yaþlanma, OECD ülkelerindeki pek çok emeklilik reformunun en önemli teþvik edici faktörlerinden biri olmuþtur. Pek ç ülkede reformlar yapýlmýþ olmasýna karþýn hala, gerekli tüm önlemlerin alýndýðý konusunda þüpheler bulunmaktadýr. Reformla tamamlanmasýnda, sendikalarýn ve halkýn tepkileri, siyasi açýdan caydýrýcý rol oynamaktadýr. OECD tarafýndan yapýlan deðerlendirmelerde, nüfus yaþlanmasýnýn emeklilik sistemleri üzerindeki etkilerini azaltmaya yönelik olarak yapýlacak politik reformlarýn, aþaðýda belirtilen dört ana amaca hizmet etmesi gerektiði vurgulanmaktadýr. 1- Çalýþma yaþý nüfusunun artýrýlmasý: Ýþgücüne eklenen genç nüfusun, göçmenlerle veya doðurganlýktaki yükseliþle artýrý 2- Çalýþma hayatýnýn uzatýlmasý: OECD ülkelerinde çalýþma yaþýndaki nüfusun ortalama olarak %35 i istihdam edilmemektedir. Bu nüfusun büyük çoðunluðu, çalýþmak istese de, istatistiksel olarak aktif olmayan nüfus olarak sýnýflandýrýlmaktadýr. Halbuki, yaþý ilerlemiþ kimselerin ve özürlülerin istihdam oranýný artýrma ve çalýþma hayatýný uzatma o Çalýþma saatleri ve çalýþma süreleri konusunda ülkeler arasýnda önemli farklýlýklar bulunmaktadýr. Ayrýca, fiili emeklilik yaþý, s emeklilik yaþýnýn altýnda olmaktadýr. Erken emekliliðe iliþkin teþviklerin yeniden deðerlendirilmeye ihtiyacý vardýr. Çalýþma hay uzatýlmasý ve emeklilik geliri alýnan sürenin kýsaltýlmasý gerekmektedir. 3- Emeklilik kazanýmlarýnýn azaltýlmasý: Pek çok ülke emeklilik kazanýmlarýnda önemli kýsýntýlar yapmakla birlikte bazý ülke gerçekci olmayan düzeylerde emeklilik ödemeleri yapýlmaktadýr. Pek çok ülkede, emeklilik ödemelerine iliþkin parametrelerin yeniden gözden geçirilmeye ihtiyacý vardýr. 4- Emeklilik geliri kaynaklarýnýn çeþitlendirilmesi: Özel emeklilik fonlarýnýn kamu programlarýný tamamlayacak þekilde geliþtir son yýllarda sýklýkla vurgulanmakta ve desteklenmektedir. Ancak bunun, iyi bir düzenleme alt yapýsý ve etkin finansal piyasalarla da desteklenmesi gerekmektedir. Bu konuda özenli davranýlmasýný gerektiren sebepler vardýr. Zira, özel emeklilik sistemleri de bir dizi önemli sorunla ve zorluklarla karþý karþýya bulunmaktadýr. Bunlarýn baþlýcalarý aþaðýda sýralanmaktadýr. Birinci olarak, pek çok OECD ülkesinde özel emeklilik fonlarýna katýlým hala düþük düzeydedir. Katýlýmcýlar daha çok yüksek grubundan olduðundan dolayý, düþük gelir grubundakiler, saðlanan vergi avantajlarýndan yararlanamamaktadýr. Özel emekliliðin artýrýlmaya çalýþýlýrken, yaþlý nüfusun yoksulluðunu azaltmaya yönelik amaca zarar verilmemelidir. Ýkinci olarak, son üç yýlda, þirketlerin özel emeklilik fonlarýnda ortaya çýkan büyük fon açýklarý önemli bir endiþe konusu olma 2003 yýlýnda söz konusu fon açýklarýnýn, dünya genelinde 1 trilyon dolara yakýn olduðu hesaplanmaktadýr. Bu durum, emeklilik ilgili olasý bir sosyal krizin de habercisi olabileceðinden dolayý üzerinde önemle durulmasý gereken bir konudur.

