ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Transkript

1 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ Melda FİDANCI ADANA BASENİ MİYOSEN İSTİFİNDE GLOBIGERINOIDES- PRAEORBULINA VE ORBULINA CİNSLERİNİN EVOLÜSYONU JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI ADANA, 2006

2 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ADANA BASENİ MİYOSEN İSTİFİNDE GLOBIGERINOIDES- PRAEORBULINA VE ORBULINA CİNSLERİNİN EVOLÜSYONU Melda FİDANCI YÜKSEK LİSANS TEZİ JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI Bu tez 29/09/2006 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oybirliği/Oyçokluğu ile Kabul Edilmiştir. İmza İmza. İmza Prof.Dr Atike NAZİK Prof.Dr Ümit ŞAFAK Prof.Dr Cengiz DARICI DANIŞMAN ÜYE ÜYE Bu tez Enstitümüz Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalında hazırlanmıştır. Kod No Prof. Dr Aziz ERTUNÇ Enstitü Müdürü İmza ve Mühür Bu Çalışma Çukurova Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi Tarafından Desteklenmiştir. Proje No:MMF2004YL54 Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanılan, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.

3 ÖZ YÜKSEK LİSANS TEZİ ADANA BASENİ MİYOSEN İSTİFİNDE GLOBIGERINOIDES- PRAEORBULINA VE ORBULINA CİNSLERİNİN EVOLÜSYONU Melda FİDANCI Melda FİDANCI ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSİTÜSÜ JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI Danışman: Prof. Dr. Atike NAZİK Yıl: 2006 Sayfa: 43 Jüri: Prof. Dr. Atike Nazik Prof. Dr. Ümit ŞAFAK Prof. Dr. Cengiz DARICI Çalışma alanı, Adana Baseni kuzeyde Toros Orojenik dağ kuşağı, batıda Ecemiş fay kuşağı, doğuda ise Amanos dağları ile sınırlanmıştır. Bu çalışmada, Adana Baseni Tersiyer istifinde önceki çalışmalarda seçilmiş kesitlerin planktonik foraminifer içeriği incelenerek Globigerinoides, Praeorbulina ve Orbulina cinslerine ait türler belirlenmiş ve Adana Baseni Miyosen istifinde bu fosillerin stratigrafik olarak Burdigaliyen-Langiyen dönemindeki dağılımları ortaya konmuştur. Anahtar Kelimeler: Globigerinoides, Praeorbulina, Orbulina, Miyosen, Adana Baseni. I

4 ABSTRACT MSc THESIS IN MIOCENE STACK OF ADANA BASIN GLOBIGERINOIDES- PRAEORBULINA AND ORBULINA GENUS EVOLUTION Melda FİDANCI DEPARTMENT OF GEOLOGICAL ENGINEERING INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES UNIVERSITY OF CUKUROVA Supervisor: Prof. Dr. Atike NAZİK Year:2006 Pages: 43 Jury: Prof. Dr. Atike NAZİK Prof. Dr. Ümit ŞAFAK Prof. Dr. Cengiz DARICI The study area, The Adana Basin is located in southern Turkey and bordered by the Tauride Orogenic Belt to the north, the Amanos Mountains to the east, the Mediterranean coast to the south and the Ecemiş Fault Zone to the west. In this study, the Planctonic foraminifera contents of the parts choosen in the previous studies were examined. After that the genera which belong to Globigerinoides, Praeorbulina and Orbulina species were determined. And the stratigraphical dispersion of the fosills mentioned in Adana Basin Miocene stock in Burdigalian- Langhian period were found out. Basin. Key Words: Globigerinoides, Praeorbulina, Orbulina, Miocene, Adana II

5 TEŞEKKÜR Çukurova Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Jeoloji Mühendisiliği Anabilim Dalında yapmış olduğum Yüksek Lisans Tez çalışmasında, incelemelerle ilgili her konuda yardımcı olup öneri ve eleştirileri ile beni yönlendiren sayın danışman hocam Prof. Dr. Atike NAZİK e teşekkürü borç bilirim. Sağladığı imkânlarla çalışmalarımın düzenli bir şekilde yürütülmesine yardımcı olan Önceki Bölüm Başkanı Sayın Prof. Dr. Fikret İŞLER ve Bölüm Başkanı Sayın Prof. Dr. Ulvican ÜNLÜGENÇ e teşekkür ederim. Planktonik ve bentonik tür-biyozon tayinlerini yapan Prof. Dr. Ümit ŞAFAK ve Prof. Dr. Niyazi AVŞAR a teşekkürü borç bilirim. Bu çalışmayı destekleyen Bilimsel Araştırma Birimi yetkililerine ve personeline teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca benden maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen anneme, babama ve özellikle Tez Çalışmaları sırasında bana yardımını esirgemeyen kardeşime ve bütün yardımı geçen arkadaşlarıma teşekkür ederim. III

