BÖLÜM 8.3 Sosyal Özellikler Karasal

Transkript

1 BÖLÜM 8.3 Sosyal Özellikler Karasal

2 TRANS ANADOLU DOĞALGAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESĠ ÇED RAPORU İÇİNDEKİLER Sayfa No ĠÇĠNDEKĠLER... i TABLOLAR... ii ġekġller... vi KISALTMALAR... vii 8.3. Sosyal Özellikler - Karasal i

3 TRANS ANADOLU DOĞALGAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESĠ ÇED RAPORU TABLOLAR Sayfa No Tablo Etki Faktörleri ve Etki Seviyeleri ĠnĢaat Dönemi Tablo Etki Faktörleri ve Etki Seviyeleri ĠĢletme Dönemi Tablo Etki Faktörleri ve Etki Seviyeleri ĠĢletmeye Kapatma Dönemi Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Trafik ve UlaĢım (Boru Hattı Koridoru) Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Trafik ve UlaĢım (Kompresör Ġstasyonları ve EskiĢehir ÇıkıĢ Ġstasyonu Bağlantı Hattı) Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Altyapı ve ġebeke Hizmetleri (Boru Hattı Koridoru) Tablo ĠnĢaat AĢamasında Trafik ve UlaĢım Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠnĢaat AĢamasında Altyapı ve UlaĢım Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠnĢaat AĢamasında Altyapı ve UlaĢım Konusundaki Etkilere IliĢkin Etki Azaltıcı Önlemler Tablo ĠĢletme AĢamasında Trafik ve UlaĢım Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠĢletme AĢamasında Altyapı ve ġebeke Hizmetleri Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠĢletme AĢamasında Altyapı ve UlaĢım Konusundaki Etkilere IliĢkin Etki Azaltıcı Önlemler Tablo ĠĢletmeye Kapatma AĢamasında Trafik ve UlaĢım Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠĢletmeye Kapatma AĢamasında Altyapı ve ġebeke Hizmetleri Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠĢletmeye Kapatma AĢamasında Altyapı ve UlaĢım Konusundaki Etkilere IliĢkin Etki Azaltıcı Önlemler Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi -Yerel Ekonomi için Fırsatlar Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Yerel Ġstihdam KoĢullarında ler Tablo Ekonomi ve istihdam konusundaki etkilere karģı duyarlılık Tablo ĠnĢaat AĢamasında Yerel Ekonomi için OluĢacak Fırsatlardan Faydalanma Durumu Tablo ĠnĢaat AĢamasında Yerel Ġstihdam için OluĢacak Fırsatlardan Faydalanma Durumu Tablo ĠnĢaat aģamasında ekonomi ve istihdam konusundaki etkilere iliģkin etki azaltıcı önlemler Tablo ĠĢletme AĢamasında Yerel Ekonomi için OluĢacak Fırsatlardan Faydalanma Durumu ii

4 TRANS ANADOLU DOĞALGAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESĠ ÇED RAPORU Tablo ĠĢletme AĢamasında Yerel Ġstihdam Ġçin OluĢacak Fırsatlardan Faydalanma Durumu Tablo ĠĢletme AĢamasında Ekonomi ve Istihdam Konusundaki Etkilere IliĢkin Etki Azaltıcı Önlemler Tablo ĠĢletmeye Kapatma AĢamasında Yerel Ekonomi için OluĢacak Fırsatlardan Faydalanma Durumu Tablo ĠĢletmeye Kapatma AĢamasında Yerel Ġstihdam için OluĢacak Fırsatlardan Faydalanma Durumu Tablo ĠĢletmeye Kapatma AĢamasında Ekonomi ve Istihdam Konusundaki Etkilere IliĢkin Etki Azaltıcı Önlemler Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Çiftçiliğe Dayanan Geçim Kaynakları Üzerindeki Etkiler (Boru Hattı Koridoru) Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Çiftçiliğe Dayanan Geçim Kaynakları Üzerindeki Etkiler (Kompresör Ġstasyonları ve EskiĢehir ÇıkıĢ Ġstasyonu Bağlantı Hattı) Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Hayvancılığa Dayanan Geçim Kaynakları Üzerindeki Etkiler (Boru Hattı Koridoru) Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi-- Hayvancılığa Dayanan Geçim Kaynakları Üzerindeki Etkiler (Kompresör Ġstasyonları ve EskiĢehir ÇıkıĢ Ġstasyonu Bağlantı Hattı) Tablo ĠnĢaat AĢamasında Çiftçiliğe Dayanan Geçim Kaynakları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠnĢaat AĢamasında Hayvancılığa Dayanan Geçim Kaynakları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠnĢaat AĢamasında Geçim Kaynakları ve Arazi Edinimine Bağlı Gelir Kayıpları Konusundaki Etkilere IliĢkin Etki Azaltıcı Önlemler Tablo ĠĢletme AĢamasında Çiftçiliğe Dayanan Geçim Kaynakları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠĢletme AĢamasında Hayvancılığa Dayanan Geçim Kaynakları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠĢletme AĢamasında Geçim Kaynakları ve Arazi Edinimine Bağlı Gelir Kayıpları Konusundaki Etkilere ĠliĢkin Etki Azaltıcı Önlemler Tablo ĠĢletmeye Kapatma AĢamasında Çiftçiliğe Dayanan Geçim Kaynakları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠĢletmeye Kapatma AĢamasında Hayvancılığa Dayanan Geçim Kaynakları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠĢletmeye Kapatma AĢamasında Geçim Kaynakları ve Arazi Edinimine Bağlı Gelir Kayıpları Konusundaki Etkilere IliĢkin Etki Azaltıcı Önlemler Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Yerel Sağlık Hizmeti ve Kurumları Üzerindeki Etkiler (Boru Hattı Koridoru) Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Yerel Sağlık Hizmetleri Ve Kurumları Üzerindeki Etkiler (Kompresör Ġstasyonları ve EskiĢehir ÇıkıĢ Ġstasyonu Bağlantı Hattı) Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Halk Sağlığı ve Güvenliği Üzerindeki Etkiler (Boru Hattı Koridoru) iii

5 TRANS ANADOLU DOĞALGAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESĠ ÇED RAPORU Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Halk Sağlığı ve Güvenliği Üzerindeki Etkiler (Kompresör Ġstasyonları ve EskiĢehir ÇıkıĢ Ġstasyonu Bağlantı Hattı) Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Yerel Eğitim Hizmetleri ve Kurumları Üzerindeki Etkiler Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi Ġhtilaf ve AnlaĢmazlıkların Artması (Boru Hattı Koridoru) Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Ġhtilaf ve AnlaĢmazlıkların Artması (Kompresör Ġstasyonları Ve EskiĢehir ÇıkıĢ Ġstasyonu Bağlantı Hattı) Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi Günlük Faaliyetlerin Aksaması (Boru Hattı Koridoru) Tablo Duyarlılık Seviyesi- Günlük Faaliyetlerin Aksaması (Kompresör Ġstasyonları ve EskiĢehir ÇıkıĢ Ġstasyonu Bağlantı Hattı) Tablo ĠnĢaat AĢamasında Yerel Sağlık Hizmetleri ve Kurumları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠnĢaat AĢamasında Halk Sağlığı ve Güvenliği Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠnĢaat AĢamasında Yerel Eğitim Hizmet ve Kurumları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠnĢaat AĢamasında Ġhtilaf ve AnlaĢmazlıklar Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠnĢaat AĢamasında Günlük Faaliyetler Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠnĢaat AĢamasında Halk Sağlığı, Eğitim, Emniyet ve Güvenlik Konusundaki Etkilere IliĢkin Etki Azaltıcı Önlemler Tablo ĠĢletme AĢamasında Halk Sağlığı ve Güvenliği Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠĢletme AĢamasında Ġhtilaf ve AnlaĢmazlıklar Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠĢletme AĢamasında Günlük Faaliyetler Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠĢletme AĢamasında Halk Sağlığı, Eğitim, Emniyet ve Güvenlik Konusundaki Etkilere ĠliĢkin Etki Azaltıcı Önlemler Tablo ĠĢletmeye Kapatma AĢamasında Yerel Sağlık Hizmet ve Kurumları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠĢletmeye Kapatma AĢamasında Halk Sağlığı ve Güvenliği Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠĢletmeye Kapatma AĢamasında Yerel Eğitim Hizmet ve Kurumları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠĢletmeye Kapatma AĢamasında Ġhtilaf ve AnlaĢmazlıkların Artması Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠĢletmeye Kapatma AĢamasında Günlük Faaliyetler Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠĢletmeye Kapatma AĢamasında Halk Sağlığı, Eğitim, Emniyet ve Güvenlik Konusundaki Etkilere ĠliĢkin Etki Azaltıcı Önlemler iv

6 TRANS ANADOLU DOĞALGAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESĠ ÇED RAPORU Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi-Yerel Nüfusta (Boru Hattı Koridoru) Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi-Yerel Nüfusta (Kompresör Ġstasyonları ve EskiĢehir ÇıkıĢ Ġstasyonu Bağlantı Hattı) Tablo ĠnĢaat AĢamasında Yerel Nüfus Üzerindeki Etkilerden Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠnĢaat AĢamasında Demografik Yapı ve Göç Konusundaki Etkilere ĠliĢkin Etki Azaltıcı Önlemler Tablo ĠĢletmeye Kapatma AĢamasında Yerel Nüfus Üzerindeki Etkilerden Etkilenebilecek YerleĢimler Tablo ĠĢletmeye Kapatma AĢamasında Demografik Yapı ve Göç Konusundaki Etkilere ĠliĢkin Etki Azaltıcı Önlemler Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Kültürel ve Arkeolojik Sit Alanları Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Soyut Kültürel Miras Tablo Kültürel ve Arkeolojik Sit Alanları Etki Değerlendirme Kriterleri Tablo ĠnĢaat AĢamasında Kültürel ve Arkeolojik Alanlara Etki Dereceleri Tablo : Tespit Edilen Alanlar Tablo ĠnĢaat AĢamasında Soyut Kültürel Miras Konusundaki Etkilere ĠliĢkin Etki Azaltıcı Önlemler Tablo ĠĢletmeye Kapatma AĢamasında Soyut Kültürel Miras Konusundaki Etkilere ĠliĢkin Etki Azaltıcı Önlemler v

7 TRANS ANADOLU DOĞALGAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESĠ ÇED RAPORU ŞEKİLLER Sayfa No ġekil Saha ÇalıĢması Kapsamındaki YerleĢimlerin Trafik ve UlaĢım Üzerindeki Etkilere KarĢı Duyarlılık Seviyesi ġekil Saha ÇalıĢması Kapsamındaki YerleĢimlerin Altyapı ve ġebeke Hizmetleri Üzerindeki Etkilere KarĢı Duyarlılık Seviyesi ġekil Saha ÇalıĢması Kapsamındaki YerleĢimlerin Çiftçiliğe Dayanan Geçim Kaynakları Üzerindeki Etkilere KarĢı Duyarlılık Seviyesi ġekil Saha ÇalıĢması Kapsamındaki YerleĢimlerin Hayvancılık Faaliyetlerine Bağlı Geçim Kaynakları Üzerindeki Etkilere KarĢı Duyarlılık Seviyesi ġekil Saha ÇalıĢması Kapsamındaki YerleĢimlerin Yerel Sağlık Hizmet ve Kurumları Üzerindeki Etkilere KarĢı Duyarlılık Seviyesi ġekil Saha ÇalıĢması Kapsamındaki YerleĢimlerin Halk Sağlığı ve Güvenliği Üzerindeki Etkilere KarĢı Duyarlılık Seviyesi ġekil Saha ÇalıĢması Kapsamındaki YerleĢimlerin Yerel Eğitim Hizmet ve Kurumları Üzerindeki Etkilere KarĢı Duyarlılık Seviyesi ġekil Saha ÇalıĢması Kapsamındaki YerleĢimlerin Ġhtilaf ve AnlaĢmazlıklara ĠliĢkin Duyarlılık Seviyesi ġekil Saha ÇalıĢması Kapsamındaki YerleĢimlerin Günlük Faaliyetlerin Aksamasına ĠliĢkin Duyarlılık Seviyesi ġekil Saha ÇalıĢması Kapsamındaki YerleĢimlerin Demografik Yapı ve Göç Üzerindeki Etkilere KarĢı Duyarlılık Seviyesi ġekil Saha ÇalıĢması Kapsamındaki YerleĢimlerin Soyut Kültürel Miras Üzerindeki Etkilere KarĢı Duyarlılık Seviyesi vi

8 KISALTMALAR D EA EPC GSYH Ġ PEĠ O Y YÇA YYEP YYSK YÜT TMT DüĢük Etki Seviyesi Etki Alanı Mühendislik Satınalma ĠnĢaat Gayrisafi Yurtiçi Hasıla Ġhmal Edilebilir Etki Seviyesi Projeden Etkilenen Ġnsanlar Orta Etki Seviyesi Yüksek Etki Seviyesi Yerel ÇalıĢma Alanı Yeniden YerleĢim Eylem Planı Yüksek Yeraltı Suyu KoĢullarında Yer Üstü Tesisleri Temel Mühendislik ve Tasarım vii

9 8.3. Sosyal Özellikler - Karasal Raporun bu bölümü TANAP Boru Hattı karasal kısmının inģaat, iģletme ve iģletmeye kapatma aģamalarına iliģkin sosyal etkileri tanımlamaktadır. Bu kapsamda, etkilerin önem dereceleri değerlendirilmiģ, tasarım ve proje aģamalarında dikkate alınacak genel ve özel etki azaltıcı önlemler açıklanmıģtır. Bu bölüm sosyal bileģenler temelinde hazırlanmıģ olup, her bir sosyal bileģen için: Boru hattı faaliyetlerinden kaynaklanabilecek genel potansiyel etkiler ve Öngörülen potansiyel etkiler için alınacak olan etki azaltıcı önlemler açıklanmaktadır. Etki azaltıcı önlemlerin çoğu, tüm boru hattı güzergâhı boyunca uygulanacak genel önlemler olacaktır. Bunların yanında boru hattı faaliyetlerinden etkilenebilecek özel durumların (balıkçılık, arıcılık vs.) varlığında, özel etki azaltıcı önlemlerin uygulanması gerekecektir. Bölüm 3 te anlatılan Etki Değerlendirme YaklaĢım ve Metodolojisi nde belirtildiği üzere, ÇED süreci içinde Projenin karasal kısmına iliģkin potansiyel sosyal etkiler tespit edilmiģtir. Karasal bölüme ait sosyal değerlendirme için göz önünde bulundurulan sosyal bileģenler aģağıda verilmektedir: Ġdari yapı ve yönetim YerleĢim profili Altyapı imkânları UlaĢım ve trafik Arazi kullanımı ve tarım Demografik profil Ekonomik koģullar Ġstihdam ve geçim kaynakları Toplumsal sorunlar Toplumsal sermaye Sağlık durumu ve hizmetleri Eğitim durumu ve hizmetleri Hassas gruplar Kültürel miras ve arkeoloji Yeniden yerleģim ve arazi edinimine bağlı gelir kaybı Bu bileģenlere ait mevcut durum çalıģması bulguları Bölüm 7.3 de sunulmuģ olup, EA nın büyüklüğünden dolayı sosyo-ekonomik durum illere göre farklılık arz edebilmektedir. Etki değerlendirme çalıģmasına esas oluģturan mevcut durum verileri, Bölüm 7.3 te anlatılan metodoloji doğrultusunda, masabaģı çalıģmalar ve saha çalıģmaları yoluyla toplanmıģtır. 8.3-

10 Boru hattının karasal kısmına iliģkin potansiyel sosyal etkiler için değerlendirme unsurları aģağıda verilmektedir: Potansiyel Sosyal Etkiler için Değerlendirme Unsurları Trafik ve ulaģım üzerindeki etkiler Altyapı ve Ģebeke hizmetleri üzerindeki etkiler Yerel ekonomi için fırsatlar Yerel istihdam için fırsatlar Çiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler Hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler Yerel sağlık sistemi ve kurumları üzerindeki etkiler Halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki etkiler Yerel eğitim sistemi üzerindeki etkiler Ġhtilaf ve anlaģmazlığın artması Günlük faaliyetlerin aksaması Yerel nüfus üzerindeki etkiler Soyut kültürel miras üzerindeki etkiler Kültürel miras ve arkeoloji üzerindeki etkiler Yukarıda listelenen değerlendirme unsurları, hem olumlu hem de olumsuz etkileri ölçmektedir. Olumlu etkisi ölçülen değerlendirme unsurları, malzeme ve hizmet ile iģgücü ihtiyacına bağlı olarak yerel ekonomi ve yerel istihdam için oluģacak fırsatlardır. Diğer unsurlar için, aģağıdaki bölümlerde de anlatılacağı üzere, değiģik önem seviyelerinde olumsuz etkiler söz konusu oluģacaktır. 3. Bölüm de detaylı olarak anlatıldığı üzere, aģağıda verilen etki önem seviyeleri, etki faktörleri ve bileģenlerin duyarlılığı (yerleģim veya il düzeyinde) arasındaki etkileģimin sonucu olarak değerlendirilmiģ ve bu değerlendirme projenin üç aģaması (inģaat, iģletme, iģletmeye kapatma) için tekrarlanmıģtır. Her bölüm için değerlendirme unsuru duyarlılığı, her il bazında örneklenen ve yüksek, orta ve düģük duyarlılığa sahip yerleģim sayısı olarak ifade edilmiģtir. Çevre ve biyoloji bileģenlerinde olduğu gibi, sosyal bileģenler için de etki önem seviyeleri yüksek, orta ve düģük olarak tanımlanmıģ, projenin her aģaması (inģaat, iģletme, iģletmeye kapatma) için ilgili tablolar halinde verilmiģtir. Etki seviyesinin belirlenmesine iliģkin ayrıntılı bilgi Bölüm 3 te yer almaktadır. Her bölüm için beklenen etki seviyeleri, her il bazında örneklenen ve yüksek, orta ve düģük seviyede potansiyel etkiler beklenen yerleģim sayısı olarak ifade edilmiģtir. Tablolarda iller doğudan batıya, gaz akıģ yönünü takip eden Ģekilde verilmiģtir. AĢağıdaki bölümlerde verilen yerleģim sayıları, Bölüm te anlatılan örnekleme yaklaģımıyla saha çalıģması yapılmıģ yerleģimlere ait olup, il bazında etkilenme durumu hakkında fikir vermektedir

11 Toz ve partikül emisyonu Gaz kirleticilerin emisyonu Yerel morfolojide değişiklik Bitkisel toprak kalitesinde/miktarında azalma Saha restorasyonu Kullanım suyu ihtiyacı İçme suyu ihtiyacı Atık su deşarjı Gürültü emisyonu Titreşim emisyonu Yeni yapı ve altyapıların inşa edilmesi Yeni yapı ve altyapıların ortadan kaldırılması Atık bertaraf hizmetleri ihtiyacı Endüstriyel mineral (kum, çakıl taşı vb.) ihtiyacı Arazi kullanımındaki değişiklik İşgücü ihtiyacı Mal, malzeme ve hizmet ihtiyacı Enerji ihtiyacı Trafik artışı Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması Yöreye işçi göçü TANAP DOĞALGAZ ĠLETĠM A.ġ. Tablo Etki Faktörleri ve Etki Seviyeleri İnşaat Dönemi Proje Bileşeni Etki Faktörü Boru hattı kara O O O O - O - O O O - - O Y O O - - Yol geçişi açık kazı O O O D D O O - - D O D O - Yol geçişi kazısız D D D O - D - D O O - - D O D D - Demiryolu geçişi D D D O - D - D O O - - D O D D - Kanal geçişi açık kazı O O O D D O O - - D O D O - Kanal geçişi kazısız D D D D - D - D O O - - D O D D - Nehir geçişi açık kazı O O O D D O O - - D O D - - Nehir geçişi kazısız D D D D - D - D O O - - D O D - - YYSK içinden boru hattı O O O O O O D - - D O D - - Kompresör istasyonları O O D Y - O - O O O Y - Y Y Y Y - - Kamp sahaları Y Y O - O Y Y O D Y - Y Y Y Y Y Y Y - Y Blok vana/pig/ölçüm istasyonu D D D D - D - D O O O - D O O O - - Boru stok sahaları O O O D O D O - D O Y Y Y D Y - O Boru hattı döşenmesi D O O D O O - - D O D D - - Geçici ulaşım yolları O D D D - D - - O O - - D O D D D - Kalıcı ulaşım yolları O D O D - D - - O O - - D O O D D

12 Toz ve partikül emisyonu Gaz kirleticilerin emisyonu Yerel morfolojide değişiklik Bitkisel toprak kalitesinde/miktarında azalma Saha restorasyonu Kullanım suyu ihtiyacı İçme suyu ihtiyacı Atık su deşarjı Gürültü emisyonu Titreşim emisyonu Yeni yapı ve altyapıların inşa edilmesi Yeni yapı ve altyapıların ortadan kaldırılması Atık bertaraf hizmetleri ihtiyacı Endüstriyel mineral (kum, çakıl taşı vb.) ihtiyacı Arazi kullanımındaki değişiklik İşgücü ihtiyacı Mal, malzeme ve hizmet ihtiyacı Enerji ihtiyacı Trafik artışı Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması Yöreye işçi göçü TANAP DOĞALGAZ ĠLETĠM A.ġ. Tablo Etki Faktörleri ve Etki Seviyeleri İşletme Dönemi Proje Bileşeni Etki Faktörü Boru hattı kara D Yol geçişi açık kazı Yol geçişi kazısız Demiryolu geçişi Kanal geçişi açık kazı Kanal geçişi kazısız Nehir geçişi açık kazı Nehir geçişi kazısız YYSK içinden boru hattı Kompresör istasyonları D Y - Y - D O O Y D Y - D - Y O O Y D - - Kamp sahaları Blok vana/pig/ölçüm istasyonu O D D O - D O D D O D - - Boru stok sahaları Boru hattı döşenmesi Geçici ulaşım yolları Kalıcı ulaşım yolları O D O D

13 Toz ve partikül emisyonu Gaz kirleticilerin emisyonu Yerel morfolojide değişiklik Bitkisel toprak kalitesinde/miktarında azalma Saha restorasyonu Kullanım suyu ihtiyacı İçme suyu ihtiyacı Atık su deşarjı Gürültü emisyonu Titreşim emisyonu Yeni yapı ve altyapıların inşa edilmesi Yeni yapı ve altyapıların ortadan kaldırılması Atık bertaraf hizmetleri ihtiyacı Endüstriyel mineral (kum, çakıl taşı vb.) ihtiyacı Arazi kullanımındaki değişiklik İşgücü ihtiyacı Mal, malzeme ve hizmet ihtiyacı Enerji ihtiyacı Trafik artışı Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması Yöreye işçi göçü TANAP DOĞALGAZ ĠLETĠM A.ġ. Tablo Etki Faktörleri ve Etki Seviyeleri İşletmeye Kapatma Dönemi Proje Bileşeni Etki Faktörü Boru hattı kara Yol geçişi açık kazı D D - D D D D D D - - Yol geçişi kazısız D D - D D D D D D - - Demiryolu geçişi D D - D D D D D D - - Kanal geçişi açık kazı D D - D D D D D D - - Kanal geçişi kazısız D D - D D D D D D - - Nehir geçişi açık kazı D D - D D D D D D - - Nehir geçişi kazısız D D - D D D D D D - - YYSK içinden boru hattı D D - D D D D D D - - Kompresör istasyonları O O - - O D - O O O Y Y D Y O O O O D D Kamp sahaları Blok vana/pig/ölçüm istasyonu O D - - D - - D D D O O D Y D D D D D D Boru stok sahaları Boru hattı döşenmesi Geçici ulaşım yolları Kalıcı ulaşım yolları O D - - D O O - - D D D D D D D D D 8.3-5