6 Finansal piyasalarda yaþanan olumlu geliþmeler, özel emeklilik fonu varlýklarýnda bir artýþa ve dolayýsýyla fon açýklarýnda bir azalmaya yol açmakla birlikte, pek çok yapýsal sorun hala mevcudiyetini korumakta ve fon açýklarý ile ilgili endiþeler, üç önemli yönelim nedeniyle artacak gibi gözükmektedir. Bu yönelimler þunlardýr: 1- Emeklilik fonu taahhütlerine iliþkin þirket kayýtlarýnýn, çok þeffaflaþtýrýlmasý yönünde artan bir uluslararasý baský bulunmaktadýr; 2- Pek çok ülkede mortalite tablolarý, güncelliðini yit yaþam beklentilerinde son yýllarda meydana gelen artýþlarý yansýtmamaktadýr; 3- Sosyal güvenlik sistemlerinde yapýlan reformlar, gelecekte emekli olacaklar için ikame oranlarýnda indirime yol açmaktadýr. Bu da hanehalklarýnýn, temel emeklilik gelirlerini tamamlamak için artan bir þekilde özel emeklilik fonlarýna baðýmlý hale gelecekleri anlamýný taþýmaktadýr. Üçüncü olarak, pek çok ülkede, tanýmlanmýþ fayda esaslý programlardan (DB schemes) tanýmlanmýþ katký esaslý programla schemes) doðru bir geçiþ yaþanmaktadýr. Ancak bu geçiþ beraberinde, yatýrým risklerinin, sponsor þirketlerden finansal eðitimi yetersiz sýradan vatandaþa transfer edilmesini de öngörmektedir. Dördüncü olarak, baby boom neslinin emeklilik dönemine girmesi ile birlikte, finansal varlýklarýn fiyatlarýnda beklenen düþüþten (asset meltdown hypothesis), yukarýda ifade edildiði üzere, özellikle hisse senedi piyasalarýnýn etkilenmesi öngörülmektedir. Bu durum, en iyi yönetilen yatýrým fonlarýnýn bile sýkýntýya düþmesine ve çok sayýda yatýrýmcýnýn yeterli em saðlayamamasýna yol açma tehlikesi taþýmaktadýr. Gelecekte emekli olacaklarýn, genel olarak, kamu sosyal güvenlik sistemlerinden alacaklarý gelirin küçülmesi nedeniyle, bu durum özellikle kaygý verici hale gelmektedir. Diðer taraftan, demografik deðiþimlerin, iþgücü arzýna da önemli etkileri olacaktýr. Çalýþma süresi artýrýlmadýðý veya göçmen saðlanmadýðý takdirde, pek çok OECD ülkesinde iþ gücünde belirgin azalma olmasý beklenmektedir. Bu baðlamda, sermaye birikiminde ve ekonomik büyümede de yavaþlama olmasý beklenmektedir. Sonuçta, farklý zamanlarda meydana gelmekle birlikte, OECD ülkelerinin tümünde, kayda deðer sosyal, ekonomik ve siyasi sonuçlar doðurabilecek önemli demografik deðiþimler yaþanmakta ve ülkeler, bu deðiþimlerin öngörülebilen etkilerini azaltmak yö çeþitli önlemler almaktadýr. Yaþanan demografik deðiþimlerin, ekonomik faaliyetler üzerindeki muhtemel etkileri, belli ölçüde öng olmakla beraber, piyasalarýn davranýþýna, uygulanan politikalara ve reform programlarýna da baðlý olarak zaman içinde deðiþke gösterebilecektir. Türkiye nin Durumu Konuya ülkemiz açýsýndan bakýldýðýnda, Türkiye nin nüfus yapýsý itibari ile henüz diðer OECD ülkelerinin sorunlarýyla söylenebilir. Ancak, orta/uzun vadede bu sorunlarýn aynýlarýný yaþayacaðýmýzdan, gerekli siyasi kararlarýn þimdiden alýnmasý diðer ülkelerde görülen mevcut sorunlarýn Türkiye de tekrarlanmasýnýn etkileri azaltýlabilir. Türkiye de sosyal güvenlik sisteminin, hizmet düzeyi açýsýndan yetersiz olduðu ve toplumun tümüne yaygýnlaþtýrýlama bir gerçektir. Henüz genç bir toplum olmamýza raðmen, sistemin, 1990 larýn baþýnda hýzla bozulan mali dengesi, ekonom istikrarý bile tehdit eden boyutlara ulaþmýþ ve finansman açýklarýnýn GSMH içindeki payý, 1999 yýlýnda %3,7 ye yükselm

