Okula Yardımcı Sınavlara Hazırlık. 5. Sınıf. Konu Anlatımı Konu Etkinlikleri Konu Testleri Ünite Testleri. Redaksiyon

Transkript

1 Okula Yardımcı Sınavlara Hazırlık. Sınıf Fen Bilimleri Konu Anlatımı Konu Etkinlikleri Konu Testleri Ünite Testleri Yasemin AYAN TAŞEMİR Redaksiyon Sevcan CEYHAN Hüseyin YALÇINKAYA Funda Kök PALME YAYINCILIK Ankara, 0

2 PALME YAYINLARI: 8. Sınıf Fen Bilimleri / Yasemin AYAN TAŞEMİR Yayına Hazırlama : PALME izgi-grafik Tasarım Birimi - Bülent LÖKÇÜ Yayın Editörü : Cemil AYAN 0 Yayıncı Sertifika No : ISBN : Baskı : Tuna Matbaacılık San. ve Tic. A. Ş. Basımevi Sertifika No : 0 Bu kitap 8 sayılı yasanın hükümlerine göre kısmen ya da tamamen basılamaz, dolaylı dahi olsa kullanılamaz, teksir, fotokopi ya da başka bir teknikle çoğaltılamaz. Her hakkı saklıdır, PALME YAYINCILIK a aittir. GENEL AĞITIM YAZIT Yayın-ağıtım Sağlık Sokak 7/0 Sıhhiye-ANKARA Tel 0-8- Faks 0-7 7

3 ST KLÂL MARŞI Korkma, sönmez bu afaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin y ld z d r, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak. Çatma, kurban olay m, çehreni ey nazl hilâl! Kahraman rk ma bir gül! Ne bu iddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlar m z sonra helâl... Hakk d r, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Ben ezelden beridir hür ya ad m, hür ya ar m. Hangi ç lg n bana zincir vuracakm? a ar m! Kükremi sel gibiyim, bendimi çi ner, a ar m. Y rtar m da lar, enginlere s mam, ta ar m. Garb n âfâk n sarm sa çelik z rhl duvar, Benim iman dolu gö süm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nas l böyle bir iman bo ar, "Medeniyet!" dedi in tek di i kalm canavar? Arkada! Yurduma alçaklar u ratma, sak n. Siper et gövdeni, dursun bu hayâs zca ak n. o acakt r sana va'detti i günler Hakk' n... Kim bilir, belki yar n, belki yar ndan da yak n. Bast n yerleri "toprak!" diyerek geçme, tan : ü ün alt ndaki binlerce kefensiz yatan. Sen ehit o lusun, incitme, yaz kt r, atan : Verme, dünyalar alsan da, bu cennet vatan. Kim bu cennet vatan n u runa olmaz ki fedâ? ühedâ f k racak topra s ksan, ühedâ! Cân, cânân, bütün var m als n da Huda, Etmesin tek vatan mdan beni dünyada cüdâ. Ruhumun senden, lâhi, udur ancak emeli: e mesin mabedimin gö süne nâmahrem eli. Bu ezanlar -ki ahadetleri dinin temeli- Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder-varsa-ta m, Her cerîhamdan, lâhi, bo an p kanl ya m, F k r r ruh- mücerred gibi yerden na' m; O zaman yükselerek ar a de er belki ba m. algalan sen de afaklar gibi ey anl hilâl! Olsun art k dökülen kanlar m n hepsi helâl. Ebediyen sana yok, rk ma yok izmihlâl: Hakk d r, hür ya am, bayra m n hürriyet; Hakk d r, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Mehmet Âkif ERSOY

4 ATATÜRK ÜN GENÇL E H TABES Ey Türk gençli i! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en k ymetli hazinendir. stikbalde dahi, seni, bu hazineden, mahrum etmek isteyecek, dahilî ve haricî, bedhahlar n olacakt r. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine dü ersen, vazifeye at lmak için, içinde bulunaca n vaziyetin imkân ve eraitini dü ünmeyeceksin! Bu imkân ve erait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. stiklâl ve cumhuriyetine kastedecek dü manlar, bütün dünyada emsali görülmemi bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatan n, bütün kaleleri zapt edilmi, bütün tersanelerine girilmi, bütün ordular da t lm ve memleketin her kö esi bilfiil i gal edilmi olabilir. Bütün bu eraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ h yanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri ahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap dü mü olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâd! te, bu ahval ve erait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmakt r! Muhtaç oldu un kudret, damarlar ndaki asîl kanda, mevcuttur!

5 EİTÖR EN Ortaokulda uygulanmakta olan yeni öğretim programının ana felsefesi, yaşam temelli yaklaşımı esas almasıdır. Bu yaklaşımla, soyut gibi algılanan birçok kavram gerçek yaşamla ilişkilendirilmiş, somut hale getirilmiştir. Bu yaklaşım okullarımızdaki öğretim sürecine tam olarak yerleştirildiği ve uygulandığı zaman öğrencilerimizin derslere olan ilgi ve motivasyonları önemli bir ölçüde artacaktır. Palme yayıncılığın ortaokul için hazırladığı bu kitap serisinin içeriği yukarıda belirtilen bakış açısı çerçevesinde oluşturulmuştur. Ayrıca bu kitaplar okuldaki sınavlara uygun niteliktedir. Palme yayıncılıktan çıkan bu kitap serisinin tüm öğrencilerimize yararlı olması ve tüm öğretmenlerimizin işini kolaylaştırması dileğiyle... Cemil AYAN Eylül 0 ÖNSÖZ eğerli Meslektaşlarım ve Sevgili Öğrenciler, Bu kitapta; Milli Eğitim Bakanlığı nın. sınıf Fen Bilimleri dersi öğretim programına uygun konu anlatımı, kazanımlar çerçevesinde hazırlanmış sorular ve öğrenilen konuları pekiştirici etkinlikler yer almaktadır. Uzun, yorucu ve sistemli çalışmalar sonucunda hazırladığım bu kitapta; Palme yayıncılığın genel müdürü İlhan Budak a, desteğini ve yardımını esirgemeyen değerli editörümüz Cemil Ayan a, teşekkürlerimi sunarım. Palme yayıncılıktan çıkan bu kitabın tüm. sınıf öğrencilerine ve meslektaşlarıma yararlı olması dileğiyle... Eylül 0 Yasemin AYAN TAŞEMİR

6 ÜNİTE VÜCUUMUZUN BİLMECESİNİ ÇÖZELİM Besinler ve Özellikleri... 9 Besinlerin Sindirimi... Vücudumuzda Boşaltım... 0 İÇİNEKİLER ÜNİTE CANLILAR ÜNYASINI GEZELİM VE TANIYALIM Canlıları Tanıyalım... İnsan ve Çevre İlişkisi... 9 ÜNİTE KUVVETİN BÜYÜKLÜĞÜNÜN ÖLÇÜLMESİ Kuvvetin Ölçülmesi... 7 Sürtünme Kuvveti... ÜNİTE YAŞAMIMIZIN VAZGEÇİLMEZİ: ELEKTRİK Basit Bir Elektirk evresinde Lamba Parlaklığını Etkileyen eğişkenler... 7 evre Elemanlarının Sembollerle Gösterimi ve evre Şemaları ÜNİTE MAENİN EĞİŞİMİ Maddenin Hal eğişimi... 7 Maddenin Ayırt Edici Özellikleri Isı ve Sıcaklık... 8 Isı Maddeleri Etkiler... 9 ÜNİTE IŞIĞIN VE SESİN YAYILMASI Işığın Yayılması Işığın Maddeyle Karşılaşması... 0 Tam Gölge... Sesin Yayılması... ÜNİTE 7 YERKABUĞUNUN GİZEMİ Yerkabuğunda Neler Var?... 9 Erozyon ve Heyelanın Yerkabuğuna Etkisi Yerkabuğundaki Yer Altı ve Yer Üstü Suları... 0 Hava, Toprak ve Su Kirliliği... 0 TEST SORULARININ CEVAPLARI... ETKİNLİKLERİN CEVAPLARI...