14 Altyapı ve Ulaşım Giriş Altyapılar, temel yaģamsal ihtiyaçlara cevap veren hizmetlerdir. Bu nedenle, temiz su, elektrik, telekomünikasyon ve kanalizasyon sistemlerine eriģim, toplumların yaģam kalitesi için önemlidir. UlaĢım altyapıları, insanlara hareket etme ve sosyal etkileģimlerde bulunma imkânı sağlar ve toplu fırsatlar yaratırlar. Böylece de sosyal ve ekonomik geliģmiģliğin bel kemiğini oluģtururlar. Bu nedenle TANAP, mevcut altyapılara mümkün olan en az tahribatı vermeyi ve mümkün olması durumunda, mevcut hizmetlerin geliģtirilmesine katkıda bulunmayı taahhüt etmektedir. Proje büyüklüğü ve kapsamından dolayı, mevcut altyapılar üzerinde fiziksel etkiler oluģturabilecek ve bu da insanların günlük yaģam ve geçim kaynakları üzerinde muhtemel etkilere neden olabilecektir. Altyapı ve ulaģımla ilgili etki ve riskler aģağıda yer alan değerlendirme unsurları aracılığıyla ölçülmüģtür: Trafik ve ulaģım üzerindeki etkiler Altyapı ve Ģebeke hizmetleri üzerindeki etkiler Altyapı ve ulaģım üzerindeki etkilerin değerlendirmesinde, Sosyal Mevcut Durum Raporu nun aģağıda yer alan bölümlerindeki verilerden faydalanılmıģtır (Bkz. Bölüm ): Altyapı hizmetleri UlaĢım ve trafik Buna ek olarak, Sosyal Mevcut Durum Raporu nun (Bkz. Bölüm ) aģağıda belirtilen diğer bölümleri de değerlendirme sürecine katkı sağlamıģtır: Demografik profil YerleĢim profili Ġdari yapı ve yönetim Bileşenin Duyarlılığı Trafik ve ulaģım üzerindeki etkilere ve altyapıların bozulmasına olan duyarlılık yerleģim düzeyinde tespit edilmiģ, Proje faaliyetlerinden kaynaklanacak potansiyel etkileri tolere etme derecelerini belirlemek için yerleģimlere ait bazı özellikler analiz edilmiģtir. Genel olarak, iyi düzeyde altyapı ve Ģebeke hizmetlerine sahip yerleģim yerlerinin, zayıf altyapı ve Ģebeke hizmetlerine sahip olan yerleģim yerlerine göre projelerin getirdiği değiģikliklere daha iyi uyum sağlayabilecekleri düģünülmektedir. Duyarlılık, mevcut durum bilgilerinden elde edilen önemli parametrelerin tanımlanması yoluyla belirlenmiģ olup; parametrelerin fazlalığı, belirli bir değerlendirme unsuruna karģı yerleģimin daha yüksek bir duyarlılığa sahip olduğunu göstermektedir. Boru hattı koridorundaki yerleģimlerde trafik ve ulaģım konusundaki duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: 500 den fazla sakini bulunan yerleģimler Yolları kaldırımsız, asfaltsız ve kötü kalitede olan yerleģimler KıĢ Ģartlarında ulaģımı zor olan yerleģimler Sadece tek bir yoldan ulaģılabilen yerleģimler Market veya dükkânları bulunmayan yerleģimler 8.3-6

15 TaĢımalı eğitimden faydalanan yerleģimler Demiryolu ulaģımı bulunan yerleģimler AĢağıda yer alan tablo, trafik ve ulaģım konusundaki duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir: Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Trafik ve Ulaşım (Boru Hattı Koridoru) Değerlendirme Unsuru Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek Trafik ve ulaģım üzerindeki etkiler 0- parametre 2-3 parametre 4 ve üstü Kompresör istasyonları ve EskiĢehir ÇıkıĢ Ġstasyonu Bağlantı Hattı civarındaki yerleģimlerde trafik ve ulaģım konusundaki duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: 500 den fazla sakini bulunan yerleģimler Yolları kaldırımsız, asfaltsız ve kötü kalitede olan yerleģimler Sadece tek bir yoldan ulaģılabilen yerleģimler Market veya dükkânları bulunmayan yerleģimler TaĢımalı eğitimden faydalanan yerleģimler Demiryolu ulaģımı bulunan yerleģimler AĢağıda yer alan tablo, trafik ve ulaģım konusundaki duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir: Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Trafik ve Ulaşım (Kompresör İstasyonları ve Eskişehir Çıkış İstasyonu Bağlantı Hattı) Değerlendirme Unsuru Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek Trafik ve ulaģım üzerindeki etkiler 0- parametre 2-3 parametre 4 ve üstü Boru hattı koridorundaki yerleģimlerde altyapı ve Ģebeke hizmetleri konusundaki duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: Su Ģebekesi olmayan ve sürekli veya sıklıkla su kesintisi yaģayan yerleģimler Elektrik kesintileri yaģayan yerleģimler Kanalizasyon sistemi olmayan yerleģimler AĢağıda yer alan tablo, altyapı ve Ģebeke hizmetleri konusundaki duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir: Bu yerleşimlerde boru hattı sorukağıdına göre içeriği biraz daha kısa anket uygulanmıştır

16 Bölge 4 Bölge 3 Bölge 2 Bölge TANAP DOĞALGAZ ĠLETĠM A.ġ. Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Altyapı ve Şebeke Hizmetleri (Boru Hattı Koridoru) Değerlendirme Unsuru Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek Altyapı ve Ģebeke hizmetleri üzerindeki etkiler 0- parametre 2-3 parametre 4 ve üstü Mevcut durum verilerinin detayları Bölüm 7'de sunulmuģ olup, duyarlılık analizi sonuçları aģağıdaki Ģekillerde verilmektedir. Her duyarlılık parametresi için il bazında örneklenen ve yüksek, orta ve düģük duyarlılığa sahip yerleģim sayıları verilmiģtir. Ġller doğudan batıya, gaz akıģ yönünü takip eden Ģekilde sıralanmıģtır. Ardahan Kars Erzurum Erzincan Bayburt GümüĢhane 9 4 Giresun Sivas 2 34 Yozgat KırĢehir Kırıkkale Yüksek Orta DüĢük Ankara EskiĢehir Bilecik 2 Kütahya 4 8 Bursa Balıkesir 9 7 Çanakkale 8 8 Tekirdağ 6 7 Edirne Şekil Saha Çalışması Kapsamındaki Yerleşimlerin Trafik ve Ulaşım Üzerindeki Etkilere Karşı Duyarlılık Seviyesi 8.3-8

17 Bölge 4 Bölge 3 Bölge 2 Bölge TANAP DOĞALGAZ ĠLETĠM A.ġ. Ardahan Kars Erzurum Erzincan Bayburt 2 GümüĢhane Giresun 2 Sivas Yozgat KırĢehir Kırıkkale Yüksek Orta DüĢük Ankara EskiĢehir Bilecik 3 Kütahya 2 Bursa 9 25 Balıkesir Çanakkale 5 0 Tekirdağ 5 8 Edirne 3 5 Şekil Saha Çalışması Kapsamındaki Yerleşimlerin Altyapı ve Şebeke Hizmetleri Üzerindeki Etkilere Karşı Duyarlılık Seviyesi 8.3-9

18 Altyapı ve Ulaşım Konusunda Duyarlılık Analizi Trafik ve ulaģım konusunda, Ģekillerde sunulan verilere göre, yerleģimlerin çoğunluğu orta duyarlılığa sahiptir. Yüksek duyarlılığa sahip en fazla yerleģim Ardahan, Kars, Ankara, EskiĢehir, Balıkesir, Çanakkale ve Tekirdağ illerinde bulunmaktadır. KırĢehir ve Kırıkkale hiçbir yüksek duyarlılığa sahip yerleģimin bulunmadığı illerdir. Genel olarak, yüksek duyarlılığa sahip yerleģimlerin çoğunluğu Bölge de, Bölge 3 ün batı tarafında ve Bölge 4 de bulunmaktadır. Altyapılar ve Ģebeke hizmetleri konusunda, yukarıda sunulan verilere göre, yerleģimlerin çoğunluğu düģük duyarlılık göstermektedir. Yüksek duyarlılığa sahip en fazla yerleģim Ardahan, Kars, Sivas, Ankara ve EskiĢehir, illerinde bulunmaktadır. Bayburt, Giresun, KırĢehir, Bilecik, Kütahya, Bursa ve Edirne hiçbir yüksek duyarlılığa sahip yerleģimin bulunmadığı illerdir. Genel olarak, yüksek duyarlılığa sahip yerleģimlerin çoğunluğu Bölge de ve Bölge 2 nin batı tarafında görülürken trafik ve ulaģım sonuçlarının aksine, Bölge 4 de yüksek duyarlılığa sahip birkaç yerleģim bulunmaktadır. Altyapıya iliģkin olarak saha çalıģması sırasında dile getirilen bazı hususlar bu bölümün sonunda Saha Çalışmasında Dile Getirilen Alana Özel Hususlar baģlığı altında verilmiģtir. Hassas Gruplar Mevcut durum verilerine göre, altyapı ve ulaģım kapsamında, aģağıdaki gruplar hassas gruplar olarak belirlenmiģtir: Sağlık tesislerine ulaģması gereken veya geçimi enerji ve içme suyu gibi Ģebeke kaynaklarına daha bağımlı olan yaģlı ve hasta insanlar; Gıda, ilaç, yakıt ve diğer sabit ürünleri gibi temel ihtiyaçları için diğer yerleģimlere bağımlı olan uzak yerleģim birimlerinde yaģayan insanlar İnşaat Aşamasındaki Etkiler Trafik ve Ulaşım Proje analizine göre, inģaat aģamasında trafik ve ulaģım üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Trafik artıģı Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması ĠnĢaat aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠnĢaat aģaması sırasında trafik ve yollar üzerindeki ana etkiler boru hattı koridoru ve mevcut yollar arasındaki geçiģlerde ortaya çıkar. Otoyollar da dahil ana yollar için, trafiğin kesintiye uğramaması için kanalsız inģaat tekniği kullanılacaktır. Ġkincil ve yerel yolların geçiģleri yolun geçici olarak kapatılmasını (genellikle -3 gün) gerektiren açık kazı tekniği yoluyla yapılacaktır. Böyle durumlarda, belirli bölgelere ulaģmada seyahat sürelerinde gecikmeler ve zorluklar oluģabilir, ancak eğer alternatif güzergâhlar mevcut değil ise yerleģimler ve evlere olan yol eriģimini sağlamak amacıyla trafik akıģı değiģtirilecektir

19 ĠnĢaat bitiminde kullanılan yollarda tahribat oluģması durumunda yollar iyileģtirilecek ve eski haline getirilecek. Mal, malzeme ve personelin taģınması ihtiyacı, mevcut yol ağı üzerinde, özellikle ağır vasıta trafiğinin artmasına yol açacaktır. ĠnĢaat lojistiği ile ilgili henüz net bilgi mevcut olmamakla birlikte, trafiğin, kamp alanları, boru stok sahaları ve kompresör istasyonları gibi bazı proje bileģenleri etrafında daha yoğun olacağı beklenmektedir. Eklenen trafik, özellikle zaten yoğun trafiğe maruz kalan kritik noktalarda, seyahat zamanlarında gecikmelere ve tıkanıklığa yol açabilir. ĠnĢaat trafiği, özellikle de ağır vasıta olarak, bilhassa zaten kötü durumda olan ve kaplamasız olan mevcut yolların bozulmasına neden olabilir. ĠnĢaat trafiği için uygun olmayan veya güvensiz olarak değerlendirilen yollarda, iyileģtirme faaliyetleri yapılacaktır. Son olarak artan trafik, özellikle yavaģ inģaat araçlarının sollanması nedeniyle ikincil yollarda ve kavģaklarda, kaza risklerinin artmasına yol açabilir, Trafik üzerindeki etkilerin kıģ aylarında genel trafik durumunu kötüleģtiren kar yağıģı ve kötü hava koģullarının varlığına bağlı olarak bazı bölgelerde daha önemli düzeyde olması beklenmektedir. AĢağıdaki alıntılar trafik ve ulaģım konusunda saha çalıģmaları sırasında dile getirilen görüģleri sunmaktadır: Kütahya, Çamlıca: Ağır vasıtalar köy içerisinden geçmesin. Yolları bozuyor. Kazalara sebep oluyor. Vatandaşların araçlarında deformasyona sebep oluyor. Zararların karşılığı ödenmiyor. Sokaklar çok dar ağır vasıtalar çocukların ölümüne sebebiyet verebilir. (Köy Erkekleriyle Odak Grup Görüşmesi). Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, inģaat aģamasında trafik ve ulaģım konusundaki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İnşaat Aşamasında Trafik ve Ulaşım Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Ardahan Kars Erzurum 4 28 Bölge Erzincan 6 5 Bayburt GümüĢhane Giresun 8.3-

20 Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Sivas 27 8 Yozgat Bölge 2 KırĢehir 2 5 Kırıkkale 0 Ankara EskiĢehir Bilecik 3 Kütahya Bölge 3 Bursa 2 2 Balıkesir Çanakkale Bölge 4 Edirne Tekirdağ 3 Yukarıda sunulan verilere göre, yerleģimlerin çoğunluğunda etkiler düģüktür. Erzincan, Giresun, Kırıkkale ve Bilecik illerinde yüksek veya orta düzeyde etkilere sahip yerleģim bulunmamaktadır. Bursa ilinde yüksek düzeyde etkiye sahip yerleģim yoktur, fakat orta düzeyde etkiye sahip önemli miktarda yerleģim vardır. Yüksek düzeyde etkiye sahip yerleģimlerin büyük bir kısmı Bölge in doğu tarafında ve Bölge 3 ün bir kısmında görülebilir. Altyapı ve Şebeke Hizmetleri Proje analizine göre, inģaat aģamasında altyapı ve Ģebeke hizmetleri üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Kullanım suyu ihtiyacı Ġçme suyu ihtiyacı Atık su deģarjı Yeni yapı ve altyapıların inģa edilmesi Atık bertaraf hizmetleri ihtiyacı Yöreye iģçi göçü Enerji ihtiyacı Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması 8.3-2

21 ĠnĢaat aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠnĢaat aģamasında kullanma suyu (hidrotest, toz önleme vb. amacıyla) ve içme suyu ihtiyacı ve atık yönetimine iliģkin etkiler ve etki azaltıcı önlemler Bölüm 8. de detaylı anlatılmaktadır. ĠnĢaat faaliyetleri ağırlıklı olarak, yeraltı Ģebeke ağları ile (kanalizasyon, içme suyu ağları vb.) kesiģtiği yerlerde meydana gelebilecek olası aksaklıklar ve kesintilerden dolayı altyapı ve Ģebeke hizmetlerini etkileyecektir. Uygun etki azaltıcı ve teknik önlemler sayesinde, mümkün olduğu ölçüde Ģebeke ağlarına müdahaleleri azaltmak için Ģebeke geçiģleri özel planı geliģtirilmiģ olacaktır. Olası plansız ya da kazara kesintiler durumunda en kısa süre içinde hizmetin tekrar baģlaması sağlanacaktır. Ġçme suyunun damacana su ile, kullanma suyunun ise kamp alanlarının yakınındaki yerleģim birimlerindeki belediye su sistemlerinden temin edilmesi planlanmaktadır. Su sisteminin bulunmaması halinde kullanma suyu, çeģmelerden, köy su sistemlerinden taģınarak veya açılacak yer altı su kuyularından temin edilecektir. Bu aģamadaki projenin tanımının seviyesi göz önüne alındığında, sadece Ġl düzeyinde mevcut altyapılar üzerindeki etki düzeyini tanımlamak ve inģaat faaliyetleri öncesinde alana özel, detaylı etki analizlerinin yürütüleceği sıcak noktaları belirlemek mümkündür. AĢağıdaki alıntılar altyapı ve Ģebeke hizmetleri konusunda saha çalıģmaları sırasında dile getirilen görüģleri sunmaktadır: Ardahan, Türkgözü: Su en büyük problem. Kanallar demode, işlevsiz. Arazi yolu ve genel kullanılan araç yolu problemi var. (Köy Erkekleriyle Odak Grup Görüşmesi). Erzincan, Bolukova: En büyük sorun içme suyu. Yazın bazen sulama suları kuruyor. Karadivan köyü sulama suyunu kullanıyor. Onlar az kullanacak ki bize gelsin. İçme sularından muslukların ucu yeşil oldu( Dereden geliyor).iki yerden içme suyu geliyor dağdan ve dereden. Kanalizasyon yapıldı fakat 3-4 senedir tıkalı dışarı akıyor kimse ilgilenmiyor, koku evlerde duyuluyor. Belediyeye şikâyet ettik yapmadılar. Nüfus olmadığı için bizim köye hizmet yok. (Köy Kadınlarıyla Odak Grup Görüşmesi) Yozgat, Köseali: Yaşlı için değil bir tek biz de tüp bitse alamıyoruz. Alacaklarımızı bulamıyoruz. Market yok, bakkal yok. (Köy Kadınları ile Odak Grup Görüşmesi) 8.3-3

22 Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, inģaat aģamasında altyapı ve Ģebeke hizmetleri konusundaki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İnşaat Aşamasında Altyapı ve Ulaşım Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Bölge Ardahan Kars Erzurum Erzincan 5 6 Bayburt 2 GümüĢhane 6 7 Giresun 2 Bölge 2 Sivas Yozgat 2 0 KırĢehir 4 4 Kırıkkale 5 5 Ankara EskiĢehir Bölge 3 Bilecik 3 Kütahya 5 8 Bursa Balıkesir 0 4 Çanakkale 9 5 Bölge 4 Edirne 3 5 Tekirdağ 3 Yukarıdaki tabloda sunulan verilere göre, çoğu yerleģim ihmal edilebilir düzeyde etkilenmektedir. Dokuz ilin yerleģimleri orta düzeyde etkilere sahiptirler (Ardahan, Kars, Erzurum, Sivas, Ankara, EskiĢehir, Bursa, Balıkesir ve Çanakkale) ve bunların beģ tanesi yüksek düzeyde etkilenen yerleģimlere sahiptir (Ardahan, Sivas, EskiĢehir, Bursa ve 8.3-4

23 Çanakkale). Genel olarak, en yüksek düzeydeki etkiler Bölge in doğu tarafında ve Bölge 2 ve 3 ün bazı illerinde bulunmaktadır. Bulgular ve Öneriler Altyapı ve ulaģım konusunda projeden potansiyel olarak en çok etkilenebilecek yerler daha çok Bölge 2, 3 ve 4'te yer almaktadır. Yoğun ulaģım güzergâh boyunca her Bölge de görülmektedir. Yoğunluk Haziran ve Eylül aylarında öğrenci ulaģımlarına, Mayıs ayından Kasım ayına kadar çeģitli ürünlerin hasat ve pazarlama yoğunluğuna ve özellikle belli tarihlerde tarihi ve kültürel cazibe alanlarına olan insan ve araç trafiğine bağlıdır, Yine de, yüksek derecede hassas alanlar (inģaat sırasında özellikle dikkat edilmesi gereken alanlar) yukarıdaki listede belirtildiği gibi sınırlıdır. Trafik üzerindeki etkiler genellikle boru hattı ile mevcut yolların kesiģtiği ve özellikle ağır vasıta trafiğinin arttığı yerlerde geçici olarak yollardaki aksamalar yüzünden oluģacaktır. Bu etkiler, mevcut yollarda tahribata, trafik kazaları riskinin artmasına, seyahat süresinde gecikmelere ve yol eriģimlerindeki sınırlamalara yol açabilir. Altyapı ve Ģebeke hizmetleri ile ilgili olarak, boru hattı güzergâhı ile Ģebeke ağlarının kesiģtiği yerler gibi özel alanlarda kazara oluģabilecek dağıtım kesintisi ile etkiler oluģabilecektir. Duyarlılık analizinde belirlendiği üzere, etkilerin genellikle, zayıf yol bağlantıları ve yetersiz mevcut altyapı hizmetleri olan bölgelerde daha yüksek düzeyde olması beklenmektedir. ĠnĢaat aģamasındaki trafik ve ulaģım üzerindeki etkileri azaltmak için gereken genel önlemler Trafik Yönetim Planı nda açıklanmıģtır. ĠnĢaat aģamasında altyapı ve ulaģım üzerinde beklenen etkiler ile bu etkiler için geliģtirilen genel ve özel etki azaltıcı önlemler aģağıdaki tabloda sunulmaktadır. Tablo İnşaat Aşamasında Altyapı ve Ulaşım Konusundaki Etkilere Ilişkin Etki Azaltıcı Önlemler Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Trafik ve ulaşım üzerindeki etkiler Trafik ve ulaģım üzerindeki etkilerin azaltılması TANAP tarafından hazırlanan Trafik Yönetim Planı nda ele alınmaktadır. AĢağıdaki baģlıca genel etki azaltma önlemleri inģaat aģaması boyunca uygulanacaktır: Boru hattı ile mevcut yolların kesiģtiği tüm noktalar tespit edilecek ve verilen hasarın mümkün olan en az seviyeye indirilmesi için uygun inģaat teknikleri kullanılacaktır; ĠnĢaat faaliyetlerinden etkilenen yolların herhangi bir bakıma ihtiyacının olup olmadığının tespit edilebilmesi ve inģaat faaliyetlerinin tamamlanmasının ardından faaliyet öncesi veya daha iyi koģullarda bırakılmalarının sağlanabilmesi için bir inceleme yapılacaktır; Yönlendirmeler veya hendeklerin üzerine konan çelik tabakalarla araçların geçiģine belli saatlerde izin verilerek yerleģimlere ulaģımın aksamaması sağlanacak; ulaģım kısıtlamasından kaçınılamadığı takdirde, yerel yetkililerle uygun alternatif çözümler geliģtirilecektir; Mülklere ulaģım güvence altında olacak veya mülk sahipleri/ kullanıcılarıyla uygun Yerleşim yerlerine ulaşım (Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Aşaması için) ĠnĢaat öncesinde EPC Yüklenicisi sahaya özel çalıģmalar hazırlayacak ve bu çalıģmalarda uzak mesafede bulunan, yol koģulları kötü olan ve temel hizmetlere (pazarlar, sağlık merkezleri, okullar vb.) eriģimi sınırlı olan yerleģim yerleri tespit edilecektir Bu çalıģmaların sonuçlarına bağlı olarak, Yüklenici, yerel yetkililerle iletiģime geçerek, ulaģım üzerindeki etkilerin en aza indirgenmesini sağlamak için hem tasarım hem de lojistik düzeyinde sahaya özgü çözümler üzerinde anlaģacaktır. Etkilenecek YerleĢimler: Yüksek etki altında kalacak yerleģim yerlerinin, etkilenen tüm bölgelere genel bir Ģekilde dağılmıģ olması beklenmektedir; bu nedenle boru hattı güzergâhının tamamı boyunca ek çalıģmalar yapılmalıdır. Trafik kazası riskleri EPC Yüklenicisi tarafından hazırlanacak lojistik planına göre, yoğun inģaat trafiğine maruz kalacak yol ve kavģaklar için trafik 8.3-5

24 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler alternatif ulaģım yolları belirlenecektir; Yöre halkı en az 72 saat önceden resmi iletiģim kanalları ve iģaretlerle ulaģımda meydana gelebilecek aksamalar hakkında bilgilendirilecektir; Proje faaliyetlerinden dolayı trafik akıģındaki değiģiklikler kolaylıkla okunabilir iģaretlerle belirtilecektir; Uyarıların vurgulanması ve güvenliğin artırılması için geçici trafik ıģıkları ve iģaretler kullanılacaktır; Daha yüksek bir kaza riskinin olduğu tespit edilen viraj ve kavģaklarda geçici trafik ıģıkları kullanılacaktır Geçici yollarla ulaģım yollarının kesiģim noktaları, özellikle ağır yük taģıyan araçlar için güvenli bir trafiğe sahip olacak Ģekilde düzenlenecektir; Büyük ağır araçlara ihtiyaç olması halinde yerel yetkililer bilgilendirilecek ve araçlara eskort edilecektir; Zarar görmemelerinin sağlanması veya gerektiğinde onarım faaliyetlerinin gerçekleģtirilebilmesi için sıklıkla kullanılan yollar düzenli aralıklarla kontrol edilecektir; Trafik kazalarının azaltılması için gece yapılan taģıma faaliyetleri mümkün olduğunca sınırlı tutulacaktır; Proje için gereken malzemeler ve özellikle boru hattı parçaları demir yoluyla taģınacak ve yollardaki trafiğin düģük tutulabilmesi için boru stok sahaları demiryolu hatlarına yakın yerlerde bulunacaktır; Tüm sürücüler TANAP sürüģ kurallarına uyacak ve gereken eğitimler verilecektir; Projeyle ilgili bütün araçlar, araç ve yol tipine göre mevcut yasal hız limitlerine uyacaktır; Personelin taģınması, mümkün olduğunca az sayıda araç kullanılacak Ģekilde (örneğin, otobüsler veya toplu taģıma araçlarıyla) organize edilecektir; Trafik Yönetim Planı kapsamında bilinçlendirmenin artırılabilmesi için boru hattı güzergâhı üzerinde ve çevresindeki yerleģimlerde çocuk ve yetiģkinlere eğitimler sağlanacaktır; ĠnĢaat öncesindeki toplantılarda ve paydaģ katılım faaliyetlerinde trafik üzerindeki proje faaliyetlerine bağlı etkiler ve planlanan etki azaltıcı önlemler hakkında yerel yetkililere ve halka bilgi verilecek ve fikirleri alınacaktır; Yöre halkı için bir ġikâyet Mekanizması kurulacak ve endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi için kullanımda olacaktır; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, ıģıkları, hız düģürme sistemleri ve uyarı sinyalleri gibi ilave etki azaltıcı önlemler sağlanacaktır. Buna ek olarak, araç takip sistemi ile Proje araçlarının hızları izlenecektir. Yüklenici aynı zamanda bu bölgeler için bulunan çözümler hakkında yerel yetkilileri bilgilendirecektir. Buna ek olarak göreve baģlarken ve sonrasındaki rutin eğitimler sırasında sürücülere bu kritik alanlarla ilgili bilgilendirme yapılacaktır. Etkilenebilecek Alanlar: Bütün boru hattı güzergâhı üzerinde, özellikle kompresör istasyonları, kamp sahaları ve boru stok sahaları gibi belli proje bileģenlerinin çevresinde yoğun trafiğe sahip kritik alanların olması beklenmektedir 8.3-6

