International Journal of Languages Education and Teaching

Transkript

1 ISSN: , Mannheim GERMANY p EVALUATION OF GRADUATE THESES ON THE USE OF DRAMA METHOD IN TEACHING TURKISH TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE DRAMA YÖNTEMİNİN KULLANILMASI ÜZERİNE YAPILAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 1 Ömer Tuğrul KARA 2 & Başak Karakoç ÖZTÜRK 3 ABSTRACT Through constructivist education, methods making students active and letting them learn by doing and experiencing were given more room. One of these methods is drama. Regarding its educational aspect, drama is the animation of a part or the whole of life conducted through theatre techniques, initially by improvisation and role-playing in a classroom environment. Drama method is employed actively in teaching Turkish, teaching basic language skills, teaching grammar, development of vocabulary, creativity and imagination. Drama is titled as animation in Turkish curriculum and is given a significant place among the methods in the curriculum. Though, in the course of restructuring of Education faculties, the studies in the area were limited, nowadays graduate studies for drama have increased significantly. In this research, it was aimed to examine the Master and Doctoral theses conducted between the years which are related to teaching Turkish and drama, in terms of various variables. With this respect, 57 graduate theses have been examined. The study is based on document analysis research method having a resource to qualitative research design. The data have been achieved by means of browsing the National Thesis Centre of the Board of Higher Education Data Base. With this study, in terms of which variables the drama is referred in the theses has been revealed and consequently recommendations have been made for the areas in which drama could be used. Key Words: Turkish education, drama, master thesis, doctorate thesis, postgraduate. ÖZET Yapılandırmacı eğitimle birlikte öğrenciyi aktif kılan, yaparak-yaşayarak öğrenmeyi sağlayan yöntemlere daha fazla yer verilmeye başlanmıştır. Sözü edilen yöntemlerden biri de dramadır. Eğitici yönüyle drama, yaşamın bir bölümünün ya da tamamının başta doğaçlama ve rol oynama teknikleri olmak üzere farklı tiyatro tekniklerinden yararlanarak sınıf ortamında canlandırılmasıdır. Türkçe öğretiminde temel dil becerilerinin kazandırılmasında, dil bilgisi öğretiminde, söz varlığının zenginleştirilmesinde, yaratıcılık ve hayal gücünün geliştirilmesinde drama yöntemi aktif olarak kullanılmaktadır. Drama, Türkçe dersi öğretim programında canlandırma şeklinde isimlendirilmiş ve programdaki yöntemler içerisinde önemli bir yere konmuştur. Eğitim fakültelerinin yeniden yapılandırılması sürecinde bu alanda yapılan çalışmalar sınırlıyken günümüzde dramaya yönelik lisansüstü çalışmalar artmıştır. Bu araştırmada, yılları arasındaki Türkçe öğretimi ve drama ilişkili yüksek lisans ve doktora tezlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Söz konusu tezler; tezlerin türü, yapıldığı yıl, enstitü, üniversite, çalışılan hedef kitle, yöntem, tezlerin dramayla ilişkilendirildiği konular, yürütüldükleri iller ve tezlerin başlıklarında dramaya isim verme açısından değerlendirilmiştir. Bu bağlamda toplam 57 lisansüstü tez incelenmiştir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılmış, veriler Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanından tarama yapılarak elde edilmiştir. Bu çalışmayla birlikte Türkçe öğretiminde dramanın bir yöntem olarak hangi değişkenler açısından ele alındığı ortaya konmuş, buradan yola çıkarak hangi alanlarda kullanılabileceğine yönelik önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Türkçe öğretimi, drama, yüksek lisans tezi, doktora tezi, lisansüstü. 1 Bu çalışma Nevşehir Hacı Bektaşi Veli Üniversitesi tarafından düzenlenen 1. Uluslararası Dil Eğitimi ve Öğretimi Sempozyumu nda sözlü bildiri olarak sunulmuştur. 2 Yrd. Doç. Dr., Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Türkçe Eğitimi Bölümü, tkara@cu.edu.tr 3 Yrd. Doç. Dr., Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Türkçe Eğitimi Bölümü, bkarakoc@cu.edu.tr