7 ÜNİTE VÜCUUMUZUN BİLMECESİNİ ÇÖZELİM 7

8 Ünite Besinler ve Özellikleri KAZANIMLAR Bu ünitede öğrencilerin; besin çeşitleri, sağlıklı ve dengeli beslenme, sigara ve alkol kullanımının zararları, sindirimde görevli yapı ve organlar, dişler ve diş sağlığının önem, boşaltımda görevli yapı ve organlar, böbrekler ve sağlığı gibi konuları kavramalarına yönelik bir bilinç oluşturulması amaçlanmaktadır. Kazanım Kazanım Kazanım Kazanım Kazanım Kazanım Kazanım Kazanım Kazanım Kazanım Kazanım Kazanım Kazanım Besin içeriklerinin, canlıların yaşamsal faaliyetleri için gerekli olduğunu fark eder. Vitamin çeşitlerinin en fazla hangi besinlerde bulunduğunu araştırır ve sunar. Su ve minerallerin bütün besinlerde bulunduğu çıkarımını yapar. engeli beslenmenin insan sağlığına etkilerini araştırır ve sunar. Sağlıklı bir yaşam için besinlerin tazeliğinin ve doğallığının önemini, araştırma verilerine dayalı olarak tartışır. Sigara ve alkol kullanımının vücuda verdiği zararları araştırma verilerine dayalı olarak tartışır. Sindirimde görevli yapı ve organların yerini model üzerinde sırasıyla gösterir. iş çeşitlerini model üzerinde göstererek görevlerini açıklar. iş sağlığı için beslenmeye, temizliğe ve düzenli diş kontrolüne özen gösterir. Besinlerin sindirildikten sonra vücutta kan yoluyla taşındığı çıkarımını yapar. Boşaltımda görevli yapı ve organları tanır. Vücutta farklı boşaltım şekillerinin olduğu ve boşaltım faaliyetleri sonucu oluşan zararlı maddelerin vücut dışına atılması gerektiği çıkarımını yapar. Böbreklerin sağlığını korumak için nelere dikkat edilmesi gerektiğini araştırır ve sunar.

9 Besinler ve Özellikleri Burada Öğren Burada Pekiştir BESİNLER VE ÖZELLİKLERİ. Canlılar Neden Beslenir? TEST -. Büyüme ve gelişme Canlılar neden beslenir? Nefes alıp verme Canlılar yaşamları boyunca enerjiye ihtiyaç duyarlar. Bu enerjiyi de besinlerden sağlarlar. Ünite ans etme Uyuma İnsanlar yukarıda verilen olayların hangilerinde enerjiye ihtiyaç duyar? "Sevgili Günlük" Sevda Öğretmen Sevda Öğretmenin sorduğu soruya üç öğrenci cevap veriyor. A) ve B) ve Büyümek ve gelişmek için C), ve ),, ve Ilgın Koşmak ve oyun oynamak için Ardıl gündü. Babamla bol bol vakit geçirdim.. Canlılar yaşamları boyunca enerjiye ihtiyaç duyarlar. Birlikte futbol oynadık. Öğleden sonra tum. aha sonra tuttuğumuz balıkları ba- Canlılar uyurken bile enerji harcarlar. bam mangalda pişirdi ve annemin yaptığı nefis salata ile birlikte afiyetle yedik. Şimdi çok yorgunum. İzninle yatmaya gidiyorum. Yarın görüşürüz. İyi geceler. Arda Sizce Arda yemek yemeseydi bu kadar aktiviteyi yapabilir miydi? Y balık tutmaya gittik ve iki tane balık tut- Y Elma Armut Y Çilek Muz Elma Armut ) Çilek Banu Buna göre hangi öğrencilerin verdiği cevaplar doğrudur? Bitkisel kaynaklı besinler enerji vermezler. Yukarıdaki şemayı inceleyen Atakan uygun cevapları takip ettiğinde hangi meyveye ulaşırsa doğru yapmış olur? A) B) C) Sevgili Günlük, bugün çok hareketli bir ers çalışmak için Muz A) Yalnız Ilgın B) Ilgın ve Ardıl C) Ardıl ve Banu ) Ilgın, Ardıl ve Banu. Selin, yediği tostu sindiriyor. Batuhan bebeğin boyu uzuyor. Necati Bey spor yapıyor. Kaza geçiren Yaşar Bey'in yaraları iyileşiyor. Yukarıda verilen olayların kaç tanesinde besinlerden enerji elde edilir? A) B) C) ) 9

10 Ünite Besinler ve Özellikleri Burada Öğren Burada Pekiştir TEST - 7. Tabiki yapamazdı. Çünkü yaşamımızı. Patates - ekmek sürdürebilmemiz için beslenmek zorun Yeşilsebze -portakal dayız. Et - yoğurt Beslenmek; sadece enerji almak için Elma - yeşil biber değil, büyüyüp gelişmemiz içinde gereklidir. Yukarıda verilen hangi besin grubu daha fazla kargün boyunca yediğimiz yiyecek ve içebonhidrat içerir? cekler birden fazla besin türü içerebilir. Yiyeceklerde bulunan besin maddeleri; A) B) C) ) karbonhidrat, yağ, protein, vitamin, su ve mineraller olarak gruplandırılır. Karbonhidratlar, proteinler ve yağlar gıdalar olarak adlandırılır. Mineraller, vitaminler ve su ise yardımcı gıdalar grubunda yer alır. Karbonhidratlar Benim adım karbonhidrat. Pirinç, buğday, yulaf, mısır, patates, makarna, meyveler ve tatlılarda bulunurum. Vücudunuzda enerji verici olarak önce ben kullanılırım. Karbonhitratlar yağlardan daha az enerji vermelerine rağmen vücudumuzda öncelikli olarak kullanılırlar. Çünkü kolay parçalanırlar. Ayrıca karbonhidratlar, vücudumuzda kolay ve hızlı bir şekilde enerjiye dönüşürler. 0 Besinler Yukarıdaki grafikte çeşitli besin gruplarının 00 gramında bulunan karbonhidrat miktarları verilmiştir. 0 0 Mineraller Proteinler Karbonhidratlar Su Yukarıdaki paketlerde verilen besin içerikleri ile ilgili aşağıda yapılan yorumlardan hangisi doğrudur? 0 Mısır Şimdi bu besin içeriklerini ve görevlerini öğrenelim. Yağlar Karbonhidrat miktarı 0 Vitaminler 0 Patates Besinlerle ilgili yapılan araştırmalarda yiyecek ve içeceklerde besin içeriklerinin olduğu tespit edilmiştir.. Makarna Besin İçerikleri ve Görevleri A), ve numara ile gösterilenler yiyecek ve içeceklerde bulunmaz. B) ve numara ile gösterilenler yiyecek ve içeceklerde bulunmaz. C) Canlıların yaşamlarını sürdürmeleri için,,,, ve numaralı besin içeriklerine ihtiyaçları vardır. ) Canlılar, numaralı besin içeriğine günlük yaşantılarında ihtiyaç duymazlar. Buna göre grafik ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? A) Makarna patatesten çok karbonhidrat içerir. B) Mısır tüketildiğinde patatese göre daha az enerji verir. C) Büyüme ve gelişme eksikliğinde en çok mısır tüketilmelidir. ) En çok enerji makarna tüketildiğinde alınır. 8. Ali'nin babası eşya taşıyarak geçimini sağlamaktadır. Buna göre Ali'nin babası aşağıdaki besinlerden hangisini daha fazla tüketmelidir? A) Mineraller B) Karbonhidratlar C) Vitaminler ) Proteinler