6 İÇİNDEKİLER Sayfa No ÖZ.. I Abstract. II Önsöz ve/ veya Teşekkür. III Şekil Dizini IV 1. GİRİŞ ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR MATERYAL VE METOT Materyal Metot Saha Öncesi Çalışmalar Laboratuar Çalışmaları Büro Çalışmaları BULGULAR VE TARTIŞMA Adana Baseni Alt-Orta Miyosen İstifi Kaplankaya Formasyonu Cingöz Formasyonu Güvenç Formasyonu Globigerinoides, Praeorbulina-Orbulina Cins ve Türleri Globigerinoides Globigerinoides Türü Praeorbulina-Orbulina Praeorbulina-Orbulina Türleri Adana Baseni Miyosen İstifinin Planktonik Foraminifer Dağılımı Sonuçlar...34 KAYNAKLAR...35 ÖZGEÇMİŞ...39 EKLER...40 IV

7 ŞEKİL DİZİNİ Şekil No Sayfa Şekil 1.1. İnceleme Alanı Yer Bulduru Haritası 2 Şekil 4.1. İnceleme Alanı Genelleştirilmiş Stratigrafi Kesiti 9 Şekil 4.2. Planktonik Foraminifer Türleri ve Stratigrafik Yayılımları..14 Şekil 4.3. Globigerinoides-Praeorbulina ve Orbulina Geçişleri...28 Şekil 4.4. Planktonik Foraminifer Dağılımı...30 Şekil Planktonik Foraminifer Biyozanlarının Karşılaştırılması 32 V

8 1.GİRİŞ Melda FİDANCI 1.GİRİŞ Çalışma bölgesi olan Adana baseni, kuzeyde Toros Orojenik dağ kuşağı, batıda Ecemiş fay kuşağı, doğuda ise Amanos dağları ile sınırlanmıştır (Şekil 1.1). Fosillerde, yok olmalar, ilk ortaya çıkışlar, zaman içindeki gösterdiği morfolojik değişiklikler jeolojik zamanlarda fosil zonlarının ayırtlanmasını sağlamaktadır. Planktonik foraminiferlerden Globigerinoides, Praeorbulina ve Orbulina cins ve türlerinin Miyosen dönemi içinde birbirlerine olan geçişleri paleontoloji çalışmalarında önem kazanmış ve biyostratigrafik datum düzeylerin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu geçişler 16 ile 15 Milyon yıllar arasında gözlenebilmekte olup, tropik ve subtropik kuşaklarda farklılıklar gösterebilmektedir. Bu çalışmada; Adana Baseni Miyosen istifine ait fosil kayıtlarından Globigerinoides, Praeorbulina ve Orbulina türlerinin evolüsyonunun incelenmesini amaçlanmaktadır. Bu amaçla; Adana Baseni Miyosen istifinde önceki araştırmacılarca yapılan paleontolojik ve biyostratigrafik çalışmalar araştırılmış, değerlendirilmiş ve fosiller yeniden gözden geçirilmiştir. Ayrıca diğer bölgelerle olan benzerlik ve farklılıklar ortaya konmuştur. 1

9 1.GİRİŞ Melda FİDANCI Şekil 1.1. Çalışma alanı yer bulduru haritası (Özçelik, 1993) 2

10 2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Melda FİDANCI 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Erünal-Erentöz (1956), Karaman, Adana ve Hatay Basenlerinin Neojen stratigrafisini çalışmış olup Güvenç formasyonunu Alt Şeyler olarak ele almış ve Helvesiyen yaşını vermiştir. Ternek (1957), Adana Baseninde yapmış olduğu jeolojik incelemede Alt Miyosen formasyonlarını ve bunların diğer formasyonlarla olan ilişkileri ile petrol olanaklarını araştırarak petrol emarelerinin Paleozoyik ve Miyosen formasyonlarında görüldüğünü belirtmiştir. Schmidt (1961), yılları arasında Adana bölgesinin genel stratigrafisini sistemli bir şekilde çalışarak burada 47 kaya birimini adlandırmıştır. Güvenç şeylini adlandırıp Orta Miyosen yaşını bu çalışmada vermiştir. Abdüsselamoğlu (1962), Doğu Toroslarda yaşı kesin belli olmayan kristalin şistler ile Silüriyen, Devoniyen, Permokarbonifer, Kretase, Eosen, Oligosen, Miyosen, Pliyosen ve Kuvaterner in bulunduğunu bildirmiştir. Özer ve ark (1974), Mut-Antalya-Adana Neojen havzaları üzerine yaptıkları jeolojik etütlerle bu üç havzayı yapısal ve bölgesel özellikleri ile araştırıp deneştirmişlerdir. Öztümer ve ark (1974), Antalya-Mut-Adana havzalarında biyostratigrafik çalışmalar yapmışlardır.adana havzasından aldıkları Karaisalı-Adana kesiti sonucunda Güvenç formasyonunun Langhiyen-Serravaliyen yaşlı olduğunu ortaya koymuşlardır. İlker (1975), Adana havzasının kuzeybatı kesiminin jeolojisini inceleyerek bölgenin 1/ ölçekli jeoloji haritasını çıkarmış, havzanın petrol olanaklarını araştırıp Güvenç formasyonunu Orta Miyosen olarak yaşlandırmıştır. Görür ( ), Karaisalı kireçtaşını sedimantolojik yönden inceleyerek altı alt fasiyese ayırmıştır. Nazik (1983), Karaisalı yöresinde Güvenç formasyonunda planktonik foraminiferlere dayanarak yaptığı biyostratigrafik incelemede birim içinde saptadığı 22 planktonik foraminifer ve ayırtladığı biyozonlar ile çökelin Langiyen- Serravaliyen yaşında olduğunu saptamış ve ortamsal bir yorum ortaya koymuştur. 3