2 TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE DRAMA YÖNTEMİNİN KULLANILMASI ÜZERİNE YAPILAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ GİRİŞ Eğitim bilimlerinin her kademesinde olduğu gibi Türkçe öğretiminde lisansüstü çalışmaların sayısal göstergeleri sürekli artmaktadır. Çok kısa süre öncesine kadar Türkçe öğretimi alanında yapılan çalışmalar sınırlıyken bugün alanda pek çok farklı ve etkili araştırmaların yapıldığını görmekteyiz. Yapılandırmacı kuramın eğitime yansımasıyla birlikte eğitim ve öğretimde öğrencinin merkez alındığı bir anlayış benimsenmiştir. Türkçe öğretiminin etkili bir şekilde uygulanabilmesi için yapılandırmacı eğitimle uyuşan yöntemlerin kullanılması gerekmektedir. Bu yaklaşıma uygun yöntemlerin başında drama gelmektedir. Drama kavramının farklı tanımlarına rastlanmakla birlikte tam olarak Türkçe karşılığı yoktur. Drama sözcüğünün kökü Yunanca Dran dır. Dran; itmek, çekmek, yapmak, etmek, eylemek anlamlarında kullanılır. Bütün bu verilere dayanarak drama sözcüğünün, içinde eylem olan her türlü etkinliği içerdiği söylenebilir (Adıgüzel, 2007: 15). Dramanın aynı zamanda bir başka anlamı da oynamaktır (Nutku, 1990: 29.) Drama temelde duygu, düşünce ve olayların canlandırılması, yaşayarak yansıtılması ve yaşama dönüştürülmesidir. Bütün bu verilere dayanarak drama sözcüğünün içinde eylem olan her türlü etkinliği içerdiği söylenebilir (Adıgüzel, 2010: 14). YÖK ve Dünya Bankası ortak projesi olan Eğitim Fakültelerinin Yeniden Yapılandırılması Projesi yle yüksek öğretimde drama eğitimi için yapılan çalışmalar hız kazanmıştır. Bu proje sonunda Okul Öncesi Öğretmenliği ve Sınıf Öğretmenliği bölümlerinden sonra Türkçe Öğretmenliği bölümünde de farklı isimlerle drama zorunlu bir ders olmuştur (Yegen, 2004: 52). Böylece Türkçe Eğitimi Bölümlerinde de Tiyatro ve Canlandırma ismiyle zorunlu drama dersi konmuştur. Bu dersle temel tiyatro tekniklerinin yanı sıra bir yöntem olarak dramanın Türkçe eğitiminde kullanılması da öğretilmektedir. Türkçenin bir beceri dersi olduğu gerçeği düşünüldüğünde becerilerin en iyi ifade edileceği yöntemlerin başında dramanın geldiği söylenebilir. Türkçe öğretim programıyla öğrenciler etkinliklerle zenginleştirilmiş, bilgi ve becerilerini yapılandırma, hayata uyarlama imkânı bulmuşlardır. Özellikle etkinlik merkezli bir sürecin takip edilmesiyle drama yönteminin Türkçe öğretim programına uygunluğu kanıtlanmıştır. Ayrıca Türkçe öğretim programının özünde; yapılandırmacı yaklaşımla ilintili olarak ön bilgileri harekete geçirme, gelişim düzeylerini dikkate alma, etkili iletişim kurma, uygulama ve değerlendirme gibi çalışmalar; yaratıcı düşünme, eleştirel bakış açısı gibi becerilerin önem kazanması yer almıştır (Coşkun, 2007: 11). Türkçe derslerinde drama yönteminin kullanılmasıyla öğrenciler arasındaki iletişim becerileri gelişir; onların toplumsallaşmaları sağlanır. Bu sayede grup üyeleri kendi aralarında düzeyli tartışmalar yaparlar. Bunların hepsinden de önemlisi, öğrenci bu etkinlikler yardımıyla yaparak ve yaşayarak daha kalıcı öğrenmeler gerçekleştirmiş olur (Güven, 2012: 54-55) Özünde Türkçe dersi okuma, yazma, dinleme ve konuşma gibi temel dil becerilerinin geliştirilmesini amaçlamaktadır. Öğrencinin çevresiyle iletişim kurması, ana dilini anlaşılır bir şekilde kullanması, duygu ve düşüncelerini yazılı, sözlü olarak ifade edebilmesi açısından Türkçe öğretimi büyük önem taşımaktadır. Türkçe öğretiminin başarılı bir şekilde yürütülebilmesi için de uygun bir yöntemin kullanılması gerekir (Kara, 2010: 54). Drama yöntemi öğrencinin anlama ve anlatma yeteneklerini, kişiliğini daha çok geliştirir. Türkçe de her şeyden önce bir anlama ve anlatma dersi olduğuna göre, dramanın önemi kolayca anlaşılmaktadır (Karadağ ve Çalışkan, 2005: 94).

3 2232 Ömer Tuğrul KARA & Başak Karakoç ÖZTÜRK Türkçe öğretimi alanında yapılmış tezlerin analiz edilmesi; alanda araştırma yapan uzmanların konuların ve kavramların derinliği ve yaygınlığı bakımından genel bir fikir edinmeleri açısından önemlidir. Yapılandırmacı eğitim anlayışıyla birlikte Türkçe eğitiminde çağın gereklerine uygun, farklı yöntemler de kullanılmaya başlamıştır. Kara (2014) Türkçe Eğitiminde Drama Yönteminin Kullanılması Üzerine Bir Kaynakça Denemesi isimli makalesinde 2012 yılına kadar bu alanda yapılan çalışmaları kaynakça olarak sıralamıştır. Bu araştırmada Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılmasıyla ilgili toplam 152 kaynak tespit edilmiştir. Söz konusu kaynaklardan 19 u kitap, 49 u makale, 40 ı bildiri, 44 ü ise lisansüstü tezidir. Türkçe öğretiminin okul öncesinden yetişkin eğitimine kadar geniş bir yelpazeyi kapsadığını düşünürsek bu alanda drama yönteminin kullanılmasıyla ilgili pek çok lisansüstü araştırmanın yapıldığı varsayılabilir. Ancak yapılan literatür çalışmasında Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılan tezlerin çeşitli değişkenler açısından yapılmış kapsamlı bir analiz çalışmasının bulunmadığı görülmüştür. Bu eksiklikten hareketle Türkiye de Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılmış lisansüstü tezlerin; türlerine, yapıldığı yıla, bağlı bulunduğu enstitüye, üniversitesine, çalışılan hedef kitleye, yürütüldüğü ile, tez başlıklarında dramaya isim verme biçimlerine göre dağılımı nasıldır? sorusuna cevap aranmıştır. Bu sorunun cevabı ilgili literatürdeki yılları arasındaki lisansüstü tezlerin incelenmesiyle bulunmaya çalışılmıştır. Bu araştırmanın, bundan sonra yapılacak olan araştırmaların planlanmasında nasıl bir strateji izlenmesi gerektiği konusunda bir katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bu araştırmanın amacı, Türkiye de Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılan lisansüstü tezleri çeşitli değişkenler açısından inceleyerek bundan sonra yapılacak çalışmalara yeni bir bakış açısı getirebilmek ve bu alanda var olan eksikliklerin belirlenmesi yoluyla Türkçe eğitimi alanına katkı sağlamaktır. Bu amaç doğrultusunda şu sorulara yanıt aranmıştır: 1. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılan lisansüstü tezlerin türleri ve yıllara göre dağılımları nasıldır? 2. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılan lisansüstü tezlerin enstitülere göre dağılımları nasıldır? 3. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılan lisansüstü tezlerin yürütüldüğü üniversitelere göre dağılımları nasıldır? 4. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılan lisansüstü tezlerin üzerinde çalışılan hedef kitleye göre dağılımları nasıldır? 5. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılan lisansüstü tezlerde kullanılan araştırma yöntemlerine ilişkin dağılım nasıldır? 6. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılan lisansüstü tezlerin ilişkilendirildikleri konulara göre dağılımları nasıldır? 7. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılan lisansüstü tezlerin yürütüldükleri illere göre dağılımları nasıldır? 8. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılan lisansüstü tezlerin başlıklarında dramaya isim verme biçimlerine göre dağılımları nasıldır? 2. YÖNTEM

