TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR

Transkript

1 ISSN: Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi 2006 (3) TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR Derleme Mustafa Çam, Yaşar Hışıl Ege Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, 35100, Đzmir ÖZET Basınçlı solvent ekstraksiyonu (BSE), yüksek sıcaklık ve yüksek basınç koşulları altındaki solventler yardımıyla katı örneklerden hedef bileşenlerin ekstraksiyonu amacıyla kullanılan bir tekniktir. Yüksek sıcaklık şartlarında solventlerin viskozitesi azalarak ortamı ıslatabilme kapasitesi artmakta ve bu suretle hedef bileşenlerin çözünürlüğü yükselmektedir lı yılların başında gündeme gelen BSE tekniği; zamandan tasarruf, solvent kullanımı, etkinlik ve otomasyon açısından diğer ekstraksiyon yöntemlerine nazaran daha avantajlıdır. Normal şartlarda su ile ekstraksiyonu gerçekleştirilemeyen bileşikler bu teknik sayesinde suyun karakteri değiştirilerek ekstrakte edilebilmektedir. Su ile yapılan ekstraksiyonun avantajları ise organik solventlere kıyasla toksik olmaması, suyun çevre dostu ve ucuz bir solvent olmasıdır. BSE tekniğinin bir uygulaması olan hızlandırılmış solvent ekstraksiyonu cihazı 1994 yılında piyasaya sürülmüştür. Takip eden yıllarda farklı bilimsel disiplinlerde bu cihaz kullanılarak birçok çalışma yapılmıştır. Anahtar kelimeler: Basınçlı solvent ekstraksiyonu, ekstraksiyon, su 1. GĐRĐŞ Bitkisel materyallerde bulunan bileşenlerin nicel ve nitel analizinde ilk basamak ekstraksiyon işlemidir. Đdeal olarak ekstraksiyon işlemi incelenecek bileşenler için seçici, hızlı, kolay uygulanabilir, ucuz ve otomasyona uygun olmalıdır. Ekstraksiyon işleminde Soxhlet, perkolasyon, buhar distilasyonu, ultrasonikasyon gibi ekstraksiyon teknikleri halihazırda kullanılan tekniklerdir. Ancak bu tekniklerin dezavantajları da söz konusudur. Uzun ekstraksiyon süresi, emek yoğun işlem basamakları, oransal olarak yüksek miktarda organik solvent tüketimi, düşük tekrarlanabilirlik gibi problemler ortaya çıkmaktadır. Laboratuar otomasyonu kavramının yerleşmesiyle klasik ekstraksiyon teknikleri önemini yitirmektedir. Enstrümental ekstraksiyon teknikleri minimum muamele gerektirdiği için cazibeleri gittikçe artmaktadır [1]. Genellikle katı ve yarı katı gıdaların analizleri, daha az örnek hazırlama basamağı gerektiren sıvı gıdalara oranla daha zordur. Katı ve yarı katı gıdaların hedef bileşenlerinin ekstraksiyonu için Soxhlet ekstraksiyonu yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak Soxhlet ekstraksiyon metodu yavaş, oldukça fazla organik solvent kullanımı gerektiren ve bazen de ekstraksiyonda yetersizlikler gösteren bir yöntemdir. Bu sınırlayıcı faktörleri ortadan kaldırmak için son yıllarda bazı ekstraksiyon teknikleri geliştirilmiştir. Bu tekniklerden süperkritik akışkan ekstraksiyonu ve basınçlı solvent ekstraksiyonu (BSE) yöntemleri güvenli ve etkin olmaları nedeniyle ön plana çıkmaktadır. BSE, yüksek sıcaklık ve yüksek basınç koşulları altındaki solventler yardımıyla katı örneklerden analitlerin ekstraksiyonu amacıyla kullanılan bir tekniktir. Yüksek sıcaklık şartlarında solventlerin viskozitesi azalarak ortamı ıslatabilme kapasitesi artmakta ve bu suretle analitin ekstraksiyonu kolaylaşmaktadır. Ayrıca sıcaklık, analit-ortam bağlarını