11 Besinler ve Özellikleri Burada Öğren Burada Pekiştir Bunları Biliyor muydunuz? Eğer karbonhidrat içerikli bir yiyeceğin üzerine lügol damlatılırsa yiyecekte mavi-mor renk oluşur. Patateste bol miktarda bulunan nişasta da karbonhidrat içeriklidir. Nişastaya iyot çözeltisi damlatılırsa mavi-mor renk oluşur. Hem bitkisel hem de hayvansal besinlerde protein bulunabilir. Ekmek B),,, ),,, Yumurta Et Protein içeren besinler Bunu Biliyor muydunuz? Protein içeren bir yiyeceğin üzerine nitrik asit damlatılırsa, yiyecekte sarı renk oluşur. ), ve Ceviz C) ve, ) B) ve Yukarıdaki hayvanlardan hangisinde bulunan besine iyot çözeltisi damlatılırsa mavi-mor renk oluşur? iyot çö(karbonhidratlara zeltisi damlatılırsa mavi-mor renk oluşur.) B) A) C) (Nitrik asit proteinin ayıracıdır ve proteine damlatılırsa sarı renk oluşur.) A) Yalnız Patates Hazan yukarıda verilen besinlerden hangilerine nitrik asit damlatırsa sarı renk oluşur? Yumurta Et Ispanak Zeytin Yukarıda besinler verilen den hangileri bitkiseldir?,,, A) C),,, Peynir. Yoğurt Balık Benim adım protein. Vücudunuzda yapıcı ve onarıcı görev yaparım. Fasülye, mercimek, nohut, yulaf, çavdar, buğday, süt, et, yoğurt, yumurta, peynir gibi gıdalarda bulunurum. Kırılan kemikleri kaynaştırır, yaralarınızı iyileştiririm. Ayrıca büyüyüp, gelişmenizi bana borçlusunuz.. Biber Proteinler TEST -. Ünite. Elif arkadaşları ile ip atlarken düşmüş ve yaralanmıştır. Buna göre Elif'in yaralarının daha çabuk iyileşmesi için aşağıdaki besinlerden hangisini daha çok tüketmelidir? A) Ekmek B) Peynir C) Elma ) Makarna

12 Ünite Besinler ve Özellikleri Burada Öğren Burada Pekiştir. Yağlar Karbonhidratlar dışında vücudunuza bende enerji veririm. Uzun süre aç kalırsanız ve çok enerji kaybederseniz enerji ihtiyacınızı ben karşılarım. Ayçiçeği, zeytin, mısır, susam, fındık, ceviz, et, balık, süt ve tereyağında bulunurum. İç organlarınızın etrafında ve deri altında depolanırım. TEST - 7. Karbonhidratlar öncelikli olarak vücudumuzda enerji verici olarak kullanılırlar. Et, süt, yumurta gibi besinler karbonhidrat bakımından zengindir. Y II. III. Eren yukarıdaki besin içeriklerini ve görevlerini eşleştirmek istiyor. Y C) Buna göre Eren aşağıdaki eşleştirmelerden hangisini yaparsa doğru olur? ) Yağlarda hem bitkisel hemde hayvansal besinlerde bulunabilir. Bunları Biliyor muydunuz? Yapıcı ve onarıcı Karbonhidratlar B) üzenleyici Protein Yukarıdaki şemayı inceleyen Emel uygun cevapları takip ettiğinde hangi şekle ulaşırsa doğru yapmış olur? A) Enerji verici Vitamin Vitamin, su ve mineraller düzenleyici olarak görev yaparlar. Görevleri I. Yanlış oğru Besin içerikleri A) I. B) I. II. II. III. III. C) I. ) I. II. II. III. III. Beyaz kağıda sürüldüğünde kağıdı şeffaflaştıran besinlerde yağ bulunur. Vitaminler Benim adım vitamin. Vücudunuzda düzenleyici görev yaparım. Sizi hastalıklara karşı korur ve direncinizi artırırım. Sebze ve meyvelerde bol miktarda bulunurum. Ayrıca büyüyüp gelişmenizde de katkılarım vardır. Vitamin içeren besinler. 8. Uzun süre aç kalırsanız enerji ihtiyacınızı karşılarım. Ayrıca iç organlarınızın etrafında ve deri altında depolanırım. Yukarıdaki olan yere aşağıdakilerden gelmelidir? A) Karbonhidratlar B) Proteinler C) Yağlar ) Vitaminler hangisi Yaşamsal olayları düzenleme görevi yaparlar. Enerji vermezler. EksiklikMelda lerinde bazı hastalıklar oluşur. Melda'nın açıklamasını yaptığı besin içeriği aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) Yağ B) Protein C) Karbonhidrat ) Vitamin

13 Besinler ve Özellikleri Ünite Burada Öğren Burada Pekiştir TEST - Vücudumuzda temel olarak altı çeşit vitamin bulunur. Şimdi bu vitaminleri tanıyalım: Vitamin adı Bulunduğu besinler Eksikliğinde görülen hastalıklar. Karaciğer, süt, yumurta, baklagiller, havuç gibi besinlerde bol miktarda bulunur. Eksikliğinde gece körlüğü hastalığı görülür.. Vitaminler Hastalıklar I. A Gece körlüğü II. B III. C Raşitizm Skorbit A B C E K Süt, karaciğer, yumurta, baklagiller, domates, havuç, ceviz Tahıl, yoğurt, süt, yumurta, peynir, et, sebzeler Limon, portakal, yeşil biber, çilek, lahana, maydanoz, kuşburnu, domates, koyu yeşil renkli sebzeler Karaciğer, süt, yumurta, peynir, balık yağı, tereyağı Tahıllar, yumurpeynir, süt, et, bitkisel yağlar Ispanak, lahana, soya fasülyesi, yulaf, karnıbahar Gece körlüğü Sinir sistemi ve görme bozuklukları Skorbit hastalığı Çocuklarda raşitizm hastalığı, yetişkinlerde kemik erimesi Kısırlık Kan geç pıhtılaşır. Bunları Biliyor muydunuz? Vitaminler sindirime katılmaz. Bazı vitaminler vücudumuzda depolanabilir. Bazıları ise depolanmaz. Bu yüzden vitaminler günlük düzenli olarak tüketilmelidir.. Yukarıda açıklaması yapılan vitamin çeşidi aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) A vitamini B) B vitamini C) C vitamini ) vitamini Nehir İlksel Umut Batuhan Sindirime katılmazlar. Bazıları vücutta depolanabilir. Enerji verirler. Günlük düzenli olarak tüketilmelidirler. Yukarıdaki öğrencilerden hangisinin vitaminler için yaptığı yorum yanlıştır? A) Nehir B) İlksel C) Umut ) Batuhan IV. Yukarıda bazı vitaminler ve eksikliklerinde görülen hastalıklar verilmiştir. Buna göre vitaminler hastalıklarla doğru eşleştirildiğinde hangi numaralı vitamin açıkta kalır? A) I B) II C) III ) IV. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? A) C vitamini limon, portakal, yeşil biber gibi besinlerde bol miktarda bulunur. B) Kemik ve dişlerimiz için vitamini çok önemlidir. C) Süt, yumurta havuç gibi besinler bol miktarda A vitamini içerir. ) E vitamini tüketmediğimizde hasta olmayız.

14 Su Ünite Besinler ve Özellikleri Burada Öğren Burada Pekiştir TEST - Benim adım su. Bütün canlıların yapısında önemli bir yere sahibim. Vücudunuzun yaklaşık olarak %70'ini oluştururum. Bensiz hiç bir yaşamsal olay gerçekleşmez. Ayrıca vücudunuzda düzenleyici görev yaparım. Atıklarınızı vücudunuzdan benim sayemde uzaklaştırırsınız.. Umut Atakan Nehir Su Mineraller Vitaminler Karbonhidratlar 7. I. II. III. IV. Bütün canlıların yapısında önemli bir yer tutar. İnsan vücudunun %70 ini oluşturur. Pek çok hayatsal faaliyetin gerçekleşmesi için gereklidir. İnsan vücudunda enerji verici olarak görev yapar. Yediğimiz besinlerde su içerir. Eda Yukarıdaki öğrencilerden hangisinin söylediği besinler vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapmaz? A) Umut B) Atakan C) Nehir ) Eda Su ile ilgili yukarıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) I B) II C) III ) IV Mineraller Adım mineraldir ve vücudunuzda düzenleyici olarak görev yaparım. Suda, maden suyunda, meyve sularında, sebze ve meyvelerde bulunurum.. I. II. III. Mineral Su Vitamin Bazı vitaminler diş ve kemiklerimizin yapısına katılır. Bazıları ise kaslarımızın kasılmasını sağlar. Kalsiyum minerali kemik ve dişlerimizin yapısına katılır. Yukarıdaki besin içeriklerinin ortak özelliği aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) Her besinde bol miktarda bulunurlar. B) Vücudumuzda enerji verici olarak kullanılırlar. C) üzenleyici olarak görev yaparlar. ) Mutlaka vücutta sindirime uğrarlar. 8. Fen Bilimleri Öğretmeni öğrencilerine doğal besinlerle beslenmeleri gerektiğini söylemiştir. Buna göre aşağıda verilenlerden hangisi öğretmenin öğrencilerine söylediği doğal besinlerden biri değildir? A) Su B) Çikolata C) Bal ) Süt