4 TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE DRAMA YÖNTEMİNİN KULLANILMASI ÜZERİNE YAPILAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Araştırma Modeli Türkiye de Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılan lisansüstü tezleri çeşitli değişkenler açısından incelemek amacıyla yapılan araştırma nitel araştırma olarak desenlenmiştir. Söz konusu lisansüstü tezlerin türü, yapıldığı yıl, enstitü, üniversite, çalışılan hedef kitle, yöntem, ilişkilendirildiği konular, yürütüldükleri iller ve tezlerin başlıklarında dramaya isim verme biçimlerine göre dağılımlarının tematik bakımdan derinlemesine incelenmesini ve yorumlanmasını amaçlayan bu araştırmada veriler nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yoluyla toplanmıştır. Doküman incelemesi, araştırılması hedeflenen olgu ya da olgular hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini kapsar. Doküman incelemesi, bir araştırma problemi hakkında belirli zaman dilimi içerisinde üretilen dokümanlar ya da ilgili konuda birden fazla kaynak tarafından ve değişik aralıklarla üretilmiş dokümanların geniş bir zaman dilimine dayalı analizini olanaklı kılmaktadır. Doküman incelemesi araştırmacının çalıştığı konuyla ilgili kişi ya da kurumlara doğrudan ulaşamayacağı durumlarda önemli bir bilgi toplama yöntemi olarak karşımıza çıkmaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 2005: ) Evren ve Örneklem Araştırmanın evrenini Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine Türkiye de yapılan lisansüstü tezler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise araştırmanın amacı doğrultusunda yılları arasında yapılan, Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Ulusal Tez Merkezi veri tabanında yer alan tezler oluşturmuştur. Dolayısıyla amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmış, ölçüt olarak tezlerin yılları arasında yapılmış olması ve Yükseköğretim Kurulu Tez Dokümantasyon Merkezi nde kayıtlı olması ölçüt olarak kabul edilmiştir. Bu bağlamda yılları arasında, Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine gerçekleştirilen toplam 57 tez örneklem kapsamına alınmıştır Verilerin Toplanması Araştırma kapsamında elde edilen veriler Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Ulusal Tez Merkezi veri tabanından elde edilmiştir yılları arasında yapılmış tezlerden öncelikle erişimine izni verilen tezler, daha sonra erişimine izin verilmeyen tezlerin yürütüldükleri üniversitelerin kütüphanelerindeki tam metinleri veya özetleri incelenmiştir. Ulaşılan tezler tez türü, yıl, enstitü, üniversite, çalışılan hedef kitle, yöntem, ilişkilendirildiği konular, yürütüldükleri iller ve tezlerin başlıklarında dramaya isim verme biçimlerine göre içerik analizi yapılarak incelenmiştir Verilerin Analizi Araştırmada ulaşılan tezler içerik analizi yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. İçerik analizi genellikle çok sayıdaki metin içeriklerinin ortak yönlerini ortaya çıkarmak amacıyla, önemli olan anlamların yapılandırılmasına ve sınıflandırılmasına yönelik, nitelden nicele doğru genelleştirmeyi sağlayan bir yorum biçimidir (Gökçe, 2006: 17-18).