11 2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Melda FİDANCI Yalçın ve Görür (1984), Adana havzasının sedimantolojik evrimi konusundaki çalışmalarında havzadaki Neojen istifinin Burdigaliyen-Güncel zaman aralığında değişik fasiyeslerde çökeldiğini, denizel çökelmenin Kuvaterner de büyük ölçüde sona ermiş olduğunu bildirmişlerdir. Yetiş ve Demirkol (1984), Adana baseninin kuzey-kuzeybatısının stratigrafisine ilişkin gözlemlerde bulunmuşlardır. Bazı yazarlar Adana havzası çökel istiflerinin Burdigaliyen-Güncel zaman aralığında durulduğunu bildirmesine rağmen yazarlar Adana baseni kuzeyinde denizel Lütesiyen mostralarının bulunduğunu ve bu birimlerin üzerinde karasal nitelikli Oligosen çökellerinin uyumsuzlukla geldiğini belirtmişlerdir. Lagap (1985), Kıralan-Karakılıç-Karaisalı (Kuzeybatı Adana) alanının litostratigrafik-kronostratigrafik olarak incelemiştir. Nazik ve Toker (1986), Karaisalı yöresi Orta Miyosen istifinin foraminifer biyostratigrafisi ile ilgili çalışmalarında 21 planktonik Foramifera türü saptamış ve Langhiyen-Serravaliyen yaşlı biyozonlar tanımlamışlardır. Yetiş ve Demirkol (1986), Adana Baseni Batı Kesiminin Detay Jeoloji Etüdü isimli çalışmalarında temeli Palezoyik yaşlı yerköprü ve Karahamzauşağı formasyonlarının oluştuğunu bildirmişlerdir. Yetiş (1988), Yaklaşık 3000 km 2 lik bir alanda (Kozan N34 paftası ve dolayı) Adana baseni Tersiyer istifinin (Oligosen-Pliyosen) stratigrafik reorganizasyonunu gerçekleştirmiştir. Şafak ve Gökçen (1991), Mut havzası Neojen istifinin foraminifer ve ostrakod faunasına dayalı stratigrafisini inceleyerek bölgede Alt-Orta Miyosen de 29 planktonik foraminifer türü saptamışlar ve Burdigaliyen-Serravaliyen yaş aralığında 4 biyozon tanımlamışlardır: Globigerinoides trilobus, Praeorbulina glomerosa curva, Orbulina suturalis, Globorotalia mayeri. Nazik ve Gürbüz (1991), Adana baseni Tersiyer istifine ait Cingöz formasyonunun Orta Miyosen düzeylerinde Globigerinanus un türünü saptamışlardır. Globigerinanus fosillerinin Mısır daki türleri ile farklılık gösterdiğini belirtmişler ve bu türe Globigerinanus tokerae n. sp. adını vererek özelliklerini ve stratigrafik konumunu açıklamışlardır. 4

12 2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Melda FİDANCI Nazik ve Gürbüz (1992), Karaisalı-Çatalan-Eğner yöresinde yüzeylenen Erken-Orta Miyosen yaşlı türbiditik Cingöz formasyonundaki planktonik foraminiferleri incelemişlerdir. Planktonik foraminiferler denizaltı yelpaze çökelleri olarak tanımlanan seriler içinde bulunmakta olup 14 planktonik foraminifer türüne göre 3 biyozon ayırtlamışlardır. Yetiş ve ark (1992), Niğde-Çamardı, Adana Baseni, Misis Dağları ve Kuzey Kıbrıs kapsamak üzere Doğu Akdeniz de Oligosen-Pliyosen istifinin stratigrafik korelasyonuna ilişkin en uygun ortam koşullarının Adana baseni ve Misis alanında gözlendiğine dikkat çekmişlerdir. Şafak (1993a,b), Işıktepe-Dalakdere (KB) Mersin civarının Miyosen biyostratigrafisi üzerindeki çalışmada Planktonik foraminifer ve Ostrakod içermektedir. Tanımlanan 20 Planktonik foraminifer ve 43 Ostrakod türü ile yapılan biyostratigrafik incelemede, istifin Burdigaliyen-Serravaliyen zaman aralığında oluştuğu saptanmıştır.açık gri, krem renkli killi kireçtaşı ve marnlar ile kiltaşlarından oluşan Kaplankaya formasyonu ile Güvenç formasyonunun taban kesimlerinde şu Planktonik foraminifer biyozonları tanımlanmıştır: Alt-Orta Miyosen de Globigerinoides trilobus Zonu ve Praeorbulina glomerosa curva Zonu, Orbulina suturalis Alt Zonu ve Orbulina universa Alt Zonu. Şafak ve Nazik (1994), Adana Havzası nın batısında Eshab-ı Kehf (Tarsus kuzeyi) dolayında Neojen istifinin Planktonik foraminifer ve Ostrakod faunasını incelemişler, istifin litolojisi ve fosillerin ortam belirleyici özellikleri değerlendirilerek Güvenç Formasyonunun derin-sığ deniz, Kuzgun Formasyonunun karasal-sığ deniz-kıyı, Handere formasyonunun oldukça sığ deniz ortam şartlarında çökeldiği saptanmıştır. Özçelik ve Yetiş (1994), Başlıca şeyl yapılışlı Güvenç formasyonunun Adana baseninde maksimum kalınlığa eriştiği Karaisalı-Güvenç-Kuzgun (2113 m) ve Çukurköy (108 m) ölçülmüş stratigrafi kesitlerinden yararlanarak planktonik foraminifer biyostratigrafisini ortaya koymaya çalışmışlardır. Derlenen örneklerden 24 planktik foraminifer türü ile Burdigaliyen-Serravaliyen yaşlı biyozonlar tanımlamışlardır. 5