2 Teknolojik Araştırmalar : GTED 2006 (3) kırma ve ortam yüzeyine analit difüzyonunu artırma işlevi görmektedir. BSE; zamandan tasarruf, daha az solvent kullanımı, etkinlik ve otomasyon gibi konular açısından diğer yöntemlerden üstündür [2]. BSE tekniğinin bir formu olan hızlandırılmış solvent ekstraksiyonu (Accelerated solvent extraction) cihazı 1994 yılında piyasaya sürülmüştür [3]. Đlk ticari BSE cihazının ortaya çıkmasından sonra bu teknik yoğun şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Bahsedilen üstünlükleri nedeniyle bu teknik biyoloji, farmasötik ve gıda endüstrisinde giderek popüler olmaktadır. 2. BASINÇLI SOLVENT EKSTRAKSĐYONU BSE, mevcut ekstraksiyon tekniklerinden olan Soxhlet, maserasyon ve perkolasyona alternatif olarak geliştirilen ve bu yöntemlere nazaran Ekstraksiyon süresi, solvent tüketimi, ekstraksiyon verimi ve tekrarlanabilirlik açısından daha avantajlı bir katı-sıvı Ekstraksiyon tekniğidir [3] Solventlerin kritik noktalarına ulaşmadan yüksek basınç ve yüksek sıcaklıkta ekstraksiyon işleminin gerçekleştirildiği bu teknik literatürde ; Basıçlı solvent ekstraksiyonu, Hızlandırılmış solvent ekstraksiyonu, Basınçlı akışkan ekstraksiyonu, Basınçlı sıcak solvent ekstraksiyonu Yüksek basınçlı solvent ekstraksiyonu Yüksek basınç yüksek sıcaklıkta solvent ekstraksiyonu Subkritik solvent ekstraksiyonu gibi isimlerle anılmaktadır. Bu teknikte solvent olarak su kullanıldığı zaman ise; Subkritik su ekstraksiyonu, Sıcak su ekstraksiyonu, Basıçlı sıcak su ekstraksiyonu, Yüksek sıcaklıkta su ekstraksiyonu, Süperısıtılmış su ekstraksiyonu gibi isimler almaktadır. BSE tekniğinin geleneksel solvent ekstraksiyon tekniklerine üstünlüğü; uygulanan basınç sayesinde solventin kaynama noktası sıcaklığı üzerinde de sıvı kalabilmesi ve yüksek sıcaklıklarda ekstraksiyona müsade etmesidir. Yüksek sıcaklık ve basınç ile sağlanan bu koşullar analit çözünürlüğü ve analitin desorpsiyon kinetiğini geliştirmektedir. Su düşük sıcaklıkta fitokimyasalların ekstraksiyonu için yetersiz olmasına rağmen artan sıcaklıklarda daha etkili olmaktadır. Bu teknik ile 3-20 dakikada 3,3-20,3 MPa basınç ve ºC sıcaklıkta kapalı bir ortamda analitin ekstraksiyonu gerçekleştirilebilmektedir [4]. Şekil 1 de BSE cihazının kısımları şematize edilmiştir 80

3 Çam M., Hışıl Y. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2006 (3) Şekil 1. BSE cihazının kısımları Su yapısal özellikleri, yüksek hidrojen bağlı yapısı, molekül ağırlığından beklenmeyecek düzeyde yüksek kaynama noktasına sahip oluşu, yüksek dielektrik sabiti ve polaritesi ile çok özel bir solventtir. Yüksek basınç ve sıcaklık altında suyun fiziksel ve kimyasal özelliklerinde özellikle de dielektrik sabitinde (ε) çarpıcı değişiklikler meydana gelmektedir. Sıcaklık artışı ile hidrojen bağları azalır, difüzyon oranı artar, yüzey gerilimi ve viskozitesi azalır. Eğer yeterli basınç sağlanırsa suyun sıvı hali, kritik nokta olan 374 C ve 218 bara kadar devam eder [5]. Dielektrik sabiti solventlerin polaritesinin ölçüsü olup çözücü-çözünen interaksiyonlarında anahtar bir parametredir. Su yüksek sıcaklık ve ılımlı basınç koşulları altında dielektrik sabiti önemli ölçüde azalmaktadır. Oda sıcaklığı ve atmosfer basıncı koşullarında suyun dielektrik sabiti ε = 78 dir. 300 C ve 23 Mpa basınçta bu değer ε = 21 olur. Dielektrik sabiti 25 C ve atmosfer basıncında etanol için ε=24, aseton için ε=20.7 ve metanol için ε=23 dür. Bunun anlamı, yüksek basınç ve sıcaklık koşullarında suyun polaritesi ciddi şekilde düşmektedir ve ekstraksiyon işleminde etanol, aseton, metanol gibi davranabilmektedir. Bu sayede su orta polar-düşük polar bileşenlerin ekstraksiyonu işleminde organik solventler yerine kullanılabilir. BSE, su ya da organik solventler kullanılarak statik mod, dinamik mod ya da her iki modun kombinasyonu şeklinde gerçekleştirilebilir. Statik modda, örnek ve