5 2234 Ömer Tuğrul KARA & Başak Karakoç ÖZTÜRK İçerik analizi yapılırken verilerin kodlanmasını kolaylaştırmak amacıyla öncelikle bir tablo oluşturulmuş, araştırmanın alt amaçları doğrultusunda tabloda bazı kavramlar belirlenmiş ve yapılan içerik analizi sonucunda kavramlar doğrultusunda ulaşılan bilgiler bu tabloya aktarılmıştır. Elde edilen veriler alt amaçlar doğrultusunda belirlenen kavramlara yönelik olarak tablolaştırılmış ve verilerin frekans değerleri oluşturulmuştur. Araştırmanın geçerlik ve güvenirliğinin sağlanması için, veri analizi sürecinde oluşturulan temalar ve kodlamalar iki araştırmacı tarafından da birbirilerinden bağımsız bir biçimde kontrol edilmiş, daha sonra elde edilen kodlar ve frekans değerleri karşılaştırılmıştır. Kodlamalar arasında rastlanan küçük farklılıklar düzeltilmiş ve uzlaşma sağlanmıştır. Ayrıca üzerinde çalışılan tezler bilgisayar ortamına aktarılmış, muhtemel bir teyit incelemesi için muhafaza edilmiştir. 3. BULGU VE YORUMLAR Çalışmanın bu bölümünde Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yılları arasında yapılmış olan tezlerin türü, yapıldığı yıl, enstitü, üniversite, çalışılan hedef kitle, yöntem, ilişkilendirildiği konular, yürütüldükleri iller ve tezlerin başlıklarında dramaya isim verme biçimlerine göre dağılımlarına yer verilmiştir. Tablo 1. Türkçe Öğretiminde Drama Yönteminin Kullanılması Üzerine Yapılmış Olan Tezlerin Yıllara ve Tez Türüne Göre Dağılımı Tez Türü Yıllar Yüksek Lisans Doktora Toplam Tablo 1 incelendiğinde değerlendirilen mevcut tezlerin çok büyük bir kısmını (f=47) yüksek lisans tezlerinin oluşturduğu görülmektedir. Doktora tezi ise toplamda 10 adettir (f=10). Doktora ve yüksek lisans tezlerinin sayılarının farklılık göstermesinin nedeni üniversitelerin çoğunluğunun daha çok yüksek lisans düzeyinde eğitim vermesinden kaynaklanıyor olabilir. Bununla birlikte tez sayısı yıllara göre düzensiz bir dağılım göstermektedir. Örneğin 2011 yılında 7 tane tez yürütülürken; 2012 yılında ilgili alanda hiçbir tez çalışması yapılmamıştır.

6 TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE DRAMA YÖNTEMİNİN KULLANILMASI ÜZERİNE YAPILAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 2235 En fazla tez çalışması 2009 (f=14) yılında yapılırken; 1998, 1999, 2001 ve 2012 yıllarında Türkçe eğitiminde drama yönteminin kullanılmasıyla ilgili herhangi bir lisansüstü tez çalışmasına rastlanmamıştır. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılmış olan tezler, yapıldıkları enstitülere göre analiz edilmiştir ve sonuçlar Tablo 2 de görülmektedir. Tablo 2: Türkçe Öğretiminde Drama Yönteminin Kullanılması Üzerine Yapılmış Olan Tezlerin Enstitülere Göre Dağılımı Tez Türü Yıllar Eğitim Sosyal Sağlık Fen Toplam Bilimleri Bilimler Bilimleri Bilimleri Toplam Tablo 2 ye göre, en fazla tez sosyal bilimler enstitülerinde (f=35), en az tez ise sağlık bilimleri ve fen bilimlerinde (f=1) yapılmıştır. Eğitim bilimlerinde yapılan tezlerin sayısı ise 20 dir. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılmış olan tezler üniversiteler açısından değerlendirildiğinde ise ortaya çıkan sonuçlar Tablo 3 te sunulmuştur.

7 2236 Ömer Tuğrul KARA & Başak Karakoç ÖZTÜRK Tablo 3: Türkçe Öğretiminde Drama Yönteminin Kullanılması Üzerine Yapılmış Olan Tezlerin Üniversitelere Göre Dağılımı No Üniversite Yüksek Lisans Doktora f 1 Ankara Üniversitesi Gazi Üniversitesi Atatürk Üniversitesi Çukurova Üniversitesi Ondokuz Mayıs Üniversitesi Marmara Üniversitesi Abant İzzet Baysal Üniversitesi Selçuk Üniversitesi Kafkas Üniversitesi Dokuz Eylül Üniversitesi Adnan Menderes Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Uludağ Üniversitesi Mustafa Kemal Üniversitesi Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Muğla Üniversitesi İstanbul Kültür Üniversitesi Niğde Üniversitesi 1-1 Toplam Tablo 3 e göre, Türkiye de Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılan tezler toplam 18 üniversitede gerçekleştirilmiştir. Bu konuda en fazla tezin yapıldığı üniversiteler Tablo 3 te görüldüğü gibi Ankara Üniversitesi (f=9) ve Gazi Üniversitesi (f=8) dir. Bu üniversiteler dışında Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine lisansüstü tez yapılan üniversiteler Atatürk Üniversitesi (f=7), Çukurova Üniversitesi (f=5), Ondokuz Mayıs Üniversitesi (f=4), Marmara Üniversitesi (f=4), Abant İzzet Baysal Üniversitesi (f=3), Dokuz Eylül Üniversitesi (f=2), Kafkas Üniversitesi (f=2), Selçuk Üniversitesi (f=3), Adnan Menderes Üniversitesi (f=2), Çanakkale 18 Mart Üniversitesi (f=1), Muğla Üniversitesi (f=1), Mustafa Kemal Üniversitesi (f=1), Sakarya Üniversitesi (f=2), Uludağ Üniversitesi (f=2), Niğde Üniversitesi (f=1), İstanbul Kültür Üniversitesi (f=1) dir. Doktora düzeyinde yapılan tezler ise Ankara Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Atatürk Üniversitesi, Çukurova Üniversitesi, Dokuz Eylül Üniversitesi ve Selçuk Üniversitesi olmak üzere sadece 6 üniversitede gerçekleştirilmiştir. Tezlerin genellikle belirli üniversitelerde yoğun olarak yürütülmesinin nedeni, bu üniversitelerin gelişmiş üniversiteler olması, ilgili ana bilim dallarında öğretim üyesi sayılarının ve unvanlarının bu programları açmaya yeterli olması olabilir. Ayrıca bu üniversitelerde mevcut programların altyapılarının oturmuş olmasının da etkili olduğu düşünülmektedir. Bununla birlikte yukarıda adı geçen üniversitelerin büyük şehirlerde olmasının ve çalışma grubuna çok daha kolay ulaşılmasının söz konusu üniversitelerin sayısal olarak ön plana çıkmalarını sağladığı düşünülmektedir. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılmış olan tezler çalışılan hedef kitle açısından incelenmiş, ortaya çıkan sonuçlar Tablo 4 te sunulmuştur. Tablo 4: Türkçe Öğretiminde Drama Yönteminin Kullanılması Üzerine Yapılmış Olan Tezlerin Çalışılan Hedef Kitleye Göre Dağılımı