15 Besinler ve Özellikleri Ünite Burada Öğren Burada Pekiştir TEST - Şimdi; besinler ve bu besinlerin öncelikli görevlerini aşağıdaki şema ile bir kez daha gözden geçirelim. Besinler Enerji vericiler Karbonhidrat Yağ Yapıcı ve onarıcılar Protein üzenleyiciler Su Vitamin Mineral.. Eda Yağız Utku Makarna, tavuk, salata Balık, ekmek, meyve Yoğurt, ıspanak, meyve engeli Beslenme Canlıların büyüyüp, gelişmesi ve yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmesi için besin tüketmeleri gerekir. Beslenirken de hem enerji vericiler, hem yapıcı onarıcılar, hem de düzenleyiciler gereklidir. Fakat bu besin içeriklerinden de belirli miktarlarda tüketmemiz gerekir. Yukarıda verilen hangi numaralı besinlerden fazla tüketmememiz gerekir? A) B) C) ), Öykü Çikolata, kola, hamburger Yukarıdaki öğrencilerden hangisi sağlıklı ve dengeli beslenmemiştir? A) Eda B) Yağız C) Utku ) Öykü. engeli beslenme ile ilgili aşağıda yapılan açıklamalardan hangisi doğrudur? Vücudumuzun ihtiyaç duyduğu besin maddelerinin gerektiği kadar ve belirli aralıklarla tüketilmesine dengeli beslenme denir. engeli beslenirken bazı şeylere dikkat etmemiz gerekir. Karbonhidrat, yağ ve proteinler; mineral ve vitaminlere göre daha fazla tüketilmelidir. Beslenirken su içmeyi asla ihmal etmemeliyiz. Yaklaşık olarak günde 8 bardak su içmeliyiz. Eğer hava sıcaklığı artarsa içilen su miktarını da artırmalıyız.. Mineraller Vitaminler Karbonhidratlar Su Yukarıdaki besinlerden hangisi vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapmaz? A) B) C) ), A) Karbonhidrat içerikli beslenmeye dengeli beslenme denir. B) Vücudun ihtiyaç duyduğu besin maddelerinin gerektiği kadar alınmasına dengeli beslenme denir. C) Mineraller dengeli beslenme için gerekli değildir. ) engeli beslenme için yapıcı ve onarıcı besinlerin tüketilmesine gerek yoktur.

16 Ünite Besinler ve Özellikleri Burada Öğren Burada Pekiştir TEST - Vücudumuzun ihtiyaç olan besinler alınmazsa pek çok hastalık meydana gelebilir. Bu hastalıklara zararlı besinlerde yol açar.. eniz Umut Atakan Ambalajlı gıdalar kullanırken mutlaka son kullanma tarihine bakmalıyız. Aldığımız sebze ve meyvelerin ezik ve çürük olmamasına dikkat etmeliyiz. Mayonez, ketçap ve dondurulmuş gıdaların TSE belgeli olmasına dikkat etmeliyiz. 7. Arda; et, süt, yumurta, peynir ve nohut gibi gıdaları bol miktarda tüketmektedir. Buna göre Arda'nın tükettiği gıdalar aşağıdaki besin içeriklerinden hangisinde yer alır? A) Karbonhidrat B) Yağ C) Protein ) Vitamin Pizza, hamburger, patates kızartması gibi hazır gıdaların fazla tüketilmemesi gerekir. Alkol, sigara gibi zararlı alışkanlıklarda vücudun dengesini bozabilir. Ayrıca asitli, boyalı ve katkı maddelerinin olduğu içeceklerden uzak durmalıyız. Yukarıdaki öğrencilerden hangilerinin verdiği bilgiler doğrudur? A) Yalnız eniz B) eniz ve Umut C) Umut ve Atakan ) eniz, Umut ve Atakan 8. Aşağıda verilen besinlerden hangisi diğerlerine göre daha az yağ içerir? A) Elma B) Fındık C) Ceviz ) Ekmek Yediğimiz besinlere dikkat edelim dedik ama bu besinleri satın alırken de dikkat etmemiz gerekenler var. Özellikle ambalajlı ve dondurulmuş gıdaların son kullanma tarihlerine mutlaka bakmalıyız. Ayrıca tükettiğimiz besinlerin tazeliği ve temizliği de sağlığımız için çok önemlidir. Bu yüzden satın aldığımız sebze ve meyveler çürük ve ezik olmamalı; diri, taze ve canlı görünmelidirler. Yani sebze ve meyveleri mevsiminde tüketmek çok daha sağlıklıdır.. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Vücudumuzun ihtiyaç duyduğu besin maddelerinin gerektiği kadar tüketilmesine dengeli beslenme denir. B) Karbonhidrat, yağ ve proteinler; mineral ve vitaminlerden daha fazla tüketilmelidir. C) Günde ortalama 8 bardak su içmeliyiz. ) Asitli, katkı maddeli ve boyalı içeceklerden bol miktarda tüketmeliyiz. 9. Aşağıda verilenlerden hangisi suyun görevlerinden biridir? A) Kırılan kemiklerin onarılmasını sağlar. B) Büyüme ve gelişmeyi sağlar. C) Vücut ısımızın dengelenmesini sağlar. ) Vücutta enerji verici olarak kullanılır.

17 Besinler ve Özellikleri Etkinlik ik Yapalım Ünite Aşağıda resimleri verilen yiyecek ve içeceklerde ağırlıklı olarak karbonhidrat mı, protein mi, yağ mı yoksa vitamin mi bulunduğunu resimlerin altındaki boşluklara yazınız. a b c d e f g h ı 7

18 Ünite Etkinlik Yapalım Besinler ve Özellikleri Yağ Mineral Yapıcı ve onarıcı Karbonhidrat Protein Vitamin Enerji verici üzenleyici Su Yukarıdaki kavramları aşağıdaki tabloda boş bırakılan uygun yerlere yazınız. BESİNLERİN GÖREVLERİ 8

19 Besinler ve Özellikleri Ünite Burada Öğren Burada Pekiştir TEST - SİGARA VE ALKOLÜN ZARARLARI Hayatımızı sağlıklı devam ettirebilmemiz için zararlı alışkanlıklardan uzak durmalıyız. Bu zararlı alışkanlıklardan biri de sigaradır. İçerisinde dört binden fazla zararlı madde bulunur. Sigara bağımlılık yaparak sağlığımızı bozmaktadır. Çok yaygın olan bu alışkanlık solunum yollarını tahriş eder, kalp ve damar hastalıklarına neden olur. Ayrıca kansere yakalanma riskini artırır. Sigara içerisinde binlerce kimyasal madde bulunur. Bu zararlı madde içilirken kana karışır. İçinde bulunan nikotin maddesi ise bağımlılık yapar. Bağımlılık yapan sigara hemen hemen bütün organlarımıza zarar verir.. Atakan Sigaranın hammaddesi tütündür. Sigarada dört binden fazla zararlı madde bulunur. Ayşe Sigaranın sadece akciğerlere değil tüm vücuda zararı vardır. Zeynep Yukarıdaki öğrencilerden hangilerinin sigara ile ilgili yaptığı yorumlar doğrudur? A) Yalnız Atakan B) Atakan ve Ayşe C) Ayşe ve Zeynep ) Atakan, Ayşe ve Zeynep. Sigaranın içerisinde nikotin bulunur. Sigara solunum yollarını tahriş eder. Akciğerlerde katran birikmesinin nedeni sigaradır. Ege, yukarıdaki cümleleri okuyarak doğru () veya yanlış (Y) olarak kutucuklara yazıyor. Buna göre Ege'ye ait aşağıdaki cevaplardan hangisi doğrudur? A) Y B) Y C) ) Y Y Sigara kullanımı ile yaygınlaşan hastalıklar arasında akciğer ve gırtlak kanseri yer alır. Bunları Biliyor muydunuz?. ünyadaki en yaygın zararlı alışkanlıktır. Çevreye bıraktığı duman ve kül soluduğumuz havayı kirletir. Yukarıda yapılan açıklama aşağıdakilerden hangisine aittir? A) Alkol B) Antibiyotik C) Sigara ) Uyuşturucu Yukarıda gösterilen işaretle pek çok yerde karşılaşmışsınızdır. Bu işaretin bulunduğu yerde sigara içmek yasaktır.. Akciğer kanseri Kalp ve damar hastalıkları Gırtlak kanseri Yukarıda verilen hastalıklardan hangileri sigara kullanan kişilerde görülebilir? A) Yalnız B) ve C) ve ), ve. Aşağıda verilenlerden hangisi sigaranın zararlarından biri değildir? A) Çevre kirliliğinin oluşması B) Yeterli ve sağlıklı beslenmenin mey dana gelmesi C) Kalp ve damar hastalıklarının ortaya çıkması ) Yangınların mey dana gelmesi 9