solvent belli bir zaman boyunca sabit basınç ve sıcaklıkta tutulur. Dinamik modda ise örneğin içerisinden sürekli bir solvent akışı söz konusudur. Pek çok çalışmada sadece su ile yapılan ekstraksiyonda dinamik mod kullanıldığı için basınçlı sıcak su ekstraksiyonu terimi dinamik modda yapılan ekstraksiyonu belirtmek için kullanılmıştır. Bazı çalışmalarda ise statik ve dinamik modun birlikte kullanımının su ekstraksiyonunda daha etkili olduğu belirlenmiştir [6, 7, 8]. BSE işleminde ekstraksiyon performansını etkileyen faktörler; örnek miktarı ve kompozisyonu, solventin hacmi ve akış hızı, sıcaklık, ekstraksiyon süresi, döngü, basınçtır [5, 9] 2.1. Basıçlı Solvent Ekstraksiyon Prosesi Örneğe Uygulanan Ön Đşlemler Ekstraksiyon işlemine tabi tutulacak olan örnek ekstraksiyon hücresine konmadan önce genellikle küçük parçalara ayırma ve öğütme işlemine tabi tutulur. Öğütme işlemi ile analitin örnekten solvente difüzyonu arttırılır. Örnekte bulunan nem ekstraksiyon işlemini olumsuz etkileyebildiği için örneği kurutma işlemi de ekstraksiyon prosesini olumlu etkiler. Bu aşama özellikle apolar solventler kullanılacağı zaman daha önemlidir. Bu işlem ise ekstraksiyon hücresi içine Na 2 SO 4, selüloz gibi nem tutucu maddeler yerleştirilerek sağlanır. Ancak ekstraksiyonda su kullanıldığı zaman bu işleme gerek olmadığı için örnek hazırlama basamağı da kısalmış olur [7, 10, 11, 12, 13]. Ekstraksiyon işlemi esnasında örnek 81

4 Teknolojik Araştırmalar : GTED 2006 (3) partiküllerinin bir araya toplanmasını önlemek için örnekle beraber ekstraksiyon hücresi içine inert bir materyal konur. Bu amaçla diatome toprağı ve kum kullanılabilmektedir [2, 7] Ekstraksiyon Đşleminin Optimizasyonu Optimizasyon prosesi ekstraksiyon solventinin seçimi ile başlar. Ekstraksiyon solventi ilgili analiti çözerken ortamdaki diğer bileşenlerin de birlikte ekstrakte olmasını (koekstraksiyon) minimize etmelidir. Solvent seçimi daha sonra uygulanacak işlem basamaklarına da uygun olarak yapılmalıdır. Solventin polaritesi hedef bileşenin polaritesine yakın olmalıdır. Bu yüzden apolar ve lipofilik karakterli maddelerin ekstraksiyonu için hekzan, pentan gibi solventler kullanılır. Diğer yandan asetonitril, metanol, etil asetat, su gibi daha polar solventler ise polar ve hidrofilik bileşikleri ekstrakte ederken kullanılır. Geniş bir polarite aralığındaki bileşenleri ekstrakte ederken ise polar-apolar solvent karışımlarının kullanımı tercih edilmektedir. Diğer bir yöntem ise önce apolar bir solvent ile daha sonra ise polar bir solventle ekstraksiyondur [14, 15]. Statik modda ekstraksiyon işlemi için genellikle organik solventler kullanılır. Ekstraksiyon solventi olarak su kullanıldığı zaman ise daha ziyade dinamik modda ekstraksiyon yapılır [10,11, 13, 16, 17, 18]. Bazı araştırmacılar ekstraksiyon prosesini geliştirmek için modifiye ediciler, örneğin su için sodyum dodesil sülfat, kullanmışlardır [19, 20]. Sürfaktanlar misel oluşturma yeteneğine sahip bileşikler oldukları için çok yüksek sıcaklığa gereksinim duymadan hidrofobik bileşikleri ekstrakte etmede kullanılabilirler. Ayrıca solvent olarak su kullanıldığı zaman metanol, aseton, asetonitril gibi organik solventler yardımıyla dielektrik sabiti azaltılarak ekstraksiyonun etkinliği artırılabilir [21] Asit ya da baz ilavesiyle ekstraksiyon etkinliğini artırmak da mümkündür [22] Temizleme ve Ekstrakların Zenginleştirilmesi BSE ile ekstraksiyon parametreleri optimize edilmesine rağmen yüksek molekül ağırlıklı lipitler, pigmentler veya reçineler sıklıkla ekstrakt içinde bulunurlar. Đlgilenilen bileşenin uygun