8 TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE DRAMA YÖNTEMİNİN KULLANILMASI ÜZERİNE YAPILAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 2237 Çalışılan Hedef Kitle f Okul Öncesi 11 İlkokul 14 Ortaokul 28 Ortaöğretim 7 Üniversite 6 * Lisansüstü tezlerdeki veriler birden fazla hedef kitle sayısı bildirebildiği için tablodaki rakamlar toplam tez sayısından farklı olabilir. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılmış olan tezlerde verilerin toplandığı örneklem veya çalışma grubuna ikisini de içerecek şekilde hedef kitle ifadesi kullanılmıştır. Değerlendirilen tezler hedef kitlesi bakımından incelendiğinde genel olarak 5 farklı grupla yürütüldüğü saptanmıştır. Tablo 4 te ifade edilen dağılıma göre, Türkçe öğretiminde drama yöntemiyle ilişkili tezler sırasıyla, en çok ortaokul (f=28), ilkokul (f=14), okul öncesi (f=11), ortaöğretim (f=7) ve üniversite düzeyindeki (f=6) hedef kitle ile gerçekleştirilmiştir. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılmış olan tezler kullanılan yöntem açısından incelenmiş ve ortaya çıkan sonuçlar Tablo 5 te gösterilmiştir. Tablo 5: Türkçe Öğretiminde Drama Yönteminin Kullanılması Üzerine Yapılmış Olan Tezlerin Araştırma Yöntemlerine Göre Dağılımı Kullanılan Yöntemler f Nicel 47 Nitel 7 Karma 3 Toplam 57 Tablo 5 te görüldüğü gibi Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılmış olan tezlerin büyük çoğunluğunda yöntem olarak nicel yöntem kullanılmış, genellikle deneysel araştırmalar yürütülmüştür. Sadece 7 tezde nitel yöntem kullanılmış, 3 tezde ise nicel yöntemin yanı sıra nitel yönteme de yer verilmiştir. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılmış olan tezler ilişkilendirildiği konular açısından gözden geçirildiğinde ise ortaya çıkan sonuçlar Tablo 6 da gösterilmiştir. Tablo 6: Türkçe Öğretiminde Drama Yönteminin Kullanılması Üzerine Yapılmış Olan Tezlerin İlişkilendirildiği Konulara Göre Dağılımı Konular f Temel Dil Becerileri 38 Yazma Eğitimi 12 Konuşma Eğitimi 11 Dinleme Eğitimi 9

9 2238 Ömer Tuğrul KARA & Başak Karakoç ÖZTÜRK Okuma Eğitimi 6 Edebî Türlerin Öğretilmesi 10 Öykü 5 Şiir 3 Roman 1 Tiyatro 1 Üst Düzey Düşünme Becerileri 7 Yaratıcı Düşünme 6 Eleştirel Düşünme 1 Dramanın Türkçe Dersi Başarısına Etkisi 5 Sözcük Dağarcığını Geliştirme /Sözcük Öğretimi 4 Dil Bilgisi Öğretimi 4 İletişim Becerileri 4 Türkçe Öğretim Yöntem ve Teknikleri 2 Dil Edinimi 1 Dil ve Anlatım Dersine Yönelik Tutum 1 İki Dillilik 1 Okul Öncesinde Dil Gelişimi 1 İşitsel Muhakeme ve İşlem Becerilerine Etkisi 1 Drama Tekniklerinin Kullanımında Karşılaşılan Problemler 1 Türk Edebiyatı Dersi Başarısına Etkisi 1 Türkçe Öğretmenlerinin Yaratıcı Drama Uygulama Yeterlilikleri 1 Sosyal Becerilerin Kazandırılması 1 * Lisansüstü tezlerdeki veriler birden fazla konu sayısı bildirebildiği için tablodaki rakamlar toplam tez sayısından farklı olabilir. Tablo 6 ya göre Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılan tezlerin büyük çoğunluğu temel dil becerileriyle ilişkilendirilmiştir (f=38). İkinci sırayı edebî türlerin öğretilmesi almaktadır (f=10). Geriye kalanlar ise sırasıyla şu konularla ilişkilidir: Üst düzey düşünme becerileri (f=7), dramanın Türkçe dersi başarısına etkisi (f=5), sözcük dağarcığını geliştirme /sözcük öğretimi (f=4), dil bilgisi öğretimi (f=4), iletişim becerileri (f=4), Türkçe öğretim yöntem ve teknikleri (f=2), dil edinimi (f=1), dil ve anlatım dersine yönelik tutum (f=1), iki dillilik (f=1), okul öncesinde dil gelişimi (f=1), işitsel muhakeme ve işlem becerilerine etkisi (f=1), drama tekniklerinin kullanımında karşılaşılan problemler (f=1), Türk edebiyatı dersi başarısına etkisi (f=1), Türkçe öğretmenlerinin yaratıcı drama uygulama yeterlilikleri (f=1) ve sosyal becerilerin kazandırılmasıdır. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılmış olan tezler yürütüldüğü iller açısından gözden geçirildiğinde ise ortaya çıkan sonuçlar Tablo 7 de gösterilmiştir.