20 Ünite Besinler ve Özellikleri Burada Öğren Burada Pekiştir TEST - Vücudumuzu olumsuz etkileyen bir diğer zararlı madde de alkoldür. Bazı insanlar alkolün onları rahatlattığını ifade eder. Halbuki bu zararlı alışkanlık vücudumuzda bağımlılık yaparak pek çok organımıza zarar verir. Bu organların başında da karaciğer gelir.. "... kullananlar dengelerini kurmakta zorlanırlar." Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir? A) Sigara B) Alkol C) Serum ) Aşı 8. Spor yapmak engeli beslenmek Sigara ve alkol kullanılan yerlerde bulunmak Yukarıda verilenlerden hangileri sağlıklı yaşam için gereklidir? A) Yalnız B) ve C) ve ), ve Karaciğer Alkol, karaciğerin büyümesine ve yağlanmasına neden olur. Ayrıca karaciğeri tahrip eder. Siroz hastalığının en önemli nedenlerinden biri de alkol kullanımıdır. Alkol ve sigara sadece sağlığımıza değil, cebimize de zarar verir. Bu maddelere verilecek paralar biriktirilirse pek çok farklı ihtiyaç karşılanabilir. 7. Siroz Hastalığı 9. Karaciğer yağlanması Evet, yukarıda bahsettiğimiz zararlı alışkanlıklardan uzak durmalıyız. Fakat sağlıklı yaşam için bunun yanında düzenli spor yapmalı ve dengeli beslenmeliyiz. Bu davranışlar vücut sağlığını korur, direncini artırır ve kendimizi dinç hissetmemizi sağlarlar. Yukarıdaki hastalık aşağıda resimleri verilen hangi organda meydana gelir? A) C) B) ) Karaciğer büyümesi Astım Yukarıda bazı hastalıklar verilmiştir. Buna göre hangilerine öncelikle alkol sebep olmaz? A) Yalnız B) ve C) Yalnız ) ve 0

21 Besinlerin Sindirimi Ünite Burada Öğren BESİNLERİN SİNİRİMİ Vücudumuzdaki bazı yapıların besinleri küçük parçalara ayırıp yararlı hale getirmesine sindirim denir. "Sevgili Günlük" Bugün okulda Fen Bilimleri dersinde çok önemli bilgiler öğrendim. Konumuz sindirim sistemiydi. Yediğimiz besinlerin parçalara ayrılması ağızda başlıyormuş. aha sonra yemek borusundan geçip, midede biraz kalıyorlarmış. Mide besinleri çalkalayıp ince bağırsağa gönderiyormuş. İnce bağırsaktan kalın bağırsağa gelen posa anüsten dışkı olarak atılıyormuş. Biliyor musun, öğretmen sindirim sistemi ile ilgili ve çok eğlenceli bir film izletti. Bu konuyu çok iyi anladım. üşünüyorum da bir saat önce yediğim köfteler hala midemde midir acaba? Neyse bugünlük bu kadar. Önce sütümü içeceğim sonra yatacağım. Haydi iyi geceler." Arda Şimdi Arda'nın Fen Bilimleri dersinde öğrendiği sindirim sistemini görelim. Burada Pekiştir. Aşağıdaki öğrencilerden hangisi sindirimin tanımını doğru yapmıştır? A) B) C) ) Aylin Seray Besinlerin vücuda alınmasına sindirim denir. Besinlerin sadece midede küçük parçalara ayrılmasına sindirim denir. TEST - Besinlerin ağızda dişler ile parçalanması- A) Yalnız na sindirim denir. B) ve Eren Vücudumuzdaki bazı C) ve yapıların besinleri küçük parçalara ayırıp ), ve yararlı hale getirmesine sindirim denir. Utku. Aşağıda verilenlerden hangisi sindirim organı değildir? A) B) C) ) Ağız Karaciğer İnce bağırsak Mide. Karbonhidratlar Yağlar Proteinler Yukarıda verilen besin içeriklerinden hangilerinin vücudumuz tarafından kullanılması için parçalara ayrılması gerekir?. Aslı İpek Yiğit Öğle yemeğinde bir tabak nohut yedim. Sabah kahvaltısında bir dilim ekmek ve bir parça peynir yedim. Akşam yemeğinde tane köfte ve bir tabak makarna yedim. Yukarıdaki öğrencilerden hangilerinin yediği yemekler sindirime uğrar? A) Yalnız Aslı B) Aslı ve İpek C) İpek ve Yiğit ) Aslı, İpek ve Yiğit

22 Besinlerin Sindirimi Burada Öğren Yediğimiz besinlerin küçük parçalara ayrılmasında bazı yapı ve organlar görev yapar. Bu organ ve yapıların birleşmesiyle bir kanal oluşur. Bu kanala sindirim kanalı denir. Sindirim yapı ve organları Besinler sindirime benimle başlar. Arkadaşlarım dil, diş ve tükürük bana yardım eder. Ağız ile yemek borusu arasında Yutak yer alırım. Besinleri yemek borusuna iletirim. Ağız Mide ile yemek borusu arasında yer alırım. Mide Kasılıp, gevşeyerek besinleri bulamaç haline getiririm. Anüs TEST - Burada Pekiştir. Bir insana ait sindirim kanalını oluşturan organ ve yapıların sırası aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? 7. Ben kimim Sindirim yapmam ama posadaki su ve mineralleri emerim. Yukarıdaki sindirim sistemi organı aşağıdakilerden hangisidir? A) B) A) Ağız " yutak " mide " yemek borusu " ince bağırsak " anüs B) Ağız " yutak " yemek borusu " mide " kalın bağırsak " ince bağırsak " anüs C) Ağız " yutak " yemek borusu " mide " ince bağırsak " kalın bağırsak " anüs ) Ağız " yemek borusu " yutak " ince bağırsak " mide " kalın bağırsak " anüs C) ) Ünite İnce bağırsak Oluşan dışkıyı dışarı atarım. 8. Kalın bağırsak Boyum ince bağırsaktan kısadır. Bana gelen posanın su ve minerallerini emerim. Ben uzun bir kanalım. Besinleri tamamen parçalarım ve emilecek hale getiririm.. Okan, sindirim sisteminde görevli olan organ ve yapıları araştırmak istiyor. Buna göre Okan'ın aşağıda resmi verilen hangi organı araştırmasına gerek yoktur? A) B) Bunu Biliyor muydunuz? Su, mineral ve vitaminler vücudumuzda sindirime uğramaz. C) ) I. Y Tükettiğimiz tüm besinler sindirime uğrar. II. Yemek borusunda sindirim gerçekleşmez. III. Ağız sindirimin başladığı ilk organdır. IV. Y Sindirim atıkları anüsten dışarı atılır. Yukarıda doğru () ve yanlış (Y) olarak işaretlenen ifadelerden hangisinde hata yapılmıştır? A) I B) II C) III ) IV