13 2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Melda FİDANCI Nazik ve ark (1997), Tarsus yöresi (Adana Baseni) Üst Tersiyer-Kuvaterner istifinin Mikropaleontolojik (Planktik foraminifer, Nannoplankton ve Ostrakod) incelemesinde 15 planktik foraminifer, 27 nannoplanton, 10 ostrakod türü saptamışlardır. Bu fosil topluluğuna ve birimlerin litolojik özelliklerine göre krostratigrafik olarak 3 seviyeye ayırtlanmıştır. Ögrünç ve Nazik (1998), Yenice (Tarsus) Kuzeyi (Adana Havzası) Üst Miyosen-Pliyosen istifinin Ostrakod faunası çalışmasında arazisi içinde geniş yayılım gösteren Kuzgun formasyonu, çakıllı kumtaşı, kumtaşı, silttaşı ve kiltaşı birimlerinden oluştuğunu belirtmişler, paleontolojik çalışmalar sonucunda ostrakodlara ait 25 cins ve 42 tür saptamışlardır. Nazik (2003), Adana baseni Neojen istifinin planktonik foraminifer biyostratigrafisi ve biyozonların korelasyonu ile ilgili yaptığı çalışmada Gildirli formasyonunda sığ marn, Kaplankaya formasyonunda resifal kireçtaşı, Karaisalı formasyonunda Resifal Karbonatlar, Güvenç formasyonunda katı denizaltı yelpaze kompleksi, sığ marn ve flüvyal deltanik, Kuzgun formasyonu ve sığ marn kontinental Handere formasyonlarından oluşmaktadır. Planktonik foraminifer biyozonları Adana Baseni Neojen istifinde Globigerinoides trilobus ve Praeorbulina glomerosa curva (Burdigaliyen), Globorotalia fohsi peripheroronda/ Orbulina suturalis (Langhiyen) ve Globorotalia mayeri (Serravaliyen) zaman aralığında tanımlamıştır. 6

14 3.MATERYAL VE METOT Melda FİDANCI 3. MATERYAL VE METOT 3.1. Materyal Adana Baseni Miyosen istifini oluşturan; Kaplankaya, Cingöz ve Güvenç Formasyonlarında önceki araştırmalara ölçülen kesitlerden derlenen örnekler ve bu örneklerden elde edilen fosil topluluğu araştırma materyalini oluşturmaktadır Metot Paleontologlar fosil kalıntılarını kullanarak eski türlerin evrimsel hızlarını, coğrafik dağılımını, fosilin yaşadığı ortam vb. konularda sonuçlar ortaya koyabilmektedir. Bu konuda aşağıdaki çalışmalar yapılmıştır: Saha Öncesi Çalışmalar Araştırmanın bu bölümünde öncelikle araştırma konusu ve arazi ile ilgili literatür taraması yapılmıştır. İnceleme alanı ile ilgili topoğrafik ve jeolojik haritalar, literatürler ve fosil koleksiyonları derlenmiştir Laboratuvar Çalışmaları Laboratuvarda önceden elde edilen kesitlerden derlenen örneklerin binoküler mikroskop altında fosil içeriği incelenerek Globigerinoides, Praeorbulina ve Orbulina cins ve türleri ayırtlanmıştır. Fosillerin tür tayinleri yeniden gözden geçirilmiştir Büro Çalışmaları Tez çalışmalarının bu son bölümünde; çalışılan arazinin yer bulduru haritası, kesitler, fosil dağılımları ve çizelgeler bilgisayar ortamında hazırlanmıştır. Ayrıca fosil fotoğraflarından levhalar hazırlanarak tez yazım kurallarına uygun olarak tez yazımı gerçekleştirilmiştir. 7