şekilde teşhis edilebilmesi ve matris etkisinin ortadan kaldırılabilmesi için yukarıda bahsedilen yüksek molekül ağırlıklı bileşenlerin elimine edilmesi gerekir. Temizleme amacıyla jel permasyon kromatografisi, moleküler elek kromatografisi kullanılır. Geleneksel olarak adsorpsiyon kolonları, alumina ya da silika bazlı kolonlar kullanılarak yağlı materyallerdeki lipitler tutulmaktadır. H 2 SO 4 emdirilmiş silikajel kolonlar lipitlerin ve diğer okside olabilen maddelerin bozundurulması amacıyla kullanılabilir. Bu işlemler ise bir sonraki temizleme basamağını ortadan kaldırır. Diğer bir temizleme basamağı da öncelikle apolar bir solvent ile ekstraksiyon gerçekleştirerek apolar karakterli yağ, reçine, klorofil gibi bileşenleri uzaklaştırmaktır [2]. BSE işleminden sonra miktarı az olan bileşenlerin analiz edilebilmesi için genellikle konsantre edilmesi gerekmektedir. Bunun için genellikle çeşitli analit zenginleştirme yöntemleri kullanılır. Bunlar sıvı-sıvı ekstraksiyonu, katı faz ekstraksiyonu, katı faz mikro ekstraksiyonu gibi yöntemlerdir. Bu temizleme ve konsantre etme basamağı özellikle dinamik modda BSE kullanıldığı zaman önem arz etmektedir. Dinamik mod kullanıldığı zaman elde edilen ekstrakt hacmi fazla olmakta ve analitin seyrelmesine neden olmaktadır. Dinamik moda ekstraksiyon işleminden sonra zenginleştirme işlemi için genellikle sıvı-sıvı ekstraksiyonu [7, 10, 16] veya katı faz ekstraksiyon [11] teknikleri kullanılır. Katı faz ekstraksiyon tekniği sık kullanılan ve önerilen bir tekniktir. Çünkü ekstraktörün dışına bağlanabilme ve eş zamanlı olarak ekstraksiyon ve temizleme işlemi gerçekleştirilebilmektedir. Ayrıca otomasyon için de uygun bir tekniktir BSE Uygulamaları Gıda ve biyolojik numunelerin analizinde BSE tekniği iki amaç için kullanılır. Kontaminantların ekstraksiyonu Ortamdaki bileşenlerin izolasyonu 82

5 Çam M., Hışıl Y. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2006 (3) Polifenoller Tıbbi bitkiler ve gıdalardaki fenolik bileşikler, polifenoller veya polihidroksifenoller adıyla bilinmektedir. Molekül formülerinde en az 6 karbon atomu ve en az bir OH grubu içermektedirler. Polifenoller kolayca okside olabilme özelliği dolayısıyla antioksidan aktiviteye sahiptirler. Yapay antioksidanlara ilgi giderek azalmakta iken doğal kaynaklı antioksidanlara ilgi son yıllarda oldukça artış göstermekte ve bunların bitkisel materyallerden elde edilmesi önem arz etmektedir. Doğal kaynaklı antioksidanlar gıda endüstrisinde yalnızca koruyucu madde olarak değil aynı zamanda sağlık üzerine olumlu etkileri nedeniyle de önem arz etmektedirler. Birden fazla OH grubu içeren polifenoller hidrofilik karakter gösterirler ve dolayısıyla metanol ve su gibi solventler ile ekstrakte edilebilirler. Alonso-Salces ve ark. [23] metanol bazlı bir BSE tekniği ile elma posası ve elmadan polifenolleri ekstrakte etmişlerdir. Papagiannopulos ve ark. [24] keçiboynuzundan aston/su kullanarak BSE ile elde ettikleri ekstraktın 41 farklı polifenol içerdiğini belirlemişlerdir. Ibanez ve ark. [18] suyun sıcaklığını değiştirerek BSE ile antioksidan ekstraksiyonundaki seçiciliğin artırılabileceğini göstermişlerdir. Biberiyeden antioksidanların ekstraksiyonu üzerinde çalışan bu araştırmacılar ºC arasında çalışmışlar ve 25 ºC de daha polar olan bileşiğin (rosmanol) ekstrakttaki ana bileşen olduğunu belirlemişlerdir. Artan sıcaklıkla birlikte elde edilen ekstraktta daha apolar özellikli polifenollerin daha yoğun şekilde bulunduğunu gözlemişlerdir. Papagiannopulos ve ark. [25] katı örneklerden BSE ile elde edilen ekstraktları katı faz