23 Besinlerin Sindirimi Ünite Burada Öğren AĞIZ: Sindirimin başladığı yerdir. Ağızdaki diş, dil ve tükürük bezlerinden salgılanan tükürük sindirime yardımcı olurlar.. Burada Pekiştir Midenin görevi nedir?. TEST - 7 YUTAK: Ağıza alınan besinlerin yutulmasını ve yemek borusuna iletilmesini sağlar. Burada sindirim gerçekleşmez. Selin Öğretmen Selin Öğretmen'in yukarıdaki sorusuna dört öğrenci cevap veriyor. Sindirim sisteminde bulunan besinler yukarıda resmi verilen organdan sonra aşağıdakilerden hangisine geçer? YEMEK BORUSU: Yutulan besinleri mideye ileten bir borudur. Burada sindirim olmaz. Berk Sıla Besinleri ağızdan yemek borusuna iletir. Kendine özgü salgıları ile besinleri küçük parçalara ayırır. A) Kalın bağırsak B) Yemek borusu C) Mide ) Anüs MİE: Kendine özgü salgıları ile besinleri küçük parçalara ayırır ve besinlerin geçici olarak depolanmasını sağlar. İNCE BAĞIRSAK: Besinlerin sindiriminin tamamlandığı yerdir. Sindirilmiş besinlerin emilerek kana geçmesini sağlar. Sevim Cemil Sindirilmiş besinlerin emilerek kana geçmesini sağlar. iş, dil ve tükürük yardımı ile besinleri yumuşatır. Buna göre hangi öğrencinin cevabı doğrudur? A) Berk B) Sıla C) Sevim ) Cemil. iş il KALIN BAĞIRSAK: Burada sindirim gerçekleşmez. Sindirim sonucu geriye kalan posalı atıklardaki su ve minerallerin emilerek kana geçmesini sağlar. ANÜS: Sindirilmeyen besinlerin dışkı olarak dışarı atılmasını gerçekleştirir.. Aşağıdaki yapılardan hangisi yutak ile mide arasında bulunur? A) Karaciğer B) İnce bağırsak C) Yemek borusu ) Anüs Böbrek Yukarıda verilenlerden hangileri sindirime yardımcı olur? A) Yalnız B) ve C) ve ), ve

24 Ünite Besinlerin Sindirimi Burada Öğren Burada Pekiştir TEST - 7 işlerimiz ve Görevleri işlerimiz ağızdaki besinlerin sindirimine yardımcı olur. Besinleri koparır, parçalar ve öğütme işlemi yaparlar. işlerimiz görev ve şekil bakımından birbirinden farklıdır. işlerimiz görev ve şekillerine göre dörde ayrılır. Kesici dişler Köpek dişleri Azı dişleri Yirmi yaş dişleri Besinleri keser ve koparırız. Alt ve üst çenede olmak üzere toplam 8 taneyiz. Kesici dişler Köpek dişleri Uçlarımız sivridir. Yiyecekleri koparıp, parçalarız. Alt ve üst çenede olmak üzere toplam taneyiz. Bunu Biliyor muydunuz? Besinleri ufalayıp bir güzel öğütürüz. Oldukça kalabalığız. Alt ve üst çenede olmak üzere toplam taneyiz. Azı dişleri Yirmi yaş dişleri Bizi azı dişlerine de benzetebilirsiniz. Siz 8- yaşlarına geldiğinizde ortaya çıkarız. Alt ve üst çenede olmak üzere toplam taneyiz. Bize akıl dişleri de denir. Yetişkin bir insanda toplam tane diş bulunur.. Sindirilmeyen besinlerin dışkı olarak dışarı atıldığı yapıya denir. Buna göre yerine aşağıdakilerden hangisi gelmelidir? A) Anüs B) Sindirim kanalı C) Kalın bağırsak ) İnce bağırsak. 7. Uçları sivridir. Yiyecekleri koparıp, parçalar. tanesi alt çenede tanesi üst çenede bulunur. Yukarıda özellikleri verilen diş çeşidi aşağıdakilerden hangisidir? A) Köpek dişleri B) Azı dişleri C) Kesici dişler ) Yirmi yaş dişleri iş çeşitleri Azı dişleri Kesici dişler Köpek dişleri iş görevleri Besinleri öğütürler. Besinleri koparıp parçalarlar. Besinleri keser ve koparırlar. Buna göre yukarıda yapılan eşleştirmelerden hangileri yanlıştır? A) Yalnız B) ve C) ve ), ve 8. Ağıza alınan besinler tükürük ile yumuşatılıp, kayganlaştırılır. Azı dişleri besinleri ufalayıp, öğütür. Yirmi yaş dişlerinin sayısı tanedir. Kesici ve köpek dişlerinin sayısı eşittir. Yukarıdaki ifadelerden doğru olanlar, yanlış Y 9. olanlar Y şeklinde işaretlenirse aşağıdakilerden hangisi elde edilir? A) B) C) ) Y Y Y Y Y Y Y Y Y Yukarıdaki diş modelinde ile gösterilen diş çeşidi hakkında aşağıda yapılan yorumlardan hangisi doğrudur? A) Azı dişidir. B) Yiyecekleri parçalarlar. C) Kesici diş görevi yapar. ) Alt ve üst çenede olmak üzere toplam tanedirler.

25 Besinlerin Sindirimi Ünite Burada Öğren iş Sağlığı ve Bakımı "Sevgili Günlük" Pazartesinden beri dişim çok ağrıyordu. Annem bugün beni dişçiye götürdü. Hiç gitmek istemiyordum ama ağrıya dayanamadım. İyiki de gitmişim. işlerimi düzenli fırçalamadığım için dişim çürümüş. oktor Faruk Bey bana mutlaka günde en az iki kere dişlerimi fırçalamam gerektiğini ve altı ayda bir onu ziyaret etmemi söyledi. işimi çekti buda bana iyi bir ders oldu. Artık dişlerime çok iyi bakacağım. Arda Burada Pekiştir. işlerimizin sağlıklı olabilmeleri ve görevlerini yerine getirebilmeleri için aşağıdakilerden hangisini yapmamalıyız? A) işlerimizi düzenli olarak fırçalamalıyız. B) Ceviz, fındık gibi sert kabuklu yiyecekleri dişlerimizle kırmalıyız. C) üzenli olarak diş hekimine kontrole gitmeliyiz. ) Yiyecekleri çok sıcak ve çok soğuk tüketmeliyiz.. Fulya TEST yaşları arasında çıkarlar. Alt ve üst çenede olmak üzere toplam tanedirler. Fulya'nın açıklamasını yaptığı diş çeşidi aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) Yirmi yaş dişleri B) Azı dişleri C) Köpek dişleri ) Kesici dişler Sağlığımız açısından vücudumuzda temizliğine en çok önem vermemiz gereken yerlerden biri de dişlerimizdir. Onlara iyi bakmadığımız zaman diğer sindirim organları da olumsuz etkilenir. işlerimizin arasında kalan besin parçaları, yetersiz ve dengesiz beslenme, ceviz, fındık gibi sert kabuklu yiyecekleri dişlerle kırma dişlerimizin çürümesine sebep olur.. Alara Suat Ağız içinde kolay hareket ettirilebilir olması gerekir. işlerimizin tüm yüzeylerine ulaşabilmesi gerekir.. I. Uyku düzenimize dikkat etmeliyiz. II. engeli beslenmeliyiz. III. Spor yapmamalıyız. IV. Sigara ve alkolden uzak durmalıyız. Yukarıda verilenlerden hangisini yaparsak sağlığımız bozulabilir? A) I B) II C) III ) IV iş sağlığını korumak için dişlerimizi düzenli olarak fırçalamalıyız. Seçtiğimiz diş fırçası ne çok sert ne de çok yumuşak olmalıdır. işlerimizi fırçalarken diş macunu kullanmalı ve fırçalama işlemini en az üç dakika sürdürmeliyiz. İdil Orta sertlikte ve temiz olmalıdır. Bir diş fırçası alırken yukarıdaki öğrencilerden hangilerinin söylediklerine dikkat etmeliyiz? A) Yalnız Alara B) Alara ve Suat C) Suat ve İdil ) Alara, Suat ve İdil. sigaranın içinde bulunan ve bağımlılık yapan zararlı bir maddedir. Yukarıda verilen yerine aşağıdakilerden hangisi gelmelidir? A) Vitamin B) Mineral C) Egzoz ) Nikotin

26 Ünite Etkinlik Yapalım Besinlerin Sindirimi Aşağıda verilen kelimeleri cümlelerdeki uygun boşluklara yazınız. sindirim enerji ağızda posa besin diş kana midede yemek borusu tükürük anüs ince bağırsak ans etmek, yazı yazmak, yürümek gibi faaliyetlerimizi gerçekleştirirken... harcarız. Besinler sindirildikten sonra... geçer. Sindirim... başlar. Besinler bir süre... kaldıktan sonra ince bağırsağa gönderilir. Enerji üretebilmemiz için... ve oksijene ihtiyacımız vardır.... yutak ile mide arasında yer alır. Besinlerin kana geçebilecek kadar küçük parçalara ayrılmasına... denir. Kalın bağırsak... içindeki su ve mineralleri emer ve kana verir.... salgısıyla besinler ıslatılır ve kayganlaştırılır. Yetişkin bir insanda tane... bulunur. Besinlerin sindiriminin sona erdiği kısım... tır. Besin atıklarının dışkı olarak dışarı atılmasını... sağlar.