10 TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE DRAMA YÖNTEMİNİN KULLANILMASI ÜZERİNE YAPILAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 2239 Tablo 7: Türkçe Öğretiminde Drama Yönteminin Kullanılması Üzerine Yapılmış Olan Tezlerin Yürütüldüğü İllere Göre Dağılımı No Yürütülen İl Yüksek Doktora Toplam Lisans 1 Ankara Adana Erzurum İstanbul Samsun Bursa Kars Osmaniye Aydın İzmir Çankırı Düzce Eskişehir Hatay Çanakkale Kahramanmaraş Muğla Sinop Van Konya Bolu Sakarya Mersin 1-1 Tablo 7 incelendiğinde Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılmış tezlerin en çok Ankara (f=14) da yürütüldüğü görülmektedir. Bu ilimizi sırasıyla Adana ve Erzurum (f=5), İstanbul ve Samsun (f=4) takip etmektedir. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılmış olan tezler başlıklarında dramaya isim verme biçimlerinin dağılımı açısından gözden geçirildiğinde ise ortaya çıkan sonuçlar Tablo 8 de gösterilmiştir. Tablo 8: Türkçe Öğretiminde Drama Yönteminin Kullanılması Üzerine Yapılmış Olan Tezlerin Başlıklarında Dramaya İsim Verme Biçimlerinin Dağılımı Tez Başlıklarında Dramaya İsim Verme Biçimleri f Yaratıcı Drama 28 Drama 21 Dramatizasyon 4 Eğitimde Drama / Eğitici Drama 3 Öğretim Amaçlı Drama 1

11 2240 Ömer Tuğrul KARA & Başak Karakoç ÖZTÜRK * Lisansüstü tezlerdeki veriler birden fazla drama ismi sayısı bildirebildiği için tablodaki rakamlar toplam tez sayısından farklı olabilir. Tablo 8 incelendiğinde dramayla ilgili tez başlıklarında en fazla yaratıcı drama (f=28) teriminin kullanıldığı dikkat çekmektedir. Daha sonra sırasıyla drama (f=21), dramatizasyon (f=4) ve eğitimde drama / eğitici drama (f=3) ve öğretim amaçlı drama (f=1) terimlerinin kullanıldığı görülmektedir. 4. SONUÇ Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yılları arasında yapılmış lisansüstü tez sayısı 57 dir. Bu tezlerin 47 si yüksek lisans, 10 u ise doktora tezlerinden oluşmaktadır. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılan tez sayılarının hem yüksek lisans hem de doktora düzeyinde yıllara göre arttığı görülmektedir. Son 5 yılda ( ) yapılan tez sayısı, daha önceki dönemlerde yapılan ( ) tezlerden daha fazladır. Bu durum, yılları arasında araştırmacıların drama yönteminin kullanılmasına yöneldiğini göstermektedir. Yapılan tezlerin enstitülere göre dağılımları göz önünde bulundurulduğunda en fazla tezin sosyal bilimler (f=35) ve eğitim bilimleri enstitülerinde (f=20) yapıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca çalışmada, eğitim bilimleri enstitülerinde yapılan tezlerin yıllara göre artış gösterdiği belirlenmiştir. En az tez ise sağlık bilimlerinde (f=1) ve fen bilimlerinde (f=1) yapılmıştır. Ayrıca eğitim bilimleri enstitülerinde yapılan tezlerin yıllara göre artış gösterdiği saptanmıştır. Özellikle 2012 den itibaren tüm tezlerin eğitim bilimlerinden yapıldığı görülmüştür. Türkiye de Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılmış tezler toplam 18 üniversitede gerçekleştirilmiştir. En fazla tez Ankara Üniversitesi (f=9), ve Gazi Üniversitesinde (f=8) yürütülmüş, bunları sırasıyla Atatürk Üniversitesi (f=7), Çukurova Üniversitesi (f=5), Ondokuz Mayıs Üniversitesi (f=4), Marmara Üniversitesi (f=4), Abant İzzet Baysal Üniversitesi (f=3), Dokuz Eylül Üniversitesi (f=2), Kafkas Üniversitesi (f=2), Selçuk Üniversitesi (f=3), Adnan Menderes Üniversitesi (f=2), Uludağ Üniversitesi (f=2), Çanakkale 18 Mart Üniversitesi (f=1), Muğla Üniversitesi (f=1), Mustafa Kemal Üniversitesi (f=1), Sakarya Üniversitesi (f=1), İstanbul Kültür Üniversitesi (f=1) izlemiştir. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılmış olan tezler verilerin toplandığı hedef kitle bakımından incelendiğinde tezlerin genel olarak 5 farklı grupla yürütüldüğü ortaya çıkmıştır. Söz konusu tezler sırasıyla, en çok ortaokul (f=28), ilkokul (f=14), okul öncesi (f=11), ortaöğretim (f=6) ve üniversite düzeyindeki (f=6) hedef kitle ile gerçekleştirilmiştir. Tezlerde çalışılan hedef kitlenin dağılımının ilkokul ve ortaokulda toplandığı saptanmıştır. Bunun nedeni Türkçe derslerinin bu öğrenim düzeylerinde daha ağırlıklı yapılması olabilir. Ancak okul öncesi dil gelişiminde, Türk dili ve edebiyatı ile dil ve anlatım derslerinde de dramanın bir yöntem olarak kullanılması ve etkilerine yönelik çalışmalar yürütülebilir. Ayrıca üniversite düzeyinde Türkçe öğretmeni adayları ile de drama yönteminin kullanılması üzerine çalışmalar yapılarak farklı hedef kitlelere yönelik çalışmaların sayısı arttırılabilir. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılmış olan lisansüstü tezlerin büyük çoğunluğunda nicel yöntemin kullanıldığı ve genellikle deneysel araştırmalar yapıldığı tespit edilmiştir. Sadece 7 tezde nitel yöntem kullanılmıştır. Nicel yöntemin yanı sıra nitel