15 4. BULGULAR VE TARTIŞMA 4.1. Adana Baseni Alt-Orta Miyosen (Burdigaliyen-Serravaliyen) İstifi Adana Baseninde Globigerinoides, Praeorbulina ve Orbulina cinslerini bulduğumuz formasyonlar aşağıda açıklanmıştır (Şekil 4.1) Kaplankaya Formasyonu (Tkp) Tanım ve Ad: Kaplankaya formasyonu ilk defa Lagap (1986) tarafından adlandırılmıştır. Tip yer ve Tip kesit: Kaplankaya formasyonu tip yeri olarak 1: ölçekli N34a paftasında Gildirli köyü kuzeybatısındaki Kaplankaya tepe dolayı belirlenmiştir. Bu alanda birim için tipik yer ve kesit oluşturmaktadır (Yetiş ve Demirkol, 1986). Yayılım: İnceleme alanı kuzey-kuzeybatısında 1/ ölçekli topoğrafik haritada N34a paftasında Çukurköy, Nergizlik barajı çevresinde, N34a 3 paftasında Kalaycılar köyü ve Yağcılar köyü dolayında ve N34b 1 Kaledağı dolayında yüzeylenmektedir. Kaya türü ve Özellikleri: Kaplankaya formasyonu çakıllı kireçtaşı, silttaşı ve kumtaşından oluşmaktadır. Birim altta masif görünümlü, ayrışmalı fosilsiz çakıllı kireçtaşı ile başlamakta, üzerine yeşilimsi sarı renkli, bol fosilli, karbonatlı seviyeler gelmektedir. Dokanak İlişkileri: İnceleme alanının kuzeydoğusunda Gildirli formasyonu ve Karaisalı kireçtaşları ile yanal ve düşey geçişlidir. Birim ayrıca, Cingöz formasyonu nun türbiditleri ile düşey geçişli bir şekilde üzerlenmektedir (Yetiş ve Demirkol, 1986). 8

16 Şekil 4.1. Adana Baseni Genelleştirilmiş stratigrafi kesiti (Nazik ve Gürbüz, 1998) 9

17 Fosil topluluğu ve Yaşı: Kalınlığı degişken olan birimde saptanan fosil bulgularına göre Burdigaliyen-Erken Langiyen yaşı verilmiştir (Nazik ve Gürbüz, 1992). Çökelme Ortamı: Birimin taban kesimine yakın yerde gözlenen denizel ekinoid, lamellibranş ve gastropod gibi makrofosillerin varlığı, daha üst taraflarda gözlenen bazı foraminiferler ortamın oldukça sığ bir deniz ortamında çökeldiğini işaret etmektedir (Ünlügenç, 1993) Cingöz Formasyonu (Tc) Tanım ve Ad: Birim, ilk olarak Schmidt (1961) tarafından adlandırılmış ve Köpekli şeyl üyesi, Ayva üyesi ve Topallı üyesi olmak üzere üç kısma ayrılmıştır. Yetiş ve Demirkol (1986), ve Yetiş (1988) Ayva ve Topallı üyelerini Cingöz formasyonu içine alırken, Köpekli şeyl üyesini Güvenç formasyonunun tabanı (alt kısımları) olarak vurgulamışlardır. Ünlügenç ve ark (1991), Köpekli üyesini stratigrafik olarak Kaplankaya ya dahil etmiştir. Tip yer ve Tip kesit: Formasyon, ilk kez Schmidt (1961) tarafından Karaisalı ilçesinin 25km kuzeydoğusu dolayında tanımlanmış, tip kesiti ise Adana N34a 4 paftasında K ve D koordinat noktalarından başlayarak ölçülmüştür. Formasyon tip kesitinde dikey olarak birbiri üzerine gelen üç üyeye ayrılmıştır. Bunlar milli ve killi tabanda bol fosilli kireçtaşı, ince kum tabakaları ve fosilli kireçtaşı içeren gri ve mavi-gri renkli şeylden oluşan Köpekli üyesi, tabanda kalın konglomera, ince kırmızı kil tabakaları, kalın ve çapraz tabakalı grovak ve kumtaşına değişimli, kireçli gri miltaşı ve şeyl ara tabakalı Ayva üyesi, şeyl ile ara katmanlı kumtaşından oluşan Topallı üyesidir (Schmidt, 1961). Yayılım: Çalışma alanında Çorlu, Hacılı, Kuşcusofulu, Cingöz, Çukurköy, Nergizlik, Eymir köyleri civarında yüzeylenmektedir. İnceleme alanındaki bu formasyonda, Çorlu-Hacılı, Kalaycılar-Hacılı, Cingöz, Kuşcusofulu, Meydan yayla (Yetiş ve Demirkol, 1986), Eğner stratigrafi kesitleri ölçülmüştür. Kaya türü ve Özellikler: Cingöz formasyonu genel olarak bazı bölgelerde taban kesimi gri, iri çakıl ile yer yer blok boyutuna erişen kireçtaşı, ofiyolit, çört ve bunlardan türeme oldukça yuvarlak köşeli çakıltaşından oluşmuştur. Bu kesimde 10

