ED TÖR. Tüm Linux camias na s ms cak bir merhaba

Transkript

1

2 ED TÖR Tüm Linux camias na s ms cak bir merhaba Yeni bir tasar m, yeni bir içerik, özetle yepyeni bir dergi ile karfl n zday z. Al flt n z, bildi iniz Haber Linux Dergisi art k çok daha renkli ve çok daha kapsaml bir içerikle bundan böyle sizlerle buluflacak. Tüm dünyada oldu u gibi ülkemizde de Linux kullanan kifli ve kurumlar n say s bir ç gibi büyüyor. Bunun alt nda elbette çok hakl nedenler var. Linux bugüne de in paylafl m n ve aç kl n zaferi olarak konumunu hep güçlendirdi. Günümüzde ise yayg nl n ve güvenin bir abidesi olarak karfl m zda. Linux a olan güvenini ve deste ini daha ilk günden itibaren aç k ve net bir flekilde ortaya koyan IBM, Linux topluluklar n n geliflmesi, iliflkilenmesi ve yetkinleflmesi için çal flmalar n aral ks z sürdürüyor. Haber Linux Dergisi iflte bu anlay fl n geliflen bir meyvesi olarak flu an ellerinizde. IBM Türk, Fazla Mesai ve 11 ülkede IT yay nc l konusunda uzmanlaflm fl Vogel Burda Grubu nun iflbirli i ile haz rlanan yepyeni Haber Linux Dergisi nden büyük keyif alman z dile iyle.. Umut Kavurmac haberlinux@tr.ibm.com HABER LINUX 3

3 PARDUS SAHNEDE TÜB TAK, UEKAE BÜNYES NDE YÜRÜTÜLEN ULUDA PROJES KAPSAMINDAK PARDUS 1.0 SÜRÜMÜ 26 ARALIK 2005 TAR H NDE KAMUOYUNA DUYURULDU. 20 AJAX ÜZER NE AYRINTILI B R NCELEME WEB S TES OLUfiTURMA KONUSUNDA VER ML B R YAKLAfiIM OLAN AJAX I DER NLEMES NE TANIYALIM. YÖNET M mtiyaz Sahibi IBM Türk Ltd. fiti. ad na Hüseyin K z ltay IBM Türk Limited fiirketi Büyükdere Caddesi Levent 80613, stanbul Telefon : (0212) Faks : (0212) SHELLSHOCK 28 FRESHMEAT 44 CACTI Tasar m ve Uygulama Vogel Burda Medya Yay mc l k A.fi. Mevlüt Pehlivan Cd. Vefa Bay r Sk. Gayrettepe fl Mrk. No:6 B Blok Gayrettepe/ stanbul Telefon : (0212) Faks : (0212) HABER LINUX

4

5 6 HABER LINUX Linux Yar n Nerede Olacak? fiöyle bir senaryo düflünün. Hizmet sektöründe çal fl yorsunuz, ülke çap nda yay lm fl on tane ofisiniz, yüzlerce çal flan n z, birlikte çal flt n z ifl ortaklar n z, müflterileriniz var. Bütün bu iliflkileri kontrol alt nda tutmak için siz de ça a ayak uydurmufl ve bir firmaya iflinizle ilgili bir yaz l m gelifltirtmiflsiniz. Bu yaz l m sayesinde ofisleriniz aras nda bilgi paylafl m yap lmakta, hangi ofiste hangi hizmetle ilgili ne gibi ifller yap lm fl takip edebilmektesiniz. fl ak fllar n z, kaynaklar n z, bütçeniz, mali bilgileriniz herfley bu programla yönetiliyor. Program tam da istedi iniz gibi yazd rm fls - n z, performans ndan, kullan m kolayl na kadar her aflamada memnunsunuz. Öyle ki program iflinizin geliflece i de gözönüne al narak yaz lm fl ve befl y ldan beri en ufak bir problem bile ç kmam fl. Yani gerekti i gibi bir program yazd rm fls n z. Bir gün yeni bir ofisiniz aç l yor ve sözkonusu ofise yeni bilgisayarlar al p yolluyorsunuz. Bir gün sonra IT ekibiniz size yeni bilgisayarlar n donan mlar n n eski iflletim sistemi ile çal flmad n söylüyorlar, yeni donan mlar n bu iflletim sistemini desteklemedi ini, bu yüzden de program n z n çal flmayaca n söylüyorlar. Ne yapacaks n z? Belki de ikinci el bilgisayar bulman z gerekecek sözkonusu program n üstünde çal flabilece i gibi. Veya belki de daha kötüsü bir sabah ö reniyorsunuz ki art k kulland n z iflletim sistemi desteklenmiyor. Yani, yeni bir ofis açarsan z, kulland n z program n üstünde çal flaca iflletim sisteminden sat n alman z mümkün de il. Diyelim ki bir üst sürümün lisans n sat n al p, eski sürümü kurdunuz. Peki sözkonusu iflletim sisteminin bir sonraki büyük güvenlik aç ç kt nda ne yapacaks n z? Zira bu iflletim sistemini size satan flirket art k bu sürümü desteklemedi ini peflinen söylemifl durumda ve bunun için gerekli güvenlik güncellemelerini de yapmamakta. Dolay s yla program - n z çal flt rabiliyor olsan z bile bu çok tercih edece iniz bir fley olmayacakt r, zira birçok kurum bilgilerini güvensiz bir ortamda saklamaktansa onlara elektronik olarak eriflmemeyi tercih eder. Peki ne oldu? Nerede hata yapt n z? Ticari bir kuruma güvenerek, yat r m n z ona ba layarak m? Veya o kurum kötü niyetli mi? Tabi ki hay r, onlar da kendileri için ticari aç dan karl olan yapmakta, art k desteklemedikleri bir iflletim sistemi için araflt rmalarda bulunmamaktalar. Peki ne yapabilirsiniz? Daha önce program yazd rd n z ekibe, yeni iflletim sistemi üzerinde çal flacak flekilde yeniden program yazd r rs n z. Befl y l önce yaz lm fl olan program yazan ekip ayr lm flt r, dahas program n kodu da ellerinde yoktur, zaten bu kadar sürede teknoloji de geliflmifl, daha yeni teknikler ortaya ç km flt r. Tabi bu biraz zaman alacakt r. Dahas mutlaka farkl l klar olacakt r ve eski programa al flm fl olan ekibinizin bu yeni programa al flmas da biraz zaman alacakt r. Öte yandan diyelim ki, "karfl nda bir kurum yok, gerekli deste i bulamazs n" gibi fleyler söyleyen tan d klar n za çok da kulak asmad n z ve sisteminizi GNU/Linux iflletim sistemi üstünde, özgür yaz l mlarla çal flacak flekilde kurdunuz. Herfleyden önce "art k bu iflletim sistemi desteklenmiyor, ya da devre d fl kald " diye bir durumla karfl karfl ya kalmayaca n z kesindir. Halihaz rda 2.6 kernel sürümü yo un olarak kullan l yor olsa bile önceki kararl sürümler olarak kabul edilen 2.4 ve 2.2 kerneller desteklenmekte ve bunlar için hala güvenlik gelifltirmeleri yap lmaktad r. kinci olarak hiçbir zaman için iflletim sisteminiz yeni donan mlarla çal flmaz olmayacak ya da hemen hiçbir durumda program bafltan yazd rmak durumunda kalmayacaks n z. Program yazan flirket ortada olmasa bile sizde program n kaynak kodu sizde bulunacak ve bu kod üzerinden konusunda uzman bir baflka ekibe gerekli de ifliklikleri yapt rman z çok daha kolay olabilecek. Bu hayali senaryondan ç kartaca m z ana fikir flu: Linux'un ve di er özgür yaz - l m projelerinin yar n nerede olaca n belki tahmin etmek kolay de il. En az ndan flu anda bulunduklar yeri befl y l önceden tahmin etmek pek mümkün olmad. Fakat bildi imiz bir fley var ki bu projeler, bir anda yokolup gitmeyecekler ve yar n nerede olurlarsa olsun emin olun ki ulaflamayaca n z bir yerde ya da kimsenin desteklemedi i bir halde bulunmayacaklar. K v lc m Hindistan