25 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim Prosedürü ne göre belirlenecektir. Altyapı ve şebeke hizmetleri üzerindeki etkiler Altyapı ve Ģebeke dağıtımı üzerindeki etkilerin azaltılması Atık Yönetimi Planı nda ele alınmaktadır. AĢağıdaki baģlıca genel etki azaltma önlemleri inģaat aģaması boyunca uygulanacaktır: Proje bileģenleriyle hizmet Ģebekelerinin kesiģtiği tüm noktalar tespit edilecek ve verilen hasarın mümkün olan en az seviyeye indirilmesi için uygun inģaat teknikleri kullanılacaktır; Proje faaliyetleri için kullanılan hizmet Ģebekelerinin projenin maksatları doğrultusunda oluģan ek kullanımı kaldırabilecek seviyede olduğundan emin olunabilmesi için özel çalıģmalar gerçekleģtirilecektir; ĠnĢaat faaliyetleri sırasında kullanılan atık yönetim tesisleri ve atık bertaraf sahalarının, mevcut atık yönetim hizmetlerini etkilemeksizin projeye bağlı oluģan ek ihtiyacı kaldırabilecek seviyede olduğundan emin olunabilmesi için özel çalıģmalar gerçekleģtirilecektir Hizmet Ģebekelerine verilen herhangi bir zarar Ģebeke sahibi veya iģletmecisinin iģbirliğiyle en kısa sürede onarılacaktır; PlanlanmamıĢ bir Ģekilde hizmet Ģebekelerine verilen herhangi bir hasar belli bir plan uyarınca yönetilecek; bu plan, yöre halkıyla en kısa sürede iletiģim kurulması, yaģanan olayla ilgili yazılı bir açıklamayla bilgilendirme yapılması ve gereken onarım önlemleri, yerel yetkililer ve halkla kesintisiz bir iletiģim kanalı oluģturulması ve hasar onarılana kadar Ģebeke sahibi veya iģletmecisinin iģbirliğiyle yapılması gereken tüm faaliyetleri içerecektir; Hizmet Ģebekelerinde planlar dâhilinde yapılan kesintiler yerel yetkililere ve halka en az 72 saat önceden bildirilecek; planlanan kesintinin 2 saatten fazla sürmesinin beklendiği yerlerde, yöre halkı üzerindeki etkilerin değerlendirilebilmesi ve ilave etki azaltıcı önlemlerin tespit edilebilmesi için özel bir risk analizi gerçekleģtirilecektir; Proje ihtiyaçlarından dolayı mevcut hizmet Ģebekelerinin kullanılması konusunda, etkilenen arazi sahipleri ve arazi kullanıcılarıyla anlaģılacaktır; ĠnĢaat öncesindeki toplantılarda ve paydaģ katılım faaliyetlerinde altyapılar üzerindeki proje faaliyetlerine bağlı etkiler ve planlanan etki azaltıcı önlemler hakkında yerel yetkililere ve halka bilgi verilecek ve fikirleri alınacaktır; Yöre halkı için bir ġikâyet Mekanizması kurulacak ve endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi için Atık yönetimi Projeye bağlı oluģacak ilave atıkların mevcut atık yönetim hizmetlerini olumsuz etkilememesi için, EPC aģamasında Yüklenici tarafından çeģitli çalıģmalar hazırlanacaktır. Yüklenici, Projenin amaçları doğrultusunda izin verilen uygun atık bertaraf sahalarının tespit edilebilmesi için yerel yetkililerle iletiģime geçecektir. ÇalıĢmalar, seçilen bertaraf sahalarının inģaat faaliyetleri tarafından üretilen atığı alabilecek seviyede olduğunun ve mevcut atık toplama hizmetlerinin bundan etkilenmeyeceğinin teyit etmelidir. Etkilenebilecek Alanlar: Etki değerlendirme çalıģmaları atık bertaraf hizmetlerinin kırsal bölgeler ve Bölge 'de daha kritik bir durumda olduğunu göstermekle birlikte çalıģmaların bütün boru hattı güzergâhı boyunca yapılması gerekmektedir. Sulama şebekeleri (Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Aşaması için) EPC aģamasında proje bileģenleriyle sulama Ģebekelerinin kesiģtiği tüm noktalar tespit edilecek ve sulama sistemlerine verilecek hasarın en aza indirilmesi için uygun teknik çözümlerin bulunması sağlanacaktır. Ġlave etki azaltıcı önlemler, sulama kanallarının yönünün değiģtirilmesi ve sulama maksadıyla yeni kuyuların açılması gibi önlemleri içerecektir. Etkilenebilecek Alanlar: Sulu tarım boru hattı koridorunun tamamı boyunca uygulanmaktadır, bu nedenle çalıģmanın da boru hattı koridorunun tamamı boyunca gerçekleģtirilmesi gerekmektedir 8.3-7

26 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler kullanımda olacaktır; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim Prosedürü ne göre belirlenecektir İşletme Aşamasındaki Etkiler Trafik ve Ulaşım Proje analizine göre, iģletme aģamasında trafik ve ulaģım konusunda potansiyel etkisi olabilecek etki faktörünün trafik artıģı olacağı düģünülmektedir: ĠĢletme aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠĢletme aģamasında trafik ve ulaģım üzerindeki ana etkiler, boru hattı iģletmesinde kullanılan tesisler (kompresör istasyonları, blok vana, ölçme ve pig istasyonları) için malzeme, mal ve personel taģıma ihtiyacı nedeniyle olacaktır. Bu durum, mevcut yolların bozulması, kaza riskinin artması ve belli noktalardaki tıkanıklıklalar gibi etkiler ile bu tesislerin çevresindeki yollarda trafik artıģına yol açabilir. ĠĢletme aģamasında trafik artıģının sınırlı olması ve bu nedenle etkilerin de genellikle düģük olması beklenmektedir. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo iģletme aģamasında trafik ve ulaģım üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İşletme Aşamasında Trafik ve Ulaşım Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Ardahan 9 5 Kars 3 4 Erzurum 37 6 Bölge Erzincan 7 4 Bayburt 2 GümüĢhane 2 Giresun

27 Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Sivas 39 8 Yozgat 29 2 Bölge 2 KırĢehir 8 Kırıkkale 9 Ankara 3 7 EskiĢehir 34 7 Bilecik 3 Kütahya 0 3 Bölge 3 Bursa 28 6 Balıkesir 8 8 Çanakkale 5 Bölge 4 Edirne 6 2 Tekirdağ 3 Yukarıdaki tabloda sunulan verilere göre, etkiler ihmal edilebilir veya düģük seviyede olacaktır. ĠĢletme aģamasında en çok trafik üretmesi beklenen proje bileģeni olan kompresör istasyonunun yer aldığı Ardahan ili, düģük seviyede etki beklenen en çok sayıda yerleģimin olduğu ildir. Altyapı ve Şebeke Hizmetleri Proje analizine göre, iģletme aģamasında altyapı ve Ģebeke hizmetleri üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Kullanım suyu ihtiyacı Ġçme suyu ihtiyacı Atık su deģarjı Atık bertaraf hizmetleri ihtiyacı Enerji ihtiyacı ĠĢletme aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir

28 Etki Değerlendirmesi ĠĢletme aģamasında kullanma suyu (hidrotest, toz önleme vb. amacıyla) ve içme suyu ihtiyacı ve atık yönetimine iliģkin etkiler ve etki azaltıcı önlemler Bölüm 8. de detaylı anlatılmaktadır. ĠĢletme aģamasında kompresör istasyonları kompresör türbinlerine yakıt yüklemek için boru hattı sisteminden doğal gaz kullanacaklardır. YÜT'lerde aydınlatma ve benzeri amaçlar için gerekli elektrik, gerekli izin sürecini tamamladıktan sonra ulusal Ģebekeden elde edilecektir. Dizel jeneratörler ulusal Ģebekede kesinti olması durumunda enerji sağlamak için YÜT lerde mevcut olacaktır. Proje tarafından kullanılacak baģlıca altyapılar Ģunlardır; Ulusal ġebekeye Bağlantılar: Proje izin süreci tamamlandıktan sonra güç kaynağı olarak ulusal elektrik Ģebekesine bağlanması planlanmaktadır Mevcut atık bertaraf sahaları: Belediye Yetkilileri ile anlaģma prosedürleri tamamladıktan sonra katı atıklar, kullanılabilir belediye atık bertaraf sahalarında bertaraf edilecektir. Ġçme suyunun damacana su ile kullanma suyunun ise YÜTlerinin yakınındaki yerleģim birimlerindeki belediye su sistemlerinden temin edilmesi planlanmaktadır. Su sisteminin bulunmaması halinde kullanma suyu, çeģmelerden, köy su sistemlerinden taģınarak veya açılacak yer altı su kuyularından temin edilecektir. Proje bilgilerine dayanarak, iģletme aģamasında altyapı ve Ģebeke hizmetleri üzerindeki etkiler, ek kullanımları desteklemesi mümkün değilse dağıtım ağı sistemi üzerindeki sorunlardan oluģabilir. Ancak, iģletme faaliyetlerinin ölçeği dikkate alındığında, bu etkiler sınırlı olacaktır ve sadece daimi YÜT yerlerini çevreleyen alanlarda ortaya çıkması beklenmektedir. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo iģletme aģamasında altyapı ve Ģebeke hizmetleri üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İşletme Aşamasında Altyapı ve Şebeke Hizmetleri Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Ardahan 6 7 Bölge Kars 5 2 Erzurum

29 Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Erzincan 2 Bayburt 2 GümüĢhane 3 Giresun 2 Sivas 44 3 Yozgat 3 Bölge 2 KırĢehir 8 Kırıkkale 0 Ankara 8 2 EskiĢehir 35 5 Bilecik 4 Kütahya 3 Bölge 3 Bursa 32 2 Balıkesir 23 3 Çanakkale 4 2 Bölge 4 Edirne 8 Tekirdağ 4 Yukarıdaki tabloda sunulan verilere göre, yerleģimlerin çoğunda etkiler düģük veya ihmal edilebilir düzeyde olacaktır. Ardahan ve EskiĢehir illerinde, genel anlamda iģletme aģamasında en çok etki yaratan tesisler olan kompresör istasyonlarının bulunmasından dolayı, iki yerleģim orta düzeyde etkilenecektir. Bulgular ve Öneriler Kalıcı YÜT'ler malzeme, ürün ve personel taģıma ihtiyacı nedeniyle sınırlı trafik artıģları yaratacaklardır. Tesisler, su, doğalgaz ve elektrik gibi Ģebeke hizmetleri kullanımını gerektirecektir ve dağıtım üzerinde aģırı kullanım olmamasına dikkat edilerek, mümkün olduğu durumlarda mevcut Ģebekelere bağlanacaktır. Proses atık ve katı atık tesisleri oluģturulacak ve uygun Ģekilde bertaraf edilecektir. ĠĢletme faaliyetlerinin ölçeği dikkate alındığında, etkiler, genelde trafik ve altyapılar üzerinde ihmal edilebilir veya düģük seviyede olup, kompresör istasyonları çevresindeki yerleģimlerin altyapıları üzerinde bazı durumlarda orta düzeydedir. ĠĢletme aģamasında altyapı ve ulaģım üzerinde beklenen etkiler ile bu etkiler için geliģtirilen genel etki azaltıcı önlemler aģağıdaki tabloda sunulmaktadır. Bu kapsamda, özel ya da ilave etki azaltıcı önleme gerek görülmemektedir

30 Tablo İşletme Aşamasında Altyapı ve Ulaşım Konusundaki Etkilere Ilişkin Etki Azaltıcı Önlemler Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Trafik ve ulaşım üzerindeki etkiler Altyapı ve hizmetler üzerindeki etkiler AĢağıdaki baģlıca etki azaltıcı önlemler iģletme aģamasında uygulanacaktır: Tüm sürücüler TANAP sürüģ kurallarına uyacak ve gereken eğitimler verilecektir; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla ġikâyet Mekanizması iģletme aģamasında devam edecektir. PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletme aģaması boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim belirlenecektir. AĢağıdaki baģlıca etki azaltıcı önlemler iģletme aģamasında uygulanacaktır: Hizmet Ģebekelerine verilen herhangi bir zarar Ģebekenin sahibi veya iģletmecisinin iģbirliğiyle en kısa sürede onarılacaktır; PlanlanmamıĢ bir Ģekilde hizmet Ģebekelerine verilen herhangi bir hasar belli bir plan uyarınca yönetilecek; bu plan, yöre halkıyla en kısa sürede iletiģim kurulması, yaģanan olayla ilgili yazılı bir açıklamayla bilgilendirme yapılması ve gereken onarım önlemleri, yerel yetkililer ve halkla kesintisiz bir iletiģim kanalı oluģturulması ve hasar onarılana kadar Ģebeke sahibi veya iģletmecisinin iģbirliğiyle yapılması gereken tüm faaliyetleri içerecektir; Hizmet Ģebekelerinde planlar dâhilinde yapılan kesintiler yerel yetkililere ve halka en az 72 saat önceden bildirilecek; planlanan kesintinin 2 saatten fazla sürmesinin beklendiği yerlerde, yöre halkı üzerindeki etkilerin değerlendirilebilmesi ve ilave etki azaltıcı önlemlerin tespit edilebilmesi için özel bir risk analizi gerçekleģtirilecektir; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla ġikâyet Mekanizması iģletme aģamasında devam edecektir. PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletme ve iģletmeye kapatma aģamaları boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim belirlenecektir. ĠĢletme aģaması sırasında hiçbir ilave etki azaltıcı önleme gerek görülmemektedir. ĠĢletme aģaması sırasında hiçbir ilave etki azaltıcı önleme gerek görülmemektedir

31 İşletmeye Kapatma Aşamasındaki Etkiler Trafik ve Ulaşım Proje analizine göre, iģletmeye kapatma aģamasında trafik ve ulaģım üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Trafik artıģı Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması ĠĢletmeye kapatma aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠĢletmeye kapatma aģamasında ana etkiler trafik artıģından, esas olarak da, faaliyetler için gerekli malzeme ve personel taģıyan ağır taģıtlardan kaynaklanacak olup, bununla birlikte trafiğin büyük bir kısmı yıkım faaliyetlerinden kaynaklanan atık malzemeye bağlı olacaktır. Trafik artıģı, özellikle hâlihazırda yoğun trafiğe maruz kritik noktalarda artan tıkanıklığa ve seyahat sürelerinde gecikmelere yol açabilir. ĠnĢaat trafiği, özellikle de ağır vasıta olarak, bilhassa hâlihazırda kötü kalitede ve kaplamasız olan mevcut yolların bozulmasına neden olabilir. ĠnĢaat trafiği için uygun olmayan veya güvensiz olarak değerlendirilen yollarda, iyileģtirme faaliyetleri yapılacaktır. Son olarak artan trafik, özellikle yavaģ inģaat araçlarının sollanması nedeniyle ikincil yollarda ve kavģaklarda, kaza risklerinin artmasına yol açabilir. Trafik üzerindeki etkilerin, kıģ aylarında genel trafik durumunu kötüleģtiren kar yağıģı ve kötü hava koģullarının varlığına bağlı olarak bazı bölgelerde daha önemli düzeyde olması beklenmektedir. Bahsedilen etkiler, iģletmeye kapatılacak tesislerin çevresinde oluģacak ve sınırlı bir süre için geçerli olacaktır. Projenin iģletmeye kapatma aģamasında ortaya çıkabilecek trafik etkilerini yönetmek için bir Trafik Yönetim Planı geliģtirilecektir. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo iģletmeye kapatma aģamasında trafik ve ulaģım üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İşletmeye Kapatma Aşamasında Trafik ve Ulaşım Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Ardahan 3 0 Bölge Kars Erzurum

32 Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Erzincan 2 9 Bayburt 2 GümüĢhane Giresun 2 Sivas Yozgat 8 23 Bölge 2 KırĢehir 2 6 Kırıkkale 2 8 Ankara EskiĢehir Bilecik 3 Kütahya Bölge 3 Bursa Balıkesir Çanakkale Bölge 4 Edirne 5 3 Yukarıdaki tabloda sunulan verilere göre, yerleģimlerin çoğunluğunda etkiler ihmal edilebilir veya düģük seviyede olacaktır. Orta seviyedeki etkilerin, esas olarak Bölge in doğu tarafında, Bölge 3 ün doğu tarafında ve Bölge 4 içinde yoğunlaģarak, 2 ilin yerleģimlerinde ortaya çıkması beklenmektedir. Balıkesir Ġlinin bir yerleģiminde potansiyel yüksek etkiler söz konusu olabilir. Altyapı ve hizmetler Proje analizine göre, iģletmeye kapatma aģamasında altyapı ve Ģebeke hizmetleri üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Kullanım suyu ihtiyacı Ġçme suyu ihtiyacı Atık su deģarjı Yeni yapı ve altyapıların ortadan kaldırılması Atık bertaraf hizmetleri ihtiyacı Yöreye iģçi göçü

33 Enerji ihtiyacı Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması ĠnĢaat aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠĢletmeye kapatma faaliyetleri altyapı ve Ģebeke hizmetlerini, bina yıkımı ve mevcut ağ ve Ģebekelerden çıkma faaliyetleri sırasında oluģabilecek olası aksamalar ve kesintiler kaynaklı etkileyecektir. Plansız veya kazara kesinti durumu oluģabilecek, bu tür durumlarda hizmetin en kısa süre içinde yeniden temini sağlanacaktır. ĠĢletmeye kapatma çalıģmaları sırasında özellikle bina ve yapıların yıkılması sonucunda büyük miktarlarda atık malzeme oluģacaktır. ĠĢletmeye kapatma faaliyetlerinden kaynaklanan atıklar depolanacak ve yerel yönetmeliklere ve projeye özel prosedürlere uygun olarak bertaraf edilecektir. Tehlikeli atıklar halk sağlığına olumsuz etkilerden kaçınılarak, ulusal mevzuata uygun olarak bertaraf edilecektir. Atık bertarafı ile ilgili daha ayrıntılı bilgiler Atık Yönetim Planı'nda yer almaktadır. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, iģletmeye kapatma aģamasında altyapı ve Ģebeke hizmetleri üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İşletmeye Kapatma Aşamasında Altyapı ve Şebeke Hizmetleri Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Ardahan 3 0 Kars 4 3 Erzurum 37 6 Bölge Erzincan 2 Bayburt 2 GümüĢhane 2 Giresun 2 Sivas 43 4 Bölge 2 Yozgat 3 KırĢehir

34 Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Kırıkkale 0 Ankara 8 2 EskiĢehir 37 3 Bilecik 4 Kütahya 2 Bölge 3 Bursa 32 2 Balıkesir 20 6 Çanakkale 4 2 Bölge 4 Edirne 8 Tekirdağ 4 Yukarıdaki tabloda sunulan verilere göre, çoğu yerleģimde etkilerin ihmal edilebilir veya düģük seviyede olması beklenmektedir. Bulgular ve Öneriler ĠĢletmeye kapatma aģamasında altyapılar ve ulaģım üzerindeki etkiler, iģletme tesislerinin çevresinde oluģacak ve genellikle atık malzeme taģıyan ağır vasıtalara bağlı trafik artıģı kaynaklı olacaktır. Etkiler kötü kalitedeki yollara ve zayıf altyapı hizmetlerine sahip bölgelerde daha güçlü olacaktır. ĠĢletmeye kapatma aģamasında altyapı ve ulaģım üzerinde beklenen etkiler ile bu etkiler için geliģtirilen genel ve özel etki azaltıcı önlemler aģağıdaki tabloda sunulmaktadır: Tablo İşletmeye Kapatma Aşamasında Altyapı ve Ulaşım Konusundaki Etkilere Ilişkin Etki Azaltıcı Önlemler Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Alana Özgü Etki Azaltıcı Önlemler Trafik ve ulaşım üzerindeki etkiler Trafik ve ulaģım üzerindeki etkilerin azaltılması TANAP tarafından hazırlanan Trafik Yönetim Planı nda ele alınmaktadır. AĢağıdaki baģlıca genel etki azaltma önlemleri iģletmeye kapatma aģaması boyunca uygulanacaktır: ĠnĢaat faaliyetlerinden etkilenen yolların herhangi bir bakıma ihtiyacının olup olmadığının tespit edilebilmesi ve inģaat faaliyetlerinin tamamlanmasının ardından faaliyet öncesi veya daha iyi koģullarda bırakılmalarının sağlanabilmesi için bir inceleme yapılacaktır; Mülklere ulaģım güvence altında olacak veya mülk sahipleri/ kullanıcılarıyla uygun alternatif ulaģım yolları belirlenecektir; Trafik kazası riskleri EPC Yüklenicisi tarafından hazırlanacak lojistik planına göre, yoğun inģaat trafiğine maruz kalacak yol ve kavģaklar için trafik ıģıkları, hız düģürme sistemleri ve uyarı sinyalleri gibi ilave etki azaltıcı önlemler sağlanacaktır. Yüklenici aynı zamanda bu bölgeler için bulunan çözümler hakkında yerel yetkilileri bilgilendirecektir. Buna ek olarak göreve baģlarken ve sonrasındaki rutin eğitimler sırasında sürücülere bu kritik alanlarla ilgili bilgilendirme yapılacaktır. Etkilenebilecek Alanlar: Bütün boru hattı güzergâhı üzerinde, özellikle kompresör istasyonları, kamp sahaları ve boru stok sahaları gibi belli proje bileģenlerinin çevresinde yoğun trafiğe sahip kritik

35 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Alana Özgü Etki Azaltıcı Önlemler Altyapı ve hizmet şebekeleri üzerindeki etkiler Yöre halkı en az 72 saat önceden resmi iletiģim kanalları ve iģaretlerle ulaģımda meydana gelebilecek aksamalar hakkında bilgilendirilecektir; Uyarıların vurgulanması ve güvenliğin artırılması için geçici trafik ıģıkları ve iģaretler kullanılacaktır; Geçici trafik kontrol ve uygun iģaret levhaları uyarıları vurgulamak ve güvenliği artırmak için kullanılacaktır; Daha yüksek bir kaza riskinin olduğu tespit edilen viraj ve kavģaklarda geçici trafik ıģıkları kullanılacaktır; Geçici yollarla ulaģım yollarının kesiģim noktaları, özellikle ağır yük taģıyan araçlar için güvenli bir trafiğe sahip olacak Ģekilde düzenlenecektir; Büyük ağır araçlara ihtiyaç olması halinde yerel yetkililer bilgilendirilecek ve araçlara eskort edilecektir; Zarar görmemelerinin sağlanması veya gerektiğinde onarım faaliyetlerinin gerçekleģtirilebilmesi için sıklıkla kullanılan yollar düzenli aralıklarla kontrol edilecektir; Trafik kazalarının azaltılması için gece yapılan taģıma faaliyetleri mümkün olduğunca sınırlı tutulacaktır; Tüm sürücüler TANAP sürüģ kurallarına uyacak ve gereken eğitimler verilecektir; Projeyle ilgili bütün araçlar, araç ve yol tipine göre mevcut yasal hız limitlerine uyacaktır; Personelin taģınması, mümkün olduğunca az sayıda araç kullanılacak Ģekilde (örneğin, otobüsler veya toplu taģıma araçlarıyla) organize edilecektir; Trafik Yönetim Planı kapsamında bilinçlendirmenin artırılabilmesi için boru hattı güzergâhı üzerinde ve çevresindeki yerleģimlerde çocuk ve yetiģkinlere eğitimler sağlanacaktır; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla ġikâyet Mekanizması iģletmeye kapatma aģamasında da devam edecektir; PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletme ve iģletmeye kapatma aģamaları boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim belirlenecektir. Altyapılar ve Ģebeke dağıtımı üzerindeki etkilerin azaltılması Atık Yönetimi Planı nda ele alınmaktadır. AĢağıdaki baģlıca genel etki azaltma önlemleri iģletmeye kapatma aģaması alanların olması beklenmektedir. Atık yönetimi Projeye bağlı oluģacak ilave atıkların mevcut atık yönetim hizmetlerini olumsuz etkilememesi için, EPC aģamasında

