PATENTİM NE KADAR EDER? Mitler, Teoriler, Gerçekler

Transkript

1 İstanbul, 31 Ekim 2013 PATENTİM NE KADAR EDER? Mitler, Teoriler, Gerçekler Onur Emül

2 Patentim Ne Kadar Eder? Buluşçu Maaşıma ne kadar prim sağlayacaksa o kadar Patent Sahibi Ne kadarlık bir getirisi olacaksa o kadar Yatırımcı Yatırım süresi sonunda bana ne kadar kar sağlayacaksa o kadar Son kullanıcı Ne kadarlık fiyat artışı sağladıysa o kadar

3 Neden Değerleme? Nasıl Değerleme? Neden? Birleşme ve devralmalarda ortağınızı/kendinizi değerlendirmek için Varlıklarınızı önceliklendirebilmek için Teknoloji transferi görüşmelerinde somut verilerle masaya oturabilmek için Şirketinize ilişkin daha doğru finansal kararlar almak için Erken dönem ArGe çalışmalarınızın sonuçlarını ve ticarileşebilme yeteneğini öngörebilmek için Nasıl? Patentin durumu / üzerindeki diğer haklar Kalan tescil süresi Ülke kapsamı İstemler: ne kadar dar/geniş açık/kapalı istem Alıntılanma sayısı: kim tarafından kaç tane İlgili marka, tasarım, ticari sırlar gibi diğer FM varlıkları Rakipleri ve ürünleri Taklit ürünler

4 Değerleme Piramidi Çözüm Yöntem Profil Temel (5N 1K) Flignor, 2006

5 Değer Piramidi Temel Düzey Fikri Mülkiyet te 5N 1K Amaç : Değerleme neden yapılıyor? Finansal bir işlem (transaction) Finansal raporlama Hukuki / İflas Tanım Kullanım Alanı : Değerlenecek FM varlığı nedir? Patent Marka Telif Hakkı (copyright) Ticari Sır : FM varlığı ne zaman, nerede, nasıl kullanılacaktır? Standart : FM varlığın olası alıcısı kimdir? Fair Market Value / Market Value / Fair Value (US)

6 Değer Piramidi Profil Düzeyi Hukuki Profil : FM varlığının mevcut durumu İstem sayısı ve türü Kalan koruma süresi Farklı koruma türleri İş Profili : FM varlığının pazarda kullanımı (exploitation) Varlığın ekonomik ömrü (=? koruma süresi) Ticarileşebilme yetkinliği / engeller (? yasal mevzuat) Pazardaki rakip ürünler / yeni teknolojiler Varlığa özgü tüketici ve tedarikçi dinamikleri Finansal Profil : Ekonomik katkısı FM varlığının üzerinde kullanıldığı ürüne yarattığı ekonomik katkı

7 Değer Piramidi Yöntem ve Çözüm Düzeyi Yöntem Düzeyi: Değerleme Yöntemleri Maliyet Yöntemi (Cost based) Pazar Yöntemi (Market based) Gelir Yöntemi (Income based) Opsiyon Yöntemi (Option based) Çözüm Düzeyi: Çıktılar Tavsiyeler Değerleme Raporu Uzman Görüşü (genellikle hukuki değerlemelerde)

8 Değerleme Yöntemleri Nicel Yaklaşımlar Nitel Yaklaşımlar Maliyet Yöntemi Pazar Yöntemi Gelir Yöntemi Opsiyon Yöntemi Nitel Yöntem Yeniden Üretim Yerine Koyma İskonto Edilmiş Nakit Akışı Farazi Lisans Ücretleri > Bilgi Bankası > Yayınlarımız

9 Maliyet Yöntemi (Cost Based Method) o Maliyet ve değer arasında doğrudan ilişki bulunur o Değer ile fiyat doğrudan ilişkilidir Üretim / Yeniden Üretim Maliyeti (Historical Costs / Reproduction Costs) ArGe için yapılan harcamalar (malzeme, işçilik, yönetim giderleri dahil) Patentleme için yapılan harcamalar Yıllık ücretler Yerine Koyma Maliyeti (Replacament Costs) Aynı fayda ve fonksiyonu sağlayacak benzer bir ürünün yeniden yaratılması FM ye konu özelliği sağlayacak benzer bir fonksiyonu nasıl sağlarım, sağlarsam bunun maliyeti ne olur?