6 HABERLER CodeWeavers dan CrossOver Office 5.0 Windows tan Linux a geçifl için yaz l m gelifltirme konusunda önde gelen flirketlerden biri olan CodeWeavers, Windows uygulamalar n Linux iflletim sisteminde yerel olarak çal flt ran ürününün son büyütmesi olan CrossOver Office 5.0 piyasaya sürdü ünü aç klad. The Wine Project taraf ndan ayr olarak piyasaya sürülen aç k kaynak kod eflde eri olan Wine 0.9 un içerdi i performans büyütmelerini de kapsayan CrossOver Office 5.0, art k Microsoft Office 2003 ün güvenilir bir biçimde çal flt r lmas n n yan s ra ço u Windows uygulamas için kullan lacak geliflmifl kurulum yetenekleri de sa l yor. The Wine Project teknolojisine en fazla katk da bulunan kurumlardan biri olan CodeWeaver' n Windows tan Linux a geçifl için programlama ifllevi hem CrossOver Office 5.0 a hem de Wine 0.9 a büyük ölçüde yans t lm fl. Ancak, CrossOver Office 5.0, ayn zamanda, tek bir Linux makinesinde birden çok sanal Windows platformunun oluflturulmas - na olanak tan yan yeni bir "Bottles" özelli i de dahil olmak üzere, bir dizi eflsiz ve özel avantaj da sunuyor. CodeWeavers n CEO su Jeremy White, "CrossOver Office 5.0, Windows tan Linux a geçifl yolunda önemli bir ad m. Yaln zca gelifltirilmifl kurulum yetene i bile, Linux masaüstü kullan c lar n n Windows a rl kl bir dünyada ba ms z çal flmas n kolaylaflt r yor, diyor ve flöyle ekliyor: "CrossOver Office in piyasaya yeni ç kar lan bu sürümü, yaln zca Office 2003 deste i nedeniyle de il, ayn zamanda Linux un birden fazla kullan c taraf ndan kullan ld flirketlerde hayat kolaylaflt ran di er iyilefltirmeleri sayesinde de özellikle kurumsal kullan c lar m z n ifline yarayacak." Jade Software, JADE 6.1 ürününü duyurdu Bir bilgi teknolojisi araflt rma ve gelifltirme kuruluflu olan Jade Software karmafl k ifl sorunlar için hedefe yönelik çözümler sunan yüksek performansl bir yaz l m platformu olan, JADE teknolojisinin en son ürününü, JADE 6.1 i piyasaya sürdü ünü duyurdu. JADE 6.1, Linux ince istemcisi, çevrimiçi flema büyütmeleri, do rudan Web hizmetleri ve iliflkisel veri yayma hizmeti (RPS; relational population service) gibi birkaç yeni özellik sunuyor. JADE program yöneticisi Dean Cooper ürünle ilgili flunlar söylüyor: "JADE 6.1 de, özellikle karmafl k, birbirine yüksek oranda ba l veriler, iliflkiler ve ifl kurallar içeren karmafl k ifl sorunlar için hedefe yönelik çözümler sunmaya odakland k. Bu, baflar ya ulaflmak için, do ru teknolojinin, do ru yerde kullan lmas yla ilgili bir konudur." RPS, JADE sistemlerinin BI, MIS ve veri depolanmas amaçlar yla iliflkisel veritabanlar n yaymas n kolaylaflt rd - ndan, önemli ve yeni bir birlikte ifllerlik özelli i olarak dikkat çekiyor. Cooper bu konuda flu aç klamay yap yor: Birçok müflterinin zaten iliflkisel veri depolar ve/veya ETL süreçleri var ve JADE sistemlerindeki verileri bunlarla birlefltirmek istiyorlar. Müflterilerin, JADE sistemlerindeki verilerini depolamalar n ve BI/MIS veritabanlar nda kullanmalar n kolaylaflt rmak istiyoruz. Linux ince istemci yetene i, müflterilerin, uygulama kullan c arabirimlerini herhangi bir uyumlu Java yetenekli Linux masaüstü bilgisayarda yayabilmelerini sa l yor. JADE 6.1, Linux için tam, uçtan uca bir gelifltirme ve çal flt rma zaman platformu sunuyor. Cooper bu konuda flunlar söylüyor: "Linux u destekleme karar m z, müflterilerimize yeni bir platform seçene i sunmak istememizden kaynaklan yor. "Linux un ticari sistemlerde kullan m, kurumsal Linux sürümlerinin yay nlanmas yla ve ifl dünyas nda güvenilirli inin pekiflmesiyle art yor. Linux a duyulan güven artt kça, biz de müflterilerimizin uygulamalar n Linux üzerinde çal flt rmalar n kolaylaflt rmak ve Linux un sundu u önemli f rsatlardan yararlanmalar n sa lamak istiyoruz." 8 HABER LINUX

7 IBM, Red Hat ve Trusted Computer Solutions dan Common Criteria iflbirli i A.B.D. Savunma Bakanl na, istihbarat kurumlar na ve ticaret sektörüne bilgi paylafl m teknolojileri sa lama konusunda önde gelen flirketlerden biri olan Trusted Computer Solutions, (TCS), kurumsal aç k kaynak çözümleri sa layan ve dünyan n önde gelen flirketlerinden biri olan Red Hat ve IBM ile birlikte, dün, Red Hat Enterprise Linux ürününün genifl bir IBM eserver sistemleri yelpazesinde Common Criteria (Ortak Kriterler) De erlendirmesine girdi ini aç klad. Bu de erlendirme, Red Hat Enterprise Linux un, devletin farkl kurumlar aras nda ve kurumlar n kendi içlerinde güvenli bilgi paylafl m için devlet güvenlik standartlar na uygun oldu u anlam na gelecek. Red Hat Enterprise Linux v.5 ürününün, bu ay The National Information Assurance Partnership (NIAP) taraf ndan onaylanan Common Criteria Evaluation & Validation Scheme (CCEVS) içine resmen dahil edilmesiyle, Linux yeni bir güvenlik ve güvence düzeyine ulaflt. Bu iflletim platformu, IBM, Red Hat, TCS ve topluluk taraf ndan gelifltirilen çekirdek ve Security Enhanced Linux (SELinux) ilkesi gelifltirmeleri içeriyor. TCS güvenlik gelifltirmeleri National Security Agency nin SELinux güvenlik özelliklerini güçlendiriyor. Red Hat Enterprise Linux v.5 in, 2006 y l n n sonuna do ru Red Hat taraf ndan herkesin kullan m na aç k olarak pazara sürülmesi bekleniyor. Ancak, Red Hat Enterprise Linux v.5 pazara sürülmeden önce ve 11 say l NSTISSP National Policy uyar nca, devlet kurumlar Linux güvenilen iflletim sistemi platformuna dayal TCS etki alanlar aras güvenlik uygulamalar n flimdiden edinip uygulayabiliyorlar. Red Hat Enterprise Linux v.5, bu yeteneklere sahip ilk aç k kaynak da t m olacak. IBM, Red Hat Enterprise Linux v.5 in sertifikasyonunun sponsorlu unu üstleniyor. CCEVS ye 4. De erlendirme Güvencesi Düzeyi nden (EAL4; Evaluation Assurance Level 4) giren bu ürün, Common Criteria taraf ndan tan - nan üç koruma profilinde tan mlanan güvenlik ifllevlerini içerecek: Labeled Security Protection Profile (LSPP), Controlled Access Protection Profile (CAPP) ve Role-Based Access Control Protection Profile (RBAC). Bu profiller, Top Secret and Below Interoperability (TSABI) için de gerekli olan güvenlik istihbarat na iliflkin bilgi ve sistem ölçümlerini belirleyen 4. Koruma Düzeyi nde (Protection Level 4) 6/3 say l Director of Central Intelligence Directive (DCID) içinde belirlenen gereksinimleri destekler. IBM'in A.B.D. Federal Genel Müdürü Anne Altman bu konuda flunlar söylüyor: "IBM, Red Hat ve TCS ile güçlerini birlefltirerek, hem aç k standartlar, hem de devlet güvenlik standartlar n karfl layan çözümlerle, devlet pazar na sundu u ürünleri gelifltiriyor. Bu duyuru, IBM in devlet pazar na çözüm sunmaktaki ve Linux un devlet içinde ve devlet kurumlar nda kabulünü yayg nlaflt rmaktaki kararl l n n baflka bir örne i. KDE den yepyeni bir masaüstü Linux için aç k kaynakl grafik masaüstü arabirimi olan KDE Project, K Masaüstü Ortam n n yeni, büyük bir ürününü piyasaya sürdü ünü aç klad. Yeni eklenmifl ve mükemmellefltirilmifl pek çok özelli iyle, KDE nin art k piyasadaki en tamamlanm fl, istikrarl ve tümleflik ücretsiz masaüstü ortam oldu u belirtiliyor. KDE 3.5, kullan m kolayl, performans ve estetik alanlar nda iyilefltirmelerin yan s ra, yeni ifllevler ve özellikler de içeriyor. Bu yeni ifllev ve özellikler aras nda gelifltirilmifl bir Web taray c ve e lenirken ö renme modülünde yeni uygulamalar yer al yor. KDE sürüm koordinatörü Stephan Kulow flöyle konufltu; "Geçti imiz y llar- da yap lan iyilefltirmeler KDE Projesinin ne kadar olgunlaflt n gösteriyor. KDE, piyasadaki en güçlü masaüstü ortam ve gelifltirme platformu. Bir sonraki sürümümüz olan KDE 4 te çok büyük de ifliklikler beklenmekle beraber, KDE 3.5 de önümüzdeki birkaç y l için kullan c lara mükemmel bir üretkenlik platformu sa l - yor. KDE, Linux ta kullan labilen, kullan m kolay, güncel bir masaüstü ortam. Linux ile birlefltirildi inde, KDE, isteyen herkesin kodlar n de- ifltirebilece i, tamamen ücretsiz ve aç k bir bilgiifllem platformu oluflturuyor. Projenin hedefi, "dünya çap nda y llard r bilimadamlar n n ve bilgiifllem profesyonellerinin keyfini sürdü ü ayn aç k, güvenilir, istikrarl ve kimsenin tekelinde olmayan bilgifllemden ortalama bilgisayar kullan c - lar n da yararlanmas. HABER LINUX 9

8 Extended Systems fiirketi, Linux için Bluetooth Development Kit ürününü tan t yor Mobil yaz l m çözümleri sa lay c s Extended Systems, Linux için XTNDAccess Blue Software Development Kit (SDK) adl ürününü piyasaya sürdü ünü duyurdu. Bluetooth iletiflim kurallar grubu (protocol stack) ve profil teknolojileri zincirindeki son yay n olan XTNDAccess Blue SDK for Linux ürünü, gelifltiricilerin, Bluetooth yeteneklerini Linux iflletim sistemi kullanan ayg tlarda kolayca uygulamalar na olanak sa l yor. Extended Systems, Mobil Ayg t Çö- zümleri Baflkan Yard mc s olan Nathan Pendleton, bu konuda, "Dokuz y ldan uzun bir süredir hem kablosuz iletiflim grubu hem de 2000 y - l ndan bu yana da Bluetooth iletiflim kurallar grubu sa layan bir flirket olarak, yüzlerce Bluetooth uygulamas üzerinde çal flt k. Son zamanlarda aç kça görülüyor ki, dünyan n her yerindeki ayg t üreticileri iflletim sistemi olarak Linux u tercih etme e ilimindeler," diyor ve flunlar ekliyor: "Ürün grubumuzun do al gelifliminin bir parças olan bu SDK ürünü, Linux platformunu kullanan gelifltiricilere, özellikle de tümleflik sistem gelifltiricilerine, endüstrinin onaylad bir Bluetooth çözümü sunuyor." XTNDAccess Blue SDK for Linux ürünü, Linux 2.4 çekirdek sürümünün bir modülü olarak çal fl r ve böylece Bluetooth teknolojisinde uzman olmayan gelifltiricilerin bile Bluetooth ifllevselli inden yararlanmas na olanak tan r. Bu iletiflim kurallar gruplar, profilleri ve Linux bütünlefltirme modülleri kaynak kodu biçiminde sa lanmakta ve küçük, tümleflik ayg t gelifltiricileri için özel olarak tasarlanmaktad r. Ayr ca, bu ürün için 2005 y l n n Eylül ay nda Bluetooth SIG (Special Interest Group) bünyesindeki BQB (Bluetooth Qualification Body) taraf ndan sertifika verilecektir. BQB sertifikas, gelifltiricilere bu ürünün iletiflim kurallar grubu ve profillerinin Bluetooth SIG belirtimlerine tam olarak uyularak yaz ld n ve birlikte çal flt n garantileyecektir. Ürünlerine Bluetooth kablosuz iletiflim ürünlerini ekleyen gelifltiriciler, çekirdek Bluetooth iletiflim kurallar grubu teknolojisi için d fl kaynak olarak Extended Systems kulland klar takdirde, zengin ifllevlere sahip ve son derece güvenilir uygulamalardan yararlanabilecekler. Lakeview Technology, Linux kümeleme ve kopyalama çözümünü onaylad Bilgi sistemleri kurulufllar için altyap yaz l mlar nda dünya lideri olan Lakeview Technology flirketi, yerel olarak çal flan AIX ve Linux kümeleme ve kopyalama çözümlerinin bu ay n bafl nda Orlando, Florida da yap lan IBM eserver pseries and Linux Technical University adl e itim program nda IBM eserver pseries ürünleri için onayland n aç klad. Lakeview'in H.A. Clusters ürünü, sunucu donan m n ve uygulama yaz l m n izleyerek hatalar saptayan ve kurtarmay otomatik olarak bafllatan, ayr ca birden çok ar za veren hizmetleri de yeniden bafllatan, güçlü, kullan m kolay ve yüksek düzeyde kullan labilir olan bir yaz l md r. EchoStream FS, dosyalar n etkin, verimli bir biçimde kop- yalanmas n sa layarak iflletmeleri veri kayb na karfl korur. H.A. Clusters ve EchoStream, Intel tabanl blade lerin yan s ra pseries, iseries, xseries, POWER blade ler de içinde olmak üzere IBM platformlar nda, AIX ve Linux (Red Hat ve Novell SUSE) üzerinde çal fl r. Lakeview flirketinin ürün stratejisi yöneticisi Bill Hammond flöyle diyor: "Bu durum, pseries ürünleri için AIX ve Linux kümeleme ve kopyalama çözümlerimizi onayl yor ve kullan c lar m za önceden test edilmifl bu yaz l m n güvenilir, esnek, ölçeklenebilir ve uygun fiyatl oldu unu kan tl yor. Bu ürüne onay verilmesi, ürünlerimizin çok çeflitli yaz l m ve donan m platformlar nda çal flt n gösteren ve Lakeview in daha yüksek düzeyde birlikte çal flma olana sunarak müflteri memnuniyeti elde etmeye odakland n kan tlayan destekleyici bir ad md r." 10 HABER LINUX

9 HABERLER Linux un gelifltirilmesini desteklemek üzere Open Invention Network oluflturuldu IBM, Novell ve Red Hat öncülü ünde, büyük flirketlerden oluflan bir grup, Linux un kullan m n yayg nlaflt rmak ve dünya çap nda yenilikleri desteklemek için patentler edinip, patenti al nan ürünleri ücretsiz (royalty-free) olarak kullan ma açacak olan OIN e (Open Invention Network; Aç k Bulufl A ) destek verdi ini aç klad. Türünün ilk örne i oldu u san lan bu a, patenti al nm fl ürünlerin iflbirli ine yönelik bir ortamda aç kça paylafl laca ve Linux iflletim sistemi için uygulamalar n ve Linux bileflenlerinin gelifltirilmesinde kullan laca yeni bir model yaratmaya çal flacak. Open Invention Network CEO su Jerry Rosenthal bu konuda flunlar söylüyor: "Küresel ekonominin büyümesini destekleyen yeniliklerin gelifltirilmesinde aç k iflbirli i çok önemli. Linux iflletim sistemindeki iflbirli inin önündeki yasal engeller, yap lacak yenilikleri ciddi olarak tehlikeye sokuyor. Yaz l m yeniliklerinde ilerleme kaydetmeyi sürdürmek istiyorsak, iflin ya da kuruluflun büyüklü üne ya da türüne bak lmaks z n, Linux için yeni bir fikri mülkiyet yönetimi modeli oluflturulmal d r. fiirket Linux ta yenilikleri teflvik edecek olan bir aç k ve iflbirli i ortam oluflturarak yaz l m sa lay c lar na, müflterilere, geliflmekte olan pazarlara, yat r mc lara ve baflka pek çok kifliye yarar getiren yeni küresel yeniliklerin gerçekleflmesini sa la- Zend Core for IBM yacak. Patenti Open Invention Network e ait olan ürünler, patent haklar n Linux iflletim sistemine ya da Linux a iliflkin baz uygulamalara karfl uygulamayaca n bafltan kabul eden flirket, kurum ya da kifliler taraf ndan ücretsiz olarak kullanabilecek. Open Invention Network, Linux iflletim sistemi için önemli patentlere eriflimi sa lamak ve bu eriflimi yönetmek için yeni bir sistem kurulmas n n ekonomiye çok önemli etkileri olaca n düflünüyor. Rosenthal konuyla ilgili olarak flunlar söylüyor: "Open Invention Network olarak patentlerimizden gelir ya da kar elde etmekten çok, bu patentleri Linux iflletim sisteminin çevresinde olumlu, üretken bir ekosistem oluflturmak ve pazardakilere yenilik ve seçme hakk tan mak amac yla kullanmaya odaklan yoruz. Yaz - l m gelifltiricilerin, fikri mülkiyet konusunda içleri rahat olarak, en iyi yapt klar fley olan, Linux la ba lant l harika yaz l mlar gelifltirmelerine odaklanmalar na yard m etmek ve böylece, BT endüstrisindeki ve di er endüstrilerdeki yenilikleri teflvik etmek istiyoruz." IBM fikri mülkiyetten ve aç k standartlardan sorumlu baflkan yard mc s Jim Stallings de konuyla ilgili olarak flunlar dile getiriyor: "Open Invention Network ün oluflumu, flirketlerin art k kendi kurumsal s n rlar n n ötesine odakland n gösteren ve gitgide büyüyen bir hareketin iflaretini veriyor. fiirketler, yenilikleri h zland rmak ve ekonomik büyümeyi teflvik etmek için stratejik olarak fikri mülkiyetlerini paylafl yor ve sektörlerinde daha genifl kapsaml ortakl klar kuruyor." Zend Core for IBM, sorunsuz iflleyen, ek bir ifllem yap lmas na gerek olmayan, kolay kurulan ve desteklenen bir PHP gelifltirme ve üretim ortam. Bu ürün, DB2 ve IBM Cloudscape veritaban sunucusu ile tam olarak bütünleflir, ayr ca XML ve Web Hizmetleri (Web Services) için yerel destek sa lar. Bunlara ek olarak, gitgide daha s k kullan lmaya bafllayan Hizmet Odakl Mimarileri (Service Oriented Architectures - SOA) destekler. Veritabanlar na dayal uygulamalar için h zl bir gelifltirme ve uygulama temeli ve ayr ca DB2 ile Cloudscape veritaban aras nda tutarl bir API sa layarak kullan m kolay ve basit Cloudscape veritaban ndan kritik önem tafl yan DB2 ürününe bir büyütme yolu sunar. Zend Core for IBM, 12 Temmuz 2005 tarihinden itibaren piyasaya sunulacak. Zend Core for IBM - Windows Beta Yüklemeniz için Haz r Ürünün öne ç kan özellikleri: PHP 5 Kolay kurulum Cloudscape sunucular ve PHP ortam için grafik Web tabanl Yönetim Konsolu Kurumsal veritaban web uygulamalar n yaymak için IBM Cloudscape sunucusu ve DB2 UDB sürücülerinden oluflan paket Kolay eriflilebilir belgeler Destek seçenekleri Zend den edinilebilir. HABER LINUX 11

10 OSDL den Mobile Linux Initiative! Linux un daha yayg n olarak kullan lmaya bafllanmas n h zland rmak için çal flan küresel bir birlik olan OSDL (The Open Source Development Labs; Aç k Kaynak Gelifltirme Laboratuvarlar ), Linux un mobil ayg tlar pazar nda yayg n olarak kullan lmaya bafllanmas - n h zland rmak amac yla MLI (Mobile Linux Initiative) adl yeni bir çal flma grubunun oluflturuldu unu duyurdu. Araflt rma flirketi Ovum a göre, 2004 y l nda tüm dünyada sat lan cep telefonu say s yüzde 31 artt ; 2009 y l nda ise kullan lan cep telefonu say s n n 2,8 milyar aflmas bekleniyor. Elde kullan labilir ayg tlar n üreticileri daha yetenekli mobil ayg tlar gelifltirmek, esnekli i art rmak, pazarlama sürecini h zland rmak ve maliyetleri azaltmak amac yla stratejik bir platform olarak Linux u kullanmaya bafllad lar. OSDL nin CEO su Stuart Cohen flöyle diyor: "Linux, yeni yeteneklere sahip ve daha geliflmifl olan elde kullan labilir ayg tlar sunmak için mobil ayg t üreticilerine güçlü bir platform ve benzersiz birlikte çal - flabilme özelli i sa l yor. OSDL Carrier Grade Linux çal flma Yüksek Baflar ml Hesaplama etkinli i grubunun Linux un telekomünikasyon a altyap s nda kullan lmaya bafllanmas n h zland rd flekilde, MLI nin de ayg t üreticilerinin, a iflletmenlerinin ve gelifltiricilerinin mobil ayg tlar ifllevsellikte ve verimlilikte bir sonraki düzeye tafl malar na yard mc olmak için özellikle Linux ve aç k kaynak uygulamalar na odaklanabilecekleri ideal forumu yarataca na inan yoruz." MLI kat l mc lar iflletim sistemindeki teknik zorluklar aflmaya çal flacak, Linux tabanl mobil ayg tlar için uygulamalar n gelifltirilmesini h zland racak, gereksinimlerin tan mland belgeler haz rlayacak, ürünün kullan ld durumlara iliflkin örnekler sa layacak ve bu giriflimi destekleyecek tamamlay c aç k kaynak projeleri yürütecek. IBM Yüksek Baflar ml Hesaplama çözümlerinde uzun y llard r dünya lideri konumunda ve yeni gelifltirdi i Blue Gene/L projesi ile bu alanda yeni bir ça bafllatt. K r lmas imkans z bir hesaplama gücü de- erlerine ulafl yor. Türkiye nin yüksek teknoloji gereksiniminlerinde ihtiyaç duydu u Yüksek Baflar ml Hesaplama çözümleri konusunda, IBM in yaklafl mlar n içeren, uzman yabanc IBM konuflmac lar n n da kat laca IBM Academic HPC etkinli ine IBM tüm ilgilenenleri davet ediyor. Nisan ay bafl nda gerçeklefltirilmesi hedeflenen etkinlik ile ilgili kesin tarihi ve yerler ibm.com.tr adresinden duyurulacak. 12 HABER LINUX

11 HABERLER World Community Grid, Linux Client sunar... World Community Grid proje ekibi, bu projeye katk da bulunmak isteyenler için bir Linux istemcisinin kullan ma haz r oldu unu duyurdu. World Community Grid üyeleri, Linux istemcisine, Berkeley Open Infrastructure for Network Computing (BO- INC) platformu üzerinden eriflebilirler. World Community Grid'in amac, insanl - n yarar na olan projelere katk da bulunmak amac yla, herkesin kullan m na aç k olan, dünyan n en büyük genel bilgiifllem grid inin yarat lmas. Bu sayede, teknoloji, bu genel grid in olmad durumlarda, gerekli bilgisayar altyap s n n yüksek maliyeti nedeniyle tamamlanamayacak olan insanl n yarar na yap lacak araflt rmalarda kullan lmak üzere, kamu yarar - na çal flan ve kar amac gütmeyen kurulufllar n kullan m na sunuyor. World Community Grid üyeleri, boflta duran bilgisayarlar n grid kullan m na sunarlar. Boflta duran bilgisayar, World Community Grid'in sunucusundan, belirli bir projenin verilerini isteyecektir. Sonra, bu veriler üzerinde hesaplamalara bafllay p, sonuçlar n sunucuya geri gönderecek ve sunucudan yeni bir ifl isteyecektir. Bilgisayar n gerçeklefltirdi i her bir hesaplama, bilim adamlar na, araflt rmay h zland ran önemli bilgiler sa layacakt r. Linux istemcisinin kullan laca ilk projelerden biri, bilim adamlar na çok fazla say daki insan proteininin biçimlerini tahmin etmekte yard mc olacak verileri sa layacak olan nsan Proteomunun Aç l m (Human Proteome IBM, Linux'u kitlelere yay yor Folding) projesidir. Proteinler, birbirleri üstüne sar larak toplanan uzun ve düzensiz zincirlerdir. Proteinlerin birbirleri üstüne sar larak oluflturabildi- i biçimlerin say s oldukça fazlad r. Tek bir proteinin do ru ifllevini tan mlamak için olas tüm biçimlerin araflt r lmas, gerçekten zor bir görevdir. Bilim adamlar, her bir proteinin insan sa l n nas l etkiledi ini keflfederek, hastal klar için yeni tedaviler gelifltirebilirler. Teker teker proteinlerin rolünü belirleyebilen çok büyük miktarlarda veri bulunmaktad r, ancak bu verilerin yararl olabilmesi için analiz edilmeleri gerekir. Bu analizin süper bilgisayarlarda tamamlanmas y llar sürebilir. fiimdi bu proje sayesinde World Community Grid, bu süreyi aylara indirmeyi umut ediyor. IBM, yaz l mda ba ms zl n sembolü olan Linux'un daha genifl kitleler taraf ndan tan nmas ve kullan lmas için verdi i destek do rultusunda, Türkiye'deki 3., Ankara'daki 2. Linux Merkezi'ni, 4 Ocak'ta hizmete açt. IBM Türk'ün Ankara binas nda hizmete giren merkezinden, Linux'la ilgili çal flmalar yapmak ve aç k standartlara dayal yaz l m çözümleri gelifltirmek isteyen bütün kifli, kurum ve kurulufllar, ücretsiz olarak yararlanabilecek. Ankara Linux Yetkinlik Merkezi, hafta içi her gün 09:30-12:00 ve 13:30-17:00 saatleri aras nda kullan - ma aç k olacak. Merkezde, Linux e itimlerinin yan s ra IBM'in yaz l m gelifltiricilere sundu u, Linux, Java, Web Hizmetleri, XML gibi aç k ve endüstri standartlar na dayal teknolojiler ile çözümleri kapsayan DeveloperWorks aktiviteleri yap lacak. Seminerler, çal fltaylar ve Linux sohbetleri gerçeklefltirilecek olan merkezde, IBM ve Portakal Teknoloji'nin iflbirli iyle e itimler düzenlenecek. Linux teknolojik araflt rma ve gelifltirme seminerleri ise IBM, IBM DeveloperWorks, Labris Teknoloji ve Linux'a destek veren dernekler taraf ndan ücretsiz olarak gerçeklefltirilecek. Linux Nedir? Linus Torvalds ad nda bir Finlandiyal - n n 1991 y l nda Helsinki Üniversitesi'nde ö renciyken, kiflisel bilgisayar nda kullanmak üzere gelifltirmeye bafllad bir iflletim sistemidir. Torvalds, iflletim sisteminin tüm bölümlerine temel servisleri sa layan ve sistemin ana unsuru olan ilk "çekirdek"i (kernel) yazd. Sonra çekirde in kodunu internete aktar p, dünyan n her taraf ndan gelifltiricilere katk lar n paylaflmalar flart yla ücretsiz olarak sundu. Yaz l m, tüm dünyadan birçok programc n n deste iyle h zla geliflti ve halen ayn destekle gelifliyor. Linux, aç k kaynak kodu sayesinde kullanc taraf ndan gelifltirilmeye aç k, özgür bir yaz l md r. Linux, baflkas n n kullan m na kapal olan lisansl iflletim sistemleriyle karfl laflt - r ld nda, flirketlerin milyarlarca dolar tasarruf etmelerine imkan sa lar. Bellibafll bütün endüstrilerde, milyonlarca kullan c taraf ndan tercih edilen Linux, dünyan n en h zl büyüyen iflletim sistemidir. Merkezin Teknik Özellikleri Merkezde, 8 kiflinin ayn anda kullanabilece i bilgisayarl s n f, 4 adet rack üzerinde kurulu 2 fler CPU luk IBM xserisi sunucular, IBM BladeCenter ve 4 adet IBM Blade sunucusu bulunuyor. Blade suncularda 2 adet JS20 IBM Power ifllemcili, 2 adet HS20 Intel ifllemcili sunucular mevcut. Kullan c lar, IBM Power ifllemciler üzerinde çal flma f rsat bularak, bu ifllemciyle Linux üzerinde çal flan uygulamalar deneme f rsat bulacak. HABER LINUX 13

12 Bilgi Üniversitesi, Novell e itim ifl orta stanbul Bilgi Üniversitesi, Novell'in Türkiye'deki tek Yetkili Test Merkezi ve E itim Merkezi oluyor. Bu iflbirli iyle Novell'in tüm sertifika s navlar ve e itimleri stanbul Bilgi Üniversitesi taraf ndan verilecek. Novell'in dünya çap nda uygulanmakta olan ve Linux tabanl çözümlerini desteklemek üzere yüksek kaliteli teknik uzmanl k sa layacak e itimler ve sertifika s navlar art k stanbul Bilgi Üniversitesi'nde gerçeklefltirilecek. stanbul Bilgi Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri Bölümü nün dünya yaz l m sektörünün lider flirketlerinden Novell ile yapt iflbirli iyle Bilgi, Novell Certified Linux Engineer ve Novell Certified Linux Professional Practicum s navlar n yapmaya yetkili tek Novell Practicum Center konumuna gelecek. Türkiye de Linux'un kazand ivme sonucunda, Linux uzmanlar na ihtiyaç da gittikçe art yor. Bu ihtiyaçlar do rultusunda, Novell Certified Linux Engineer (CLE) ve Novell Certified Linux Professional (CLP) sertifika program n devreye sokan Novell, Linux alan nda uzman ve tecrübeli elemanlara kariyerlerinde ilerlemelerine katk sa layacak. Özellikle Linux alan nda uzmanl k elde etmek isteyenlerin tercih edece i sertifikasyonlar,türkiye biliflim sektöründe ihtiyaç duyulan nitelikli elemanlar n istih- Bu sertifikalar fark yarat yor! dam na destek olacak. stanbul Bilgi Üniversitesi taraf ndan verilecek e itimler sonucunda Internet üzerinden yap lan sertifika s navlar n geçenler, BT kariyerlerinde önemli bir ad m atarak, pek çok biliflim flirketi taraf ndan tercih edilir konuma gelmifl olacaklar. stanbul Bilgi Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri Bölüm Baflkan Chris Stephenson Yaklafl k 3 y ld r devam etmekte olan Linux Sertifika programlar m z, Novell iflbirli i sayesinde yeni bir boyut kazan yor. Özellikle uluslararas alanda önemli bir yeri ve geçerlili i olan Novell E itimleri ve Sertifikalar Türkiye Biliflim sektörüne ciddi bir hareket getirecek. dedi. Novell EMEA Direktörü Martin Smith yap lan iflbirli ine yönelik flunlar söyledi: Novell tüm dünyada oldu u gibi Türkiye'de de Linux yat r mlar na devam ediyor. Linux konusunda Türkiye'de öncü kurumlardan biri olan stanbul Bilgi Üniversitesi ile olan iflbirli imiz bunun somut bir göstergesidir. Novell olarak, bu iflbirli inin BT sektörünün geliflimine h z kazand raca na inan yoruz. Novell Türkiye Ülke Müdürü Gamze Ayd n iflbirli i hakk nda flunlar söyledi: Türkiye'de Linux alan nda do ru ve gerçek bilgiye dayand r lan Linux e itimleri ve sertifikasyon eksik olan bir konuydu. Ayn zamanda kiflilerin kariyer planlamalar nda sertifika sahibi olmak oldukça önemli. Sertifikalar, kiflinin gerçek anlamda bu ifli yapabilirli inin belgelenmesi anlam na geliyor. stanbul Bilgi Üniversitesi Türkiye'deki tek Novell Practicum Center ve Yetkili E itim Merkezi olarak, Novell sertifikalar n n yayg nlaflmas n sa lanacak. Linux alan nda Novell Certified Linux Engineer 9, Novell Certified Linux Engineer ve Novell Certified Linux Professional olmak üzere 3 sertifika program bulunmakta. Eylül ay nda bafllayan Novell Certified Linux Engineer 9, geliflmifl SUSE LINUX Enterprise Server yönetim yetene i elde edilmesini sa l yor. Novell Certified Linux Engineer ise, CLE Practicum s nav n ve SUSE LINUX da t m ndaki uzmanl onaylayan the SUSE Certified Linux Professional sertifikasyonunu kaps yor. Bu program, kurumlar n Linux stratejisini konuflland r rken ihtiyaç duyulan güvenli teknik bilgiyi art rmak için tasarland. Novell Certified Linux Professional, Linux yöneticisi olmak isteyenlere yönelik bir sertifikasyon program olma özelli ine sahip. Novell CLP, a ortam na Linux sunucular yükleme, grup ve kullan c yönetimi, SUSE LINUX dosya sistemi sorun giderme, Linux çekirde ini yönetme ve derleme, a süreçleri ve servislerinde sorun giderme gibi yeteneklere sahip olundu unu gösteriyor. Öte yandan Novell CLP sertifikas CertCities.com taraf ndan 10 Hottest Certifications for 2005 aras nda yer al yor. Novell CLP, CertCities.com'un BT profesyonellerine yollam fl oldu u okuyucu anketi sonucunda önümüzdeki 12 ay içinde sahip olmay planlad klar ilk 10 sertifika aras nda yer al yor. Ayr ca stanbul Bilgi Üniversitesi'nde yap lacak olan sertifikasyon s navlar aras nda; Certified Novell Engineer, Master Certified Novell Engineer, Certified Novell Instructor ve Novell Authorized Instructor'da bulunuyor. E itimler hakk nda detayl bilgiye adresinden eriflilebilir. 14 HABER LINUX

13 Özgür Yaz l m ve Aç k Kaynak Günleri 2006 stanbul Bilgi Üniversitesi taraf ndan gerçeklefltirilen ve IBM Türk'ün her y l oldu u gibi bu y l da ana sponsorlu unu üstlendi- i etkinlik fiubat tarihlerinde gerçekleflecek. Özgür Yaz l m ve Aç k Kaynak Günleri, 2003 y l ndan beri Türkiye'den ve dünyan n dört bir yan ndan konuklara ev sahipli i yaparak Türkiye'de Özgür Yaz - l m, Linux konular nda ciddi bir ilgi merkezi olmay baflard. Bu y l "Gelecek:fiimdi" slogan yla gerçekleflen etkinli e kat lan konuklardan baz lar hakk nda bilgiyi afla- da, etkinlik hakk nda detayl bilgiyi freedays adresinde bulabilirsiniz. tossad projesi Avrupa genelinde da n k ve bölgesel yürütülen çal flmalar aras nda koordinasyonu sa layarak, bu alandaki büyük f rsatlar n yeterince de erlendirilememesine neden olan konulara odaklan yor. Proje Avrupa Komisyonu taraf ndan, Avrupa Birli i 6. Çerçeve Program kapsam nda, Bilgi Toplumu Teknolojileri temas nca 2005 y - l nda desteklenmeye uygun görüldü. Türkiye dahil 15 Avrupa ülkesinden aç k kaynak kodlu yaz l mlar konusunda araflt rma ve gelifltirme yapan 19 farkl kuruluflun ortak olarak kat ld "Koordinasyon Faaliyeti" tipindeki bu projenin koordinatörlü- ü UEKA taraf ndan yürütülüyor. Detayl bilgi için adresini ziya- ret edebilirsiniz. Pardus Geçti imiz y l n en çok konuflulan konular ndan biri olan Ulusal Da t m Projesinin ilk ürünü Pardus bu y l etkinli e "Pardus, Özgür Yaz l m ve fl AIDS tedavisinde umut fl Modelleri" ve "Pardus un ç Yap s " bafll kl iki sunumla kat l yor. Creative Commons Aralar nda fikri mülkiyetler konusunda uzmanlar n da bulundu u dünyaca tan nm fl biliminsan, sanatç ve entellektüellerin bulundu u bir grup taraf ndan telif haklar alan nda esneklik ve paylafl m yayg nlaflt rmak amac yla kurulmufl düflünce hareketine Creative Commons denilmektedir. Dragoslava Pefeva/Bulgaristan, Peter Steuer/Avusturya, Brian Restall/Malta etkinlik kapsam nda Türkiye'de olacaklar. Ian Murdock Debian GNU/Linux Aç k Kaynakl Özgür Yaz l m projesinin kurucusu ve ana gelifltiricisi. ki y l önce de Özgür Yaz - l m ve Aç k Kaynak günleri için ülkemizde olan Murdock bu y l Free Standarts / LSB konusunda bilgilerini aktaracak. Branden Robinson Debian GNU/L nux aktif proje lideri olan Robinson "Debian da Demokrasiyi Gelifltirmek: Condorcet Seçim Yöntemi" sunumuyla Debian severlerin karfl s nda olacak. Manon van Leeuwen gnulinex proje yöneticilerinden olan Leeuwen, spanya/extremadura eyaletinde gerçeklefltirilen baflar öyküsünü izleyenlere aktaracak. IBM, "World Community Grid" ( nsani Yard m Program ) adl projesiyle, AIDS hastal n n teflhis ve tedavisiyle ilgili araflt rmalara destek verece ini aç klad. nsanl k yarar na dünyan n en büyük halka aç k bilgi ifllem flebekesini oluflturmay hedefleyen IBM, projeyi, herhangi bir zaman diliminde, dünyada bulunan tahmini 650 milyon kiflisel bilgisayar n ifllem gücünün yaln zca çok az n n kullan ld gerçe inden hareketle oluflturdu. World Community Grid, adresine ba lanarak ücretsiz olan yaz l m indiren kiflilere, flirketlere, vak flara, derneklere, üniversitelere ve kâr amac gütmeyen kurulufllara, bilgisayarlar n n bofla geçen zaman n araflt rmac lar n kullan - m na açma imkan sunuyor. AIDS araflt rmalar na ayr - lan büyük bir sanal bilgisayar olacak World Community Grid, AIDS hastalar n n tedavisinde, ilaçlara direnç gösteren virüse karfl yeni kimyasal stratejiler gelifltirmek konusunda önemli bir ifllem gücü sa layacak. Bu sayede, Scripps Araflt rma Enstitüsü nün bünyesinde faaliyet gösteren Olson Laboratuvar, HIV bulaflan insanlarda AIDS bafllang c n engellemek için daha etkili tedaviler bulmaya odaklanacak. World Community Grid, bilgisayarlar n ifllem gücünü h zl, kolay ve güvenli bir flekilde, AIDS'in tedavisini bulmak isteyen araflt rmac lar n hizmetine sunuyor. Proje, 100 binden fazla üye taraf ndan, dünyadaki 165 bin bilgisayar kullan larak hayata geçiriliyor. Nas l Kat labilirsiniz Bilgisayar n z kullanmad n z zaman, at l durumdaki bilgi ifllem gücünü ba- fllamak için, basit, güvenli ve ücretsiz bir program yükleyerek World Community Grid( kat labilirsiniz. Program yüklemek için World Community Grid'in web sitesine do rudan girebilirsiniz. HABER LINUX 15

14 SAHNEDE Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araflt rma Kurumu (TÜB TAK) Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araflt rma Enstitüsü (UEKAE) bünyesinde yürütülen Uluda Projesi kapsam nda gelifltirilen Pardus'un 1.0 sürümü 26 Aral k 2005 tarihinde kamuoyuna duyuruldu. Gelifltirilmeye bafllad günden beri ciddi bir ilgi ile izlenen, ön sürümleri ile önemli bir etki b rakan Pardus, 1.0 sürümü ile beklentileri bofla ç kartmayaca n gösterdi. lk ay içinde çeflitli sunucularda 'in üzerinde indirilen bu ilk kararl sürüm, Yap land rma Yöneticisi ÇO- MAR (COnfiguration MAnageR), Paket Yönetim Sistemi P S (Packages Installed Successfully as Intended), Linux Kurulum Arac YALI (Yet Another Linux Installer) gibi Ulusal Da t m alt projelerinin ilk sürümleri ile birlikte özgür yaz l m dünyas n n önemli projelerinden KDE, Firefox, OpenOffice.org ve daha onlarcas n n en güncel sürümlerini içeriyor. Türkçe ile uyumluluk konusunda varolan Linux da t mlar aras nda da flimdiden alternatifsiz bir hale gelen Pardus, yak n bir gelecekte Türkiye'nin iflletim sistemi olmaya aday. uludag.org.tr adresinde, "Neden Pardus?" sorusuna verilen cevaplar Linux'u ve özellikle Pardus'u anlamak, anlatmak için birebir. 16 HABER LINUX

15 HABERLER Neden Pardus? Özgür bir sistem. Lisans sizi k s tlamak, üreticiyi sizden korumak için de il sizin haklar n z korumak için tasarlanm fl. Bilginin evrensenli ine dayan yor. Virüs bulaflmaz, böylece siz de internetten gelen her dosyay bilgisayar n za yükledi iniz onlarca yaz l mla kontrolden geçirmek, zaman ve enerji harcamak zorunda olmadan bilgisayar kullanman n keyfini sürebilirsiniz. Ücretsiz olarak temin edebilir, kullanabilir ve arkadafllar n za da verebilirsiniz. H rs zl k yapm fl, suç ifllemifl olmazs n z, BSA kap n za dayanmaz. Kurulumu en fazla 30 dakika sürer ve ofis yaz l m, internet gezgini, sohbet program, resim iflleme program, CD/DVD basma yaz l m, müzik çal c, vb. tüm programlar sisteminize.kurulmufl olur. Tek seferde, tek bir CD ile... Özellefltirilebilir bir sistem. Hayal gücünüz ölçüsünde sistemi kendi be enilerinize göre de ifltirebilirsiniz. Yeni temalar yüklemek için ayr yaz l mlar, ücretler gerekmez. Çok kullan c l bir sistem. Ayn bilgisayar farkl ayarlar ve seçimler ile birden çok kiflinin kullanmas durumlar nda herkesin tercihleri ve kiflisel dosyalar güvenli biçimde ayr ayr saklan r. Aç k kaynak kodlu. Kendi ihtiyaçlar n za göre her yönüyle de ifltirme, dönüfltürme, ölçeklendirme flans n z var. Linux dünyas n n yenili ini keflfetmek çok iyi bir deneyim olabilir. Masaüstü bilgisayarlar n n yetenekleri konusunda yaflad n z günün teknolojisini kullanmak istemez misiniz? Çok dil desteklidir, kurulu bir Pardus, ayr ayr CD'ler ile tekrar tekrar yükleme yapmadan iki dokunuflla Türkçe'den ngilizce'ye dönüflür. Herhangi baflka bir dilin deste ini eklemek de son derece kolayd r. E lenceli bir sistem, Size yolunuzu bulmada yard mc Kaptan Masaüstü, sisteminizde yüklü yaz l mlar düzenleyen PiSi ve hayat n z kolaylaflt ran ÇOMAR'la mutlaka tan flmal s n z. Sistem Türkçe kullan ld nda metin yazarken oldu u gibi e-posta ya da h zl mesaj (msn, icq vs.) yazerken de Zemberek sayesinde Türkçe imla denetimi gibi olanaklar n ne kadar kullan fll oldu unu görmelisiniz... HABER LINUX 17

16 Merhaba. Bundan böyle bu köflede sizlere baflta bash ve di er kabuklar olmak üzere, GNU/Linux dünyas nda hayat n z oldukça kolaylaflt rabilecek küçük numaralar gösterece iz. Kolay kurulan, hatta daha bile kolay güncellenen GNU/Linux da t mlar n n ça nda, shell (ya da kabuk) hala bir s r gibi gizemini korumakta, özellikle de yeni bafllayanlar için. Evet yanl fl anlamad n z, hani flu filmlerde siyah ekran üzerine yeflil parlayan harflerin durdu u komut sat r ndan bahsediyorum ve o meflhur devaml yan p sönen imleç, devaml sizden bir fley bekleyen fakat ne bekledi ine dair en ufak bir ipucu bile vermeyen komut sat r ndan. Peki neden böyle? Yani madem kabuk bu kadar iyi de, niye pek sevilmiyor. Sebebi asl nda çok basit, malum; t rt l n ölüm dedi ine usta kelebek dermifl. Yukarda kabaca tan m n yapt - m z ve birçoklar n z n -tahminenkaç nd komut sat r, Linux (ve di er Unix varyanlar için) çok önemli, dahas çok da güçlü bir araçt r. Hem de en eski kullan c arayüzlerinden biri olmas na ra men. Burada sizlere bash özelinde komut sat r n n özelliklerinin basitçe tan tacak, birbirlerine eklendiklerinde çok basit gözüken komutlar n ne kadar etkin olabildiklerini gösterece iz. Umar z bu yaz dan sonra konsolunuza baflka bir gözle bakacaks n z. Basitten bafllayal m isterseniz; fiu komutu girin; cat dosya.txt (tabi dosya.txt diye bir dosyan n ayn dizinde oldu unu düflünüyoruz, yoksa da lütfen birkaç sat rl k bir text dosyas oluflturun bu isimle) Sözkonusu dosya bir ekrandan daha uzun ise, geçmifl olan sayfalara shift-pageup konbinasyonu ile ulaflabilirsiniz, veya: cat dosya.txt.txt more komutunu verdi inizde, bu sayfalar n sizi bir sonraki sayfaya geçmek üzere bekledi ini görürsünüz. Daha iyi bir komut; cat dosya.txt less Burada iflareti ile kulland m z bu tekni e, piping denir. Yani bir komutun ç kt s n bir di er komuta girdi olarak yönlendirme. Cat komutu text dosyan z n içeri ini okur ve onu ascii karakterler olarak ekrana (standart ç kt birimine) basar ve less komutu da bu ç kt y sayfalara böler. Bu arada akl n zda olsun less her zaman için more'dan daha iyi bir komuttur fakat her Unix sistemde bulamayabilirsiniz. Herne kadar bu basit bir teknik olsa da di er komutlarla biraraya geldi inde birçok ifl için kullan labilir. Mesela ayn döküman n içinde kaç sat r oldu unu saymak için cat dosya.txt wc -l komutunu kullanabiliriz. fiimdi örne imizi biraz daha ge- 18 HABER LINUX

17 olarak verir: cat maillist.txt sort uniq wc - l Diyelim ki as l ilgilendi imiz hangi domainlerden bize e-posta at ld, kimin att de il, o zaman birazc k daha de iflik bir komut sat r gerekmekte; cat maillist.txt cut -d "@" -f 2 sort uniq Bu say da son olarak bash'in programlama yap lar na bir göz at p bitirelim. Programlama dediysek, çok basit olarak iflinizi görecek bir yap gösterece iz sadece. Bu birçok programlama dilinde karfl laflt - n z for...next döngüsünün bir benzeri. Diyelim ki bulundu unuz dizindeki her dosya ile ilgili bir fley yapman z laz m. Bunu bash'le küçük bir döngü haline getirmek çok kolay: for i in `ls ` ; do echo $i ; done niflletelim. Diyelim ki flöyle bir e-posta listeniz var; ayn@mydomain.cot ronald@darktower.cot eddie@three.cot ayn@mydomain.cot tera@yourdomain.cot eddie@three.cot tera@yourdomain.cot ve bu listenin -örnek olmas aç s ndan- çok da uzun oldu unu düflünün. H zl bir bak flla görüyoruz ki örne imizin içinde tekrar eden sat rlar var. Halbuki bizim istedi imiz bu listede tam olarak hangi e-postalar n oldu u, yani tekrar edenleri bir kenara atmak istiyoruz. verece imiz komut zinciri: cat maillist.txt sort uniq Bu komut maillist.txt dosyas n n ç kt s n sort komutuna gönderir, bu komut sözkonusu sat rlar altalta alfabetik olarak dizer (bu sayede ayn sat rlar altalta gelir) ve ard ndan uniq komutu da bu ardarda gelen sat rlardan sadece bir tanesini al r ve bize ç kt Gördü ünüz gibi yeni bir oyuncumuz var sahnede 'cut' komutu. Cut basitçe herhangi bir sat rdan baz bölgeleri ay rman z sa lar. Bunu genellikle belli bir karakterle ay rarak yapars n z. Bizim örne imizde domain isimleri bütün e- postalarda oldu u karakterinden sonra gelir. Dolay s yla cut -d "@" bu ifli yapar. -f 2 ise, bu ayr lm fl sat rdan ikinci bölümü almam za imkan tan r. Bunu illa da böyle yapmak zorunda de ildik, belli bir karakter pozisyonundan sonras n da almam z mümkündü. E er ilk seferde örne i anlamak zor geldiyse önce flunu deneyin: cat maillist.txt cut -d "@" -f 2 Diyelim ki bu listeyi ekrana ç - kartt k, ama as l istedi imiz bir dosyaya yazd rmak. cat maillist.txt cut -d "@" -f 2 > domainlist.txt Yapt m z, ç kt y ekrana de- il, domainlist.txt dosyas na yönlendirmek oldu. > ve < komutlar yönlendirme yaparlar (iflaret ettikleri yönde) Gördü ünüz gibi komut sat r nda sizin iflinizi kolaylaflt rmak için birçok araç vard r. Bu biraz legolarla bir fleyler infla etmeye benzer. Elinizin alt ndaki parçalar (komutlar ) ne kadar çok tan rsan z, onlar n potansiyelinin ve onlar kullan rkenki kendi potansiyelinizin fark nda olursunuz. Çok kolay anlafl l r fakat bir o kadar da güçlü bir kullan m. Beraberce ne yapt na bakal m. "for i in `ls` " komutu ile dizindeki bütün dosyalar n isimlerini al yoruz ve bunlar döngü içinde birer birer $i de iflkenine yerlefltiriyoruz. Bundan sonra verece imiz komuta argüman olarak $i kullan p istedi imiz bütün ifllemleri yapt rabiliriz; "do komut $i" ile ve iflimiz bitti inde de döngüyü bitirmek için "done" komutunu veririz. Bu arada program yaz yor olsak herbirini bir sat rda yazmam z gereken komutlar tek bir sat rda verebilmek için ; kulland m za ve `` tek t rnaklar n yönüne dikkat etmeniz iyi olur. ` tek t rna shellde bir komutu çal flt rmak ve ç kt s n kullanmak için uygulan r. Mesela bu komut ile dizindeki bütün *.tar.bz2 dosyalar n n içeriklerini görebilirsiniz: for i in `ls *.tar.bz2 `; do tar -jtvf $i ; done Bu yaz da size, basitçe komut sat r n kullanmay, pipe ve yönlendirme yöntemlerini, son olarak da basit bir döngüyle birçok dosya için ayn ifllemi yapt rmay gösterdik. Gördü ünüz gibi otomatik hale getirilebilecek bir ifl yap yorsan z, birçok durumda GUI yerine, shell kullanman z çok daha kolay ve h zl olacakt r. Gelecek say da yeni shell numaralar ile birlikte olmak üzere, hoflçakal n. HABER LINUX 19

18 Ajax Üzerine Ayr nt l Bir nceleme 20 HABER LINUX

19 Web sitesi oluflturma konusunda verimli bir yaklafl m olan Ajax ve nas l çal flt n anlamak Düzey: Girifl Brett McLaughlin (brett@oreilly.com), Yazar ve Editör, O'Reilly ve Ortaklar HTML, JavaScript teknolojisi, DHTML ve DOM dan oluflan Ajax, eski ve hantal Web arabirimlerini etkileflimli Ajax uygulamalar na dönüfltürmenizi sa layan önemli bir yaklafl m. Ajax uzman olan yazar, bu teknolojilerin birlikte çal flarak Web gelifltirmesinde çok verimli sonuçlar elde edilmesinin kolay bir gerçekli e nas l dönüfltürüldü ünü genel bilgilerden bafllay p daha ayr nt l bilgelere geçerek göstermekte. Ayr ca, XMLHttpRequest nesnesi gibi Ajax n temel kavramlar na da fl k tutuyor. Befl y l önce, XML bilginiz yoksa, kimsenin konuflmad çirkin ördek yavrusu gibi görülürdünüz. On sekiz ay önce, Ruby gündeme geldi ve Ruby konusunda bilgisi olmayan programc lar n, ifl arkadafllar n n ayaküstü sohbetlerine kat lmas bile zordu. Bugün, en son teknoloji furyas na kap lmak istiyorsan z, ifle Ajax ile bafllaman z gerekiyor. Bununla birlikte, Ajax yaln zca gelip geçici bir ak m de ildir; web sitesi gelifltirmek konusunda güçlü bir yaklafl md r ve yeni bir dili ö renmek kadar zor de il. Ajax derinlemesine incelemeye bafllamadan önce, Ajax n neler yapt - n anlamak için birkaç dakikam z ay ral m. Bugün bir uygulama yazarken, iki temel seçim olana n z var: Masaüstü uygulamalar Web uygulamalar Her iki tip uygulama da bilinen uygulamalar; masaüstü uygulamalar genellikle bir CD de gelir (ya da bazen bir Web sitesinden yüklenir) ve bilgisayar n za tam olarak kurulur. Güncellemeleri yüklemek için Internet i kullanabilirler, ancak bu uygulamalar çal flt ran kod masaüstünüzde yer al r. Web uygulamalar ysa, sizin de bildi iniz gibi, baflka bir yerdeki bir Web sunucusu üzerinde çal fl r ve uygulamaya Web taray c n zla eriflirsiniz. Asl nda, bu uygulamalar n kodlar - n n nerede çal flt ndan daha önemli olan, uygulamalar n nas l iflledi i ve bunlarla nas l etkileflim kurdu unuzdur. Masaüstü uygulamalar genellikle oldukça h zl d r (çünkü bilgisayar n zda çal fl rlar; Internet ba lant s beklemezsiniz), büyük kullan c arabirimleri (genellikle iflletim sisteminizle etkileflim halinde olurlar) içerirler ve inan lmaz derecede dinamiktirler. T klatma, iflaretleme, yazma, menüleri ve alt menüleri ç karma ve gezinme yoluyla neredeyse hiç beklemeden çal flabilirsiniz. Di er yandan, Web uygulamalar genellikle saniyesi saniyesine günceldir ve asla masaüstünüze alamayaca n z hizmetler sa larlar (Amazon.com ve ebay i düflünün). Ancak, Web in gücünün yan nda beklemek de vard r; sunucunun yan t vermesini, ekran n yenilenmesini, iste in geri gelmesini ve yeni sayfa yaratmas n beklersiniz. Tabii bu anlat m biraz fazla basitlefltirme oldu ancak ana fikri alm fl oldu unuzu düflünüyorum. Sizin de tahmin edebilece iniz gibi, Ajax bir masaüstü uygulamas n n ifllevselli i ve etkileflimi ile her zaman güncellenen bir Web uygulamas aras ndaki mesafeyi kapatmaya çal fl r. Bir masaüstü uygulamas nda bulabilece- inize benzer dinamik kullan c arabirimleri ve hofl denetimler kullanabilirsiniz, ama bunlar size Web uygulamas nda sunulur. Bu durumda daha ne bekliyorsunuz? Ajax a göz atmaya bafllay n; eski ve hantal Web arabirimlerinizi h zl yan t veren Ajax uygulamalar na dönüfltürün. Eski teknoloji, yeni numaralar Ajax birçok teknolojiyi içerir, temel olanlar geçerek baz farkl teknolojileri daha ayr nt l olarak incelemeniz gerekir (bu nedenle, bu dizideki ilk birkaç yaz da bu teknolojilerden her birini ay raca m). Bu teknolojilerden birço u hakk nda zaten yeterli bilginiz oldu unu san yorum (daha da güzeli, bu ayr teknolojilerin birço unu ö renmek kolayd r); en az ndan iflimiz Java ya da Ruby gibi tüm bir programlama dilini ö renmek kadar zor olmayacak. Ajax tan m Bu arada, Ajax, Asynchronous JavaScript ve XML (ve DHTML vb.) terimlerinin k sa yaz l fl d r. Terim, Adaptive Path ten (bkz. Kaynaklar) Jesse James Garrett taraf ndan kullan lm flt r ve Jesse ye göre, bir k saltmay ifade etmez. Afla da Ajax uygulamalar nda bulunan temel teknolojiler verilmifltir: HTML, Web formlar oluflturmak ve uygulaman z n geri kalan nda kullan - lacak alanlar belirlemek için kullan l r. JavaScript kodu, Ajax uygulamalar n çal flt ran esas koddur ve sunucu uygulamalar yla iletiflimi kolaylaflt r r. DHTML ya da Dynamic HTML formlar n z dinamik olarak güncellemenizi sa lar. div, span, ve di er dinamik HABER LINUX 21

20 HTML ö elerini kullanarak HTML ö elerinizi biçimlendirirsiniz. DOM, Document Object Model (Belge Nesne Modeli), hem HTML yap s, hem de (baz durumalarda) sunucudan dönen XML yap s yla çal flmak için kullan l r (JavaScript kodu arac l - yla). fiimdi bunlar ay ral m ve her birinin neler yapt na daha yak ndan bakal m. Bu teknolojilerden her birini daha sonraki yaz lar mda derinlemesine ele alaca m; flu anda bu bileflenleri ve teknolojileri tan maya odaklanal m. Bu kod hakk nda ne kadar çok fley bilirseniz, bu teknolojilerle ilgili genel geçer bilgilerden her birini ustal kla kullanmaya (ve Web uygulamas gelifltirme yeteneklerinizi zenginlefltirmeye) geçifliniz daha kolay olacakt r. XMLHttpRequest nesnesi Anlamak istedi iniz ilk nesne büyük olas l kla sizin için en yeni olan XMLHttpRequest adl nesnedir. Bu bir JavaScript nesnesidir ve Liste 1 de gösterildi i kadar basit bir flekilde yarat labilir. Liste 1. Yeni bir XMLHttpRequest nesnesi yaratma <script language="javascript" type="text/javascript"> var xmlhttp = new XMLHttpRequest(); </script> Bir sonraki yaz mda, bu nesneyi daha ayr nt l ele alaca m, ama flimdilik bu nesnenin tüm sunucu iletifliminizi yürüten nesne oldu unu anlaman z önemli. Di er konuya geçmeden önce, sunucuyla iletiflim kuran n XMLHttpRequest nesnesi yoluyla JavaScript teknolojisi oldu unu düflünün. Bu normal uygulama ak fl de ildir ve Ajax n sihiri büyük ölçüde buradan gelir. Normal bir Web uygulamas nda, kullan - c lar form alanlar n doldurur ve bir Submit (Gönder) dü mesini t klat r. Sonra, formun tamam sunucuya gönderilir, sunucu bir komut dosyas n ifllemeye geçer (genellikle PHP ya da Java ya da belki bir CGI ifllemi ya da benzeri) ve komut dosyas tamamland nda, sunucu geriye yepyeni bir sayfa gönderir. Bu sayfa, baz verilerle doldurulmufl yeni bir form içeren HTML olabilir, bir onay olabilir ya da belki, özgün forma girilen verilere göre seçilen baz seçenekleri içeren bir sayfa olabilir. Tabii ki, sunucudaki komut dosyas ya da program ifllem yaparken ve yeni bir form döndürürken, kullan c - lar n beklemesi gerekir. Bu s rada ekran bofl kal r ve sunucudan veri geri geldikçe yeniden dolar. flte düflük etkileflimin ortaya ç kt yer buras d r; kullan c lar an nda geribildirim almaz ve kesinlikle bir masaüstü uygulamas nda çal fl yorlarm fl gibi hissetmezler. Ajax temelde JavaScript teknolojisini ve XMLHttpRequest nesnesini Web formunuz ile sunucu aras na koyar. Kullan c formlar doldurdu unda, veriler do rudan sunucuya de il birtak m JavaScript koduna gönderilir. Sunucunun yerine, JavaScript kodu form verilerini al r ve sunucuya bir istek gönderir. Bu s rada, kullan c ekran ndaki form yan p sönmez, ekrandan gitmez ya da ekranda donup kalmaz. Di er bir deyiflle, JavaScript kodu iste i arka planda gönderir; hatta kullan c istek yap ld n bile fark etmez. Daha da güzeli, istek eflzamanl olmadan gönderilir; yani, JavaScript kodunuz (ve kullan c ) sunucunun yan t vermesini beklemez. Bu nedenle, veri girmeyi, gezinmeyi ya da uygulamay kullanmay sürdürebilirler. Sonra, sunucu, verileri bunlarla ne yap laca- na karar verecek olan JavaScript kodunuza geri gönderir (hala Web formunun yerine çal - fl r). JavaScript kodu form alanlar n h zl bir flekilde güncelleyebilir, bu flekilde uygulaman z n h zl oldu u izlenimini verir (kullan c lar formlar gönderilmeden ya da yenilenmeden yeni verileri al rlar). Hatta JavaScript kodu, kullan c n n müdahalesi olmadan, verileri alabilir, baz hesaplamalar yapabilir ve baflka bir istek gönderebilir! Bu, XMLHttpRequest nesnesinin gücüdür. Kullan c fark nda bile olmadan bu nesne, istedi i bir sunucuyla iletiflim kurabilir. Sonuç, arkas nda yatan Internet teknolojisinin gücüyle, bir masaüstü uygulamas gibi dinamik, h zl yan t veren, yüksek düzeyde etkileflimli bir deneyimdir. JavaScript ekleme XMLHttpRequest nesnesini nas l kullanaca n z ö rendikten sonra, JavaScript kodunuzun geri kalan oldukça s radan gelir. Asl nda, JavaScript kodunu yaln zca birkaç temel görev için kullan rs n z: Form verilerini alma: JavaScript kodu HTML formunuzdan veri almay ve bunlar sunucuya göndermeyi kolaylaflt r r. Formdaki de erleri de ifltirme: Alan de erlerini belirlemek, görüntüleri h zl bir flekilde de ifltirmek gibi form güncelleme ifllemlerini gerçeklefltirmek de basittir. HTML ve XML ayr flt rma: JavaScript kodunu DOM u ifllemek (sonraki bölüme bak n) ve HTML formunuzun ve sunucunun döndürdü- ü XML verilerinin yap s yla çal flmak için kullan rs n z. lk iki madde için, Liste 2 de gösterildi i gibi getelementbyid() yöntemini ö renmek isteyebilirsiniz. Liste 2. JavaScript koduyla alan değerlerini alma ve belirleme // Get the value of the "phone" field and stuff it in a variable called phone var phone = document. getelementbyid("phone").value; // Set some values on a form using an array called response document.getelementbyid("order"). value = response[0]; document.getelementbyid ("address").value = response[1]; Burada çok dikkate de er birfley yok ve bu bizim için iyi. San r m bu konunun çok karmafl k bir taraf olmad n fark etmeye bafllad n z. XMLHttpRequest nesnesini iyice ö rendikten sonra, Ajax uygulaman z n geri kalan n n büyük bir bölümü, Liste 2 de gösterildi i gibi biraz ak ll HTML ile kar fl k basit JavaScript kodu olacakt r. Sonra, zaman zaman biraz DOM ifli olur. Bu yüzden flimdi DOM a geçelim. DOM ile bitirme Son olarak ayn derecede önemli DOM u, yani Belge Nesne Modelini (Document Object Model) ele alaca z. Baz lar n z için DOM konusunun 22 HABER LINUX