36 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Alana Özgü Etki Azaltıcı Önlemler boyunca uygulanacaktır: ĠnĢaat faaliyetleri sırasında kullanılan atık yönetim tesisleri ve atık bertaraf sahalarının, mevcut atık yönetim hizmetlerini etkilemeksizin projeye bağlı oluģan ek ihtiyacı kaldırabilecek seviyede olduğundan emin olunabilmesi için özel çalıģmalar gerçekleģtirilecektir. Hizmet Ģebekelerine verilen herhangi bir zarar Ģebekenin sahibi veya iģletmecisinin iģbirliğiyle en kısa sürede onarılacaktır; PlanlanmamıĢ bir Ģekilde hizmet Ģebekelerine verilen herhangi bir hasar belli bir plan uyarınca yönetilecek; bu plan, yöre halkıyla en kısa sürede iletiģim kurulması, yaģanan olayla ilgili yazılı bir açıklamayla bilgilendirme yapılması ve gereken onarım önlemleri, yerel yetkililer ve halkla kesintisiz bir iletiģim kanalı oluģturulması ve hasar onarılana kadar Ģebeke sahibi veya iģletmecisinin iģbirliğiyle yapılması gereken tüm faaliyetleri içerecektir Hizmet Ģebekelerinde planlar dâhilinde yapılan kesintiler yerel yetkililere ve halka en az 72 saat önceden bildirilecek; planlanan kesintinin 2 saatten fazla sürmesinin beklendiği yerlerde, yöre halkı üzerindeki etkilerin değerlendirilebilmesi ve ilave etki azaltıcı önlemlerin tespit edilebilmesi için özel bir risk analizi gerçekleģtirilecektir; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla ġikâyet Mekanizması iģletmeye kapatma aģamasında da devam edecektir; PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletmeye kapatma aģamaları boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim belirlenecektir. Yüklenici tarafından çeģitli çalıģmalar hazırlanacaktır. Yüklenici, Projenin maksatları doğrultusunda izin verilen uygun atık döküm sahalarının tespit edilebilmesi için yerel yetkililerle iletiģime geçecektir. ÇalıĢmalar, seçilen döküm sahalarının inģaat faaliyetleri tarafından üretilen atığı alabilecek seviyede olduğunun ve mevcut atık toplama hizmetlerinin bundan etkilenmeyeceğinin teyit etmelidir. Etkilenebilecek Alanlar: Etki değerlendirme çalıģmaları atık bertaraf hizmetlerinin kırsal bölgeler ve Bölge 'de daha kritik bir durumda olduğunu göstermekle birlikte çalıģmaların bütün boru hattı güzergâhı boyunca yapılması gerekmektedir Ekonomi ve İstihdam Giriş Proje, yerel ekonominin geliģmesi için önemli yarar ve fırsatlar sağlayabilecektir. Ancak, kapsamı düģünüldüğünde potansiyelin iyi yönetilememesi halinde eģitsizlik ve gerçekçi olmayan beklentilere de neden olunabilecektir. Ekonomik fırsatlar, yöredeki mevcut ekonomik altyapıya bağlı olarak, yerel mal ve hizmet alımı ve yöre halkı için istihdam olanakları yoluyla gerçekleģecektir. Söz konusu fırsatların yöre halkı tarafından ne ölçüde değerlendirilip değerlendirilemeyeceğini anlayabilmek açısından mevcut ekonomik geliģmiģlik düzeyi ve yerel iģgücü piyasasını anlamak gerekmektedir. DüĢük oranda endüstriyel ve ticari faaliyetlere ya da vasıflı iģgücüne sahip olan bölgeler, projenin sunduğu fırsatlardan yararlanma anlamında, ekonomik bakımdan kalkınmıģ bölgelere kıyasla daha zayıf kalacaklardır. TANAP, gerçekleģtireceği faaliyetlerle yerel kalkınmanın güçlendirilmesi ve mevcut kapasitenin de desteklemesini amaçlamaktadır. Böylelikle

37 projenin yerel faydaları en üst seviyeye çıkarılmıģ olacaktır Projenin farklı bölgeler üzerinde sahip olacağı muhtemel etkinin anlaģılması, TANAP ın hâlihazırda ekonomik olarak geliģmiģ bölgelerde proje faydalarını en üst seviyeye çıkarmasını ve ekonomik altyapı yetersizliği nedeniyle projeden yeterince fayda sağlayamayacak bölgeleri de desteklemesine olanak sağlayacaktır. Ekonomi ve istihdam üzerindeki etkiler, diğer bileģenlerden farklı olarak, yerleģim düzeyinde değil il düzeyinde değerlendirilmektedir. Bu baģlığa iliģkin Projenin neden olabileceği değiģiklikler ve eğilimler konusunda değerlendirmeler yapmak için il düzeyi daha uygun bulunmuģtur. Ekonomi ve istihdamla ilgili etki ve riskler aģağıda yer alan değerlendirme unsurları aracılığıyla ölçülmüģtür: Yerel ekonomi için fırsatlar Yerel istihdam için fırsatlar Ekonomi ve istihdam üzerindeki etkilerin değerlendirmesinde, Sosyal Mevcut Durum Raporu nun aģağıda yer alan bölümlerindeki verilerden faydalanılmıģtır (Bkz. Bölüm ve Ek 2-4): Ekonomik koģullar Arazi kullanımı ve tarım Ġstihdam ve geçim kaynakları Buna ek olarak, Sosyal Mevcut Durum Raporu nun aģağıda belirtilen diğer bölümleri de değerlendirme sürecine katkı sağlamıģtır (Bkz. Bölüm 7-3 ve Ek 2-4): Ġdari yapı ve yönetim YerleĢim profili Eğitim durum ve hizmetleri Bileşenin Duyarlılığı Duyarlılık Ġl seviyesinde değerlendirilmiģtir. Duyarlılık, mevcut durum bilgilerinden elde edilen önemli parametrelerin tanımlanması yoluyla belirlenmiģ olup; parametrelerin fazlalığı, belirli bir değerlendirme unsuruna karģı o ilin daha yüksek bir duyarlılığa sahip olduğunu göstermektedir. Yerel ekonomi için fırsatlar konusundaki duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: GSMH sinin %70'inden fazlası sanayi ve hizmet sektöründen elde eden Ġller Sosyo-ekonomik geliģmiģlik endeksi sıralamasında ilk %40'lık dilimde yer alan iller 5 km lik alan içerisinde sanayi tesisi bulunma durumu 5 km lik alan içerisinde organize sanayi bölgesi bulunma durumu Ekonomisi aģağıda yer alan sektörlerden en az birine dayanan iller: Metal olmayan ürün imalatı, madencilik ve taģ ocağı iģletmesi, makine ve ekipman imalatı, demir ve çelik imalatı, temel metal sanayii, motorlu kara taģıtı imalatı AĢağıda yer alan tablo, yerel ekonomi için fırsatlar konusundaki duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir:

38 Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi -Yerel Ekonomi için Fırsatlar Değerlendirme Unsuru Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek Yerel ekonomi için fırsatlar 0- parametre 2-3 parametre 4 ve üstü parametre Yerel istihdam için fırsatlar konusundaki duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: ĠĢsizlik oranı %0'dan fazla olan iller Yükseköğretim oranı %0,7 den az olan iller ĠĢgücüne katılım oranı %50'den az olan iller AĢağıda yer alan tablo, yerel istihdam için fırsatlar konusundaki duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir: Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Yerel İstihdam Koşullarında Değişiklikler Değerlendirme Unsuru Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek Yerel istihdam için fırsatlar 0- parametre 2 parametre 3 parametre Mevcut durum verilerinin detayları Bölüm 7'de sunulmuģ olup, duyarlılık analizi sonuçları aģağıdaki tabloda verilmektedir. Her duyarlılık unsuru için illerin duyarlılık seviyeleri verilmiģtir. Ġller doğudan batıya, gaz akıģ yönünü takip eden Ģekilde sıralanmıģtır. Tablo Ekonomi ve istihdam konusundaki etkilere karşı duyarlılık İl Yerel ekonomi için fırsatlar Yerel istihdam için fırsatlar Ardahan D D Kars D D Erzurum D O Erzincan D D Bayburt D D GümüĢhane D Y Giresun D Y Sivas D O Yozgat D O KırĢehir D O Kırıkkale D Y

39 İl Yerel ekonomi için fırsatlar Yerel istihdam için fırsatlar Ankara D D EskiĢehir O D Bilecik O O Kütahya O O Bursa O D Balıkesir D D Çanakkale D D Tekirdağ Y D Edirne D D Ekonomi ve İstihdam Konusunda Duyarlılık Analizi Mevcut durum verileri kullanılarak il düzeyinde duyarlılık analizleri yapılmıģtır. Tekirdağ yerel ekonomi için fırsatlar açısından yüksek duyarlılığa sahipken, EskiĢehir, Bilecik, Bursa, Kütahya yerel istihdam fırsatları açısından orta düzeyde duyarlılığa sahiptir. GümüĢhane, Giresun ve Kırıkkale yerel istihdam fırsatları için açısından yüksek duyarlılığa sahipken, Erzurum, Sivas, Yozgat, KırĢehir, Bilecik ve Kütahya yerel istihdam fırsatları açısından orta düzeyde duyarlılığa sahiptir. Hassas Gruplar Mevcut durum bilgilerine göre ekonomi ve istihdam kapsamında aģağıdaki gruplar hassas gruplar olarak belirlenmiģtir: Projenin yaratacağı iģ olanaklarına eģit eriģim hakkı olmayabilecek farklı dil, din ve etnik yapıya sahip gruplar Projenin yaratacağı iģ olanaklarından yararlanamayacak düģük vasıflı iģçiler İnşaat Aşamasındaki Etkiler Yerel Ekonomi için Fırsatlar Proje analizine göre, inģaat aģamasında yerel ekonomik için fırsatlar konusunda aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Atık bertaraf hizmetleri ihtiyacı Enerji ihtiyacı Endüstriyel mineral (kum, çakıl taģı vb.) ihtiyacı ĠĢgücü ihtiyacı Mal, malzeme ve hizmet ihtiyacı 8.3-3

40 ĠnĢaat aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi Projenin tipi düģünüldüğünde, ekonomi üzerindeki etkilerin çoğu, büyük miktarlarda malzeme, mal ve hizmet alımları ve en üst derecede istihdam olanaklarından dolayı inģaat aģamasında oluģacaktır. ĠnĢaatın ekonomi üzerindeki etkileri genel anlamda olumlu kabul edilir çünkü yerel iģletmeler için oluģacak fırsatlarla yerel ve ulusal ekonomiye fayda sağlanır. Ekonomik etkiler, hem doğrudan (proje için doğrudan çalıģacak taģeronlar) hem de dolaylı (Proje için gerekli malzeme, ürün ve hizmetleri sunan Ģirketler) olacaktır. TANAP yöre halkı için faydaları en üst düzeye çıkarmayı taahhüt etmekle birlikte, hâlihazırda mal ve hizmetlerin nereden temin edileceği ve dolayısıyla ne kadarlık bir kısmın yerel olarak satın alınacağı ve doğrudan yerel ekonomiye yararlı olup olmayacağı bilinmemektedir. Kamp alanları ile iliģkili vasıfsız olan hizmetlerin (gıda ve yemek, temizlik ve çamaģırhane, ulaģım, güvenlik vb.) çoğunlukla yakın çevredeki Ģirketlerden, malzeme ve nitelikli hizmet ihtiyacının ulusal ve uluslararası Ģirketlerden temin edilmesi beklenmektedir. ġirket, yerel faydayı artırmayı taahhüt ettiğinden dolayı, küçük ve yerel firmaların Projeden mümkün olduğu ölçüde faydalanabilmesi için faydayı artıracak stratejiler geliģtirecektir. ĠnĢaat aģamasında ekonomik fırsatlar ortaya çıkacak ancak genelde geçici nitelikte olacaklardır. Kamplarda kalan iģçilerin civar alanlarda yapacakları harcamalar yoluyla da yerel ekonomiye fayda sağlanacaktır. Kampların kendi kendine yeterli olacağı, kamp ve çevresinde satıģ faaliyetlerine izin verilmeyeceği düģünüldüğünde bu tür bir yerel harcama girdisinin sınırlı olması beklenmektedir. Ancak kamp ve daha büyük Ģantiye alanlarının civarındaki yerel esnaf ve kafeteryalar, iģçilerin varlığından yarar sağlayabileceklerdir. Genelde, geliģmiģ sanayiye sahip, Projeye hizmet verebilecek Ģirketleri olan ve öncesinde boru hattı veya büyük altyapı proje deneyimleri olan iller, Projeye bağlı ekonomik fırsatlardan daha fazla yararlanma Ģansına sahip olacaklardır. Proje faaliyetlerinin ölçeği ve kapsamı göz önüne alındığında, müteahhitler ve taģeronların, deneyimlerini geliģtirerek, ilerde benzer Projelerde çalıģmalarına olanak sağlayacak Ģekilde bilgi ve beceri birikimlerini artırmaları beklenmektedir. ĠnĢaat faaliyetleri yerel ekonomiye genel yararlar sağlayacaktır ancak gerekli standartları karģılayamayan Ģirketler, Projeden yeterince faydalanamayacak olma durumuna bağlı olarak hayal kırıklığı ve kızgınlık yaģayabilecektir. Bu husus, paydaģ katılım stratejisinde dikkate alınmalıdır. Türk vergi sistemine göre, proje faaliyetlerine bağlı vergiler, devlete merkezi olarak ödenecektir. Bu nedenle vergiden yerel düzeyde fayda sağlanamayacak olup, bu durum etki değerlendirmede dikkate alınmamıģtır. Tedarik politikasına göre, çoğu mal ve malzemeler büyük dağıtıcılardan merkezi olarak satın alınacak ve yerel harcama sınırlı olacaktır, bu nedenle projenin, özellikle temel ihtiyaç malları için, yerel düzeyde enflasyon üzerinde etkilere sahip olacağı beklenmemektedir. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir

41 AĢağıdaki tablo inģaat aģamasında yerel ekonomi için oluģacak fırsatlardan potansiyel faydalanma durumu ve fayda seviyelerini göstermektedir. Tablo İnşaat Aşamasında Yerel Ekonomi için Oluşacak Fırsatlardan Faydalanma Durumu Yerel ekonomi için oluşacak fırsatlar Bölge İl Fayda seviyesi Bölge Bölge 2 Bölge 3 Bölge 4 Ardahan Kars Erzurum Erzincan Bayburt GümüĢhane Giresun Sivas Yozgat KırĢehir Kırıkkale Ankara EskiĢehir Bilecik Kütahya Bursa Balıkesir Çanakkale Edirne Tekirdağ D D D D D D D O D D Ġ D Y D O O D D D Y Yerel ekonomi için fırsatların inģaat aģamasında EskiĢehir ve Tekirdağ illerinde yüksek olması muhtemeldir. Sivas, Kütahya ve Bursa illerinde orta, diğer illerde düģük düzeyde fayda beklenmektedir. Yerel İstihdam Fırsatları Proje analizine göre, inģaat aģamasında yerel istihdam fırsatları konusunda aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: ĠĢgücü ihtiyacı Mal, malzeme ve hizmet ihtiyacı

42 ĠnĢaat aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi Proje, inģaat faaliyetleri ve mal, malzeme ve hizmet alımı ile bağlantılı geçici istihdam olanakları yaratacaktır. Ġstihdam etkileri, hem doğrudan (proje için doğrudan çalıģacak taģeronlar aracılığıyla) hem de dolaylı (Proje için gerekli malzeme, ürün ve hizmetleri sunan Ģirketler aracılığıyla) olacaktır. Hâlihazırda kaç adet doğrudan ve dolaylı iģin yaratılacağı ve personelin nereden temin edileceği (yerel, bölgesel ya da ulusal düzeyde) tahmin edilememektedir. ĠnĢaat sektörünün küreselleģmesi göz önüne alındığında, en nitelikli pozisyonların ulusal ve uluslararası düzeyde doldurulacağı beklenmektedir. Genel olarak inģaat sektöründen gelen vasıflı veya yarı vasıflı iģçiler, projede çalıģmak ve dolayısıyla olanaklardan yararlanmak için daha uygun olacaktır. Aynı Ģekilde benzer veya büyük altyapı projelerinde deneyime sahip iģçiler avantajlı olacaklardır. Yerel iģçilerin, yaklaģık 2-3 yıllık bir süre için gerekli olacak kamp hizmetlerinin sağlanması (gıda ve yemek, çamaģırhane ve temizlik hizmetleri, ulaģım, güvenlik) ile bağlantılı olarak, vasıfsız veya yarı vasıflı pozisyonları doldurmaları daha muhtemeldir. Mal ve malzemelerin nereden temin edileceği bilinmemekle beraber, genel olarak geliģmiģ Ģehirlerdeki büyük Ģirketlerden veya güçlü sanayisi bulunan bölgelerden temin edilmesi beklenmektedir. Yeni iģ fırsatları, iģsiz insanlara geçici çalıģma fırsatı sağlayarak veya hâlihazırda çalıģan iģçilerin iģ değiģtirmelerini sağlayarak genel istihdam koģullarında değiģikliklere yol açabilir. Bu durum, Projede çalıģmak için tarımsal faaliyetlerde yer almayı bırakan insanların olabileceği kırsal topluluklarda güçlü etkiler yaratabilir. Projenin, iģsizlik oranları yüksek fakat vasıflı ya da yarı-vasıflı iģçilerin bulunduğu illerde daha fazla fayda getirmesi beklenmektedir. Proje faaliyetlerinin ölçeği ve kapsamı göz önüne alındığında, çalıģan iģçilerin, ilerde benzer Projelerde çalıģmalarına olanak sağlayacak Ģekilde bilgi ve beceri birikimlerini artırmaları beklenmektedir. Ġstihdam fırsatları genellikle olumlu açıdan kabul edilmekle birlikte, karģılanmayan beklentilere de yol açabilirler. Bu durum, iģsiz ve vasıfsız iģçilerin iģler için uygun görülmemesi ve bu nedenle doğrudan Projeden yarar sağlayamayacak olmaları Ģeklinde olabilir. Bu husus, paydaģ katılım stratejisinde dikkate alınmalıdır. AĢağıdaki alıntılar yerel istihdam konusunda saha çalıģmaları sırasında dile getirilen görüģleri sunmaktadır: Eskişehir, Elcik: Hem bizde inşaat içindeyiz bizde çalışırız. En az 6 7 kişi çalışır köyde iş teklif edilse ayrıca öyle bir şey olsa Eskişehir deki gençlerde gelir köye çalışmaya. (Gençlerle Odak Grup Çalışması) Çanakkale, Eğridere: İşçilerin nereden geldiğine bağlı. Doğu dan gelen işçiler istemiyoruz. Yöre insanına fırsat verilmeli. (Köy Erkekleriyle Odak Grup Çalışması)

43 Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo inģaat aģamasında yerel istihdam için oluģacak fırsatlardan potansiyel faydalanma durumu ve fayda seviyelerini göstermektedir. Tablo İnşaat Aşamasında Yerel İstihdam için Oluşacak Fırsatlardan Faydalanma Durumu Yerel istihdam için oluşacak fırsatlar Bölge İl Fayda seviyesi Bölge Bölge 2 Bölge 3 Bölge 4 Ardahan Kars Erzurum Erzincan Bayburt GümüĢhane Giresun Sivas Yozgat KırĢehir Kırıkkale Ankara EskiĢehir Bilecik Kütahya Bursa Balıkesir Çanakkale Edirne Tekirdağ D D O D Ġ Ġ Ġ Y O O Ġ D O Ġ O D D D D D Projede, yerel istihdam üzerindeki etkinin sadece Sivas ilinde potansiyel olarak yüksek olması beklenmektedir. Erzurum, Yozgat, KırĢehir, EskiĢehir ve Kütahya illerinin ise orta düzeyde etkilenmesi beklenmektedir

44 Bulgular ve Öneriler Projenin ölçeği ve kapsamı gereği, istihdam ve ekonomi konusundaki fırsatlar inģaat aģamasında en üst seviyede olacaktır. Ancak bunlar geçici nitelikte olup, yerel iģletmeler ve iģçiler sadece kısmi olarak yararlanacaklardır. Ayrıca faydalar, fırsatlardan yararlanmaya daha yatkın olacaklarından, ekonomik olarak daha geliģmiģ ve özellikle inģaat sektörü olmak üzere, güçlü sanayi sektörüne sahip illerde yoğunlaģacaktır. Hem Ģirketler ve hem de iģçilerde karģılanmamıģ beklentilerinin oluģması hususu dikkate alınmalıdır. Yerel satın alma ve yerel istihdamın yönetilmesi için plan ve prosedürler hazırlanacaktır. Bu konular, Ġstihdam ve Eğitim Planı nda ele alınmıģtır. ĠnĢaat aģamasında ekonomi ve istihdam üzerinde beklenen etkiler ile bu etkiler için geliģtirilen genel ve özel etki azaltıcı önlemler aģağıdaki tabloda sunulmaktadır: Tablo İnşaat aşamasında ekonomi ve istihdam konusundaki etkilere ilişkin etki azaltıcı önlemler Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Yerel ekonomi için fırsatlar Yerel istihdam için fırsatlar Yerel istihdam fırsatları üzerindeki etkilerin azaltılması ve faydaların geliģtirilmesi Tedaril ve Temin Yönetim Planı nda ele alınmaktadır. AĢağıdaki baģlıca genel etki azaltma ve iyileģtirme önlemleri inģaat aģaması boyunca uygulanacaktır: Projenin yerel faydalarının artırılması için, tedarik edilecek mal, hizmet ve malzemeler mümkün olduğu ölçüde yerel iģletmelerden sağlanacaktır Mal, hizmet ve malzeme temini için arztalep analizini de içeren bir strateji hazırlanacak, yerel kaynakların tedarik ihtiyaçlarına ne ölçüde katkı verebileceği ve yerel iģletmelerin ne Ģekilde desteklenebileceği tespit edilmeye çalıģılacaktır; Fırsatlara eģit eriģimin sağlanabilmesi için açık ve Ģeffaf bir yaklaģımla tedarik, ihale ve sözleģme süreçleri hakkında bilgi sağlanacaktır; Tedariklerle ilgili fırsatlar, ticaret ve sanayi odaları, yerel yetkililer ve diğer ilgili taraflar aracılığıyla, yerel iģletmelere üç ay öncesinden duyurulacaktır; Stratejik analizde mal, hizmet ve malzeme sağlayabileceği tespit edilen iģletmelerle doğrudan iletiģim kurularak ihale fırsatlarıyla ilgili bilgi verilecektir; Alt-yüklenicilerin satın alma faaliyetleri açısından TANAP politikalarına uymaları gerekecektir; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla bir ġikâyet Mekanizması kurulacaktır; Yerel istihdam fırsatları konusundaki etkilerin azaltılması ve geliģtirilmesi Ġstihdam ve Eğitim Planında ele alınmaktadır. Ayrıca ġirket, Ġnsan Kaynakları Politikası hazırlayacaktır. AĢağıdaki Sınırlı yerel fayda algısı Ġhale sürecinde yer alabilecek ancak belirtilen standartlara uyma konusunda ek desteğe ihtiyacı olabilecek yerel iģletmelerin tespit edilebilmesi amacıyla, Yüklenici tarafından yerel ticaret odaları, yerel yetkililer ile ticaret ve sanayi kuruluģlarıyla iletiģime geçilecektir. Bu tür durumlarda, ticaret odaları ve ticaret ve sanayi kuruluģlarının iģbirliği ile yerel iģletmelerin iyileģtirilmesine yönelik etkinlik ve eğitimlerin düzenlenmesi gibi ilave etki azaltıcı önlemler düģünülecektir. Etkilenebilecek Alanlar: Proje tarafından sağlanacak istihdam fırsatlarından en yüksek fayda sağlama eğiliminde olması beklenen sanayileģmiģ Ģehirler Tekirdağ ve EskiĢehir'dir. Genel olarak Türkiye'nin batısındaki Ģehirler sanayileģme bakımından daha fazla geliģmiģtir. Ġstihdam fırsatlarının yerel düzeyde tanıtılmasının sağlanabilmesi için bütün Ģehirlerdeki yetkili makamlarla iletiģime geçilmesi gerekmektedir. Sınırlı yerel fayda algısı TANAP tarafından bir Ġnsan Kaynakları Politikası hazırlanmasının ardından, Yüklenici