18 kayma yapıları ile yer yer büyük ve küçük ölçekli çapraz tabakalanma sunan birim, orta kalın tabakalıdır. Güneye doğru çakıllı seviyeler azalıp birim, çakıllı kumtaşı ve kumtaşına geçiş göstermektedir. İstifin daha da üst kesimlerinde birim şeyl-kumtaşı ardalanmasına geçmekte ve şeyl oranı önemli ölçüde artmaktadır. Üst kesimlerde yeralan şeyl düzeyleri, yeşilimsi gri, kıymıksı, kırıklı, yumuşak, gevşek tutturulmuş olup siltli, killi ve karbonatlıdır. Birim içinde yer yer kanal dolguları görülmektedir. Dokanak İlişkileri: Cingöz formasyonu alttan Karaisalı, Kaplankaya, Gildirli formasyonlarıyla yanal ve düşey geçişli olup, birim, daha üstte Güvenç formasyonunun derin denizel şeylleri ile uyumlu bir şekilde örtülmektedir (Gürbüz ve Nazik, 1992). Fosil topluluğu ve Yaşı: Nazik ve Gürbüz (1992) saptanan fosil bulgularında Cingöz formasyonu yaşının Geç Burdigaliyen-Serravaliyen olduğunu belirtmişlerdir. Çökelme Ortamı: Yetiş ve Demirkol (1986), Cingöz formasyonunun eş zamanlı olarak havzanın güneyinde derin deniz şeyl ve marnlarından oluşan Güvenç formasyonu içerisinde iki büyük lob şeklinde çökeldiğini açıklamışlardır. Önceki araştırmacıların iki büyük lob olarak değerlendirdikleri birim Nazik ve Gürbüz (1992) tarafından iki büyük denizaltı yelpazesi şeklinde değerlendirilmiştir Güvenç Formasyonu Tanım ve Ad: Birim, ilk kez Schmidt (1961) tarafından Güvenç şeyli olarak adlandırılmıştır. Bu çalışmada da formasyon için aynı adlama kullanılmıştır. Tip yer ve Tip kesit: Formasyonun tip yer ve tip kesiti 1:25000 ölçekli topoğrafik haritada N34d paftasında yeralan Güvenç köyüdür. Yayılım: Birimin en büyük yüzleğinin kuzey sınırı batıda N34d paftası kuzeybatısındaki Arapali köyü civarından başlayıp, kuzeydoğuya Karaisalı ilçesi buradan da kuzeybatıya yönelerek aşağı Belemedik dolayına doğru uzanmaktadır (Yetiş ve Demirkol, 1986). Kaya türü ve Özellikleri: Güvenç formasyonu başlıca ince tabakalı, ince taneli kumtaşı, silttaşı ardalanmalı çoğunluğu koyu gri, yeşilimsi gri, gri renkli 11

19 pelajik foraminiferli şeyllerden oluşmaktadır. Paralel, konvülüt laminalanma ve kaval yapıları gözlenen sedimanter yapıları oluşturur (Yetiş ve Demirkol, 1986). Dokanak İlişkileri: Cingöz formasyonu üzerine yanal ve düşey geçişli olarak gelen Güvenç formasyonu en altta derin deniz fasiyesinde çökelmiş ince kumtaşı, şeyl ardalanması, üste doğru daha da sığlaşarak karasal fasiyeste çökelmiş Kuzgun formasyonuna geçiş göstermektedir (Nazik ve Gürbüz, 1992). Fosil topluluğu ve Yaşı: Birimin yaşı, Nazik ve Toker (1986) tarafından Burdigaliyen-Serravaliyen olarak saptanmıştır. Çökelme Ortamı: Güvenç formasyonu Cingöz formasyonunun kuzeyindeki yüzleğinde tabandaki kumlu seviyelerinde Bryzoa, Gastropoda, Pelecypoda, Ostrokod ve bentik foraminifer fosilleri gözlenmiştir. Kalın şeyl düzeylerinde ise Globigerinoides quadrilobatus triloba (Reuss) ve Globorotalia fohsi fohsi (Cushman ve Ellisor) gibi planktonik Foraminiferler bulunmaktadır. Kumlu seviyeler sığ deniz veya göl ile deniz arasında yaşamlarını sürdüren formlardır. İstifin Cingöz formasyonuna geçiş kesiminde bentik foraminifer ve kırmızı algler bol bulunmaktadır. Bu veriler ışığı altında çökel istifi genelde derin deniz ürünü olup, zaman zaman sığlaşan bir ortamı karakterize etmektedir (Yetiş ve Demirkol, 1986) Globigerinoides, Preaorbulina-Orbulina Cins ve Türleri Adana baseni Miyosen istifinde bulunan Globigerinoides, Praeorbulina- Orbulina cins ve türlerinin bilinen özellikleri aşağıda açıklanmıştır (Şekil 4.2) Globigerinoides Globigerinoides in ilk görünümü, geniş ölçüde yaygın bir biçimde, Oligosen- Miyosen sınırının bir türü olarak kabul edilir. Özellikle Lamb ve Stainforth (1976) ile Stainforth ve Lamb (1981) olmak üzere diğer yazarlar; Globigerinoides in stratigrafik ilk oluşumlarını ve açık bir şekilde Oligosen içinde olduğunu belirtirler. İlk önce Globigerinoides in açığa çıktığı farklı seviyeler, Oligosen içindeki seri 12