10 Pazar Yöntemi (Market Based Method) o Karşılaştırılabilir mali işlemler o Karşılaştırılabilir FM varlıkları Fayda Teknolojik Özgünlük Pazarın Algısı Uygulaması en kolay, kesinliği en yüksek metodoloji Benzerlik tespitinde Değer Piramidi nin PROFİL DÜZEYİ göz önüne alınmalıdır KÜÇÜK BİR SORUN? Nasıl karşılaştırma yapılabilir?

11 Pazar Yöntemi için Kaynaklar Firmaların yıllık raporları Veri bankaları Royalty Source, IP Valuation & Licensing: Recap: PharmaVentures: Royaltystat: Knowledge Express: Intellectual Property Research Associates: Royalty Connection: ktmine: Licensing Economics Review gibi lisans ücretleri konusunda yayınlar Tazminat davaları

12

13 Ref: IPOfferings LLC, 2013

14 Gelir Yöntemi -1 (Income Based Method) o Yaratılacak muhtemel gelir akışı o Gelir yaratmayacak FM işe yaramaz İskonto Edilmiş / İndirgenmiş Nakit Akışı (Discounted Cash Flow) Muhtemel gelecek nakit akışı, belirli bir iskonto faktörü ile çarpılarak bugünkü değere indirgenir Nakit akışı tahmininde; firmanın iş planı, pazarlama stratejisi ve pazarın mevcut/gelecek durumu gözlemlenir A1 (1 i) 1 A2 (1 i) 2 A3 (1 i) 3... An (1 i) n n t1 At (1 i) t A: Nakit akışı n: Süre i: iskonto oranı

15 Gelir Yöntemi - 2 (Income Based Method) Farazi Lisans Ücretleri (Relief-from-Royalty) Söz konusu varlık, başka bir firmanın elinde bulunsaydı, bu firmaya ödenecek (farazi) lisans ücretinin hesaplanması Gelir akışı, lisans bedeli ile doğrudan ilişkilidir Gelir Yöntemi nde kullanılan süre, ekonomik süre olarak öngörülmeli (koruma süresi: patent vs. marka farklılığı) Elektronik alanında yaklaşık 3 yıl (vs. 20 yıl patent süresi) Yazılımlar bulunmakta

16 Opsiyon Yöntemi (Option Based Method) o Hisse senedi opsiyonlarının fiyatlandırılması o En yaygın kullanım: Black Scholes Yöntemi o Opsiyonun dayandığı varlıkla ilgili risksiz faiz oranında getiri Mevcut fiyat Opsiyon kullanım fiyatı Opsiyon süresi Faiz oranı Volatilite (vade süresince sabit) C = P * N(d 1 ) - X * e -r.t * N(d 2 ) S = X * e -r.t * N(-d 2 ) P * N(-d 1 ) S = C P + X * e -r.t S = X * e -r.t * N(-d 2 ) P * N(-d 1 )

17 Diğer Nicel Yöntemler %25 kuralı Lisans veren lisans alanın brüt karının %25 ini alır Sabit lisans ücretleri donanım: % 1-5 yazılım: < %25 tüketici elektroniği: %1-3 otomotiv: % 2-5 Monte Carlo analizi Net bugünkü değer analizine dayanır Çok boyutlu diğer metodolojiler

18 GERÇEK: Sonuç Herkesçe kullanılan ve her duruma uygun bir metodoloji yok Kullanım amacına göre değişken Teknik, pazar ve hukuki konularda yüksek bilinmezlik Patent alım satım işlemlerinin gizliliği/kısıtlı erişilebilirlik sebebiyle karşılaştırmada güçlük Farklı alanlardaki kullanımın patent değerine etkisi Multi-disipliner çalışma gerekliliği patent vekilleri/hukuk finans/istatistik ArGe/teknoloji pazarlama