45 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler baģlıca genel etki azaltma ve iyileģtirme önlemleri inģaat aģaması boyunca uygulanacaktır: TANAP, projenin yerel faydalarının artırılması amacıyla mümkün olduğu ölçüde yerel iģgücü istihdam etmeyi amaçlamaktadır; Yerel olarak hangi becerilerin mevcut olduğunun ve yerel istihdam fırsatlarının artırılabilmesi için gereken faaliyetlerin anlaģılabilmesi için TANAP tarafından bir Ġstihdam Stratejisi hazırlanacaktır; ĠĢe alım süreci Ģeffaf, halka açık ve ayrımcılıktan uzak bir Ģekilde gerçekleģtirilecek, etnik köken, din, dil ve cinsiyet bakımından herkese eģit fırsatlar sunulacaktır; iģe alım süreci projede uygulanacak tek resmi sistemi temsil edecektir; TANAP istihdam süreciyle ilgili açık bir bilgilendirme sağlayacak, idari yöneticiler ve yerel dernekler gibi farklı kanallar aracılığıyla yerel halkın istihdam fırsatlarından haberdar edilmesine özel r önem verilecektir. Yerel düzeyde poster ve broģür gibi iletiģim araçları dağıtılacaktır; ĠĢe alım sürecinin TANAP ĠK Politikalarına ve Yönetim Planlarına uygun bir Ģekilde yapılmasının sağlanması için, iģe alım süreci üçüncü taraf kurumlar tarafından denetlenecektir; ĠĢ tanımları önceden açıkça bildirilecek ve iģin süresi, maaģ, çalıģma saatleri, koģullar, gereken beceriler vb. bilgileri içerecektir. SözleĢmeler Türkiye deki yasal gerekliliklere uyacak ve çalıģma koģulları hakkında tam bilgi içerecektir; Ġki taraf tarafından imzalanmıģ bir kopya da iģçiye temin edilecektir. Tüm iģe alım aģamalarında iģ fırsatlarının geçici niteliği vurgulanacak ve kiģilerin aldıkları maaģı buna göre yönetmelerine ve projede çalıģabilmek için mevcut bir iģin veya çiftçilik faaliyetlerinin bırakılmasının ne gibi sonuçlara yol açabileceğinin anlaģılmasına çalıģılacaktır; ĠnĢaat sürecinde oluģan iģ olanakları iģe alım sürecinde kullanılan sistemler aracılığıyla yerel olarak duyurulacaktır; ÇalıĢanların eğitim ihtiyaçları tespit edilecek, iģçiler gerekli tüm eğitimlerini alacak ve baģlangıç eğitimini almadan çalıģmaya baģlamayacaklardır; ÇalıĢanlar çalıģma yeri ve göreve özel eğitimler alacak; proje boyunca düzenli bir eğitim programı planlanacak ve uygulanacaktır; Eğitimler uygun kiģiler tarafından verilecektir (profesyonel eğitimci veya kıdemli tecrübeli çalıģanlar); Tüm istihdam kayıtları saklanacak ve düzenli aralıklarla proje sahibine tarafından yerel ĠĢ Bulma Kurumları (ISKUR) ve yerel yetkililerle iletiģime geçilecek ve yerel halkın iģ fırsatlarından haberdar olması ve bu fırsatların mevcut becerilerle uyumlu olması için hedefe yönelik çözümler tespit edilecektir. Etkilenebilecek Alanlar: Ġstihdam fırsatlarından daha fazla yararlanma eğiliminde olması beklenen iller Bölge 2'de yer almakla birlikte bütün illerdeki yetkili makamlara iģ fırsatlarıyla ilgili bilgi verilmelidir

46 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler gönderilecektir; Yükleniciler TANAP Ġnsan Kaynakları Politikasına uymakla yükümlü olacaklardır; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla bir ġikâyet Mekanizması kurulacak ve çalıģanların da kullanımına açık olacaktır; İşletme Aşamasındaki Etkiler Yerel Ekonomi için Fırsatlar Proje analizine göre, iģletme aģamasında yerel ekonomi için fırsatlar konusunda aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Atık bertaraf hizmetleri ihtiyacı Enerji ihtiyacı Endüstriyel mineral (kum, çakıl taģı vb.) ihtiyacı ĠĢgücü ihtiyacı Mal, malzeme ve hizmet ihtiyacı ĠĢletme aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠĢletme aģamasında Proje, kalıcı olacak YÜT lerin çalıģması için gerekli malzeme, mal ve hizmetlerin satın alınması ile olumlu etkilere yol açacaktır. TANAP yöre halkı için faydaları en üst düzeye çıkarmayı taahhüt etmekle birlikte, hâlihazırda mal ve hizmetlerin nereden temin edileceği ve dolayısıyla ne kadarlık bir kısmın yerel olarak satın alınacağı ve doğrudan yerel ekonomiye yararlı olup olmayacağı bilinmemektedir. Genel olarak büyük Ģirketlerin Proje standartlarına uygunluk sağlaması ve bu fırsatlardan daha fazla fayda sağlamaları beklenmektedir. Etkilerin, kalıcı tesislerin ve özellikle kompresör istasyonlarının konumlandığı illerde ağırlıklı olarak gerçekleģmesi beklenmektedir. ĠĢletme faaliyetlerinin ölçeği inģaat faaliyetleri ile karģılaģtırıldığında, etkilerin yoğunluğunun önemli ölçüde daha düģük olması, yararlarının ise uzun bir süre boyunca devam etmesi beklenmektedir. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo iģletme aģamasında yerel ekonomi için oluģacak fırsatlardan potansiyel faydalanma durumu ve fayda seviyelerini göstermektedir

47 Tablo İşletme Aşamasında Yerel Ekonomi için Oluşacak Fırsatlardan Faydalanma Durumu Yerel ekonomi için fırsatlar Bölge İl Fayda seviyesi Bölge Bölge 2 Bölge 3 Bölge 4 Ardahan Kars Erzurum Erzincan Bayburt GümüĢhane Giresun Sivas Yozgat KırĢehir Kırıkkale Ankara EskiĢehir Bilecik Kütahya Bursa Balıkesir Çanakkale Edirne Tekirdağ D D D D Ġ D Ġ D D Ġ D D Y D D D D D D O EskiĢehir ilinde yüksek, Tekirdağ da orta seviyede geri kalan illerde de düģük ve Ġhmal edilebilir seviyede faydalar olması beklenmektedir. Yerel İstihdam Fırsatları Proje analizine göre, iģletme aģamasında yerel istihdam fırsatları konusunda aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: ĠĢgücü ihtiyacı Mal, malzeme ve hizmet ihtiyacı

48 ĠĢletme aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠĢletme aģamasında Proje doğrudan, daimi YÜT lerin çalıģması için gerekli personeli kapsayan kalıcı istihdam fırsatları; ayrıca mal, malzeme ve hizmet alımı yoluyla dolaylı kalıcı fırsatlar yaratacaktır. Hâlihazırda kaç adet doğrudan ve dolaylı iģin yaratılacağı ve personelin nereden temin edileceği (yerel, bölgesel ya da ulusal düzeyde) bilinmemektedir. Genel anlamda iģletme aģamasında oluģan iģ fırsatlarının sayısı sınırlıdır ve özellikle YÜT'ler ve kompresör istasyonunun bulunduğu illerde ağırlıklı olarak ortaya çıkacaktır. Bunlara dayanarak bu aģamada etkilerin inģaat aģamasına göre önemli ölçüde daha düģük olması beklenmektedir. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo iģletme aģamasında yerel istihdam için oluģacak fırsatlardan potansiyel faydalanma durumu ve fayda seviyelerini göstermektedir. Tablo İşletme Aşamasında Yerel İstihdam İçin Oluşacak Fırsatlardan Faydalanma Durumu Yerel İstihdam Fırsatları Bölge İl Fayda seviyesi Bölge Bölge 2 Bölge 3 Ardahan Kars Erzurum Erzincan Bayburt GümüĢhane Giresun Sivas Yozgat KırĢehir Kırıkkale Ankara EskiĢehir Bilecik Kütahya Bursa D D D D Ġ O Ġ Y D Ġ O D D D D D

49 Yerel İstihdam Fırsatları Bölge İl Fayda seviyesi Bölge 4 Balıkesir Çanakkale Edirne Tekirdağ D D D D Yukarıdaki tabloda verilen verilere göre, yüksek düzeydeki faydaların Sivas Ġlinde olması beklenmektedir. Orta düzeydeki faydalar GümüĢhane ve Kırıkkale illerinde beklenirken, geri kalan illerde düģük veya ihmal edilebilir düzeyde faydalar beklenmektedir. Bulgular ve Öneriler ĠĢletme aģamasında, yerel ekonomi ve yerel istihdam için fırsatlar, uzun bir süreye yayılacaktır, ancak bunlar genel olarak bu aģamadaki faaliyetlerin ölçeği ile sınırlı olacaktır. Fırsatlar ağırlıklı olarak özellikle daimi YÜT'ler ve kompresör istasyonlarının bulunduğu Ġllerde yoğunlaģacaktır. Yerel faydaların en üst düzeye çıkarılması için bu tesislerin civarındaki yerleģimlerle sürekli iletiģim halinde kalınması gerekmektedir. ĠĢletme aģamasında ekonomi ve istihdam üzerinde beklenen etkiler ile bu etkiler için geliģtirilen etki azaltıcı önlemler aģağıdaki tabloda sunulmaktadır. Özel veya ilave etki azaltıcı önlem gerekmesi beklenmemektedir. Tablo İşletme Aşamasında Ekonomi ve Istihdam Konusundaki Etkilere Ilişkin Etki Azaltıcı Önlemler Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Yerel ekonomi için fırsatlar AĢağıdaki baģlıca genel etki azaltıcı önlemler iģletme aģamasında uygulanacaktır: Projenin yerel faydalarının artırılması için, tedarik edilecek mal, hizmet ve malzemeler mümkün olduğu ölçüde yerel iģletmelerden sağlanacaktır; Mal, hizmet ve malzeme temini için arztalep analizini de içeren bir strateji hazırlanacak, yerel kaynakların tedarik ihtiyaçlarına ne ölçüde katkı verebileceği ve yerel iģletmelerin ne Ģekilde desteklenebileceği tespit edilmeye çalıģılacaktır; ġirket, fırsatlara eģit eriģimin garanti olmasını sağlamak için, Ģeffaf ve açık bir yaklaģım ile tedarik, ihale ve sözleģme süreçleri hakkında bilgi verecektir. Tedarik fırsatları ile ilgili bilgiler Ticaret Odaları, Sanayi Dernekleri, Yerel yönetimler ve diğer ilgili taraflarla özel iletiģim yoluyla, yerel iģletmelere iletilecektir. Tedariklerle ilgili fırsatlar, ticaret ve sanayi odaları, yerel yetkililer ve diğer ilgili taraflar aracılığıyla, yerel iģletmelere üç ay öncesinden duyurulacaktır; ĠĢletme aģaması sırasında alana özgü veya ilave etki azaltıcı önlem gerekmesi beklenmemektedir

50 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Alt-yüklenicilerin satın alma faaliyetleri açısından TANAP politikalarına uymaları gerekecektir; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla ġikâyet Mekanizması iģletme aģamasında da devam edecek ve çalıģanların da kullanımına açık olacaktır; PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletme aģması boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir. Yerel istihdam fırsatları konusundaki etkilerin azaltılması ve geliģtirilmesi Ġstihdam ve Eğitim Planında ele alınmaktadır. Ayrıca ġirket, Ġnsan Kaynakları Politikası hazırlayacaktır. AĢağıdaki baģlıca genel etki azaltma ve iyileģtirme önlemleri iģletme aģaması boyunca uygulanacaktır: ĠĢletme aģaması sırasında hiçbir ilave etki azaltıcı önleme gerek görülmemektedir. Yerel istihdam fırsatları ġirket, projenin yerel faydalarının artırılması amacıyla mümkün olduğu ölçüde yerel iģgücü istihdam etmeyi amaçlamaktadır; Yerel olarak hangi becerilerin mevcut olduğunun ve yerel istihdam fırsatlarının artırılabilmesi için gereken faaliyetlerin anlaģılabilmesi için ġirket tarafından bir Ġstihdam Stratejisi hazırlanacaktır; ĠĢe alım süreci Ģeffaf, halka açık ve ayrımcılıktan uzak bir Ģekilde gerçekleģtirilecek, etnik köken, din, dil ve cinsiyet bakımından herkese eģit fırsatlar sunulacaktır; iģe alım süreci projede uygulanacak tek resmi sistemi temsil edecektir; ġirket istihdam süreciyle ilgili açık bir bilgilendirme sağlayacak, idari yöneticiler, ve yerel dernekler gibi farklı kanallar aracılığıyla yerel halkın istihdam fırsatlarından haberdar edilmesine özel önem verilecektir. Yerel düzeyde poster ve broģür gibi iletiģim araçları dağıtılacaktır; ĠĢe alım sürecinin TANAP ĠK Politikalarına ve Yönetim Planlarına uygun bir Ģekilde yapılmasının sağlanması için, iģe alım süreci üçüncü taraf kurumlar tarafından denetlenecektir; ĠĢ tanımları önceden açıkça bildirilecek ve çalıģma koģulları hakkında tüm bilgileri içerecektir. SözleĢmeler Türkiye deki yasal gerekliliklere uyacak ve çalıģma koģulları hakkında tam bilgi içerecektir; Ġki taraf tarafından imzalanmıģ bir kopya da iģçiye temin edilecektir. ÇalıĢanların eğitim ihtiyaçları tespit edilecek, iģçiler gerekli tüm eğitimlerini alacak ve baģlangıç eğitimini almadan çalıģmaya baģlamayacaklardır; ÇalıĢanlar çalıģma yeri ve göreve özel eğitimler alacak; proje boyunca düzenli bir eğitim programı planlanacak ve tüm

51 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler aģamalar boyunca uygulanacaktır; Eğitimler uygun kiģiler tarafından verilecektir (profesyonel eğitimci veya kıdemli tecrübeli çalıģanlar); Tüm istihdam kayıtları saklanacak ve düzenli aralıklarla proje sahibine gönderilecektir; Yükleniciler ve Alt Yükleniciler TANAP Ġnsan Kaynakları Politikasına uymakla yükümlü olacaklardır; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla ġikâyet Mekanizması iģletme aģamasında devam edecektir. PaydaĢ Katılımı Faaliyetleri düzenli olarak iģletme aģaması boyunca devam edecek ve prosedürleri ihtiyaca göre güncellenecektir; İşletmeye Kapatma Aşamasındaki Etkiler Yerel Ekonomi için Fırsatlar Proje analizine göre, iģletmeye kapatma aģamasında yerel ekonomi için fırsatlar konusunda aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Atık bertaraf hizmetleri ihtiyacı Enerji ihtiyacı Endüstriyel mineral (kum, çakıl taģı vb.) ihtiyacı ĠĢgücü ihtiyacı Mal, malzeme ve hizmet ihtiyacı ĠĢletmeye kapatma aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠĢletmeye kapatma faaliyetleri, yıkım ve iyileģtirme çalıģmaları için gerekli mal, malzeme ve hizmetlerin satın alınması ile olumlu etkilere yol açacaktır. TANAP yöre halkı için faydaları en üst düzeye çıkarmayı taahhüt etmekle birlikte, hâlihazırda mal ve hizmetlerin nereden temin edileceği ve dolayısıyla ne kadarlık bir kısmın yerel olarak satın alınacağı ve doğrudan yerel ekonomiye yararlı olup olmayacağı bilinmemektedir. Malzeme ve nitelikli hizmetlerin ulusal ve uluslararası Ģirketlerden temin edilmesi, düģük nitelik gerektiren hizmetlerin (ulaģtırma, yemek vb.) ve lojistik faaliyetleri ile iliģkili olanların ise yerel kaynaklı olması beklenmektedir. Fırsatlar ağırlıklı olarak, YÜT ve kompresör istasyonlarının bulunduğu illerde oluģacaktır, çünkü bu tesisler iģletmeye kapatılırken, boru hattı yerinde kalacak, dolayısıyla yeni faaliyetler yürütülmeyecektir. Faydalar inģaat aģamasına kıyasla daha sınırlı olacak ve nispeten kısa bir zaman aralığı için (<3 yıl) sürecektir

52 Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo iģletmeye kapatma aģamasında yerel ekonomi için oluģacak fırsatlardan potansiyel faydalanma durumu ve fayda seviyelerini göstermektedir. Tablo İşletmeye Kapatma Aşamasında Yerel Ekonomi için Oluşacak Fırsatlardan Faydalanma Durumu Yerel ekonomi için fırsatlar Bölge İl Fayda seviyesi Bölge Bölge 2 Bölge 3 Bölge 4 Ardahan Kars Erzurum Erzincan Bayburt GümüĢhane Giresun Sivas Yozgat KırĢehir Kırıkkale Ankara EskiĢehir Bilecik Kütahya Bursa Balıkesir Çanakkale Edirne Tekirdağ D D D D Ġ D Ġ D D Ġ D D O D D D D D D O Yukarıdaki tabloda verilen verilere göre, orta düzeydeki faydaların EskiĢehir ve Tekirdağ Ġllerinde olması beklenirken, geri kalan illerde faydalar düģük veya ihmal edilebilir olarak ortaya çıkmaktadır

53 Yerel İstihdam Fırsatları Proje analizine göre, iģletmeye kapatma aģamasında yerel istihdam fırsatları konusunda aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: ĠĢgücü ihtiyacı Mal, malzeme ve hizmet ihtiyacı ĠĢletmeye kapatma aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠĢletmeye kapatma aģamasında, hem doğrudan (proje için doğrudan çalıģacak taģeronlar aracılığıyla) hem de dolaylı (Proje için gerekli malzeme, ürün ve hizmetleri sunan Ģirketler aracılığıyla) istihdam fırsatları olacaktır Hâlihazırda kaç adet doğrudan ve dolaylı iģin yaratılacağı ve personelin nereden temin edileceği (yerel, bölgesel ya da ulusal düzeyde) tahmin edilememektedir. Nitelikli pozisyonlara, il ve ulusal düzeyde, yardımcı faaliyetler ve vasıfsız pozisyonlar için ise yerel düzeyde personel alınması beklenmektedir. Yeni iģ fırsatları, iģsiz insanlara geçici çalıģma fırsatı sağlayarak veya hâlihazırda çalıģan iģçilerin iģ değiģtirmelerini sağlayarak genel istihdam koģullarında değiģikliklere yol açabilir. Bu durum, Projede çalıģmak için tarımsal faaliyetlerde yer almayı bırakan insanların olabileceği kırsal topluluklarda güçlü etkiler yaratabilir. ĠĢletmeye kapatma faaliyetlerinin ölçeği düģünüldüğünde, yaratılacak iģ fırsatlarının inģaat faaliyetleri ile karģılaģtırıldığında, önemli ölçüde daha düģük olması beklenmektedir, Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo iģletmeye kapatma aģamasında yerel istihdam için oluģacak fırsatlardan potansiyel faydalanma durumu ve fayda seviyelerini göstermektedir Tablo İşletmeye Kapatma Aşamasında Yerel İstihdam için Oluşacak Fırsatlardan Faydalanma Durumu Yerel istihdam fırsatları Bölge Bölge İl Ardahan Kars Erzurum Erzincan Bayburt GümüĢhane Faydalanma seviyesi D D D D Ġ O

54 Yerel istihdam fırsatları Bölge Bölge 2 Bölge 3 Bölge 4 İl Giresun Sivas Yozgat KırĢehir Kırıkkale Ankara EskiĢehir Bilecik Kütahya Bursa Balıkesir Çanakkale Edirne Tekirdağ Faydalanma seviyesi Ġ O D Ġ O D D D D D D D D D Yukarıdaki tabloda verilen verilere göre, GümüĢhane, Sivas ve Kırıkkale Ġllerinde orta düzeyde faydalar beklenirken, geri kalan illerde düģük veya ihmal edilebilir seviyede faydalar beklenmektedir. Bulgular ve Öneriler ĠĢletmeye kapatma aģaması proje faaliyetleri ve mal, hizmet ve ürünleri temin etmek ihtiyacı nedeniyle, ekonomi ve istihdam için geçici fırsatlar yaratacaktır, Ancak faaliyetlerin ölçek ve doğası gereği, faydalar, sınırlı ve geçici olaraktır. Faydalar ağırlıklı olarak iģletmeye kapatılacak YÜT'lerin bulunduğu Ġllerde görülecektir. ĠĢletmeye kapatma aģamasında ekonomi ve istihdam üzerinde beklenen etkiler ile bu etkiler için geliģtirilen genel ve özel etki azaltıcı önlemler aģağıdaki tabloda sunulmaktadır. Tablo İşletmeye Kapatma Aşamasında Ekonomi ve Istihdam Konusundaki Etkilere Ilişkin Etki Azaltıcı Önlemler Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Yerel ekonomi için fırsatlar Yerel istihdam fırsatları üzerindeki etkilerin azaltılması ve geliģtirilmesi Tedaril ve Temin Yönetim Planı nda ele alınmaktadır. Ayrıca ġirket, Ġhale Politikası ve Yerel Ġçerik Politikası hazırlayacaktır. AĢağıdaki baģlıca etki azaltıcı önlemler iģletmeye kapatma aģamasında uygulanacaktır: Sınırlı yerel fayda algısı Ġhale sürecinde yer alabilecek ancak belirtilen standartlara uyma konusunda ek desteğe ihtiyacı olabilecek yerel iģletmelerin tespit edilebilmesi amacıyla, Yüklenici tarafından yerel ticaret odaları, yerel yetkililer ile ticaret ve sanayi kuruluģlarıyla iletiģime geçilecektir