20 periyoddan sonra meydana gelmiş olan Okyanus sıcaklarındaki artışla ilgili olduğu söylenmektedir. Bu türün ilk oluşumları Globigerinoides datum un uygulamasını gerektirmektedir. Bu datum un temsilcisi olarak, Stainfort ve Lamb (1981) deneysel düzeyde Globoquadrina altispira aff. altispira nın ilk oluşumunu ve Globorotalia fohsi peripheroronda nın ilk görünümünü önerir. Globoquadrina altispira aff. altispira diğer alt türlerden farklı olarak korunması zor bir türdür ve bu sebepten dolayı ideal tür olmaktan uzaktır. Lamb ve Stainforth (1976), Oligosen-Miyosen sınırlamasının taslağını çizmek için Globigerinoides kullanımından yanadır. Nadir görülen G. primordius un ilk görünümü yerine, alt türleri olan trilobus, immaturus ve sacculifer e sahip G. trilobus un atası olan ve G. primordius tan ortaya çıkan formları kullanmaktadır. Bu olaydan sadece kısa bir süre sonra, G. ruber in özelliği ve G. altiaperturus ta ortaya çıkar. Kısa bir süre yaşayan G. altiaperturus haricindeki G.ruber in türevine benzer olan bu türler, Erken Miyosen in sonlarına doğru kısa bir süre yaşayan ve alçak bölgelerde sınırlı olan G. diminutus a kadar devam eder. Erken Miyosen de daha sonra ortaya çıkan G. obliquus extremus tan olan G. obliquus obliquus Pliyosen içinde devam edip, geç Miyosen içinde gelişmiştir. Alçak bölgeler içinde Erken Miyosende Globigerinatella insueta Zonu ve Akdeniz de Globigerinoides trilobus Zonu, G. bisphericus tan itibaren G. trilobus soyu içinde oldukça 1,5 my gibi kısa zamanda Praeorbulina, Orbulina türleri gelişmiştir. Globigerinoides in bir dizi diğer türleri; taksonomik olarak incelenmiştir. Çünkü bollii, bulloideus, seigliei, elongatus ve tenellus gibi bazı türler, Akdeniz biyostratigrafisi içinde yararlıdır. Özetle, birçok Globigerinoides, orta-bölgelerde olduğu kadar alçak bölgelerde de Neojen stratigrafisi için dikkate değer bir ölçüde önem taşır. Türün ilk görünümünden başka, primordius, altiaperturus, diminitus, trilobus fistulosus, tenellus gibi kısa geçişler ve de obliquus obliquus, obliquus extremus, conglobatus gibi ilk ve son oluşlarından dolayı biyostratigrafi ye dahil edilebilen birçok tür mevcuttur. Dahası G. primordius, G. ruber ve G. trilobus fistulosus, 13

21 alçak bölgelerde, orta-bölgelerdeki G. trilobus ve G. altiaperturus ta bölge belirleyici olarak kullanılmaktadır. Şekil 4.2. Oligosen-Miyosen düşük enlemlerde planktonik foraminifer türleri ve stratigrafik yayılımları (Bolli ve Saunders, 1985). 14

22 Globigerinoides Türü Globigerinoides trilobus (Reuss, 1850) Levha 2, Şekil Tip Referansı: Globigerinoides trilobus Reuss,1850 Sinonimi: 1850 Globigerina triloba Reuss, s.374, lv.47, ş.11a-c Globigerinoides triloba triloba (Reuss). Bolli, s.112, lv.25, ş Globigerinoides quadrilobatus trilobus (Reuss). Blow ve Banner, s Globigerinoides trilobus trilobus (Reuss). Jenkins, s.9, lv.2, ş.8a-c Globigerinoides trilobus (Reuss). Cicha ve ark., lv.21, ş.1a-c Globigerinoides triloba (Reuss). Carloni ve ark., lv.9, ş.10a-c Globigerinoides trilobus (Reuss). Cita ve Premoli Silva, lv.2, ş Globigerinoides trilobus (Reuss). Hofker Sr., lv.1, ş.11, 12, Globigerinoides trilobus (Reuss). Boltovskoy, s.252, lv.2, ş Globigerinoides trilobus (Reuss). Soediono, s.223, 224, lv.3, ş.1a-c Globigerinoides trilobus trilobus (Reuss). Nicora, lv.15, ş.11c, 12c Globigerinoides trilobus (Reuss). Postuma, s.308, Globigerinoides trilobus (Reuss). Berggren ve Amdurer, lv.29, ş.4, Globigerinoides trilobus (Reuss). Yassini, lv.5, ş.43-45, Globigerinoides trilobus (Reuss). Cati, s.493, lv.47, ş.5a, 6b, c Globigerinoides trilobus (Reuss). Cita ve ark., lv.7, ş Globigerinoides trilobus trilobus (Reuss). Yassini,lv.11, ş.5, 6, Globigerinoides quadrilobatus triloba (Reuss). Stainforth ve ark., s.310, 311, ş Globigerinoides trilobus (Reuss). Di Grande, Grasso ve Romeo, lv.4, ş Globigerinoides triloba (Reuss). Poignont ve Pujol, lv.13, ş.2, Globigerinoides trilobus (Reuss). Sensu Lato. Biolzi ve ark., lv.12, ş Globigerinoides trilobus (Reuss). Bizon ve ark., lv.17, ş.4, /1984 Globigerinoides trilobus (Reuss). Biolzi, lv.1, ş Globigerinoides trilobus (Reuss). Kellei,lv.47, ş