7 Ülkemizde sosyal güvenlik sistemindeki sorunlar, diðer OECD ülkelerinin aksine demografik kökenli olmaktan çok, uzun dönem aktüeryal dengelerin yeterince gözetilmemesi, kurumsal yetersizlikler, yönetim bozukluklarý, suistimaller, politik müdahaleler ve populizmden kaynaklanmýþtýr. Kayýtdýþý istihdamýn yüksekliði, prime esas kazanç sýnýrlarýnýn düþüklüðü, düþük prim/tahsilat oraný (emekli sayýsýnýn çalýþan sigortalý sayýsýna oraný), erken yaþta emeklilik uygulamalarý, emekli maaþlarýnýn resmi eme beklenmeden hemen ödenmesi, primi alýnmadan yapýlan sigorta ödemeleri, prim gelirleri ile ödenen aylýklar arasýndaki iliþkinin zayýflýðý vb. sorunlar, sistemin, sýklýkla ifade edilen sorunlarý arasýnda yer almaktadýr. Mevcut sorunlarýn çözümü baðlamýnda, uzun dönemli aktüeryal dengelerin yeniden tesisini ve kurumsal etkinliði geliþtirmeyi amaçlayan kapsamlý bir sosyal güvenlik reformu 1999 yýlýndan itibaren hayata geçirilmeye baþlanmýþtýr. Ayrýca, mevcut sosya güvenlik sistemini tamamlayýcý olarak tasarlanan Bireysel Emeklilik Sistemi de 2003 yýlý sonunda uygulanmaya baþlamýþtýr. Yapýlan bu reformlarýn sonuçlarý, özellikle mali açýdan, zamanla alýnacak olmakla birlikte, reform sürecinin devam etmesi gerek ve sistemin, emeklilik programlarýnýn çok uzun vadeli sonuçlar doðurduðu dikkate alýnarak, en az yýllýk hedefler ve dengeler gözetilerek yenilenmesi gerektiði düþünülmektedir. Türkiye bugün, geliþmiþ ülkelerle kýyaslandýðýnda oldukça genç bir nüfusa sahiptir. Ancak ülkemizde de, geliþmiþlik düzeyi ar beklentisi artmakta, doðurganlýk ve nüfus artýþ hýzý azalmaktadýr. Bu nedenle, emeklilik yaþýnýn yükseltilmesi baþta olmak üz emeklilikle ilgili tüm parametrelerin ve devlet baba anlayýþýna dayalý cömert uygulamalarýn, þartlar aðýrlaþmada geliþmiþ OECD ülkelerinin yaþamakta olduklarý yaþlanma sürecinden ve tecrübelerinden (best practices) de yararlanýlarak þimd ve süratle yeniden gözden geçirilmesinde büyük yarar bulunmaktadýr. Bu baðlamda, Bireysel Emeklilik Sisteminin kurulmuþ olma ve baþarýyla uygulanmasý doðru yönde atýlmýþ bir adýmdýr. Kaynaklar 1. Ageing and Financial Markets, Financial Market Trends, OECD, Mart Donald J. Johnston (OECD Genel Sekreteri), The Challenges of Population Ageing, FRB Kansas City Annual Symposium da yapýlan konuþma metni, 28 Aðustos OECD in Figures, Tablo-1: OECD ülkelerinde nüfus ve yaþ daðýlýmý Ülke Nüfus 2003 Bin Artýþ Oraný % Nüfusun Yaþ Daðýlýmý Toplam nüfus içindeki % pay 15 altý arasý 65 ve üstü Almanya ,1 14,7 66,7

8 18,6 ABD ,0 20,9 66,8 12,3 Avustralya ,1 20,0 67,2 12,8 Avusturya ,2 16,5 67,9 15,5 Belçika ,4 17,5 65,6 17,0 Çek Cumh ,0 15,4 70,7 13,9 Danimarka ,2 18,8 66,3 14,9 Finlandiya ,2 17,7 66,8 15,5 Fransa ,7 18,7 65,0 16,2

9 Hollanda ,5 18,6 67,6 13,8 Ýngiltere ,4 18,9 65,5 15,6 Ýrlanda ,9 21,0 67,9 11,1 Ýspanya ,6 14,5 68,6 16,9 Ýsveç ,4 17,9 64,9 17,2 Ýsviçre ,7 16,2 67,8 16,0 Ýtalya ,0 14,4 67,5 18,2 Ýzlanda 289 0,6 22,7 65,5 11,7

10 Japonya ,1 14,0 66,9 19,0 Kanada ,9 18,3 68,9 12,8 Kore ,6 20,3 71,4 8,3 Lüksemburg 452 1,7 18,8 67,2 14,0 Macaristan ,3 16,2 68,5 15,3 Meksika ,3 32,1 61,9 6,0 Norveç ,6 19,9 65,3 14,8 Polonya ,1 17,5 69,6 12,9

11 Portekiz ,7 16,0 67,6 16,3 Slovakya ,0 18,4 70,1 11,5 Türkiye ,6 29,4 65,0 5,6 Yeni Zelanda ,8 22,1 66,0 11,9 Yunanistan ,3 16,8 66,4 16,8 G ,6 17,9 66,7 15,4 AB ,5 16,5 66,5 17,0 OECD ,7 19,9 66,6 13,6