55 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Yerel istihdam için fırsatlar Projenin yerel faydalarının artırılması için, tedarik edilecek mal, hizmet ve malzemeler mümkün olduğu ölçüde yerel iģletmelerden sağlanacaktır; Mal, hizmet ve malzeme temini için arztalep analizini de içeren bir strateji hazırlanacak, yerel kaynakların tedarik ihtiyaçlarına ne ölçüde katkı verebileceği ve yerel iģletmelerin ne Ģekilde desteklenebileceği tespit edilmeye çalıģılacaktır; ġirket, fırsatlara eģit eriģimin garanti olmasını sağlamak için, Ģeffaf ve açık bir yaklaģım ile tedarik, ihale ve sözleģme süreçleri hakkında bilgi verecektir. Tedarik fırsatları ile ilgili bilgiler Ticaret Odaları, Sanayi Dernekleri, Yerel yönetimler ve diğer ilgili taraflarla özel iletiģim yoluyla, yerel iģletmelere iletilecektir. Stratejik analizde mal, hizmet ve malzeme sağlayabileceği tespit edilen yerel iģletmelerle doğrudan iletiģim kurularak ihale fırsatlarıyla ilgili bilgi verilecektir; Yüklenicilerin ve Alt-yüklenicilerin satın alma faaliyetleri açısından TANAP politikalarına uymaları gerekecektir; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan Ģirkete iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla ġikâyet Mekanizması iģletmeye kapatma aģamasında devam edecektir. PaydaĢ Katılımı Faaliyetleri düzenli olarak iģletmeye kapatma aģaması boyunca devam edecek ve prosedürleri ihtiyaca göre güncellenecektir; Yerel istihdam fırsatları konusundaki etkilerin azaltılması ve geliģtirilmesi Ġstihdam ve Eğitim Planında ele alınmaktadır. Ayrıca ġirket, Ġnsan Kaynakları Politikası hazırlayacaktır. AĢağıdaki baģlıca genel etki azaltma ve iyileģtirme önlemleri iģletmeye kapatma aģaması boyunca uygulanacaktır: TANAP, projenin yerel faydalarının artırılması amacıyla mümkün olduğu ölçüde yerel iģgücü istihdam etmeyi amaçlamaktadır; Yerel olarak hangi becerilerin mevcut olduğunun ve yerel istihdam fırsatlarının artırılabilmesi için gereken faaliyetlerin anlaģılabilmesi için TANAP tarafından bir Ġstihdam Stratejisi hazırlanacaktır; ĠĢe alım süreci Ģeffaf, halka açık ve ayrımcılıktan uzak bir Ģekilde gerçekleģtirilecek, etnik köken, din, dil ve cinsiyet bakımından herkese eģit fırsatlar sunulacaktır; iģe alım süreci projede uygulanacak tek resmi sistemi temsil edecektir; TANAP istihdam süreciyle ilgili açık bir bilgilendirme sağlayacak, idari yöneticiler ve yerel dernekler gibi farklı kanallar aracılığıyla yerel halkın istihdam Bu tür durumlarda, ticaret odaları ve ticaret ve sanayi kuruluģlarının iģbirliği ile yerel iģletmelerin iyileģtirilmesine yönelik etkinlik ve eğitimlerin düzenlenmesi gibi ilave etki azaltıcı önlemler düģünülecektir. Sınırlı yerel fayda algısı TANAP tarafından bir Ġnsan Kaynakları Politikası hazırlanmasının ardından, Yüklenici tarafından yerel ĠĢ Bulma Kurumları (ISKUR) ve yerel yetkililerle iletiģime geçilecek ve yerel halkın iģ fırsatlarından haberdar olması ve bu fırsatların mevcut becerilerle uyumlu olması için hedefe yönelik çözümler tespit edilecektir

56 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler fırsatlarından haberdar edilmesine özel r önem verilecektir. Yerel düzeyde poster ve broģür gibi iletiģim araçları dağıtılacaktır; ĠĢe alım sürecinin TANAP ĠK Politikalarına ve Yönetim Planlarına uygun bir Ģekilde yapılmasının sağlanması için, iģe alım süreci üçüncü taraf kurumlar tarafından denetlenecektir; ĠĢ tanımları önceden açıkça bildirilecek ve çalıģma koģulları hakkında tüm bilgileri içerecektir. SözleĢmeler Türkiye deki yasal gerekliliklere uyacak ve çalıģma koģulları hakkında tam bilgi içerecektir; Bir kopya her iki taraf tarafından imzalanmıģ olacak ve iģçiye temin edilecektir; ĠĢ imkânlarının geçici olması gereği, bu durum, insanların akıllıca maaģ yönetmelerini ve Proje üzerinde çalıģmak için bir önceki iģini veya tarım faaliyetlerini bırakmasının sonuçlarını anlamasını sağlamak için, tüm iģe alım aģamalarında vurgulanacaktır. ĠnĢaat aģamasında oluģturulan iģ ilanları, iģe alım sürecinde kullanılan sistemler yoluyla yerel olarak iletilecektir; ÇalıĢanların eğitim ihtiyaçları tespit edilecek, iģçiler gerekli tüm eğitimlerini alacak ve baģlangıç eğitimini almadan çalıģmaya baģlamayacaklardır; ÇalıĢanlar çalıģma yeri ve göreve özel eğitimler alacak; proje boyunca düzenli bir eğitim programı planlanacak ve tüm aģamalar boyunca uygulanacaktır; Eğitimler uygun kiģiler tarafından verilecektir (profesyonel eğitimci veya kıdemli tecrübeli çalıģanlar); Tüm istihdam kayıtları saklanacak ve düzenli aralıklarla proje sahibine gönderilecektir; Alt Yükleniciler TANAP Ġnsan Kaynakları Politikasına uymakla yükümlü olacaklardır; Yöre toplulukları ve bireyler için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan Ģirkete iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla ġikâyet Mekanizması iģletmeye kapatma aģamasında devam edecektir. PaydaĢ Katılımı Faaliyetleri düzenli olarak iģletmeye kapatma aģaması boyunca devam edecek ve prosedürleri ihtiyaca göre güncellenecektir;

57 Geçim Kaynakları ve Arazi Edinimine Bağlı Gelir Kayıpları Giriş Proje, kalıcı ve geçici arazi edinimine bağlı gelir kaybına yol açacak, dolayısıyla EA da bulunan toplulukların geçim kaynaklarını etkileyecektir. Buna ek olarak proje faaliyetleri, günlük hayatta farklı kapsam ve ölçeklerde rahatsızlık ve sorunlara yol açabilecektir. Projenin kapsamı düģünüldüğünde hanelerin sahip oldukları arazilerin büyüklüğü, üretilen ürünlerin değerleri ve tarımsal faaliyetlerin gelirdeki payı gibi faktörlere bağlı olarak projenin haneleri ve bireyleri değiģik seviyelerde etkileyeceği düģünülmektedir. Tarımsal faaliyetlere daha bağımlı, geliri düģük ve farklı ekonomik fırsatlara eriģimi olmayan hanelerin etkilere daha açık olduğu varsayılmaktadır. Ancak, rahatsızlık ve sorunların giderilebilmesi amacıyla, bazı etki azaltıcı önlemler uygulanacaktır. ÇED Raporuyla eģ zamanlı hazırlanan Yeniden YerleĢim Planı (YYP) Projeye bağlı kalıcı ve geçici arazi edinimi faaliyetleri konusunda izlenmesi gereken politika ve prosedürleri tanımlamaktadır. YYP, CBS verilerini içeren masabaģı çalıģması ve PEĠ lerin sosyo-ekonomik profilini ortaya koyan masabaģı ve saha verilerine dayanmaktadır. Bir çıktı olarak YYP, arazi istimlak faaliyetlerinden etkilenebilecek geçim kaynaklarının yeniden yapılandırmasına iliģkin stratejiler ve tazmin çerçevesi sunmaktadır. Projenin geçim kaynaklarına etkisinin detayları YYP nda anlatılmakta iken aģağıdaki bölüm potansiyel etkiler hakkında genel bir bakıģ sunmaktadır. Geçim kaynakları ve arazi edinimine bağlı gelir kaybıyla ilgili etki ve riskler, aģağıda yer alan değerlendirme unsurları aracılığıyla ölçülmüģtür: Çiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler Hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler Geçim kaynakları ve arazi edinimine bağlı gelir kaybı üzerindeki etkilerin değerlendirmesinde, Sosyal Mevcut Durum Raporu nun (Bkz. Bölüm 7.3.3) aģağıda yer alan bölümlerindeki verilerden faydalanılmıģtır: Ġstihdam ve geçim kaynakları Arazi kullanımı ve tarım Buna ek olarak, Sosyal Mevcut Durum Raporu nun aģağıda belirtilen diğer bölümleri de değerlendirme sürecine katkı sağlamıģtır: YerleĢim profili Demografik profil Bileşenin Duyarlılığı Etkilerin büyüklüğünü daha detaylı bir Ģekilde değerlendirebilmek için geçim kaynakları ve arazi edinimine bağlı gelir kayıplarının duyarlılığı yerleģim seviyesinde ele alınmıģtır. Az geliģmiģ tarımsal uygulamaları uygulayan, geçim kaynağı çiftçiliğe ve hayvancılığa bağlı olan yerel topluluklar dıģsal etkilere daha açık olacakları için Projenin yaratacağı değiģikliklerden daha fazla etkilenecekleri kabul edilmiģtir. Duyarlılık, mevcut durum bilgilerinden elde edilen önemli parametrelerin tanımlanması yoluyla belirlenmiģ

58 olup; parametrelerin fazlalığı, belirli bir değerlendirme unsuruna karģı o yerleģimin daha yüksek bir duyarlılığa sahip olduğunu göstermektedir. Boru hattı koridorundaki yerleģimlerde çiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkilere iliģkin duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: Bahçecilik ve/veya bağcılık faaliyetlerinde bulunan haneler Çiftçiliğin ve/veya bağcılığın bir gelir kaynağı olarak bildirildiği yerleģimler Tarım makineleri bulunmayan yerleģim yerleri Hanelerin %80'inden fazlasının 98,4 dekardan az tarım arazisine sahip olduğu yerleģimler Hanelerin %60'ından fazlasının yetersiz gelire sahip olduğu yerleģimler AĢağıda yer alan tablo, çiftçilik faaliyetlerine bağlı geçim kaynakları üzerindeki etkilere iliģkin duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir: Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Çiftçiliğe Dayanan Geçim Kaynakları Üzerindeki Etkiler (Boru Hattı Koridoru) Değerlendirme Unsuru Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek Çiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler 0- parametre 2-3 parametre 4 ve üstü Kompresör istasyonları ve EskiĢehir ÇıkıĢ Ġstasyonu Bağlantı Hattı civarındaki yerleģimlerde çiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkilere iliģkin duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: Çiftçiliğin bir gelir kaynağı olarak bildirildiği yerleģimler Tarım makineleri bulunmayan yerleģimler AĢağıda yer alan tablo, çiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkilere iliģkin duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir: Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Çiftçiliğe Dayanan Geçim Kaynakları Üzerindeki Etkiler (Kompresör İstasyonları ve Eskişehir Çıkış İstasyonu Bağlantı Hattı) Değerlendirme Unsuru Çiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek 0 parametre parametre 2 parametre Boru hattı koridorundaki yerleģimlerde hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkilere iliģkin duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: Hayvancılığın ana gelir kaynağı olarak bildirildiği yerleģimler Hayvanların haneler tarafından otlatıldığı yerleģimler Arıcılığın bir gelir kaynağı olarak bildirildiği yerleģimler Hanelerin %60'ından fazlasının yetersiz gelire sahip olduğu yerleģimler

59 AĢağıda yer alan tablo, hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkilere iliģkin duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir: Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Hayvancılığa Dayanan Geçim Kaynakları Üzerindeki Etkiler (Boru Hattı Koridoru) Değerlendirme Unsuru Hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek 0- parametre 2 parametre 3 parametre Kompresör istasyonları ve EskiĢehir ÇıkıĢ Ġstasyonu Bağlantı Hattı civarındaki yerleģimlerde hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkilere iliģkin duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: Hayvancılığın ana gelir kaynağı olarak bildirildiği yerleģimler Arıcılığın bir gelir kaynağı olarak bildirildiği yerleģimler AĢağıda yer alan tablo, hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkilere iliģkin duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir: Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi-- Hayvancılığa Dayanan Geçim Kaynakları Üzerindeki Etkiler (Kompresör İstasyonları ve Eskişehir Çıkış İstasyonu Bağlantı Hattı) Değerlendirme Unsuru Hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek 0 parametre parametre 2 parametre Mevcut durum verilerinin detayları Bölüm 7'de sunulmuģ olup, duyarlılık analizi sonuçları aģağıdaki Ģekillerde verilmektedir. Her duyarlılık parametresi için il bazında örneklenen ve yüksek, orta ve düģük duyarlılığa sahip yerleģim sayıları verilmiģtir. Ġller doğudan batıya, gaz akıģ yönünü takip eden Ģekilde sıralanmıģtır

60 Bölge 4 Bölge 3 Bölge 2 Bölge TANAP DOĞALGAZ ĠLETĠM A.ġ. Ardahan Kars Erzurum Erzincan 2 8 Bayburt 2 GümüĢhane 4 8 Giresun Sivas Yozgat KırĢehir Kırıkkale Yüksek Orta DüĢük Ankara EskiĢehir Bilecik 3 0 Kütahya 9 3 Bursa Balıkesir 3 2 Çanakkale Tekirdağ 3 0 Edirne 2 5 Şekil Saha Çalışması Kapsamındaki Yerleşimlerin Çiftçiliğe Dayanan Geçim Kaynakları Üzerindeki Etkilere Karşı Duyarlılık Seviyesi

61 Bölge 4 Bölge 3 Bölge 2 Bölge TANAP DOĞALGAZ ĠLETĠM A.ġ. Ardahan 4 9 Kars 6 Erzurum Erzincan 4 7 Bayburt 2 GümüĢhane Giresun 2 Sivas 7 39 Yozgat KırĢehir Kırıkkale Yüksek Orta DüĢük Ankara 20 EskiĢehir Bilecik 4 Kütahya 2 Bursa 8 26 Balıkesir Çanakkale 5 Tekirdağ 3 Edirne 7 Şekil Saha Çalışması Kapsamındaki Yerleşimlerin Hayvancılık Faaliyetlerine Bağlı Geçim Kaynakları Üzerindeki Etkilere Karşı Duyarlılık Seviyesi

62 Geçim Kaynakları ve Arazi Edinimine Bağlı Gelir Kayıplarına İlişkin Duyarlılık Analizi Çiftçilik faaliyetlerine göre yukarıdaki tablodan anlaģıldığı gibi yerleģimlerin çoğu düģük seviyede duyarlılığa sahiptir. Yüksek duyarlılığa sahip iller Ardahan, Kars, Sivas ve Bursa dır. Giresun da yüksek duyarlılık seviyesine sahip yerleģim bulunmamaktadır. Yüksek duyarlılık seviyesi olan yerleģimler genel olarak Bölge 3 te bulunmaktadır. Hayvancılık faaliyetlerine göre yerleģimlerin çoğu düģük duyarlılık seviyesine sahiptir. Yüksek duyarlılığa sahip yerleģimler Ardahan, Erzurum, GümüĢhane, Sivas, Yozgat, KırĢehir, EskiĢehir ve Balıkesir illerinde bulunmaktadır. Hayvancılık faaliyetlerine iliģkin olarak saha çalıģması sırasında dile getirilen bazı hususlar bu bölümün sonunda Saha Çalışmasında Dile Getirilen Alana Özel Hususlar baģlığı altında verilmiģtir. Hassas Gruplar Mevcut durum verilerine göre, geçim kaynakları ve arazi edinimine bağlı gelir kayıpları bileģeni kapsamında, aģağıdaki gruplar hassas gruplar olarak belirlenmiģtir: Geçim kaynağı büyük oranda tarım ve hayvancılık faaliyetlerine bağlı olan düģük gelirli haneler Küçük arazi sahipleri ve çiftçilik faaliyetleri meyvecilik, bağcılığa dayalı olan haneler Tarım sektöründe çalıģan mevsimsel iģçiler(mevsimsel göç edenler) İnşaat Aşamasındaki Etkiler Çiftçiliğe Dayanan Geçim Kaynakları Proje analizine göre, inģaat aģamasında çiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Toz ve partikül emisyonu Bitkisel toprak kalitesi veya miktarının azalması Kullanım suyu ihtiyacı Atık su deģarjı Yeni yapı ve altyapıların inģa edilmesi Arazi kullanımındaki değiģiklikler ĠnĢaat aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi Projenin doğasından dolayı çiftçilik faaliyetleri en çok etkiye maruz kalacak alanlardandır. Ancak bu daha çok inģaat aģamasında olacaktır ve etkiler geri döndürülebilir niteliktedir. ĠnĢaat aģamasında güzergâhta geçici tesislerin yapılacağı yerlerde geçici, kalıcı tesislerin yapılacağı yerlerde kalıcı olmak üzere arazi kayıpları yaģanacağından proje faaliyetleri çiftçiliği doğrudan etkileyecektir

63 Boru hattı inģaatı nedeniyle oluģacak arazi kayıpları eski haline getirme çalıģmaları inģaat aģamasının bir parçası olarak uygulanacağından, arazilerin inģaat öncesi koģullarına kavuģacağı düģünüldüğünde etkilerin geçici ve geri döndürülebilir nitelikte olacağı görülmektedir. Her bölüm için inģaat çalıģmaları en fazla bir yıl sürecektir. Bu nedenle en fazla bir yıllık ürün kaybı beklenmektedir. Meyve ağacı veya bağ gibi tekrar ürün vermesi uzun yıllar alabilecek tarımsal üretimin kaybı bir kaç yıl olabilecektir. Kamp sahaları ve depolama alanları gibi geçici tesislerin bırakacağı etkiler (< 3 yıl) daha uzun soluklu olacağı için daha uzun ürün kayıplarına neden olacaklardır. Bu durumda da inģaat aģaması bittikten sonra eski haline döndürme çalıģmaları yapılarak geçici olarak kullanılan yerler sahiplerine eski koģullarında teslim edilecektir. Kalıcı tesisler nedeniyle kaybedilecek araziler çok daha uzun bir dönem için (49 yıl) kullanılacaktır ve bu alanlar ancak iģletmeye kapatma aģamasında eski haline getirilebilecektir. Arazi kullanımında doğacak değiģikliklerin yanında proje dolaylı etkiler de yaratacaktır. ĠnĢaat faaliyetleri günlük çiftçilik iģlerinde projenin bileģenine göre kalıcı veya geçici olarak araziye ulaģımı engelleyebilir. ĠnĢaat faaliyetleri ayrıca kuyuların kapatılması, sulama kanallarının kapatılması veya kesilmesi gibi geçici veya kalıcı Ģekilde sulama faaliyetlerini etkileyebilir. Sulamaya dayalı tarımsal faaliyetlerin daha yoğun olduğu yerlerde etkiler üretimde daha büyük olacaktır. Ayrıca oluģacak toz bitkiler ve ağaçları etkileyebileceği için üretim üzerinde etkileri olacaktır. Projenin arazilerin değeri üzerinde de etkisi olacaktır. Projenin yol açacağı etkiler hanelerin sahip oldukları arazilerin büyüklüğü, üretilen ürünlerin değerleri ve tarımsal faaliyetlerin gelirdeki payı gibi faktörlere bağlı olarak haneleri ve bireyleri değiģik seviyelerde etkileyecektir. Tarımsal faaliyetlere daha bağımlı, geliri düģük ve farklı ekonomik fırsatlara eriģimi olmayan hanelerin etkilere daha açık olduğu varsayılmaktadır. Geçimleri tarımsal faaliyetlere bağlı olan mevsimsel iģçilerin (göçerler) de projenin etkilerinden daha fazla etkilenmeleri beklenmektedir. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, inģaat aģamasında çiftçiliğe bağlı geçim kaynakları üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İnşaat Aşamasında Çiftçiliğe Dayanan Geçim Kaynakları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyeleri İ D O Y Bölge Ardahan Kars 0 6 Erzurum Erzincan 7 4 Bayburt

64 Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyeleri İ D O Y GümüĢhane 9 4 Giresun 2 Bölge 2 Sivas 30 7 Yozgat 28 3 KırĢehir 7 Kırıkkale 7 3 Ankara 2 8 EskiĢehir 28 2 Bölge 3 Bilecik 3 Kütahya 5 7 Bursa Balıkesir 5 Çanakkale 0 4 Bölge 4 Edirne 4 4 Tekirdağ 3 Yukarıdaki tabloya göre yerleģimleri çoğu orta ve düģük seviyede etkilenecektir. Orta seviyede etkilenecek yerleģimler 7 ilde ve yüksek seviyede etkilenecek yerleģimler Ardahan, Bursa ve Çanakkale dedir. Yüksek seviyede etkilenecek yerleģimler çoğunlukla Bölge ve Bölge 3 tedir. Hayvancılığa Dayanan Geçim Kaynakları Proje analizine göre, inģaat aģamasında hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Toz ve partikül emisyonu Bitkisel toprak kalitesi veya miktarının azalması Yeni yapı ve altyapıların inģa edilmesi Arazi kullanımındaki değiģiklik Trafik artıģı ĠnĢaat aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir

65 Etki Değerlendirmesi ĠnĢaat aģaması proje faaliyetleri güzergâh boyunca geçici tesislerin kurulacağı yerlerde geçici arazi kullanımı değiģimleri, YÜT kalıcı tesislerin kurulacağı yerlerde kalıcı arazi kullanım değiģimlerine neden olacağı için hayvancılık ve otlatma faaliyetlerini doğrudan etkileyecektir. Boru hattı inģaatı nedeniyle oluģacak arazi kayıpları eski haline getirme çalıģmaları inģaat aģamasının bir parçası olarak uygulanacağından, arazilerin inģaat öncesi koģullarına kavuģacağı düģünüldüğünde etkilerin geçici ve geri döndürülebilir nitelikte olacağı görülmektedir. Her bölüm için inģaat çalıģmaları en fazla bir yıl sürecektir. Bu nedenle en fazla bir yıllık ürün kaybı beklenmektedir. Meyve ağacı veya bağ gibi tekrar ürün vermesi uzun yıllar alabilecek tarımsal üretimin kaybı bir kaç yıl olabilecektir. Kamp sahaları ve depolama alanları gibi geçici tesislerin bırakacağı etkiler (< 3 yıl) daha uzun soluklu olacağı için daha uzun ürün kayıplarına neden olacaklardır. Bu durumda da inģaat aģaması bittikten sonra eski haline döndürme çalıģmaları yapılarak geçici olarak kullanılan yerler sahiplerine eski koģullarında teslim edilecektir. Kalıcı tesisler nedeniyle kaybedilecek araziler çok daha uzun bir dönem için (49 yıl) kullanılacaktır ve bu alanlar ancak iģletmeye kapatma aģamasında eski haline getirilebilecektir. Arazi kullanımındaki değiģikliklere ek olarak hayvancılık faaliyetleri projenin diğer unsurlarından da etkilenebilir. ĠnĢaat faaliyetleri günlük hayvancılık iģlerinin aksamasına yola açacak projenin bileģenine göre kalıcı veya geçici olarak araziye ulaģımı engelleyebilir. ĠnĢaat faaliyetleri ayrıca kuyuların kapatılması, sulama kanallarının kapatılması veya kesilmesi gibi geçici veya kalıcı Ģekilde sulama faaliyetlerini etkileyebilir. Bu sulama durumu hayvancılık faaliyetleri için önemli ise projenin bu yönde etkisi olacaktır. Yaylacılığın olduğu yerlerde inģaat faaliyetlerinin hayvancılık üzerinde etkileri olacaktır. Bu etki yayla yollarının geçici veya kalıcı olarak kapatılması veya yayla yollarında geçiģ gerçekleģirken inģaat nedeniyle trafiğin kesiģmesi Ģeklinde olabilir. Toz ve gürültü de hayvanları rahatsız edebilir. Arılar toza ve vejetasyonun azalmasına karģı duyarlıdır. Bu nedenle mevcut durum verileri toplanırken arıcılıkla ilgili bilgiler özellikle toplanmıģtır ve arıcılığın etkilenmemesi için etki azaltıcı önlemlerin alınması gerekmektedir. Projenin neden olduğu etkiler, etki alanında kalan otlatma alanının büyüklüğüne, hayvancılık faaliyetlerinin çeģidine ve hayvancılığın hanenin gelirindeki payına bağlı olarak haneleri ve bireyleri farklı seviyelerde etkileyecektir. Tarımsal faaliyetlere daha bağımlı, geliri düģük ve farklı ekonomik fırsatlara eriģimi olmayan hanelerin etkilere daha açık olduğu varsayılmaktadır. AĢağıdaki alıntı saha çalıģması sırasında toplanan, geçim kaynaklarının tarımsal ve hayvansal faaliyetlere ne kadar bağımlı olduğunu gösteren bir veridir: Bursa, Karaorman: Çiftçilik, emeklilik, hayvancılık. Herkes emekli. Tarımdan satış yapılıyor. Durumu müsait olan satış yapıyor. Arpa, buğday, mısır, meyvecilik Her türlü mahsül alınıyor. Hayvan satışı yok. Süt satışı var..5 ton (günde). Otlatma yerleriyle boru hattı çakışıyor dönüm arazi mera. Hayvanları otlatıyoruz. (Köy Erkekleriyle Odak Grup Görüşmesi)