12 TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE DRAMA YÖNTEMİNİN KULLANILMASI ÜZERİNE YAPILAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 2241 yönteme de yer verilen tez sayısı ise sadece 3 tür. Bunun nedeni pozitivist paradigmanın sosyal bilimler alanında yıllarca etkisini göstermiş olması olabilir. Çünkü fen bilimlerinde ve sosyal bilimlerde nicel araştırma yöntemlerinin yaygın bir biçimde kullanıldığı bilinmektedir. Ancak nicel ve nitel araştırma yöntemlerinin bir arada kullanıldığı karma yöntemlere ve hatta sadece nitel yöntemlerin kullanılması yoluyla Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılmasının nasıl sonuçlar yaratacağına dair uygulamaya dönük araştırmalara daha çok ihtiyaç duyulduğu düşünülmektedir. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılan tezler ilişkilendirildiği konular açısından değerlendirildiğinde büyük çoğunluğunun (f=38) temel dil becerileriyle ilişkilendirildiği saptanmıştır. İkinci sırayı edebî türlerin öğretilmesi almaktadır (f=10). Geriye kalanlar ise sırasıyla üst düzey düşünme becerileri (f=7), dramanın Türkçe dersi başarısına etkisi (f=5), sözcük dağarcığını geliştirme /sözcük öğretimi (f=4), dil bilgisi öğretimi (f=4),, iletişim becerileri (f=4), Türkçe öğretim yöntem ve teknikleri (f=2), dil edinimi (f=1), dil ve anlatım dersine yönelik tutum (f=1), iki dillilik (f=1), okul öncesinde dil gelişimi (f=1), işitsel muhakeme ve işlem becerilerine etkisi (f=1), drama tekniklerinin kullanımında karşılaşılan problemler (f=1), Türk edebiyatı dersi başarısına etkisi (f=1), Türkçe öğretmenlerinin yaratıcı drama uygulama yeterlilikleri (f=1) ve sosyal becerilerin kazandırılması gibi konularla ilişkilendirilmiştir. Tezlerin ilişkilendirildikleri konuların başında temel dil becerilerinin çıkması olası bir sonuçtur. Nitekim alanda yapılan çalışmalar da bu konulara vurgu yapmaktadır. Yaratıcı drama birden fazla duyuyu harekete geçirdiği için en etkili öğretim yöntemlerinden biridir. Özellikle Türkçe derslerinde dil becerilerini geliştirmek, anlama ve anlatmayı daha etkin hâle getirmek için yaratıcı dramaya başvurmak gerekir (Aytaş, 2008: 15). Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılmış olan lisansüstü tezlerin en çok Ankara (f=14) ilinde yürütüldüğü görülmüştür. Bu ilimizi sırasıyla Adana (f=5), Erzurum (f=5), İstanbul (f=4) ve Samsun (f=4) illeri takip etmektedir. Tez çalışmalarının özellikle Ankara da toplanmasının temel nedeninin tez çalışmalarının yürütüldüğü üniversitelerin, lisansüstü programlarının bu şehirde yoğunlaşması olduğu düşünülmektedir. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılmış olan tezlerin başlıklarında dramaya isim verme biçimlerinin dağılımı incelendiğinde tez başlıklarında en fazla yaratıcı drama kullanıldığı tespit edilmiştir. Bunu sırasıyla drama, dramatizasyon ve eğitimde drama / eğitici drama, öğretim amaçlı drama terimlerinin izlediği görülmüştür. Alan çalışmalarında dramaya verilen isimler çeşitlilik göstermektedir. Yukarıda verilen örneklerin dışında da dramaya farklı isimler verildiği görülmektedir. Örneğin Türkçe öğretim programında drama yönteminin yerine canlandırma terimi kullanılmaktadır. Ancak canlandırma terimi de dramayı tam olarak karşılamamaktadır. Çünkü canlandırma dramanın aşamalarından biridir. Drama ısınma, canlandırma, değerlendirme olmak üzere üç aşamaya ayrılmaktadır. Bunun yanı sıra eğitimde kullanılan dramaya tarihsel süreç içerisinde değişik adlar verilmiştir: Bunlar informal drama, yaratıcı oyun, gelişimsel drama, doğaçlama yoluyla drama, mış gibi yapmak, okul tiyatrosu, okulda tiyatro, çocuk oyunu, çocuk draması, eğitimde tiyatro, dramatizasyon, oyun, rol oyunu, eğitimde drama, eğitsel drama, eğitici drama, animasyon, oyun ve tiyatro pedagojisi ve 90 lı yıllardan itibaren süreç drama dır (Ömeroğlu, 1991: 89; Adıgüzel, 1994: 524; Okuvuran, 1995: 10; Aslan, 2007: 10). Özellikle drama ve dramatizasyon birbirleriyle en çok karıştırılan sözcüklerdir. Bunun temel sebebi Türk tarihi içerisinde eğitim programlarında