27 Besinlerin Sindirimi Ünite Etkinlik Yapalım Aşağıda bazı yapı ve organ resimleri gösterilmiştir. 7 Buna göre aşağıda verilen soruların cevaplarını resimlerin numaralarını kullanarak altlarındaki boşluklara yazınız. a Hangi yapılar sindirime yardımcıdır?... b Sindirim kaç numaralı organda başlar?... c Hangi organda besinler geçici olarak depolanır?... d Sindirilmiş besinlerin emilimi hangi organda gerçekleşir?... e Posadaki su ve mineraller hangi organ tarafından emilir?... f Hangilerinde sindirim gerçekleşmez?... g Hangi organda sindirim tamamlanır?... h Hangi organ ve yapılarda sindirim gerçekleşir?... 7

28 Ünite Etkinlik Yapalım Besinlerin Sindirimi Toplam sekiz tanedirler. Alt ve üst çenede olmak üzere toplam tanedirler. 8- yaşlarında çıkarlar. Yiyecekleri keser ve koparırlar. Besinleri öğütürler. Sivri uçludurlar. 7 Toplam tanedirler. 8 Besinleri ufalarlar. 9 iğer adları akıl dişleri dir. 0 Yüzeyleri geniştir. Yukarıdaki diş özelliklerinin numaralarını aşağıdaki diş sepetlerinden uygun olanlarına yazınız. Azı dişleri Köpek dişleri Yirmi yaş dişleri Kesici dişler 8

29 Besinlerin Sindirimi Etkinlik Yapalım Ünite Aşağıdaki kutularda bulunan ifadelerin doğru () veya yanlış (Y) olduğuna karar verip hangi hayvan resmine ulaşırsanız doğru yapmış olursunuz? Y Y Midede besinleri sindirmekle görevli salgılar bulunur. Y Posada bulunan su ve mineraller ince bağırsaktan emilir. Köpek dişleri toplam tanedir. Y Ağıza alınan besinler sırasıyla yutak, yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsak ve anüs yolundan geçer. Y Yemek borusu, yutak ve kalın bağırsakta sindirim gerçekleşmez. Y Kesici ve azı dişleri 8 yaşından sonra çıkar. işlerimiz şekil ve yapı bakımından birbirine benzer. Y 9

30 Ünite Burada Öğren Vücudumuzda Boşaltım Burada Pekiştir TEST - 9 VÜCUUMUZA BOŞALTIM Gün boyu vücudumuzda pek çok atık madde meydana gelir ve burada özel yapılarla, oluşan atık maddeler uzaklaştırılır. Sevgili Günlük Bugün çok üzücü bir olay yaşadım. Yan komşumuz Hatice Teyze hastahaneye kaldırıldı. Neden mi? Birden fenalaşmış ve doktor hastanede kalması gerektiğini söylemiş.. Zararlı maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasına... denir. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir? A) Sindirim B) olaşım C) Boşaltım ) Beslenme. Vücudumuzun sağlığını korumak için aşağıda verilenlerden hangisini yapmamalıyız? A) oktor vermediği sürece ilaç kullanmamalıyız. B) üzenli olarak spor yapmalıyız. C) üzenli olarak uyumalıyız. ) Sigara ve alkol tüketmeliyiz.. Şule Vücudumuzda oluşan sıvı atık maddeler hangi organla dışarı atılır? Şule'nin yukarıda sorduğu sorunun doğru cevabı aşağıdakilerden hangisidir? Annem Hatice Teyze'nin böbreklerinin artık görevini yapmadığını söyledi. Böbrekleri görevini yapmadığı için atık maddeleri vücudundan uzaklaştıramıyormuş. Bunun nedenini çok merak ediyorum. Yarın fen bilimleri öğretmenime soracağım. Hadi yarın görüşürüz. Şimdi biraz test çözeceğim sonra da yatacağım. İyi geceler. Arda Vücudumuzun sağlıklı çalışabilmesi için atık maddelerden arındırılması şarttır. Bu atık maddelerin vücudumuzdan uzaklaştırılmasına boşaltım denir. Vücudumuzdaki boşaltım sistemi böbrekler, üreter, idrar kesesi ve üretra'dan oluşur. A) Mide B) Böbrek C) İnce bağırsak ) Karaciğer. I. Üretra II. Böbrek III. Anüs IV. İdrar kesesi Yukarıda verilen yapılardan hangisi boşaltım sisteminde yer almaz? A) I B) II C) III ) IV. Böbrek İnce bağırsak Üreter Üretra İdrar kesesi Kalın bağırsak Yukarıda verilenlerden kaç tanesi boşaltım sistemine ait değildir? A) B) C) ) 0

31 Vücudumuzda Boşaltım Burada Öğren Boşaltımda Görevli Olan Yapı ve Organlar Beslenme, solunum gibi olaylar sonucunda vücudumuzda atık maddeler oluşur. Oluşan bu atık maddelerin vücudumuzdan uzaklaştırılması gerekir. Bu görevi de böbrekler, üreter, idrar kesesi ve üretra gerçekleştirir. Şimdi bu yapı ve organları tanıyalım. Sağlıklı bir insanda bulunan sayımız ikidir. Şeklimiz kuru fasülyeye benzer. Omurganın sağ ve sol kısmında bel hizasında bulunuruz. Kanı süzerek zararlı maddelerden arındırırız. Böbrekler. Burada Pekiştir Böbrekler insan vücudunda... hizasında bulunur. Yukarıdaki ifadede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir? A) Bel B) Omuz C) Göğüs ) Karın 8. Ünite TEST - 9 İdrarı dışarı atarım. Yukarıda ile gösterilen yere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir? A) Böbrek B) Üreter C) İdrar kesesi ) Üretra İdrar kanalı (üreter) 7. a Böbreklerde bulunan idrarı idrar kesesine taşırız. Üretra Ben kısa bir boruyum ve idrarı dışarı atarım. İdrar kesesi Böbreklerden süzülen idrarı bir süre toplar ve biriktiririz. b Yukarıdaki resimde a ve b harfleri ile gösterilen yapılar aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? a b A) Böbrek İdrar kanalı B) Üreter Böbrek C) Böbrek İdrar kesesi ) Üretra Üreter 9. I. İdrarı, böbrekten idrar kesesine taşır. II. Kanımızdaki zararlı maddeleri süzerek ayırır. III. İdrarın bir süre depolandığı boşaltım yapısıdır. Yukarıda özellikleri verilen yapı ve organlar aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? I II III A) Üreter Üretra Böbrek B) Üreter Böbrek İdrar kesesi C) Üretra Böbrek Üreter ) Üretra Üreter İdrar kesesi