66 Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, inģaat aģamasında hayvancılığa bağlı geçim kaynakları üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İnşaat Aşamasında Hayvancılığa Dayanan Geçim Kaynakları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyeleri İ D O Y Ardahan Kars 0 7 Erzurum Bölge Erzincan 5 6 Bayburt 2 GümüĢhane 7 5 Giresun 2 Sivas 33 3 Yozgat 6 5 Bölge 2 KırĢehir 4 3 Kırıkkale 8 2 Ankara 2 8 EskiĢehir Bilecik 4 Kütahya 8 5 Bölge 3 Bursa 4 9 Balıkesir 3 2 Çanakkale 2 4 Bölge 4 Edirne 4 4 Tekirdağ 3 Yukarıdaki tablodan anlaģıldığı gibi yerleģimlerin çoğunun etkilenme düzeyi ihmal edilebilir ve düģük olacaktır. Orta seviyede etkilenecek yerleģimlere sahip iller Ardahan, Erzurum, Sivas, KırĢehir, EskiĢehir, Bursa ve Balıkesir dir. Yüksek seviyede etkilenme Ardahan ve GümüĢhane deki yerleģimlerde beklenmektedir

67 Bulgular ve Öneriler Projenin doğası gereği inģaat aģaması geçici ve kalıcı olarak tarımsal ve hayvancılık faaliyetlerini engelleyeceğinden hanelerin geçim kaynaklarını en çok etkileyecek aģamadır. Arazi kullanımı, arazi ulaģımı ve sulama sistemlerinde geçici ve kalıcı değiģimlere yol açacağından etkiler doğrudan olacaktır. Etkiler değiģime uyum sağlayamayacak durumda olan tarımsal üretime bağımlı olan gruplar üzerinde daha güçlü olabilecektir. TMT çalıģmaları bu rapor hazırlanırken henüz bitmediği için arazi istimlakı ve kamulaģtırmadan etkilenecek arazi büyüklüğü henüz bilinmemektedir. Ancak boru hattı güzergâhının geniģletilmiģ halinin (48m) toplam kapladığı alan 8.40 hektar olarak hesaplanmıģtır. Bu alanın boru güzergâhı 36 m ye indirildiğinde yaklaģık 6,30 hektara düģmesi beklenmektedir. Boru hattı inģaatının yaklaģık parseli ve in üzerinde maliyi etkilemesi beklenmektedir. Arazi edinim faaliyetlerinin projeden etkilenen yerleģimlerde yaģayan insanların geçim kaynakları üzerinde önemli bir etki yaratması beklenmemektedir. 66 ilçede toplam 570 yerleģim (toplam nüfusa sahip) arazi edinim faaliyetlerinden etkilenecektir. Arazi edinim faaliyetlerinden etkilenecek arazilerin türleri ve PEĠ lerin kategorileri ve ilgili etki azaltıcı önlemler YYEP de ele alınmaktadır. Çanakkale nin Biga ilçesindeki Kemer köyü, Yozgat ın Akdağmadeni ilçesinin KayakıĢla Köyünde boru hattı güzergâhındaki arazilerin statüsü 2B dir. Bu arazilerde üretim yapan ve kazanç sağlayan kiģiler yasal olarak arazi üzerinde bir hak sahibi değildirler. Bu yüzden dezavantajlı durumdadırlar. Bu kiģilerin mağduriyetini hafifletmek için 2B arazisinde üretim yapan kiģilere istihdam süreçlerinde öncelik verilmelidir. ĠnĢaat aģamasında geçim kaynakları ve arazi edinimine bağlı gelir kayıpları konusunda beklenen etkiler ile bu etkiler için geliģtirilen genel ve özel etki azaltıcı önlemler aģağıdaki tabloda sunulmaktadır: Tablo İnşaat Aşamasında Geçim Kaynakları ve Arazi Edinimine Bağlı Gelir Kayıpları Konusundaki Etkilere Ilişkin Etki Azaltıcı Önlemler Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Çiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler Geçici ve kalıcı olarak projeden etkilenecek taģınmaz malların kamulaģtırılması ve istimlak süreçlerinin Ģeffaf ve adil bir Ģekilde yürütülmesi için Yeniden YerleĢim Eylem Planı hazırlanmıģtır. YYEP nda yer alan kılavuzlar bu bölümde sunulmamıģtır. Ancak aģağıda bahsedilen etki azaltıcı önlemler inģaat aģaması boyunca uygulanacaktır. Mülklere ulaģımda aksama olmayacak veya sahipleri veya kullanıcılarıyla uygun alternatif ulaģım yolları belirlenecektir; Proje faaliyetlerinden etkilenecek mevcut sulama Ģebekeleri haritada iģaretlenecek ve muhtemel müdahaleleri azaltmak için uygun teknik çözümler uygulamaya konacak; müdahalelerin kaçınılmaz olması halinde, sulama suyu kullanıcılarıyla uygun alternatif çözümler geliģtirilecektir; Sulama kanallarına verilebilecek herhangi bir hasar, kanal Sulama Şebekeleri EPC aģamasında proje bileģenleriyle sulama Ģebekelerinin kesiģtiği tüm noktalar tespit edilecek ve sulama sistemlerine verilecek hasarın en aza indirilmesi için uygun teknik çözümlerin bulunması sağlanacaktır. Sulama kanallarının yönünün değiģtirilmesi ve sulama maksadıyla yeni kuyuların açılması gibi ilave etki azaltıcı önlemler alınacaktır. Etkilenebilecek Alanlar: Projeden etkilenen illerin çoğunda sulu tarım yapılmaktadır, bu nedenle bu çalıģmanın boru hattı koridorunun tamamı boyunca gerçekleģtirilmesi gerekecektir. Meyve ağaçları ve daimi tarım ĠnĢaat öncesi aģamada, EPC Yüklenicisi tarafından projeden etkilenecek meyve ağaçları, badem ağaçları ve bağlar gibi yüksek değerli tarım ürünleri bulunan alanlar tespit edilecektir. Arazi sahipleri, kullanıcıları ve yerel kooperatiflerle, ağaçların baģka bir yere nakledilmesi veya diğer ürünlerin üretimi için iyileģtirme faaliyetlerinin gerçekleģtirilmesi gibi etkileri azaltmaya yönelik çözümler üzerinde

68 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler kullanıcıları ile istiģare doğrultusunda en kısa sürede onarılacaktır; Sulama kanallarına planlanmamıģ bir Ģekilde verilebilecek herhangi bir hasar bir plan doğrultusunda yönetilecek; bu plan yöre halkıyla en kısa sürede iletiģime geçilmesi ve hasar onarılıncaya dek kanal kullanıcılarının istekleri doğrultusunda her türlü faaliyetin gerçekleģtirilmesi gibi gereklilikleri içerecektir; Proje faaliyetlerinden etkilenecek mevcut sulama kuyuları etkilerin değerlendirilebilmesi için haritada iģaretlenecek; kuyuların kapatılmasının veya eriģimin sınırlandırılmasının kaçınılmaz olması halinde, kuyu kullanıcılarıyla uygun alternatif çözümler geliģtirilecektir; Proje faaliyetleri için gereken kullanma suyunun çiftçilik faaliyetleri için kullanılan su kaynakları üzerinde olumsuz bir etki yaratmaması için özel çalıģmalar gerçekleģtirilecek; etkilerin kaçınılmaz olması halinde, alternatif çözümler geliģtirmek üzere yerel yetkililer ve su kullanıcılarının fikri alınacaktır; Önceki tarım faaliyetlerinin devam etmesinin sağlanabilmesi için, proje faaliyetleri için geçici olarak kullanılan arazilerin tamamı eski haline getirilecektir; Yollar sulanarak toz emisyonu mümkün olduğu ölçüde azaltılacaktır Projede çalıģmak amacıyla çiftçilik faaliyetlerinin bırakılmaması için, iģ fırsatlarının geçici niteliği çalıģanlara vurgulanacaktır; ĠnĢaat öncesindeki toplantılarda ve paydaģ katılım faaliyetlerinde trafik üzerindeki proje faaliyetlerine bağlı etkiler ve planlanan etki azaltıcı önlemler hakkında yerel yetkililere ve halka bilgi verilecektir; ĠnĢaat öncesindeki toplantılarda ve paydaģ katılım faaliyetlerinde çiftçiliğe dayalı geçim kaynakları üzerindeki proje faaliyetlerine bağlı etkiler ve planlanan etki azaltıcı önlemler hakkında yerel yetkililere ve halka bilgi verilecek ve fikirleri alınacaktır Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla ġikâyet Mekanizması kurulacaktır; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların anlaģılması gerekecektir. Etkilenebilecek Alanlar: Yüksek değerli tarımsal üretim yapılan alanlar Bölge dıģında hat boyunca mevcuttur. Pirinç Tarlaları ĠnĢaat aģamasında EPC Yüklenicisi tarafından projeden etkilenecek pirinç tarlaları tespit edilecektir. Pirinç yetiģtirilmesinde kullanılan tekniklerden dolayı (tarlaların suyla kaplanması), hasarın ve etkilerin en aza indirilmesi için uygun teknik çözümlerin bulunması gerekecektir. ĠnĢaat faaliyetlerinden etkilenecek pirinç tarlalarının tespit edilmesinin ardından, arazi sahipleri, kullanıcıları ve yerel kooperatiflerle, ağaçların baģka bir yere nakledilmesi veya diğer ürünlerin üretimi için iyileģtirme faaliyetlerinin gerçekleģtirilmesi gibi etkileri azaltmaya yönelik çözümler üzerinde anlaģılması gerekecektir. Etkilenebilecek Alanlar: Pirinç genel olarak batı bölgelerinde, Gönen, Manyas, Biga, Gelibolu, KeĢan, Hayrabolu, Malkara ve Babaeski ilçelerinde yetiģtirilmekte, bu nedenle çalıģmaların bu bölgelerde yoğunlaģması gerekir

69 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim Prosedürü ile belirlenecektir. Hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler Geçici ve kalıcı olarak projeden etkilenecek taģınmaz malların kamulaģtırılması ve istimlak süreçlerinin Ģeffaf ve adil bir Ģekilde yürütülmesi için Yeniden YerleĢim Eylem Planı hazırlanmıģtır. YYEP nda yer alan maddeler bu bölümde sunulmamıģtır. Ancak aģağıda bahsedilen etki azaltıcı önlemler inģaat aģaması boyunca uygulanacaktır. Proje faaliyetlerine yönelik müdahalelerin asgari düzeye indirilmesinin sağlanması amacıyla inģaat öncesi çalıģmalar sırasında yaylacılık amacıyla kullanılan yollar belirlenecektir. Müdahalelerin kaçınılmaz olması halinde yöre halkıyla uygun alternatif çözümler geliģtirilecektir; Proje faaliyetlerinden etkilenecek mevcut sulama Ģebekeleri haritada iģaretlenecek ve muhtemel müdahaleleri azaltmak için uygun teknik çözümler uygulamaya konulacak; müdahalelerin kaçınılmaz olması halinde, sulama suyu kullanıcılarıyla uygun alternatif çözümler geliģtirilecektir; Sulama kanallarına verilebilecek herhangi bir hasar, kanal kullanıcılarıyla istiģare doğrultusunda en kısa sürede onarılacaktır; Sulama kanallarına planlanmamıģ bir Ģekilde verilebilecek herhangi bir hasar bir plan doğrultusunda yönetilecek; bu plan, yöre halkıyla en kısa sürede iletiģime geçilmesi ve hasar onarılıncaya dek kanal kullanıcılarının istekleri doğrultusunda gereken her türlü faaliyetin gerçekleģtirilmesi gibi gereklilikleri içerecektir Proje faaliyetlerinden etkilenecek mevcut sulama kuyuları etkilerin değerlendirilebilmesi için haritada iģaretlenecek; kuyuların kapatılmasının veya eriģimin sınırlandırılmasının kaçınılmaz olması halinde, kuyu kullanıcılarıyla uygun alternatif çözümler geliģtirilecektir. Hayvanların yaralanma risklerinin azaltılabilmesi için proje alanlarındaki bütün hendekler hayvanlara dayanıklı çitler ve uygun sinyallerle çevrelenecektir; Mevcut otlatma faaliyetlerinin devam etmesinin sağlanabilmesi için, proje faaliyetleri için geçici olarak kullanılan arazilerin tamamı eski haline getirilecektir; Projede çalıģmak amacıyla çiftçilik faaliyetlerinin bırakılmaması için, iģ fırsatlarının geçici niteliği çalıģanlara vurgulanacaktır; ĠnĢaat öncesindeki toplantılarda ve paydaģ katılım faaliyetlerinde hayvancılık üzerindeki proje faaliyetlerine bağlı etkiler ve planlanan etki azaltıcı önlemler hakkında yerel yetkililere ve halka bilgi verilecektir; Arıcılık EPC Yüklenicisi tarafından arıcılık faaliyetlerinin nerelerde gerçekleģtirildiğinin tespit edilebilmesi ve bu faaliyetlerin ekonomik öneminin değerlendirilebilmesi için ek çalıģmalar yapılacaktır. Bunun ardından EPC Yüklenicisinin (özellikle seyyar arıcılık için) üretici ve arıcılık birlikleriyle iletiģime geçerek ek çözümler (inģaat sırasında arı kovanlarının taģınabileceği alanların bulunması, inģaat faaliyetlerinin arıların kıģ uykusu dönemine göre planlanması, belli bölgelerdeki toz emisyonunun azaltılması ve iyileģtirme önlemlerinin tespit edilmesi gibi) üzerinde anlaģma sağlaması gerekecektir. Dahil edilebilir. Etkilenebilecek Alanlar: Toplanan mevcut durum verilerine göre, sabit arıcılık faaliyetleri Ardahan, Bayburt (Bölge ), Yozgat, KırĢehir (Bölge 2), Bilecik, Kütahya ve Balıkesir (Bölge 3) illerinde; seyyar arıcılık ise Bölge ve Bölge 2'de gerçekleģtirilmektedir. Yaylacılık için kullanılan güzergâhlar EPC Yüklenicisi tarafından, özellikle hayvancılıktan geçim sağlayan toplulukların hayvan yaylacılığında kullandığı güzergâhların tespit edilmesine yönelik çalıģmalar gerçekleģtirilecektir. Alanların tespit edilmesinin ardından, EPC Yüklenicisi etkilerin azaltılabilmesine yönelik çözümler (alternatif yaylacılık güzergâhların bulunması veya inģaat faaliyetlerinin yaylacılığın gerçekleģtirildiği zamanlardan (genellikle yaz mevsiminin baģı ve sonu) kaçınılacak Ģekilde planlanması gibi) üzerinde anlaģmak üzere yerel halkla iletiģime geçecektir.. Etkilenebilecek Alanlar: Etki analizine göre, yaylacılık Ardahan, Kars, GümüĢhane, Erzincan, Erzurum (Bölge ), Sivas (Bölge 2), Kütahya ve Bursa (Bölge 3) illerinde daha önemlidir

70 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla ġikâyet Mekanizması kurulacaktır; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim belirlenecektir; İşletme Aşamasındaki Etkiler Çiftçiliğe Dayanan Geçim Kaynakları Proje analizine göre, iģletme aģamasında çiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Toz ve partikül emisyonu Bitkisel toprak kalitesi veya miktarının azalması Kullanım suyu ihtiyacı Atık su deģarjı Yeni yapı ve altyapıların inģa edilmesi Arazi kullanımındaki değiģiklikler ĠĢletme aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠĢletme aģamasında çiftçilik faaliyetleri üzerindeki etkiler projenin kalıcı tesislerinin olduğu yerlerde uzun soluklu olacaktır. Projeden geçici olarak etkilenen yerler iģletme döneminde bazı kısıtlamalarla tarımsal faaliyetlere izin verilecek Ģekilde eski hallerine döndürülecektir. Gerekli önlemlerin zamanında iyi uygulanmaması halinde, sulama kanalları ve kuyuların tahribatı, üst toprak kalitesinde bozulma ve araziye ulaģım sıkıntısı iģletme döneminde de devam edebilir. Geçim kaynaklarında da iģletme döneminde etkiler görülebilir. Yeni binaların yapımı, arazi değerlerinin düģmesi, üst toprağın kullanımında sınırlamalar nedeniyle geçim kaynakları iģletme döneminde de etkilenebilir. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, iģletme aģamasında çiftçiliğe bağlı geçim kaynakları üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir

71 Tablo İşletme Aşamasında Çiftçiliğe Dayanan Geçim Kaynakları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyeleri İ D O Y Ardahan 6 8 Kars 5 2 Erzurum 40 3 Bölge Erzincan 2 Bayburt 3 GümüĢhane 3 Giresun 2 Sivas 43 4 Yozgat 3 Bölge 2 KırĢehir 8 Kırıkkale 0 Ankara 20 EskiĢehir 38 3 Bilecik 4 Kütahya 2 Bölge 3 Bursa 3 3 Balıkesir 24 2 Çanakkale 4 2 Bölge 4 Edirne 7 Tekirdağ 4 Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi yerleģimlerin etkilenme düzeyi iģletme düzeyinde ihmal edilebilir düzeydedir. Çok az yerleģimin düģük seviyede etkileneceği beklenmekte olup, hiçbir yerleģimde orta ve yüksek düzeyde etki beklenmemektedir. Hayvancılığa Dayanan Geçim Kaynakları Proje analizine göre, iģletme aģamasında hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Toz ve partikül emisyonu Bitkisel toprak kalitesi veya miktarının azalması

72 Yeni yapı ve altyapıların inģa edilmesi Arazi kullanımındaki değiģiklik Trafik artıģı ĠĢletme aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠĢletme aģamasında hayvancılık faaliyetleri üzerindeki etkiler projenin kalıcı tesislerinin olduğu yerlerde uzun soluklu olacaktır. Projeden geçici olarak etkilenen yerler eski haline getirileceğinden otlatma faaliyetlerine devam edilebilecektir. Bu nedenle bu aģamada bir etki oluģmayacaktır. Gerekli önlemlerin zamanında iyi uygulanmaması halinde, sulama kanalları ve kuyuların tahribatı, üst toprak kalitesinde bozulma ve araziye ulaģım sıkıntısı iģletme döneminde de devam edebilir. Geçim kaynaklarında da iģletme döneminde etkiler görülebilir. Yeni binaların yapımı, arazi değerlerinin düģmesi, üst toprağın kullanımında sınırlamalar nedeniyle geçim kaynakları iģletme döneminde de etkilenebilir. Toz emisyonu ve trafikte artıģ iģletme aģamasında sınırlı olacağından hayvancılık faaliyetleri üzerinde ciddi bir etki oluģması beklenmemektedir. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, iģletme aģamasında hayvancılığa bağlı geçim kaynakları üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İşletme Aşamasında Hayvancılığa Dayanan Geçim Kaynakları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyeleri İ D O Y Ardahan 3 Kars 5 2 Erzurum 38 5 Bölge Erzincan 2 Bayburt 2 GümüĢhane 2 Giresun 2 Bölge 2 Sivas 4 6 Yozgat

73 Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyeleri İ D O Y KırĢehir 8 Kırıkkale 0 Ankara 8 2 EskiĢehir 35 6 Bilecik 4 Kütahya 2 Bölge 3 Bursa 3 3 Balıkesir 2 5 Çanakkale 3 3 Bölge 4 Edirne 6 2 Tekirdağ 4 Yukarıdaki tabloya göre iģletme aģamasının etkileri yerleģimlerde ihmal edilebilir ve düģük seviyededir. AraĢtırma kapsamındaki hiçbir yerleģimde yüksek veya orta düzeyde etki beklenmemektedir. Bulgular ve Öneriler ĠĢletme aģamasında geçim kaynakları üzerinde etkiler daha çok YÜT ler nedeniyle arazi kullanımında oluģan değiģiklik ve inģaat döneminde geri döndürülemeyen etkilerin sürmesi Ģeklinde oluģacaktır. Eski haline getirilse de arazi kullanımında sınırlamalar içereceğinden iģletme döneminde tarımsal faaliyetler için etkiler olabilecektir. Ancak sınırlamaların süresi ve içeriği henüz bilinemediğinden detaylı tahminler yapmak Ģu aģamada mümkün değildir. ĠĢletme aģamasında geçim kaynakları ve arazi edinimine bağlı gelir kaybı konusunda beklenen etkiler ile bu etkiler için geliģtirilen etki azaltıcı önlemler aģağıdaki tabloda sunulmaktadır. Özel etki azaltıcı önlem gerekmesi beklenmemektedir. Tablo İşletme Aşamasında Geçim Kaynakları ve Arazi Edinimine Bağlı Gelir Kayıpları Konusundaki Etkilere İlişkin Etki Azaltıcı Önlemler Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Çiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler AĢağıdaki etki azaltıcı önlemler iģletme aģaması boyunca uygulanacaktır: Arazi edinim faaliyetleri YYEP çerçevesinde yürütülecektir. ĠnĢaat faaliyetlerinin tamamlanmasının ve proje faaliyetleri için geçici olarak kullanılan arazilerin eski haline getirilmesinin ardından, arazilerin sahibi olan TANAP, önceki arazi sahip ve kullanıcılarına, ürün ekiminde belli kısıtlamalarla birlikte, çiftçilik faaliyetlerine devam etme imkânı ĠĢletme aģamasında özel etki azaltıcı önlem gerekmesi beklenmemektedir

74 tanıyacaktır Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla ġikâyet Mekanizması iģletmeye aģamasında da devam edecektir; PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletme aģaması boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim Prosedürü ile belirlenecektir; Hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler AĢağıdaki etki azaltıcı önlemler iģletme aģaması boyunca uygulanacaktır: Arazi edinim faaliyetleri YYEP çerçevesinde yürütülecektir. ĠnĢaat faaliyetlerinin tamamlanmasının ve proje faaliyetleri için geçici olarak kullanılan arazilerin eski haline getirilmesinin ardından, arazilerin sahibi olan TANAP, önceki arazi sahip ve kullanıcılarına otlatma faaliyetlerine devam etme imkânı tanıyacaktır Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla ġikâyet Mekanizması iģletmeye aģamasında da devam edecektir; PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletme aģaması boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir; PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletmeye kapatma aģaması boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim Prosedürü belirlenecektir ĠĢletme aģamasında özel etki azaltıcı önlem gerekmesi beklenmemektedir İşletmeye Kapatma Aşamasındaki Etkiler Çiftçiliğe Dayanan Geçim Kaynakları Proje analizine göre, iģletmeye kapatma aģamasında çiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Toz ve partikül emisyonu Bitkisel toprak kalitesi veya miktarının azalması Kullanım suyu ihtiyacı Atık su deģarjı Yeni yapı ve altyapıların ortadan kaldırılması Arazi kullanımındaki değiģiklikler

75 ĠĢletmeye kapatma aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠĢletmeye kapatma aģamasında tesislerin söküm iģlemleri için küçük kamplar kurulması arazi kullanımında geçici değiģikliklere neden olabileceğinden etkiler oluģabilir. Bazı iģletmeye kapatma faaliyetleri geçici su kullanımı doğurabileceğinden sulama kanallarında etkilere sebebiyet verebilir. Yıkım faaliyetleri toz oluģturacağından tarımsal faaliyetler üzerinde etki yaratabilir. Yukarıda anlatıldığı gibi iģletmeye kapatma faaliyetlerinin süresi kısa olacağından (< yıl) etkiler düģük olacaktır. Alanlar rehabilite edildikten sonra etkilerin olumlu olması beklenmektedir çünkü araziler tarımsal faaliyetleri uygulanmasına olanak verecek Ģekilde proje öncesindeki koģullarına kavuģacaklardır. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, iģletmeye kapatma aģamasında çiftçiliğe bağlı geçim kaynakları üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İşletmeye Kapatma Aşamasında Çiftçiliğe Dayanan Geçim Kaynakları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyeleri İ D O Y Ardahan 6 8 Kars 6 Erzurum 40 3 Bölge Erzincan 2 Bayburt 3 GümüĢhane 2 Giresun 2 Sivas 46 Yozgat 3 Bölge 2 KırĢehir 8 Kırıkkale 0 Ankara 20 EskiĢehir