19 N İ T E L N İ C E L Yöntem Ne zaman/neden Avantajlar Dezavantajlar Maliyet Geliştirmenin başlangıç aşamalarındaki varlıkların değerlemesinde Pazarda gelir bilgisinin olmaması halinde Muhasebe ve vergi işlemlerinde Yalın Çoğu bilginin muhasebe kaydında bulunması sebebiyle erişim kolay FM varlıkları için yapılan harcamaların diğer Ar-Ge harcamalarından ayrıştırılması zor olabilir Değerlemesi yapılacak varlığın ekonomik getirisi dikkate alınmamakta İleri görüşlü değil Pazar Şirket içi yapılan değerlemelerde Fikri mülkiyet alım-satım işlemlerine ilişkin yapılan değerlemelerde Yasal işlem değerlemelerinde Marka değerlemelerinde Reel pazar bilgileri kullanıldığından daha hassas Objektif İşlemler, çoğunlukla gizli tutulduğundan karşılaştırılabilir ve benzer alım-satım işlemi bilgilerine ulaşmak zor olabilir Gelir Sermaye temini için yapılacak değerlemelerde Analitik Yüksek riskli sektörlerde uygulanması zor olabilir Sübjektif ve hatalı tahminler yapılabilir Opsiyon Geliştirmenin başlangıç aşamalarındaki varlıkların değerlemesinde Yüksek belirsizlik içeren sektörlerde Potansiyel nakit akışlarının belirsizliği: daha kapsamlı Karmaşık Nitel Şirket içi yönetim kararlarının alınmasında Yalın Sübjektif

20 GERÇEK: Avrupa Patentlerinin Değeri 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 60,00% 15,50% 8,00% 9,50% 7,00% <30k EUR 30k-1 mio EUR 1-3 mio EUR 3-10 mio EUR >10 mio EUR Patent % Ref: EPO Survey: Final Report of PATVAL Project

21 GERÇEK: Çalışma Alanına Göre Patent Değerlerinin Ağırlıkları Kendi alanındaki tüm patentler içerisindeki oranı Elektrik Müh. Malzeme Kimya Farmasötik Proses Müh. Makine Müh. >10 mio EUR 6,22% 5,60% 11,71% 6,75% 6,10% <1 mio EUR 72,65% 68,74% 58,00% 67,92% 70,36% Ref: EPO Survey: Final Report of PATVAL Project

22 Patent Değerleri Üzerine GERÇEK: Dünya üzerinde bulunan patentlerin %80 inden daha azı kullanılabilir halde. (M. Pugatch, 2004) Patentlenmiş teknolojilerin yarısından fazlasının değeri patentleme masrafından daha düşük arasında geçerliliği olan Fransız patentlerine ilişkin olarak; (M. Schankerman,1998) Farmasötik alanında patentlerin değerlerinin medyanı 1,631 $ Kimya alanında patentlerin değerlerinin medyanı 1,594 $ Mekanik alanında patentlerin değerlerinin medyanı 2,930 $ Elektronik alanında patentlerin değerlerinin medyanı 7,933 $ Patent bir negatif haktır! Patent sahibi olmanız, patente konu buluşu doğrudan kullanabileceğiniz (exploit) anlamına gelmez; buluşunuzun başkaları tarafından kullanılmasını engelleyebileceğiniz anlamına gelir. Patent bir saldırı aracıdır, savunma aracı değil!

23 GERÇEK: PATENTİ MİLYON DOLARLIK BİR ÜRÜN YAPAN ÇOĞU ZAMAN PATENTİN KENDİSİ DEĞİL, PATENT SAHİBİNİN BU PATENTİ TİCARİLEŞTİREBİLME BAŞARISIDIR.

24 NE YAZIK Kİ GERÇEK :)

25 TEŞEKKÜRLER Onur Emül / 315 PATENTİM NE KADAR EDER? Mitler, Teoriler, Gerçekler