23 1983 Globigerinoides quadrilobatus triloba (Reuss). Zachariasse ve ark., lv.35, ş.2; lv.36,ş Globigerinoides triloba (Reuss). Kenet ve Srinivassan, s.62, lv.13, ş Globigerinoides trilobus trilobus (Reuss). Zachariasse ve ark., lv.41, ş Globigerinoides trilobus trilobus (Reuss). Carreno, v.1, ş Globigerinoides trilobus trilobus (Reuss). Gelati ve ark., lv.43, ş Globigerinoides triloba (Reuss). Chaproniere, lv.2, ş.7, 8; lv.4, ş Globigerinoides trilobus trilobus (Reuss). Lidz ve Bralower, lv.1, ş.9, Globigerinoides trilobus s. s. (Reuss). Laccarino ve ark, lv.2, ş.11, Globigerinoides trilobus (Reuss). Mc Gowran ve Li, lv.1, ş Praeglobigerinoides trilobus group ( Sensu Spezzaferri, 1994). Bucefalo Palliani ve ark., lv.3, ş.d, H Globigerinoides trilobus, Reuss. Toufic ve Fainberg, lv.1, ş.19, Globigerinoides trilobus s.1. Reuss. Li, Mc Gowran ve Brunner, lv.1, ş Globigerinoides trilobus Reuss. Hakyemez, s.55, 56. Tanım: Kavkı basık trokospiral ve son tur boyutları hızlı olarak büyüyüp, küresel 3 locadan oluşur. Son loca kavkının yarısına eşit büyüklükte ve Spiral tarafta 2 sütual açıklık gözlenir. Spiral tarafta süturlar hafif bükümlü, verev ve basıktır. Ombilikal tarafta son süturla bir önceki sütur 90 derecelik açıyla birleşir ve Ombilik küçük, açıklık basık yay şeklindedir. Benzerlik ve Farklar: Üç loblu kavkısıyla Globigerinoides immaturus a benzer. Bu kavkının yarısını oluşturan büyüklükteki son loca, daha iri ombiliği ve daha küresel locaları ile ayrılır. Stratigrafik Düzey: Alt Miyosen (Burdigaliyen) 16

24 Globigerinoides bisphericus Todd, 1954 Levha 1, Şekil 4 Tip Referans: Globigerinoides bispherica Todd, 1954, sayfa 681 Sinonimi: 1954 Globigerinoides bispherica Todd, s.681, lv.1,ş.1a-c Globigerinoides bisphericus Todd. Cicho ve ark., lv.20, ş.2a-c Globigerinoides bisphericus Todd. Cita ve Premoli Silva, lv.2, ş Globigerinoides bisphericus Todd. Soediono, s.222, 223, lv.3, ş.2a-c Globigerinoides bisphericus Todd. Nicora, lv.15, ş.9b Globigerinoides bisphericus Todd. Bizon ve Bizon, s , ş Globigerinoides bisphericus Todd. Bicchi ve ark., lv.1, ş Globigerinoides bisphericus Todd. Erk, lv.6, ş Globigerinoides bisphericus Todd. Lidz ve Mcneill, lv.12, ş Globigerinoides bisphericus Todd. Hakyemez, s.31, lv.18, ş.16. Tanım: Son turda boyutları hız olarak büyüyen 3 locadan oluşur. Son loca çok iri ve kavkının yarısını ya da yarısından fazlasını kapsar. Ombilik belirgin ve ana açıklık basık yay şeklinde, ombilikal konumda ve fazla belirgin olmayan rimle çevrili. Ayrıca Ombilikal tarafta süturlar ışınsal ve basıktır. Bir de Spiral tarafta son locada tek spiral açıklığı var ve localar küreseldir. Ayrıca kavkı yüzeyinde fazla iri olmayan porlar bulunur ve kavkı yüzeyi porlar arasında püstül benzeri çıkıntılar oluşur. Benzerlik ve Farklar: Praeorbulina sicana dan en önemli farkı ambiliğin gelişmiş olmasıdır. Bu özelliği ile Globigerinoides türü içinde yer alır. Praeorbulina glomerosa curva dan da farkı budur. Globigerinoides trilobus tan da son locanın çok daha büyük olmasından dolayı ayrılmaktadır. Stratigrafik Düzey: Alt Miyosen (Burdigaliyen) 17