12 Kaynak: OECD Tablo-2: OECD ülkelerinde doðurganlýk ve hayat beklentisi Ülke Doðurganlýk Oraný[i] 2002 Hayat Beklentisi Yýl Doðumda 65 yaþýnda Kadýn Erkek Kadýn Erkek Almanya 1,31 81,3 75,6 19,6 16,0 ABD 2,03 79,8 74,4 19,4 16,4 Avustralya 1,75 82,6 77,4 20,8 17,4 Avusturya 1,40 81,7 75,8 19,7 16,3 Belçika 1,62 81,1 75,1 19,7

13 15,8 Çek Cumh. 1,17 78,7 72,1 17,4 14,0 Danimarka 1,72 79,5 74,8 18,3 15,4 Finlandiya 1,72 81,5 74,9 19,6 15,8 Fransa 1,89 82,9 75,6 21,3 16,9 Hollanda 1,73 80,7 76,0 19,3 15,6 Ýngiltere 1,64 80,4 75,7 18,9 15,7 Ýrlanda 1,97 80,3 75,2 18,6 15,3 Ýspanya 1,25 83,1 75,7 20,4 16,5

14 Ýsveç 1,65 82,1 77,7 20,0 16,9 Ýsviçre 1,40 83,0 77,8 21,0 17,4 Ýtalya 1,26 82,9 76,8 20,4 16,5 Ýzlanda 1,93 82,3 78,5 20,3 17,6 Japonya 1,33 85,2 78,3 23,0 18,0 Kanada 1,50 82,2 77,1 20,6 17,1 Kore 1,17 80,0 72,8 18,4 14,6 Lüksemburg 1,63 81,5 74,9 19,9 15,9

15 Macaristan 1,30 76,7 68,4 17,0 13,1 Meksika 2,40 77,1 72,1 18,5 17,0 Norveç 1,75 81,5 76,4 19,7 16,2 Polonya 1,24 78,7 70,4 17,9 14,0 Portekiz 1,47 80,5 73,8 19,0 15,6 Slovakya 1,19 77,8 69,9 17,0 13,3 Türkiye 2,61 70,9 66,2 14,3 12,7 Yeni Zelanda 1,90 80,9 76,0 19,8 16,5

16 Yunanistan 1,25 80,7 75,4 18,7 16,3 Kaynak: OECD [i] yaþ arasý kadýn baþýna ortalama çocuk sayýsý. i. (*) Ekonom Müþaviri, OECD Daimi Temsilciliði ii. Baby boom genel anlamda, yýllýk doðum sayýsýnda önemli ve bir kaç yýl sürekli bir artýþýn oldu tanýmlanmaktadýr. Ýkinci Dünya Savaþýnýn hemen sonrasýnda Japonya da, daha sonra ABD ve Avrupa da bu tü artýþlar olmuþtur. ABD deki baby boom en çok vurgulananýdýr. iii. G-7 ülkelerinin çoðunda 2010 yýlýndan sonra, ABD de 2020 yýlýnda tahmin edilmektedir. iv. Bu baðlamda yanýtý aranmasý gereken sorulardan biri de, demografik geliþmeler ve bunlarýn tasarruf davranýþý etkilerinin finansal varlýklarýn fiyatlarýna halihazýrda yansýyýp yansýmadýðý veya ne derece yansýdýðýdýr; eðer yansýmamýþs varlýklarýn fiyatlarý üzerindeki bu baskýlarýn ne kadar süratle sonuç vereceðidir. v. Doðurganlýk oraný, yaþ arasý kadýn baþýna ortalama çocuk sayýsý olarak tanýmlanmaktadir. vi. Baðýmlýlýk oraný, 15 yaþ altý nüfusla 64 yaþ üzeri nüfusun arasý nüfusa bölünmesi þeklinde tanýmlanmak vii. Avusturya da 50 yaþýn üzerindeki her iki kiþiden birisi maluliyet nedeniyle emekli olmaktadýr. Norveç&rsqu maluliyet nedeniyle yapýlan ödemeler, iþsizlik sigortasý için yapýlan ödemelerin 12 katýdýr. viii. ix. Ýspanya, Avusturya, Ýtalya, Fransa, Almanya da ikame oranlarý OECD ortalamasýnýn üzerindedir. x. Türkiye de 1992 yýlýnda 3,5 olan doðurganlýk oraný, 1998 yýlýnda 2,6 ya düþmüþtür. Hacettepe N Ensititüsünce, 2003 yýlýnda bu oranýn 2,2 ye düþtüðü hesaplanmaktadýr. xi yaþ arasý kadýn baþýna ortalama çocuk sayýsý.

17