ekstraksiyon kartuşundan geçirerek daha sonra yüksek basınç sıvı kromatografisinde analiz edilebilecek şekilde bir sistem geliştirmişler ve bu sistemi malt örneklerinden proantosiyanidinlerin elde edilmesinde başarılı şekilde uygulamışlardır. Şerbetçiotundan polifenollerin ekstraksiyonu yine aynı yöntemle gerçekleştirilmiştir [25]. Bu işlemden önce örneklerdeki apolar özellikli yağ, klorofil gibi bileşenler çözücü olarak pentanın kullanıldığı BSE sistemi ile uzaklaştırılmıştır. Suyun çözücü olarak kullanıldığı BSE tekniği ile üzüm [26], kekik [27] adaçayı [28], biberiye yaprağı [18], soya fasulyesi [29] gibi bitkisel materyallerden polifenollerin ekstraksiyonu başarılı şekilde gerçekleştirilmiştir Esansiyel Yağlar Esansiyel yağlar iki kısma ayrılır. Bunlardan birincisi esansiyel yağın yaklaşık % lik kısmı oluşturan uçucu fraksiyondur. Yaklaşık %5 lik ikinci kısmı oluşturan ve uçucu olmayan fraksiyon ise hidrokarbonlar, yağ asitleri, steroller, karotenoidler ve flavonoidler gibi bileşiklerden oluşur. Uçucu fraksiyon mononterpen, seskiterpen hidrokarbonlardan ve bunların oksijenli türevlerinden, düz zincirli aldehitler, esterler ve alkollerden oluşur. Esansiyel yağların gıda, parfümeri ve farmasötik alanlarında yaygın şekilde kullanılması nedeniyle ekstraksiyonları için geleneksel yöntemlere ilaveten yeni teknikler geliştirilmektedir. Esansiyel yağ ekstraksiyonu genelde, çözücü olarak suyun kullanıldığı BSE tekniği ile gerçekleştirilebilmektedir. Ekstraksiyon genellikle dinamik modda gerçekleştirilmektedir. Elde edilen ekstrakların kompozisyonunu belirlemek için ise önce sıvı-sıvı ekstraksiyonu ile kloroform, hekzan, diklormetan gibi solventler kullanılarak ekstraksiyon gerçekleştirilmekte ve gaz kromatografisi ile analiz edilmektedir. Suyun çözücü olarak kullanıldığı BSE tekniği ile biberiye [30], nane [31], mercanköşk [32], rezene [7], defne [33], kekik [34] gibi bitkisel materyallerden esansiyel yağların ekstraksiyonu başarılı şekilde gerçekleştirilmiştir Lipid Ekstraksiyonu Bazı gıdalarda var olan lipidlerin belirlenebilmesi, lipid bileşenlerin yapıya bağlı oluşundan dolayı problem teşkil etmektedir. Bunun için geleneksel lipid ekstraksiyon yöntemlerinde genellikle ön işlem uygulanır. BSE tekniğinde ise bu ön işlemlere gereksinim kalmamaktadır BSE tekniği geleneksel lipid ekstraksiyon sistemleri olan Soxhlet ekstraksiyonuna alternatif bir yöntemdir [35, 36]. BSE tekniği, ekonomik olarak önem arzeden vitaminler ve karotenoid bileşiklerin ekstraksiyonunda ön plana çıkmaktadır. BSE tekniği özellikle termal stabilitesi düşük olan bileşikleri ekstrakte ederken (özellikle karotenoidler) oldukça faydalı bir yöntemdir. Delgado ve ark. [37] vitamin E ve izomerlerini BSE tekniği ile 50 ºC de ekstrakte etmişlerdir. 83

6 Teknolojik Araştırmalar : GTED 2006 (3) SONUÇ BSE, oldukça geniş bir sahada kullanım alanı bulan bir ekstraksiyon tekniğidir. Bu teknik ile ilgili bilimsel yayınların sayısı 1997 yılında sadece 4 iken 2004 yılında 54 olmuştur. Yeni stratejiler BSE tekniğinin kısmi ya da tamamen otomasyonu ve farklı polaritedeki bileşenlerin yüksek seçicilikle ekstrakte edilebilmesi ile ilgilidir. Özellikle ekstraksiyonda suyun kullanılması Fiyatının diğer solventlere göre oldukça düşük olması Atık problemi oluşturmaması nedeniyle çevre dostu bir solvent olması gibi nedenlerle önem arz etmektedir. KAYNAKLAR 1. Benthin, B., Danz, H., Hamburger, M Pressurized liquid extraction of medicinal plants. Journal of Chromatography A.837: Carabias-Martinez, R., Rodriguez-Gonzalo, E., Revilla-Ruiz, P., Hernandez-Mendez, J Pressurized liquid extraction in the analysis of food and biological samples. Journal of Chromatography A.1089: Kaufmann, B., Christen, P Recent extraction techniques for natural products: microwaveassisted extraction and pressurised solvent extraction. phytochemical analysıs 13: Ju, Z.Y., Howard, L.R Effects of solvent and temperature on pressurized liquid extraction of anthocyanins and total phenolics from dried red grape skin. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 51: Smith, R.M Extractions with superheated water. Journal of Chromatography A.975: Lehotay, S.J., Lee, C.H Evaluation of a fibrous cellulose drying agent in supercritical fluid extraction and pressurized liquid extraction of diverse pesticides. Journal of Chromatography A. 785: Gamiz-Gracia, L., Luque de Castro, M.D Continuous subcritical water extraction of medicinal plant essential oil: comparison with conventional techniques. Talanta 51: Chienthavorn, O., Insuan, W Superheated water extraction of lime peel: a comparison with conventional methods. Analytical Letters 37: Ramos, L., Kristenson, E.M., Brinkman, U.A Current use of pressurised liquid extraction and subcritical water extraction in environmental analysis. Journal of Chromatography A 975: Kubatova, A., Miller, D.J., Hawthorne, S.B Comparison of subcritical water and organic solvents for extracting kava lactones from kava root. Journal of Chromatography A : Özel, M.Z. Gogus, F., Lewis, A.C Subcritical water extraction of essential oils from Thymbra spicata. Food Chemistry 82 : Deng, C.H., Li, N., Zhang, X.M Rapid determination of essential oil in Acorus tatarinowii Schott. by pressurized hot water extraction followed by solid-phase microextraction and gas chromatography mass spectrometry. Journal of Chromatography A :

7 Çam M., Hışıl Y. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2006 (3) Deng, C.H., Yao, N., Wang, A., Zhang, X.M Determination of essential oil in a traditional Chinese medicine, Fructus amomi by pressurized hot water extraction followed by liquid-phase microextraction and gas chromatography mass spectrometry. Analitica Chimica Acta 536: Waksmundzka, M., Petruczynik, A., Dragan, A., Wianowska, D., Dawidowick, A.L., Sowa, I Influence of the extraction mode on the yield of some furanocoumarins from Pastinaca sativa fruits. Journal of Chromatography B 800: Klejdus, B., Vacek, J., Adam, V., Zehnalek, J., Kizek, R., Trnkova, L., Kuban, V Determination of isoflavones in soybean food and human urine using liquid chromatography with electrochemical detection. Journal of Chromatography B 806: Suomi, J., Siren, H., Hartonen, K., Riekkola, M.L Extraction of iridoid glycosides and their determination by micellar electrokinetic capillary chromatography. Journal of Chromatography A. 868 : Ong, E.S., Len, S.M Pressurized hot water extraction of berberine, baicalein and glycyrrhizin in medicinal plants. Analitica Chimica. Acta. 482 : Ibanez, E., Kubatova, A., Senorans, F.J., Cavero, S., Reglero, G., Hawthorne, S.B Subcritical water extraction of antioxidant compounds from rosemary plants. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 51: Morales-Munoz, S., Luque-Garcia, J.L., Luque de Castro, M.D Static extraction with modified pressurized liquid and on-line fluorescence monitoring: Independent matrix approach for the removal of polycyclic aromatic hydrocarbons from environmental solid samples. Journal of Chromatography A. 978: Choi, M.P.K., Chan, K.K.C., Leung, H.W., Huie, C.W Pressurized liquid extraction of active ingredients (ginsenosides) from medicinal plants using non-ionic surfactant solutions. Journal of Chromatography A. 983: Curren, M.S., King, J.W Ethanol-modified subcritical water extraction combined with solidphase microextraction for determining atrazine in beef kidney. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 49: Gentili, A., Perret, D., Marchese, S., Sergi, M., Olmi, C., Curini, R Accelerated solvent extraction and confirmatory analysis of sulfonamide residues in raw meat and infant foods by liquid chromatography electrospray tandem mass spectrometry. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 52 : Alonso-Salces, R.M., Korta, E., Barranco, A., Berrueta, L.A., Gallo, B., Vicente, F Determination of polyphenolic profiles of basque cider apple varieties using accelerated solvent extraction. Journal of Agricultural and Food Chemistry 49: Papagiannopoulos, M., Wollseifen, H.R., Mellenthin, A., Haber, B., Galesa, R Identification and quantification of polyphenols in Carob fruits (Ceratonia siliqua L.) and derived products by HPLC- UV-ESI/MS. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 52: Papagiannopoulos, M., Zimmermann, B., Mellenthin, A., Krappe, M., Maio, G., Galesa, R Online coupling of pressurized liquid extraction, solid-phase extraction and high-performance liquid chromatography for automated analysis of proanthocyanidins in malt. Journal of Chromatography A 958:

8 Teknolojik Araştırmalar : GTED 2006 (3) Palma, M., Pineiro, Z., Barroso, C.G In-line pressurized-fluid extraction solid-phase extraction for determining phenolic compounds in grapes. Journal of Chromatography A 968: Özel, M.Z., Kaymaz., H Superheated water extraction, steam distillation and Soxhlet extraction of essential oils of Origanum onites. Analytical and Bioanalytical Chemistry 379: Ollanketo, M., Peltoketo, A., Hartonen, K., Hiltunen, R., Riekkola, M.L Extraction of sage (Salvia officinalis L.) by pressurized hot water and conventional methods: antioxidant activity of the extracts European Food Research and Technology. 215: Li-Hsun, C., Ya-Chuan, C., Chieh-Ming., C Extracting and purifying isoflavones from defatted soybean flakesusing superheated water at elevated pressures. Food Chemistry. 84: Basile, A., Jimenez-Carmona, M.M., Clifford, A.A Extraction of rosemary by superheated water. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 46: Ammann, A., Hinz, D.C., Addleman, R.S., Wai, C.M., Wenclawiak, B.W Superheated water extraction, steam distillation and SFE of peppermint oil. Fresenius s Journal of Analytical Chemistry 364: Jimenez-Carmona, M.M., Ubera, J.L., Castro, M.D.L Comparison of continuous subcritical water extraction and hydrodistillation of marjoram essential oil. Journal of Chromatography A 855: Fernandez-Perez, V., Jimenez-Carmona, M.M. de Castro, M.D.L An approach to the static dynamic subcritical water extraction of laurel essential oil: comparison with conventional techniques. Analyst 125: Soto-Ayala, R., Luque de Castro, M.D Continuous subcritical water extraction as a useful tool for isolation of edible essential oils. Food Chemistry 75: Toschi, T.G., Bendini, A. Ricci, A. Lercker, G Pressurized solvent extraction of total lipids in poultry meat. Food Chemistry 83: Dunford, N.T., Zhang, M Pressurized solvent extraction of wheat germ oil. Food Research International 36: Delgado-Zamarreno, M.M. Bustamante-Rangel, M., Sanchez- Perez, A., Carabias-Martinez, R Pressurized liquid extraction prior to liquid chromatography with electrochemical detection for the analysis of vitamin E isomers in seeds and nuts. Journal of Chromatography A 1056: