AZMAR ANTÝKLÝNALÝNÝN BAZI YAPISAL ÖZELLÝKLERÝ, KD IRAK

Transkript

1 MTA Dergisi, 143, 37-52, 2011 AZMAR ANTÝKLÝNALÝNÝN BAZI YAPISAL ÖZELLÝKLERÝ, KD IRAK Ibrahim Saad I. AL-JUMAILY* ve Hadeer Ghazi M. ADEEB** ÖZ.- Bu çalýþmanýn amacý, kuzeydoðu Irak'taki Zagros Kývrým-Bindirme Kuþaðýnýn kiremit yapýlý bölümünde yer alan ve Azmar yapýsý olarak bilinen temel antiklinoryumun yapýsal tipini ortaya çýkarmaktýr. Yapýlan yapýsal analiz bu antiklinoryumun KKD-SSB doðrultulu dört ana antiklinalden meydana geldiðini göstermiþtir. Bunlar KD'ya eðim yapan ters faylarla GB yönünde kiremitlenirler ve derinde bir ayrýlma fayý üzerinde birleþirler. Bunun yanýnda Ana Azmar Antiklinalinin sýrt ve kanatlarý üstündeki küçük kývrýmlarýn analizi bu tip küçük kývrýmlarýn çok yönlü tiplerini ve karþýt yönelimlerini ortaya çýkarmýþtýr. Bu özellikler faylanmanýn ana ve küçük kývrýmlarýn geliþimindeki rolünü açýklar. Bu yorum, ters atýmlý mezofaylar ve kestikleri küçük kývrýmlarýn sýrt ve kanat iliþkisi kadar sýrt açýsallýðý ile de desteklenmiþtir. Bu nedenle, çalýþmada Azmar yapýsý için aþamalý faya baðlý kývrýmlanma önerilmiþtir. Anahtar kelimeler: Azmar Antiklinali, tektonik, bindirme kuþaðý, Irak ABSTRACT.- The purpose of this study is to elucidate the structural style of Azmar structure, a major anticlinorium within the imbricate partition of Zagros fold-thrust belt in northeastern Iraq. Structural analysis of this anticlinorium demonstrated that it consists of four main NNW-SSE trending anticlines. They are imbricated SW ward through NE dipping reverse faults merge to a deep seated detachment. Furthermore, analysis of minor folds on hinge and limbs of the main Azmar anticline revealed the versatile style of such minor folds and their opposing vergencies. These features emphasize the role of faulting in development of the major fold and the minor folds. This interpretation has been supported by hinge angularity, as well as by association of hinge and limb disrupting reverse slip mesofaults with those minor folds. Therefore a progressive fault related folding is proposed for Azmar structure in this work. Key words: Azmar Anticline, tectonic, thrust belt, Iraq GÝRÝÞ Çalýþma alaný tektonik olarak, Zagros Orojenik Kuþaðýna aittir. Zagros Kuþaðý, KD Arabistan sýnýrý ile Avrasya arasýndaki oblik çarpýþmalý kenet zonu boyunca geliþmiþ olup, KB'ya doðru Arap ve Anadolu levhalarýný birbirinden ayýran Bitlis kenet kuþaðýna baðlanýr. Yaklaþma hareketi bugün de GD'ya doðru Makran Yýðýþým Prizmasý altýnda kuzey yönlü okyanusal yitim ile karþýlanmaktadýr (Alavi, 2004) (Þekil1). Azmar Antiklinoryumu, Zagros kiremitlenme (imbrike) Zonunda yer alýr. KD'ya doðru bu zon, Ana Zagros Ters Fayý boyunca Sanadaj-Sirjan Zonu ile kenetlenir. Irak içinde kiremitlenme zonu GB istikametinde ana Zagros Ters Fayý ile Zaðros önülke Yüksek Kývrým Zonuna baðlanýr. Daha güneybatýda, Zagros Daðönü Fayý, daha sonra bahsedilecek zon ile Zagros önülke alçak Kývrým Zonu arasýndaki sýnýrý temsil eder (Ibrahim, 2009) (Þekil 2). Azmar Antiklinoryumu, ana sýrtýnýn her iki tarafýnda pek çok antiklinal içerir (Þekil 3 ve 4). Bunlarýn sýrtlarý ana sýrtýn doðrultusunu takip eder (KKB, GGD). Hepsi GD'ya doðru asimetriktir. Ana Azmar Kývrýmýnýn GB kanadý ters dönüktür. Ayrýca, bunlarýn kanatlarý ters atýmlý boyuna ve yanal atýmlý enine faylarla parçalanmýþtýr. Ters * Musul Üniversitesi, Fen Koleji, Jeoloji Bölümü, IRAK ** Musul Üniversitesi, Baraj ve Su Kaynaklarý Araþtýrma Merkezi, IRAK

2 38 Ibrahim Saad I. AL-JUMAILY ve Hadeer Ghazi M. ADEEB Þekil 1- Arap - Avrasya çarpýþma zonunun levha tektoniði. Arap levhasýnýn Avrasya'ya hareket hýzý, (mm/y) Stella ve diðerleri, 2002'den alýnmýþtýr. EAAC: Doðu Anadolu Yýðýþým Kompleksi (Alavi, 2004). atýmlý faylar, hem GB hem de KD istikametinde eðilimlidirler. Yanal atýmlý faylar sað ve sol yanal olarak, antiklinoryumun yönelimine dik ve verev olarak yer alýrlar. (Al Hakary, baskýda) (Þekil 3). Ana Azmar Antiklinalinin çekirdeðinde görünen yaþlý kayaçlar Valanjiniyen - Türoniyen yaþlý Balambo formasyonuna aittir. Sarýmsý gri marn, þeyl ve marnlý kireçtaþý ardalanmasýndan meydana gelirler. Bu formasyon, geç Türoniyen - erken Kampaniyen yaþlý Kometan formasyonunun iyi tabakalanmýþ çört bantlý, ince taneli kireçtaþlarý ile üzerlenir. Kampaniyen - Maastirihtiyen yaþlý Shiranish formasyonu, Kometan formasyonunu üzerler ve mavimsi marn ve marnlý kireçtaþý ardalanmasýndan oluþur. Geç Kampaniyen - Maastrihtiyen yaþlý Tangero formasyonu kýrýntýlý kayaçlardan oluþur (kumtaþý, þeyl, marn ve kumlu kireçtaþý) ve Shiranish formasyonunu üzerler (Þekil 3, 4). Güncel çalýþmanýn esas amacý, Azmar yapýsýnýn kývrým tipini küçük ayrýntýlarý ile birlikte aydýnlatmak, bu yapýnýn pasif kývrýmlanma ya da fay geliþimli kývrýmlanma sonucu oluþup oluþmadýðýný bilmek ve de bu yapýnýn kývrým tipini Kuzey Irak'ýn levha tektoniði çerçevesinde çözmektir. ÇALIÞMA METODU Çalýþmanýn arazi verileri Azmar Daðý'ný enine kesen çapraz yol yarmalarý boyunca toplanýlmýþtýr (Þekil 3). Bu veriler, þekil ve arazi fotoð-

3 AZMAR ANTÝKLÝNALÝNÝN, YAPISAL ÖZELLÝKLERÝ 39 Þekil 2- Çalýþma sahasýndaki temel morfotektonik zonlar (Zagros Kývrým - Bindirme Kuþaðýnýn KB bölümü) ve bunlarýn Ýran'daki devamý. Temel morfotektonik zonlarý birbirinden ayýran derin ana temel faylar kýrmýzý ile çizilmiþtir. Dekstral yanal atýmlý Khanaqin Fayý (5) kuzeybatý (Zagros'un Irak tarafý) ve güneydoðu bölüm (Zagros'un Ýran tarafý) arasýnda bir sýnýr olarak düþünülür. raflarý ile desteklenen tabakalanma yüzey ölçümlerini, arazi tanýmlamalarýný ve yorumlamalarýný içerir. Toplanan veriler daha sonra büroda elle ve hesaplama yoluyla stereografik projeksiyon yardýmýyla laboratuvarda incelenmiþtir. GEORIENT 9.2 yazýlýmý kývrýmlarýn Pi diyagramlarýný oluþturmak için kullanýlmýþtýr. Boyutlarý ne olursa olsun, bütün kývrýmlarýn yapýsal analizi kývrým tiplerinin aþaðýdaki karak-

4 40 Ibrahim Saad I. AL-JUMAILY ve Hadeer Ghazi M. ADEEB Þekil 3- Azmar antiklinoryumunun jeolojisi (Al Hakary, baskýda).

5 AZMAR ANTÝKLÝNALÝNÝN, YAPISAL ÖZELLÝKLERÝ 41 Þekil 4- Sahanýn enine jeoloji kesiti (Azmar Antiklinoryumunda) (Al Hakary, baskýda). teristik elemanlarýn belirlenmesi ile yapýlýr; 1) profil düzlemde kývrýmýn paralel, benzer vb. olarak þekil, 2) profil düzlemdeki kanat arasý açýsý, 3) kývrýmýn üç boyutta silindirikliði, 4) ilgili eksenel düzlem folyasyonu ve/veya lineasyon varlýðý ve tipi ki genellikle bu metamorfik bölgelerin karakteristik özelliðidir (Van der Pluijm ve Marshak, 1997). Çalýþmada dördüncü parametre kullanýlmamýþtýr. Çünkü, çalýþma sahasý özellikle sedimanter istiflenmeler içermekte olup, sahada herhangi bir foliasyon yer almaz. Kývrým profil þekli kývrým tabiatýný ve kývrýmlarýn sýrt kýsmý çevresindeki tabakalarýn bükülmelerini açýkça ortaya koyan arazi fotoðraflarý ile incelenmiþtir. Katmanlanma kutuplarýnýn Pi diyagramý olarak stereografik sunumlarý farklý kývrým elemanlarýnýn geometri ve yönelimlerini sinoptik ve ayrý ayrý tespit etmek için kullanýlmýþtýr. Bu adýmýn sonuçlarý, küçük içerikleri ile birlikte ana kývrýmýn sýnýflamasýnda kullanýlmýþtýr. Pi diyagramlar ayný zamanda bu kývrýmlarýn silindirikliðini kontrol etmek içinde kritik bir öneme sahip olmuþtur. KIVRIM ANALÝZÝ Azmar antiklinoryumu dört bindirmeli antiklinalden oluþur (Þekil 3 ve 4). Ana kývrýmlar kadar küçük kývrýmlarda Balambo, Kometan ve Shiranish formasyonlarýnýn dayanýmlý (kireçtaþý, marnlý kireçtaþý, dolomitik kireçtaþý) ve dayanýmsýz kayaçlardan oluþan (marn, þeyl) ardalanmalý çoklu tabakalanma sistemi içinde geliþmiþlerdir. Kývrýmlarýn þekilleri dayanýmlý katmanlarda daha iyi ortaya konulmakta olup, hepsi de Ramsay'in 1B kývrým sýnýfýndaki paralel kývrýmlar görünümünü sergilemektedirler. Oysa, ardalanan dayanýmsýz tabakalarda bunlarýn þekilleri Ramsay'in 1C ve 2 (benzer kývrým) sýnýflarýna yaklaþým göstermektedirler (Ramsay ve Huber, 1987). Bu antiklinoryumun yapýsýnýn ana antiklinalleri KB'dan GD'ya doðru; Azmar Bechkola, Haruta, Ana Azmar ve Koizah olarak adlandýrýlýrlar. Hepsi çift dalýmlý ve KKB-GGD doðrultuludur. Ayrýca, KD'ya eðimli yelpaze faylar halinde GB'ya doðru kiremitlenerek derinde bir ayrýlma fayý (detache-

6 42 Ibrahim Saad I. AL-JUMAILY ve Hadeer Ghazi M. ADEEB ment) üzerinde birleþirler (T1, T2, T3 ve T4) (Þekil 3, 4). Bunlar, biraz dar ve yarý açýsal sýrt zonlarý ile karakterize edilirler. Bunlarýn GB kanatlarý dikçe eðimli ve ara sýra Azmar Ana Antiklinalinde olduðu gibi KD yönünde ters dönüktür. Oysa KD kanatlar daha az diktir. Buna göre, eksenel düzlemler KD eðimli olup GB istikametine yöneliktir (kara önü yönelimli) (Þekil 5). Bu ana antiklinallerin olan kanatlar arasý açýlarý bunlarýn kapalý kývrým sýnýfýnda olduklarýný gösterir. (Çizelge 1) (Fleuty, 1964). Ayrýca, Pi düzlemlerinin çevresindeki G kutuplarýnýn saçýlýmý bu kývrýmlarýn yarý silindirik karakterde olduklarýný gösterir (Ramsay ve Huber, 1987). KÜÇÜK KIVRIMLAR Bunlar mostra ölçeðinde olup, daha büyük (ana) kývrýmlarýn kanat ve sýrt bölgelerinde geliþmiþ olabilir. Küçük kývrýmlarý içeren ana kývrýmlar "antiklinorya" ya da "sinklinorya" olarak adlandýrýlýr. Bunlarýn mevcudiyeti daha geniþ yapýlarda þekil ve konum olarak deðiþim gösterseler de üzerinde bulunduklarý ana kývrýmlarla genetik iliþkiyi ortaya koyar. Bununla birlikte, bu küçük kývrýmlarýn yönelimleri birbirlerine ve ayný zamanda yaklaþýk olarak üzerinde bulunduklarý ana kývrým dizilimlerine benzerler. Bu nedenle; küçük kývrýmlar bazen "parazit kývrým" olarak adlandýrýlýrlar. Çünkü bunlar daha büyük yapýlarla yakýndan iliþkilidirler (Van der Pluijm ve Marshak, 1997; Ragan, 1986). Parazitik kývrýmlar ile bölgesel yapý arasýndaki iliþki yapýsal analizde güçlü "Pumelly Kuralý" adý verilen bir kavramý orta koyar (Twiss ve Moores, 2007). Bu kavram, küçük yapýlarýn (yüksek derece) dizilimlerinin bölgesel yapýlarýn (düþük derece) dizilimlerinin temsilcisi olduðunu ifade eder. Böylece, küçük bir kývrýmýn eksen çizgisi ve eksenel düzleminin yönelimi gibi elementler bölgesel bir kývrým için belirleyici olurlar. Bu kavramýn arazi doðrulamasý bölgesel analizlerde dikkat çeker nispette saðlýklý sonuçlar vermiþtir. Azmar Antiklinalinin eksen (Þekil 6), KD kanadý (Þekil 7) ve GB kanadýnda (Þekil 8) küçük kývrýmlar (yüksek derece) dizisi bulunur (Þekil 3). Bunlar, dolomit, kireçtaþý ve marn ardalanmasýndan oluþan Balambo Formasyonu ve ince kireçtaþý yataklanmalý Kometan Formasyonu istifleri boyunca geliþmiþlerdir. Bu küçük kývrýmlarýn çoðunun ortak karakteristik özelliði sýrt kýsýmlarýnýn açýsallýðý ve eksen doðrultularýnýn (KB - GD) Ana Azmar Antiklinal eksen doðrultusu ile Þekil 5- Azmar Antiklinoryumunun Pi diyagramlarý (a: Azmar Bechkola, b: Ana Azmar, c: Koizah antiklinalleri). Kýrmýzý büyük daireler bu kývrýmlarýn eksenel düzlemlerini gösterir. Yeþil büyük daireler ayný kývrýmýn normal KD ve terslenmiþ GB kanadýný temsil edip, ayný zamanda bu tanýmlý kanatlar arasýndaki eksenel düzlemi de ifade eder.

7 AZMAR ANTÝKLÝNALÝNÝN, YAPISAL ÖZELLÝKLERÝ 43 Çizelge 1- Azmar antiklinoryumunun geometrik parametreleri. genel uyumluluðudur. Ters faylarýn, bunlarýn küçük kývrýmlarýnýn açýsal sýrt ve kanatlarý ile iliþkisi (Þekil 6e, 7b, 8b, 8d) bu küçük kývrýmlarýn fay iliþkili tipleri açýsýndan kuvvetli bir göstergedir. Bu, kiremitlenmeli zonda kývrýmlanma olayý için tipik bir özelliktir. Kometan formasyonunun ince, daha sert çört bantlarý ve ince taneli göreceli daha kalýn kireçtaþý yataklarý arasýndaki dayanýmlýlýk kontrastý, kireçtaþý katmanlarýnýn paralel kývrým tipi içinde açýkça görünür. Böylece, bu formasyondaki çört bantlý kireçtaþý istifindeki küçük kývrýmlar Azmar antiklinalinin her iki kanadýnda disharmonik karakter sunar (Þekil 7f). Bazen, birtakým çört bantlarý özellikle ana kývrýmýn KD kanadýnda yelpaze þekilli kývrýmlarýn oluþmasýna neden olur (Þekil 7g). Fakat, ana kývrým içindeki küçük kývrýmlarýn tipi içbükey (Þekil 6h,i; Þekil 7c), sevron (Þekil 6a,b,c,d,f,e; Þekil 7b,d,e), izoklinal (Þekil 7a), yatýk (Þekil 6g; 8a,c,d), uyumsuz (Þekil 7f), yelpaze þekilli (Þekil 7g) ve monoklinaldir (Þekil 8b). Bununla birlikte, temsili 27 küçük kývrýmýn (Þekil 9,10 ve 11) (Çizelge 2) Pi diyagramlarýndan da görüldüðü üzere, bu küçük kývrýmlar arasýnda ve bu kývrýmlar ile Ana Azmar Antiklinali arasýnda pek çok açýdan büyük farklýlýklar ortaya çýkar. Bu küçük kývrýmlarýn eksenel yaklaþým aralýðý 3 gruba ayrýlýr. Bir grubun (2, 4-11, 13, 17, 19-21) eksen doðrultularý genelde KB - GD yönündedir. Diðer grup, Ana Azmar antiklinalinin doðrultusu ile uyumlu KKB -GGD doðrultu eksenlidir (1, 3, 12, 14-16, 18, 22, 25, 27). Fakat ilk iki gruba göre diskordan kývrým eksenli iki küçük kývrýmýn bir üçüncü grubu daha vardýr ki bunlar KKD - GGB doðrultuludur. Her ikisi de Azmar Antiklinalinin KD kanadýnda yer almaktadýr. Ayrýca; bu üç grup eksen düzlemlerinin doðrultularýnda birbirlerinden ayýrt edilebilirler (Çizelge 2). Buna göre, bu gruplar DKD, KD iç bölgesinde ve GB önülke yönlerinde sýralanýrlar. Böylece, bunlar Ana Azmar Antiklinalinin sýrtýna göre farklý yönelimdedir. Bu olay, ana bir kývrýmýn her iki kanadýndaki küçük kývrýmlarýn normal yönleri ile çakýþýr. Yani, her iki kanattaki küçük kývrýmlar birbirine ve ana kývrýmýn sýrt kýsmýna göre ayný yönlü kývrýmlardýr (Van der Pluijm ve Marshak, 1997; Ramsay ve Huber, 1987; Hobbs ve diðerleri, 1976 ve Suppe, 1985). Bunun yanýnda bu küçük kývrýmlarýn kanat arasý açýlarý büyük oranda deðiþim gösterirler. Böylece bu kývrýmlar Fleuty (1964)'e göre sýký (thight) (5,18, 25, 27), açýk (open) (2, 3, 4, 6, 7, 16, 17, 21, 23), kapalý (closed) (1, 9-15, 19, 22, 24, 26) ve yayvan (gentle) (8, 20) sýnýflara düþerler (Çizelge 2). BUDÝNAJ YAPILARI Bu yapýlar katmanlanmaya paralel çekmeye uðramýþ, daha sünümlü kayaçlardan oluþan bir matriks arasýnda katmanlanmýþ oransal olarak dayanýmlý katmanlarýn sosis þekilli mercekleridir. Bu yapýlar üç boyutta doðrusal nesneler olarak kabul edilebilen, budin boyunlarý ile ayrýlmýþ uzun, düzlemsel yapýlardýr (Van der Pluijm ve Marshak, 1997 ; Suppe, 1985). Çalýþmada Kometan formasyonunun nispeten kalýn kireçtaþlarý içinde tabakalanmýþ ince

8 44 Ibrahim Saad I. AL-JUMAILY ve Hadeer Ghazi M. ADEEB Çizelge 2- Azmar antiklinalindeki küçük kývrýmlarýn geometrik parametreleri. çört bantlarýnýn budin tarzý parçalara bölündüðü gözlenmiþtir (Þekil 12). Böylece, çört budinlerin oluþtuðu süreç hemen yukarýda bahsedilen mekanizma ile benzerlik göstermektedir (Ana Azmar Antiklinalinin KD kanadýndaki tabakaya paralel gerilme). KD -GB yönündeki bu tip sünme kývrýmlanmayý izleyen rahatlama süresi boyunca baskýn olmuþtur (ana kývrýmýn yükselme süreci boyunca). Bu uzama (sünme) yönü ana kývrýmýn ayný kanadýndaki basamaklý ufak normal faylarla (Þekil 13) ve tabakaya paralel tepeleri dikey olarak yukarýya dönük stilolit bantlarý ile uyumludur (Þekil 14). Çört budinin bir baþka formu Azmar Antiklinalinin KD kanadýnda tespit edilmiþtir. Ama bu sefer çört budini parçalara ayrýlmayýp, daha ziyade boyunlu bir modele sahip olmuþtur (Þekil 15). Bununla birlikte, bu bant ayný zamanda KD - GB yönlü tabakaya paralel geniþleme ürünüdür. Ana Azmar Antiklinali GB kanadýnýn yarý dikey bölümünde de Kometan formasyonu kireçtaþý yataklarý içinde geliþmiþ budin yapýlar bulunmaktadýr (Þekil 16). Buradaki budin oluþumu bu kanattaki tabakalanmaya yarý dikey olan daralan sýkýþmalý yön olarak yorulmaktadýr. Böylece, ki-

9 AZMAR ANTÝKLÝNALÝNÝN, YAPISAL ÖZELLÝKLERÝ 45 Þekil 6- Balambo formasyonundaki ana Azmar antiklinali üstünde bulunan farklý tipli uyumlu küçük kývrýmlar dizisi. (a, b, c, d, e, f) Açýsal eksenli sýký; (g) yatýk; (h ve i) yuvarlak sýrtlarla açýk; (e) bir ters fayla kesilmiþ.

10 46 Ibrahim Saad I. AL-JUMAILY ve Hadeer Ghazi M. ADEEB Þekil 7- Ana Azmar Antiklinali KD kanadýndaki farklý tipte küçük benzer kývrýmlar. (a, b, c, d) Balambo formasyonunda; (e, f, g) Kometan formasyonunda. (a) izoklinal; (b, d, e) açýsal sýrtlý, (b)'nin senklinal sýrtý ters fayla kesilmiþtir, (c) yuvarlak sýrtlý, (f, g) çört bantlý küçük kývrýmlar, (g) yelpaze þekillidir.

11 AZMAR ANTÝKLÝNALÝNÝN, YAPISAL ÖZELLÝKLERÝ 47 Þekil 8- Balambo formasyonundaki Ana Azmar Antiklinalinin GB kanadýnda bulunan küçük benzer kývrýmlar dizisi. (a ve b) Balambo formasyonunda; (a) yatýk; (b) GB eðimli olasý ters fay ile yatýk kývrýmdan ayrýlmýþ monoklinal küçük kývrým. (c, d) Kometan formasyonunda; (c) yatýk; (d) KD eðimli üst ve alt ters faylar arasýnda sýkýþmýþ yatýk küçük kývrým. reçtaþý yataklarýnýn ikincil tabakaya paralel gerilmesi böylesi budinleþme yapýlarýnýn geliþmesine öncülük etmiþtir. TEKTONÝK YORUM Azmar Antiklinoryumunun yapýsal mimarisi bu yapýnýn iç bölgeye eðimli ters faylarýn etkisi ile ilerleyici kývrýmlanma süresince geliþtiðini göstermektedir. Bu tip faylar, Zagros Orojenine neden olan Arap - Ýran levhalarýnýn çarpýþmasý ile iliþkili derinde geliþen ayrýlma (detachement) fayýnda birleþmiþ olabilirler. Böylece, bu tip yapýlarýn oluþumundan sorumlu ana bölgesel sýkýþmalý stresin KD - GB yönünde olduðu varsayýlmýþtýr (Talebian ve Jackson, 2002; Alavi, 2004; Agard ve diðerleri, 2005). Ýlerleyici (progressive) Aþamalý kývrýmlanma, ayný zamanda Ana Azmar Antiklinalindeki çeþitli þekillerdeki küçük kývrýmlarýn yönelimleri ile de belirtilmektedir. Üç küçük kývrým grubunun dizilimlerine göre ayrýlmasý (Çizelge 2, Þekil 9), bunlarýn Ana Azmar Antiklinalindeki sýrt kýsmýna göre ayrýk bakýþ yönleri ve kanat arasý açýlarýndaki deðiþim bu küçük kývrýmlarýn ilerleyici þekilde ana kývrým geliþimi ile iliþkili geliþtiðini göstermiþtir. Bunlar ana kývrýmýn sýkýþma aþamasý boyunca oluþmuþ ve deðiþimlerinin ayný zaman içinde devam etmiþ olabileceðini gösterir. Ayrýca, Ana Azmar Antiklinoryumunun tipi, farklý küçük kývrýmlarýn açýsal sýrt kýsýmlarý da dahil olmak üzere (chevron kývrýmlar) fay iliþkili kývrýmlanma þemasýna göre belirlenir.

12 48 Ibrahim Saad I. AL-JUMAILY ve Hadeer Ghazi M. ADEEB Þekil 9- Ana Azmar Antiklinalindeki küçük kývrýmlarýn stereografik sunumlarý (PI-diyagramlarý) : kývrým ekseni, : tabakalanma kutuplarý.

13 AZMAR ANTÝKLÝNALÝNÝN, YAPISAL ÖZELLÝKLERÝ Þekil 9- devamý

14 50 Ibrahim Saad I. AL-JUMAILY ve Hadeer Ghazi M. ADEEB Þekil 9- devamý Þekil 10- Azmar ana antiklinalindeki 27 küçük kývrýmýn eksen düzlemlerinin gridlenmiþ kontür diyagramý. Þekil 11- Azmar ana antiklinalindeki 27 küçük kývrýmýn kývrým eksenlerinin gridlenmiþ kontür diyagramý.

15 AZMAR ANTÝKLÝNALÝNÝN, YAPISAL ÖZELLÝKLERÝ 51 Þekil 12- Ana Azmar antiklinalinin KD kanadýndaki Kometan formasyonunun kireçtaþý katmanlarýnda geliþen budinli yapýlar. Þekil 15- Ana Azmar antiklinalinin KD kanadýndaki Kometan formasyonunda bir çört bandýnýn boyunlu budini. Þekil 13- Ana Azmar antiklinalinin KD kanadýndaki Kometan formasyonunun kireçtaþý katmanlarýnda seri halindeki küçük basamaklý normal faylar. Þekil 16- Ana Azmar Antiklinalinin yarý dik GB kanadýnda Kometan formasyonu içinde budinaja uðramýþ kireçtaþý katmanlarý. Bununla birlikte, aþamalý kývrýmlanma normal olarak Azmar Antiklinoryumunun doðrultusunda yönelmiþ tabakaya paralel gerilme ile sona ermiþtir. Bu gerilme bütün yapýnýn son yükselmesi ile iliþkilendirilip, normal faylanma (KD kanat), tabakaya paralel stilolit bantlarý, ana kývrýmýn her iki kanadýndaki çört bantlarý ve kireçtaþý yataklarýndaki budin oluþumlarý ile oluþmuþtur. SONUÇLAR Þekil 14- Ana Azmar Antiklinalinin KD kanadýndaki Kometan formasyonunda tabakaya paralel stilolit bantlarý. KD Irak'ta ki Azmar Antiklinoryumunun kývrým karakterizasyonu aþaðýdaki sonuçlarý ortaya çýkarmýþtýr;

16 52 Ibrahim Saad I. AL-JUMAILY ve Hadeer Ghazi M. ADEEB 1. Azmar Antiklinali KKB - GGD doðrultulu ana bir antiklinoryum olup, dört ana GB yönelimli antiklinali ile (Azmar Bechkola, Haruta, Ana Azmar ve Koizah), KB eðimli, kiremitlenmiþ ve derinde bir ayrýlma fayýnda birleþmiþ yelpaze þekilli faylardan meydana gelmektedir. 2. Ana Azmar Antiklinalinin her iki kanadý ve sýrt kýsmý çeþitli tip ve büyüklüklerde küçük kývrýmlar (dalgaboyu ve genliði), (ekseni bükümlü, ekseni açýlý, chevron, izoklinal, yatýk) taþýmakta olup bunlar sýrt ve kanatlarýný kesen ters faylarla iliþkilidir. Her iki kanattaki küçük kývrýmlar ana kývrýmýn sýrt bölgesine göre farklý yönelimler gösterip, karþýlýklý eksen düzlemlerinin doðrultularýna baðlý olarak üç gruba ayrýlýr. 3. Çoðu küçük kývrýmlarýn açýlý eksenleri ile Azmar Antiklinoryumunun þekli, antiklinoryumun fay iliþkili kývrýmlanma sonucu olduðunu gösterir. 4. Disharmonik kývrýmlar Azmar kývrýmýnýn KD kanadýnda bulunan Kometan Formasyonu nun nispeten kalýn kireçtaþý katmanlarý arasýnda yer alan ince çört bantlarý içinde görülmüþtür. Bunlardan bazýlarý, yelpaze kývrýmlarý gibi farklý birtakým oluþumlar gösterir. 5. Ana Azmar antiklinalinin KD kanadýndaki çört bantlarý tabakaya paralel gerilmeye baðlý olarak budinli parçalara ayrýlmýþ daha sonra, kývrýmlanmanýn son aþamasý buna eþlik etmiþtir (yükselme). Buna karþýlýk, ana kývrýmýn GB kanadýnýn dikey kýsmýnda marn matriksi içinde bulunan budinli ince kireçtaþý katmanlarý erken oluþmuþ kývrýmýn daralma aþamasýnda yarý dik katmanlara yarý normal konumda etki etmiþ olan sýkýþmayý yansýtýrlar. DEÐÝNÝLEN BELGELER Yayýna verildiði tarih, 28 Ekim 2010 Agard, P., Omrani, J., Jolivet, J. ve Mouthereau, F., Convergence history across Zagros (Iran): constraints from collisional and earlier deformation: International Journal of Earth Sciences, 94, Alavi, M., Regional stratigraphy of the Zagros fold-thrust belt of Iran and its proforeland evolution: American Journal of Science, 304, Al-Hakary, S., H. Geometrical analysis and structural evolution of a selected area from NE Zagros Fold Thrust Belt and their tectonic implications, Northeast Iraq region, NE Iraq. Ph. D. Thesis, Sulaimani University in press. Fluety, M.J.,1964. The description of folds: Geological Association Proceeding, 75/ 4, Hobbs, B.,E. Means, W.D. ve Williams, P.F., An outline of structural geology: John Wiley and Sons, New York, 571 p. Ibrahim, A.O., Tectonic style and evolution of the NW segment of the Zagros fold- thrust belt, Sulaimani governorate, Northeast Iraq region, NE Iraq: Unpublished Ph. D Thesis, Sulaimani University. Ragan, D.M., Structural geology; an introduction to geometrical techniques: John Wiley and Sons, Inc., 196 p. Ramsay, J.G. ve Huber, M.I., Folds and fractures: The techniques of modern structural geology: 2, Academic Press, New York, 700 p. Suppe, J., Principles of structural geology: Prentice-Hall, Inc., New Jersey, 537 p. Talebian, M. ve Jackson, J., Offset on the main recent fault of NW Iran and implications for the late Cenozoic tectonics of the Arabia-Eurasia collision zone: Geophysical Journal International, 150, Twiss, R.J. ve Moores, E.M., Structural geology: W.H. Freeman and Company, 41 Madison Avenue, New York, 736 p. Van der Pluijm, B.A. ve Marshak, S., Earth structure: An introduction to structural geology and tectonics: WCB/McGraw-Hill, USA, 495 p.