13 2242 Ömer Tuğrul KARA & Başak Karakoç ÖZTÜRK dramatizasyonun bağımsız bir yöntem olarak algılanmasıdır. Dramatizasyon sanıldığının aksine bağımsız bir yöntem değil dramanın bir tekniğidir. Günümüzde oyuna koyma, oyunlaştırma veya bir durumu gerçekte olduğundan daha heyecan verici ya da kötü göstermek olarak açıklanabilecek olan dramatizasyon, daha çok yazılı bir metne dayalı olarak bir konunun, öykünün, masalın ya da durumun canlandırılmasıdır (Adıgüzel. 2010: 19). Sonuç olarak Türkçe öğretiminde dramanın kullanılmasıyla ilgili çalışmalar son yıllarda artmasına rağmen istenilen düzeyde değildir. Yapılandırmacı eğitimle doğrudan ilişkili olan drama yönteminin Türkçe öğretiminde kullanılmasına ilişkin çalışmalara daha fazla yer verilmelidir. Gelecekte yapılacak olan çalışmaların kapsamının çok daha geniş olacağı ve bu çalışmaların Türkçe öğretiminde farklı yöntemlerin kullanılması yoluyla alana farklı bakış açılarını kazandıracağı, böylece bu alanda araştırma yapanlara yol göstereceği umulmaktadır. Yapılan araştırmada Türkiye de Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılan lisansüstü tezlerin çeşitli değişkenler açısından incelenerek bundan sonra yapılacak çalışmalara yeni bir bakış açısı getirebilmek ve bu alanda var olan eksikliklerin belirlenmesi yoluyla Türkçe eğitimi alanına katkı sağlamak amaçlanmıştır. Bu amaç kapsamında tespit edilen bulgular doğrultusunda şu öneriler getirilebilir: Tezlerin çok sınırlı bir alanda yürütüldüğü sonucundan hareketle tezlerin daha farklı bölgelerdeki illere yayılmasının faklı kültürel özelliklerin bulgulara yansıması bakımından önemli olacağı düşünülmektedir. Türkiye de Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yapılan lisansüstü tezlerin büyük çoğunluğunda nicel yöntemlerin kullanıldığı ve daha genellenebilir sonuçlara ulaşıldığı göz önünde bulundurularak sadece nitel yöntemlerin kullanıldığı tezlerin yürütülmesiyle daha ayrıntılı ve gerçekçi veriler toplanabilir. Yapılacak araştırmalarda ilkokul veya ortaokullarla çalışmak yerine daha farklı düzeyde hedef kitleler seçilebilir. Tez başlıklarında dramayla ilgili olarak kullanılan terimlerde ortak bir yaklaşımın olmadığı görülmüştür. Terimler bazen birbirinin yerine kullanılmakta veya yanlış ifade edilmektedir. Söz konusu terim kargaşasını engelleyebilmek için bu alanda çalışanların çatı kavram olarak drama ifadesini kullanmaları daha uygun olabilir. Türkçe öğretiminde drama yönteminin kullanılması üzerine yazılan kitap ve makaleler üzerine de benzer çalışmalar yapılabilir. KAYNAKÇA AYTAŞ, Gıyasettin (2008). Türkçe Öğretiminde Tematik Yaratıcı Drama (1. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları. ADIGÜZEL, H. Ömer (1994). Eğitimde Yeni Bir Yöntem ve Disiplin: Yaratıcı Drama. 1. Eğitim Bilimleri Kongresi Bildirileri, Nisan 1994, C.2, Adana: ADIGÜZEL, H. Ömer (2007). Dramada Temel Kavramlar. Ali Öztürk (Ed). İlköğretimde Drama (s.1-18) Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. ADIGÜZEL, H. Ömer (2010). Eğitimde Yaratıcı Drama. Ankara: Naturel Yayınları.*

14 TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE DRAMA YÖNTEMİNİN KULLANILMASI ÜZERİNE YAPILAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 2243 ASLAN, Naci (2007). Açılış Konuşmaları. (Editör: Naci Aslan). Drama Kavramları, Ankara: Oluşum Yayınları, 9-10 COŞKUN, Eyüp. (2007). Geçmişten Günümüze Türkçe Öğretiminin Gelişimi. (Ed. Ahmet Kırkkılıç ve Hayati Akyol)., İlköğretimde Türkçe Öğretimi; Ankara: Pegem A Yayınları, (1-13). GÖKÇE, Orhan (2006). İçerik Analizi: Kuramsal ve Pratik Bilgiler. Ankara: Siyasal Kitabevi. GÜVEN, Ahmet Zeki (2012). İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Türkçe Derslerinde Drama Yönteminin Kullanımı Üzerine Nitel Bir Çalışma. Cumhuriyet International Journal of Education, 1 (2), KARA, Ömer Tuğrul (2010). Dramayla Öykü Oluşturma Yönteminin İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Öğretimine Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, Konya. KARA, Ömer Tuğrul (2014). Türkçe Eğitiminde Drama Yönteminin Kullanılması Üzerine Bir Kaynakça Denemesi., (3), KARADAĞ, Engin ve Nihat ÇALIŞKAN (2005). Kuramdan Uygulamaya İlköğretimde Drama. Ankara: Anı Yayıncılık. NUTKU, Özdemir (1990). Dram Sanatı. İstanbul: Kabalcı Yayınları OKUVURAN, Ayşe (1995). Çağdaş İnsanı Yaratmada Yaratıcı Drama Eğitiminin Önemi ve Empatik Beceri ve Empatik Eğilim Düzeylerine Etkisi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 27 (1), ÖMEROĞLU, Esra (1991). Yaratıcı Drama Eğitiminin İngiltere de Okul Öncesi Eğitiminde Kullanılmasıyla İlgili Bir İnceleme. YA-PA 7. Okulöncesi Eğitimi ve Yaygınlaştırılması Semineri, Nisan 2015, Eskişehir: YEGEN, Güşen (2004). Eğitim Fakültelerindeki Yaratıcı Drama Eğitimi. Türkiye 6. Drama Liderleri Buluşması ve Ulusal Drama Semineri, Haziran 2004, Ankara: Oluşum Yayınları, YILDIRIM, Ali ve Hasan ŞİMŞEK (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.