32 Burada Öğren Böbreklerin kandan ayırdığı süzüntüye idrar denir. İdrarın içerisinde su, mineral, tuz ve bazı atık maddeler bulunur.. Sağlıklı bir insanın idrarında glikoz (şeker) bulunmaz. Böbrek ve İdrarı Süzen Yapılar Vücudumuzda oluşan atık maddeler sadece idrar olarak atılmaz. Şimdi vücudumuzda oluşan diğer atık maddeleri ve bu maddeleri dışarı atmakla görevli olan yapıları görelim. Boşaltıma Yardımcı Olan Organ ve Yapılar.. Sağlıklı bir insanda bulu nan kandaki atık böbrekler maddeleri süzer. Böbrek lerin süzüp ayırdığı bu sıvıya idrar denir. Oluşan idrar üreter ile idrar kesesine taşı nır. İdrar kesesinde bir süre bekleyen idrar üreter ile dışarı atılır. Yukarıdaki cümlelerden han verilen bilgi yanlıştır? gisinde B) A) C) ) Sağlıklı bir insanda iki tane bulunur. Kandaki zararlı maddeleri süzer. Yukarıda özellikleri verilen organ aşağıdakilerden hangisidir? A) Böbrek B) Karaciğer C) Üretra ) Kalın bağırsak Akciğer Bizim adımız akciğer. Solunum sonucu oluşan karbondioksiti dışarı atarız. Yani bu görevimizle boşaltım yaparız. TEST - 0 Burada Pekiştir Böbreğin İç Yapısı Böbrekler kandan süzdükleri idrarı idrar kesesine gönderir. Geçici olarak idrar kesesinde depolanan idrar üreter ile dışarı atılır. Vücudumuzda Boşaltım I. Su III. Tuz II. Mineral IV. Şeker Yukarıda verilen maddelerden hangisi sağlıklı bir insanın idrarında bulunmaz? A) I Ünite B) II C) III ) IV. I II III IV Yukarıdaki resimde boşaltım sistemi organ ve yapıları numaralandırılmıştır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?. Aşağıda verilenlerden hangisi boşaltıma yardımcıdır? A) Mide B) Ağız C) Kalp ) Akciğer A) I numaralı yapı böbrektir. B) II numaralı yapı, idrarı idrar kesesine taşır. C) III numaralı yapı üretradır. ) IV numaralı yapı idrarı dışarı atar.

33 Vücudumuzda Boşaltım Burada Öğren Kalın Bağırsak ve Anüs eri Böbreklerimizin Sağlığı Beni sindirim sisteminden tanıyorsunuz. Adım kalın bağırsaktır. Sindirim atıklarının vücuttan atılmasını arkadaşım anüsle birlikte gerçekleştiririz. Vücudu boydan boya saran deriyim ben. Terleme ile oluşan fazla su ve mineralleri vücuttan uzaklaştırırım. Böbrek sağlığını korumak için; Bol su içmeliyiz. Aşırı baharatlı ve tuzlu yiyecekler tüketmemeliyiz. Vücudumuzu özellikle bel bölgesini soğuktan korumalıyız. Vücut temizliğine önem vermeliyiz. Özellikle tuvaletten sonra ellerimizi çok iyi yıkamalıyız. Bunları Biliyor muydunuz? Böbrekleri iyi çalışmayan insanların kanlarında biriken atıkların uzaklaştırılması için diyaliz makinelerine bağlanmaları gerekir. Burada Pekiştir. Aşağıdaki öğrencilerden hangisi boşaltım sisteminin sağlığı ile ilgili yanlış bir bilgi vermiştir? A) B) C) ) Kaan Arda Fulya Banu Tuzlu ve baharatlı yiyecekler yemeliyiz. Bol su içmeliyiz. Temizliğe dikkat etmeliyiz. üzenli olarak meyve tüketmeliyiz. 7. I. eri, boşaltıma yardımcı bir organdır. II. Üretra oluşan idrarı vücuttan uzaklaştırır. III. Terleme ile vücuttaki karbondioksit dışarı atılır. Boşaltım sistemi ile ilgili; yukarıda verilen ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III ) I, II ve III Ünite TEST Böbrekleri görevini yapmayan veya iyi çalışmayan bir hasta aşağıdaki cihazlardan hangisine ihtiyaç duyar? A) Ultrason B) Röntgen C) iyaliz ) Steteskop 9. İdrarın kandan süzüldükten sonra geçtiği boşaltım yapılarının sıralaması aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) Üretra " Üreter " İdrar kesesi B) İdrar kesesi " Üreter " Üretra C) Üreter " İdrar kesesi " Üretra ) Üretra " İdrar kesesi " Üreter 0. eri Böbrek Akciğer Anüs Yukarıda verilen yapılardan hangisi sindirim atıklarını dışarı atar? A) B) C) )

34 Ünite Etkinlik Yapalım 7 Vücudumuzda Boşaltım Aşağıda verilen organ ve yapıları görevleri ile eşleştirerek numaralarını kutucuklara yazınız Üretra Kanda bulunan zararlı ve atık maddeleri süzer. Akciğer Böbreklerden süzülen idrarı geçici olarak biriktirir. Böbrek Vücudumuzda oluşan karbondioksiti dışarı atar. Üreter İdrar kesesinde biriken idrarı dışarı atar. İdrar kesesi Terleme yoluyla su ve mineralleri vücuttan uzaklaştırır. eri Böbreklerin süzdüğü idrarı idrar kesesine taşır.

35 Vücudumuzda Boşaltım Etkinlik Yapalım 8 Ünite Aşağıda verilen yapıların adlarını ve boşaltımdaki görevlerini resimlerin altındaki boşluklara yazınız.

36 Ünite Vücudumuzda Boşaltım Etkinlik Yapalım 9 Aşağıda verilen ifadelerde boş bırakılan yerleri uygun kelimelerle doldurunuz. yardımcı eri Bel iyaliz Boşaltım Atık Böbrekler Sindirim Su Şeker... atıkları anüsten dışarı atılır. Ter... yolu ile vücuttan uzaklaştırılır. Zararlı atıkların vücuttan uzaklaştırılmasına... denir. Böbrekler insan vücudunda... hizasında bulunur. Böbrekleri çalışmayan insanlar, kanlarının süzülmesi için... makinesine bağlanırlar. Vücutta oluşan idrarda su ve bazı zararlı... maddeler bulunur kanı süzerek zararlı maddelerden arındırır. 8 Bolaltım sistemi sağlığını korumak için bol... içilmelidir. 9 Sağlıklı bir insanın idrarında... bulunmaz. 0 Kalın bağırsak boşaltıma... bir organdır.

37 Vücudumuzda Boşaltım Burada Öğren Burada Pekiştir KARMA TEST - Ekmekte ne var? Bir dilim beyaz ekmeği ısır ve birkaç dakika boyunca çiğne. Ama yutma! Tadında bir değişiklik hissediyor musun? Ağzına aldığın ekmek parçasını uzun süre çiğnersen yavaş yavaş lezzetinin daha tatlı olduğunu anlarsın. Çünkü ekmek tükürüğümüzdeki bir enzimle şekerlerine ayrılır. Kusma İşlemi Nasıl Olur? Vücudumuza aldığımız kötü bir yiyeceği dışarı atmak için göğsümüzdeki ve midemizin yakınındaki kaslar birlikte kasılır. Midemizin alt kısmındaki kapı kapalı kalır. Böylece yediğimiz şey yukarı doğru çıkar ve ağızdan dışarı atılır. Buna kusma adı verilir... Su Protein Yağ Mineral Yukarıda verilen balonlarda bazı besin içerikleri yer almaktadır. Buna göre sindirime uğramayan besini bulmak isteyen Erdem hangi balonları seçmelidir? A) ve B) ve C), ve ), ve Ayıraçlar Madde X Y Z Nitrik asit Sarı renk veriyor İyot çözeltisi Mavi mor renk veriyor Beyaz kağıt Şeffaflaştırıyor Yukarıdaki tabloda X, Y, Z besinleri nitrik asit, iyot çözeltisi ve beyaz kağıt ile etkileştiğinde bazı değişimler gözlenmiştir. Buna göre X, Y, Z besinleri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? X Y Z A) Fındık Et Ekmek B) Et Ekmek Fındık C) Ekmek Et Fındık ) Fındık Ekmek Et Ünite. Aşağıdaki öğrencilerden hangisinin yağlar ile ilgili verdiği bilgi yanlıştır?. A) B) C) ) I. II. Beste Furkan Filiz Cemil Alkol Sigara eri altında ve iç organların etrafında depolanırlar. Balık, et, susam, fındık, ceviz gibi gıdalarda bulunurlar. Hem bitkisel hem de hayvansal besinlerde bulunabilirler. Üzerlerine nitrik asit damlatıldığında sarı renk meydana gelir. İçerisinde nikotin adı verilen madde bulunur. Siroz hastalığının en önemli sebeplerinden biridir. Tütün bitkisinin yapraklarından üretilir. Yukarıda zararlı maddeler ve özellikleri verilmiştir. Buna göre aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur? A) I B) I II II C) I ) I II II 7