76 Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyeleri İ D O Y Bilecik 4 Kütahya 2 Bölge 3 Bursa 28 6 Balıkesir 24 2 Çanakkale 4 2 Bölge 4 Edirne 8 Tekirdağ 4 Yukarıdaki tabloya göre birçok yerleģimde etkiler ihmal edilebilir düzeydedir. Sınırlı sayıda da düģük seviyede etkilenecek yerleģim mevcuttur. Projenin bu aģamasında yüksek veya orta seviyede etkilenecek bir yerleģim olması beklenmemektedir. Hayvancılığa Dayanan Geçim Kaynakları Proje analizine göre, iģletmeye kapatma aģamasında hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Toz ve partikül emisyonu Bitkisel toprak kalitesi veya miktarının azalması Yeni yapı ve altyapıların ortadan kaldırılması Arazi kullanımındaki değiģiklik Trafik artıģı Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠĢletmeye kapatma aģamasında tesislerin söküm iģlemleri için küçük kamplar kurulması arazi kullanımında geçici değiģikliklere neden olabileceğinden, çiftçilik için olduğu gibi, hayvancılığa iliģkin etkiler de oluģabilir. Bazı faaliyetler su kullanımı gerektirebileceğinden sulama kanalları etkilenebilir. Yıkım faaliyetlerinin oluģturacağı toz ve gürültü hayvancılık faaliyetleri üzerinde etki yaratabilir. Trafik artıģı, iģletmeye kapatılacak tesislerin civarındaki yaylacılığı engelleyebilir ve hayvanların geçirildiği güzergâhlarda riskleri oluģabilir. Yukarıda anlatıldığı gibi iģletmeye kapatma faaliyetlerinin süresi kısa olacağından (< yıl) etkiler düģük olacaktır. Alanlar rehabilite edildikten sonra etkilerin olumlu olması beklenmektedir, çünkü araziler otlatma faaliyetlerine olanak verecek Ģekilde proje öncesindeki koģullarına kavuģacaklardır

77 Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, iģletmeye kapatma aģamasında hayvancılığa bağlı geçim kaynakları üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İşletmeye Kapatma Aşamasında Hayvancılığa Dayanan Geçim Kaynakları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyeleri İ D O Y Ardahan Kars 0 7 Erzurum Bölge Erzincan 2 Bayburt 2 GümüĢhane 7 5 Giresun 2 Sivas 39 7 Yozgat 20 Bölge 2 KırĢehir 4 4 Kırıkkale 9 Ankara 4 6 EskiĢehir 3 0 Bilecik 4 Kütahya 2 Bölge 3 Bursa 26 8 Balıkesir 6 9 Çanakkale 3 3 Bölge 4 Edirne 5 3 Tekirdağ 3 Yukarıdaki tabloya göre iģletmeye kapatma aģamasında birçok yerleģimde etkilerin ihmal edilebilir veya düģük seviyede olması beklenmektedir. BeĢ ilin yerleģimlerinde orta seviyede etki muhtemel olup, bu illerin üçü Bölge de bulunmaktadır

78 Bulgular ve Öneriler Geçim kaynakları üzerindeki etkiler iģletmeye kapatma aģamasında olumlu ve olumsuz olarak karıģık görülebilir. Olumlu etki arazilerin proje öncesindeki koģullarına kavuģması ile arazi kullanımlarının geniģlemesi ile yaģanabilir. Olumsuz etkiler ise arazi kullanımındaki geçici değiģiklikler, toz emisyonu, kullanım suyu ihtiyacı, trafik artıģı gibi faktörlere bağlı olarak çiftçilik ve hayvancılık faaliyetlerine oluģabilecek müdahalelerdir. ĠĢletmeye kapatma aģamasında geçim kaynakları ve arazi edinimine bağlı gelir kaybı konusunda beklenen etkiler ile bu etkiler için geliģtirilen genel etki azaltıcı önlemler aģağıdaki tabloda sunulmaktadır. Özel etki azaltıcı önlem gerekmesi beklenmemektedir. Tablo İşletmeye Kapatma Aşamasında Geçim Kaynakları ve Arazi Edinimine Bağlı Gelir Kayıpları Konusundaki Etkilere Ilişkin Etki Azaltıcı Önlemler Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Çiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler Hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler AĢağıdaki etki azaltıcı önlemler iģletmeye kapatma aģaması boyunca uygulanacaktır: Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla ġikâyet Mekanizması iģletmeye kapatma aģamasında da devam edecektir; PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletmeye kapatma aģaması boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim Prosedürü ile belirlenecektir; AĢağıdaki etki azaltıcı önlemler iģletmeye kapatma aģaması boyunca uygulanacaktır: Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla ġikâyet Mekanizması iģletmeye aģamasında da devam edecektir; PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletmeye kapatma aģaması boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim Prosedürü belirlenecektir ĠĢletmeye kapatma aģamasında özel etki azaltıcı önlem gerekmesi beklenmemektedir. ĠĢletmeye kapatma aģamasında özel etki azaltıcı önlem gerekmesi beklenmemektedir Halk Sağlığı, Eğitim, Emniyet ve Güvenlik Giriş Proje, EA içerisinde bulunan toplulukların sağlık, eğitim, emniyet ve güvenliği üzerinde birtakım etkilere sahip olacaktır. Bunlar, geçici rahatsızlıklardan günlük faaliyetler üzerindeki daha ciddi etkilere kadar uzanabilecek, Proje ilerleyiģinin yanısıra TANAP ve yöre halkı arasındaki iliģkiyi etkileyebilecektir

79 Bu kısımda, her ne kadar küçük ölçekli olsalar da, çok sayıda hane ve topluluk için önemli sayılabilecek etkiler incelenmektedir Söz konusu etkilerin çoğu, yüksek nüfus yoğunluğunun olduğu veya belli alıcıların (örneğin, okul ve sağlık kurumları) bulunduğu bölgelerde gerçekleģtirilen proje faaliyetlerinden kaynaklanacaktır. TANAP, halk sağlığı ve emniyeti üzerindeki etkilerin en aza indirgenmesini amaçlamaktadır. Bu nedenle, uluslararası standartlar doğrultusunda güvenlik, emniyet ve sağlık konularını ele alan kurumsal politikalar belirlenecektir. Buna ek olarak, yöredeki geçici süreli kalabalık iģgücü, böyle bir dıģsal değiģikliğe kolay adapte olamayabilecek topluluklar için önemli bir etki yaratacaktır. Bu durumda, çalıģanlarla yöre halkı arasındaki anlaģmazlıkların en aza indirgenmesi için bir dizi özel etki azaltıcı önlemin hayata geçirilmesi gerekecektir. Halkın sağlık, eğitim, emniyet ve güvenliğiyle ilgili etki ve riskler, aģağıda yer alan değerlendirme unsurları aracılığıyla ölçülmüģtür: Yerel sağlık hizmetleri ve kurumları üzerindeki etkiler Halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki etkiler Yerel eğitim hizmetleri üzerindeki etkiler Ġhtilaf ve anlaģmazlığın artması Günlük faaliyetlerin aksaması Halkın sağlık, eğitim, emniyet ve güvenliği üzerindeki etkilerin değerlendirmesinde, Sosyal Mevcut Durum Raporu nun aģağıda yer alan bölümlerindeki verilerden faydalanılmıģtır (Bkz. Bölüm ve Ek 2.4): Sağlık durumu ve hizmetleri Eğitim durumu ve hizmetleri Toplumsal sorunlar Toplumsal sermaye Doğal afetlerin yönetimi Toplumsal gerginlik ve anlaģmazlıklar Buna ek olarak, Sosyal Mevcut Durum Raporu nun aģağıda belirtilen diğer bölümleri de değerlendirme sürecine katkı sağlamıģtır (Bkz. Bölüm ve Ek 2.4): YerleĢim profili Demografik profil Ġdari yapı ve yönetim Bileşenin Duyarlılığı Sağlık, eğitim, emniyet ve güvenlik üzerindeki etkilerin duyarlılığı, toplulukların refahını etkileyebilecek elemanların geniģ bir aralıkta olduğu düģünülerek, yerleģim düzeyinde tespit edilmiģtir. Az geliģmiģ tarım uygulamalarına sahip ve geçimleri daha çok tarım ve hayvancılığa bağımlı olan yerel toplulukların dıģ değiģikliklere dayanıklılığı azdır ve bu nedenle Proje nedeniyle oluģan aksamalar daha güçlü etkiler yaratabilir. Duyarlılık, mevcut durum bilgilerinden elde edilen önemli parametrelerin tanımlanması yoluyla belirlenmiģ olup; parametrelerin fazlalığı, belirli bir değerlendirme unsuruna karģı o yerleģimin daha yüksek bir duyarlılığa sahip olduğunu göstermektedir. Boru hattı koridorundaki yerleģimlerde yerel sağlık hizmeti ve kurumları üzerindeki etkilere iliģkin duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: 8.3-7

80 Ġldeki yaģlı nüfusunun %2'den fazla olması Hanelerin %6'sından fazlasının bakıma ihtiyaç duyan aile fertlerine sahip olduğu yerleģimler Ġldeki ortalama yaģam süresinin 77 den az olması Nüfusun %20'sinden fazlasının sağlık sistemini yetersiz ya da çok yetersiz olarak bildirdiği yerleģimler Hanelerin %30'undan fazlasında en az bir engelli aile ferdinin bulunduğu yerleģimler YerleĢimde bir sağlık tesisi bulunması AĢağıda yer alan tablo, yerel sağlık hizmeti ve kurumları üzerindeki etkilere iliģkin duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir: Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Yerel Sağlık Hizmeti ve Kurumları Üzerindeki Etkiler (Boru Hattı Koridoru) Değerlendirme Unsuru Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek Yerel sağlık hizmeti ve kurumları üzerindeki etkiler 0 parametre Köyde sağlık tesisi bulunması + parametre Köyde sağlık tesisi bulunması + 2 ve üstü parametre Kompresör istasyonları ve EskiĢehir ÇıkıĢ Ġstasyonu Bağlantı Hattı civarındaki yerleģimlerde yerel sağlık hizmeti ve kurumları üzerindeki etkilere iliģkin duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: Ġldeki ortalama yaģam süresinin 77 den az olması Ġldeki nüfus yoğunluğunun 80 kiģi/km 2 den fazla olması YerleĢimde bir sağlık tesisi bulunması AĢağıda yer alan tablo, yerel sağlık hizmetleri ve kurumları üzerindeki etkilere iliģkin duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir: Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Yerel Sağlık Hizmetleri Ve Kurumları Üzerindeki Etkiler (Kompresör İstasyonları ve Eskişehir Çıkış İstasyonu Bağlantı Hattı) Değerlendirme Unsuru Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek Yerel sağlık hizmetleri ve kurumları üzerindeki 0 parametre Köyde sağlık tesisi bulunması Köyde sağlık tesisi bulunması + parametre Boru hattı koridorundaki yerleģimlerde halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki etkilere iliģkin duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: Ġldeki ortalama yaģam süresinin 77 den az olması Ġldeki yaģlı nüfusunun %2'den fazla olması Ġldeki nüfus yoğunluğunun 80 kiģi/km 2 den fazla olması Hanelerin %6'sından fazlasının bakıma ihtiyaç duyan aile fertlerine sahip olduğu yerleģimler AĢağıda yer alan tablo, halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki etkilere iliģkin duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir:

81 Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Halk Sağlığı ve Güvenliği Üzerindeki Etkiler (Boru Hattı Koridoru) Değerlendirme Unsuru Halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki etkiler Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek 0- parametre 2 parametre 3 parametre Kompresör istasyonları ve EskiĢehir ÇıkıĢ Ġstasyonu Bağlantı Hattı civarındaki yerleģimlerde halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki etkilere iliģkin duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: Ġldeki ortalama yaģam süresinin 77 den az olması Ġldeki nüfus yoğunluğunun 80 kiģi/km 2 den fazla olması AĢağıda yer alan tablo, halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki etkilere iliģkin duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir: Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Halk Sağlığı ve Güvenliği Üzerindeki Etkiler (Kompresör İstasyonları ve Eskişehir Çıkış İstasyonu Bağlantı Hattı) Değerlendirme Unsuru Halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki etkiler Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek 0 parametre parametre 2 parametre Tüm EA daki yerleģimlerde yerel eğitim hizmetleri ve kurumları üzerindeki etkilere iliģkin duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: Ġlköğrenim oranının %97,9 dan düģük olması Gezici okullardan faydalanan yerleģim yerleri Okula gitmeyen çocukların bulunması Ġldeki okuryazarlık oranının %92'den az olması AĢağıda yer alan tablo, yerel eğitim hizmetleri ve kurumları üzerindeki etkilere iliģkin duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir: Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Yerel Eğitim Hizmetleri ve Kurumları Üzerindeki Etkiler Değerlendirme Unsuru Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek Yerel eğitim hizmetleri ve kurumları üzerindeki etkiler parametre 2 ve üstü parametre TaĢımalı eğitimden faydalanma durumu Boru hattı koridorundaki yerleģimlerde ihtilaf ve anlaģmazlıkların artması konusundaki duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: Bir ihtilaf veya anlaģmazlık geçmiģinin bulunması Farklı etnik/dini grupların varlığı Ġldeki suçlu oranının %0.20'den fazla olması

82 Hanelerin %80'inden fazlasının sosyo-ekonomik geliģmiģlik endeksine göre D ve E kategorisinde bulunması Projeye %40'tan az oranda bir desteğin bulunması YerleĢimde herhangi bir derneğin bulunmaması AĢağıda yer alan tablo, ihtilaf ve anlaģmazlıkların artmasına iliģkin duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir: Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi İhtilaf ve Anlaşmazlıkların Artması (Boru Hattı Koridoru) Değerlendirme Unsuru Ġhtilaf ve anlaģmazlıkların artması Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek 0- parametre 2 parametre 3 ve üstü parametre Kompresör istasyonları ve EskiĢehir ÇıkıĢ Ġstasyonu Bağlantı Hattı civarındaki yerleģimlerde ihtilaf ve anlaģmazlıkların artması konusundaki duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: Bir gerginlik veya anlaģmazlık geçmiģinin bulunması Ġldeki suçlu oranının %0.20'den fazla olması Projeye %40'tan az oranda bir desteğin bulunması YerleĢimde herhangi bir derneğin bulunmaması AĢağıda yer alan tablo, ihtilaf ve anlaģmazlıkların artmasına iliģkin duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir: Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- İhtilaf ve Anlaşmazlıkların Artması (Kompresör İstasyonları Ve Eskişehir Çıkış İstasyonu Bağlantı Hattı) Değerlendirme Unsuru Ġhtilaf ve anlaģmazlıkların artması Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek 0 parametre parametre 2 ve üstü parametre Boru hattı koridorundaki yerleģimlerde günlük faaliyetlerin aksaması konusundaki duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: Dul kadın hane reisli hane oranının %20'den fazla olması Kadın oranının %52'den fazla olması Hiçbir derneğin bulunmadığı yerleģimler Hanelerin %80'inden fazlasının sosyo-ekonomik geliģmiģlik endeksine göre D ve E kategorisinde bulunması YerleĢimin daha önce bir boru hattı projesi deneyimi olmaması AĢağıda yer alan tablo, günlük faaliyetlerin aksaması konusundaki duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir:

83 Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi Günlük Faaliyetlerin Aksaması (Boru Hattı Koridoru) Değerlendirme Unsuru Günlük faaliyetlerin aksaması Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek 0- parametre 2 parametre 3 ve üstü parametre Kompresör istasyonları ve EskiĢehir ÇıkıĢ Ġstasyonu Bağlantı Hattı civarındaki yerleģimlerde günlük faaliyetlerin aksaması konusundaki etkilere iliģkin duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır Dul kadın hane reisli hane oranının %20'den fazla olması Kadın oranının %52'den fazla olması Hiçbir derneğin bulunmadığı yerleģimler YerleĢimin daha önce bir boru hattı projesi deneyimi olmaması AĢağıda yer alan tablo, günlük faaliyetlerin aksaması konusundaki duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir Tablo Duyarlılık Seviyesi- Günlük Faaliyetlerin Aksaması (Kompresör İstasyonları ve Eskişehir Çıkış İstasyonu Bağlantı Hattı) Değerlendirme Unsuru Günlük faaliyetlerin aksaması Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek 0 parametre parametre 2 ve üstü parametre Mevcut durum verilerinin detayları Bölüm 7'de sunulmuģ olup, duyarlılık analizi sonuçları aģağıdaki Ģekillerde verilmektedir. Her duyarlılık parametresi için il bazında örneklenen ve yüksek, orta ve düģük duyarlılığa sahip yerleģim sayıları verilmiģtir. Ġller doğudan batıya, gaz akıģ yönünü takip eden Ģekilde sıralanmıģtır

84 Bölge 4 Bölge 3 Bölge 2 Bölge TANAP DOĞALGAZ ĠLETĠM A.ġ. Ardahan 3 20 Kars 2 4 Erzurum Erzincan Bayburt 2 GümüĢhane 3 Giresun 0 Sivas Yozgat KırĢehir Kırıkkale Yüksek Orta DüĢük Ankara 9 EskiĢehir Bilecik 3 Kütahya 6 6 Bursa Balıkesir Çanakkale 8 7 Tekirdağ Edirne Şekil Saha Çalışması Kapsamındaki Yerleşimlerin Yerel Sağlık Hizmet ve Kurumları Üzerindeki Etkilere Karşı Duyarlılık Seviyesi

85 Bölge 4 Bölge 3 Bölge 2 Bölge TANAP DOĞALGAZ ĠLETĠM A.ġ. Ardahan 5 9 Kars 3 4 Erzurum Erzincan 4 7 Bayburt 2 GümüĢhane 3 0 Giresun Sivas 5 32 Yozgat 0 2 KırĢehir Kırıkkale Yüksek Orta DüĢük Ankara EskiĢehir 7 24 Bilecik 2 2 Kütahya Bursa Balıkesir 6 9 Çanakkale Tekirdağ Edirne 3 5 Şekil Saha Çalışması Kapsamındaki Yerleşimlerin Halk Sağlığı ve Güvenliği Üzerindeki Etkilere Karşı Duyarlılık Seviyesi

86 Bölge 4 Bölge 3 Bölge 2 Bölge TANAP DOĞALGAZ ĠLETĠM A.ġ. Ardahan 4 0 Kars 6 0 Erzurum Erzincan 2 8 Bayburt 3 GümüĢhane Giresun Sivas 4 32 Yozgat KırĢehir Kırıkkale Yüksek Orta DüĢük Ankara 8 2 EskiĢehir 20 2 Bilecik 2 2 Kütahya 4 9 Bursa 9 5 Balıkesir 0 6 Çanakkale 6 0 Tekirdağ 6 8 Edirne 4 4 Şekil Saha Çalışması Kapsamındaki Yerleşimlerin Yerel Eğitim Hizmet ve Kurumları Üzerindeki Etkilere Karşı Duyarlılık Seviyesi

87 Bölge 4 Bölge 3 Bölge 2 Bölge TANAP DOĞALGAZ ĠLETĠM A.ġ. Ardahan 7 7 Kars Erzurum Erzincan Bayburt GümüĢhane Giresun 2 Sivas 5 3 Yozgat KırĢehir Kırıkkale 7 8 Yüksek Orta DüĢük Ankara 4 5 EskiĢehir 3 27 Bilecik 2 2 Kütahya 5 8 Bursa Balıkesir 0 5 Çanakkale Tekirdağ 2 2 Edirne 4 3 Şekil Saha Çalışması Kapsamındaki Yerleşimlerin İhtilaf ve Anlaşmazlıklara İlişkin Duyarlılık Seviyesi

88 Bölge 4 Bölge 3 Bölge 2 Bölge TANAP DOĞALGAZ ĠLETĠM A.ġ. Ardahan 5 8 Kars 2 4 Erzurum Erzincan Bayburt 2 0 GümüĢhane Giresun Sivas 2 5 Yozgat KırĢehir Kırıkkale Yüksek Orta DüĢük Ankara EskiĢehir Bilecik 2 Kütahya Bursa Balıkesir Çanakkale 5 Tekirdağ 4 0 Edirne 2 6 Şekil Saha Çalışması Kapsamındaki Yerleşimlerin Günlük Faaliyetlerin Aksamasına İlişkin Duyarlılık Seviyesi

89 Halk Sağlığı, Eğitim, Emniyet ve Güvenlik Duyarlılık Analizi Yerel sağlık hizmetleri ve kurumları ile ilgili olarak, yerleģimlerin çoğu düģük düzeyde duyarlılığa sahiptir. Yüksek düzeyde duyarlılık gösteren yerleģimler, genellikle, tüm boru hattı güzergâhı boyunca dağılmaktadır; en çok etkilenen yerleģim yerlerinin bulunduğu iller Erzurum, Yozgat, Kütahya ve Çanakkale dir. Yüksek düzeyde duyarlı yerleģimlerin dağılımında, Bölge 3 ün batı bölümünde daha fazla mevcut gibi görünüyor olsa da, genel bir desen bulunamamıģtır. Halk sağlığı ve güvenlik ile ilgili olarak, yerleģimlerin çoğu düģük düzeyde duyarlılığa sahiptir. 0 ilin hiçbir yerleģiminde yüksek düzeyde duyarlılık bulunmazken, Bölge 3 ün batı bölümündeki iller ise en çok yüksek düzeyde duyarlılığın görüldüğü illerdir. Yerel eğitim hizmetleri ve kurumları ile ilgili olarak, yüksek duyarlılığa sahip yerleģimler, inģaat aģamasında bir sorun olabilecek, ulaģımla eğitime bağlı çok sayıda yerleģimin olması nedeniyle önemli bir sayıdadır. Yüksek düzeyde duyarlı yerleģimler, genelde boru hattı güzergâhı boyunca dağılmalarına rağmen Bölge 3 de daha fazladırlar. Ġhtilaf ve anlaģmazlıklarla ilgili olarak, yerleģimlerin çoğu düģük düzeyde duyarlılığa sahiptir. Ardahan, Kars, Erzurum ve Balıkesir illeri, çok miktarlarda yüksek düzeyde duyarlı yerleģimlere sahipken, Giresun, Bilecik ve Tekirdağ illerinde hiç yoktur. Genel anlamda, yüksek düzeyde duyarlı yerleģimler, esas olarak, Bölge illeri içinde bulunmaktadırlar. Günlük aktivitelerde aksamalar ve sıkıntılarla ilgili olarak, dört ilde hiç yüksek duyarlı yerleģim olmamasına rağmen, diğer değerlendirme unsurları ile kıyaslandığında, dört farklı düzeydeki duyarlılık dağılımı nispeten daha dengelidir. Erzurum, GümüĢhane, Sivas, Yozgat, Ankara ve EskiĢehir en fazla yüksek duyarlı yerleģime sahip illerdir. Bölge 4 illerinde ise hiç bulunmamaktadır. Hassas Gruplar Mevcut durum verilerine göre halk sağlığı, eğitim, güvenlik ve emniyet kapsamında aģağıdaki gruplar hassas olarak tespit edilmiģtir: Sağlık hizmetlerine büyük ölçüde bağımlı olan veya sağlık hizmetlerine daha az eriģimi olan yerleģimlerde yaģayan yaģlı ve hasta insanlar, Çocuklar ve özellikle eğitim hizmetlerine sınırlı eriģimi olan köylerdeki çocuklar Kadınlar ve özellikle hane reisliğini üstlenmiģ dul kadınlar Farklı etnik, dilsel ve dinsel gruplar İnşaat Aşamasındaki Etkiler Yerel Sağlık Hizmetleri ve Kurumları Üzerindeki Etkiler Projenin analizine göre inģaat aģamasında yerel sağlık hizmetleri ve kurumları üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel etkileri olması beklenmektedir: Yöreye iģçi göçü Trafik artıģı Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması 8.3-8

90 ĠnĢaat aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠnĢaat aģaması boyunca, Proje, sağlık hizmetleri ve kurumlar üzerinde farklı düzeylerde etkilere neden olabilir. Genel inģaat faaliyetleri ve yol ve trafik kesintileri, (Bkz. Bölüm 8.3.), ulaģım kısıtlamaları olan gruplar için (yaģlılar, kadınlar, engelliler, vb.) özellikle kritik durumlar yaratarak, temel sağlık hizmetlerine eriģimi azaltabilir veya sınırlayabilir. Bazı yerleģim birimlerinde sağlık kurumları mevcut değildir ve sağlık hizmetleri genellikle haftada bir veya iki haftada bir esasına göre yerleģimleri ziyaret eden doktorlara gitme Ģeklinde yürümektedir. Köylere eriģimde oluģacak aksamalar dolayısıyla doktorların yerleģimleri ziyaret etmeleri ve tıbbi görevleri yerine getirmeleri olasılığı üzerinde etkilere yol açabilir. Ayrıca bazı bölgelerde Proje sebebiyle doğrudan ve dolaylı olarak çalıģan iģçiler nedeniyle, nüfusun artması, mevcut sağlık sistemi üzerindeki baskının artmasına yol açabilir ki her zaman Projenin getirdiği değiģiklikler ile baģa çıkmak mümkün olmayabilir. Sağlık faaliyetlerindeki aksamaların, artan bekleme süreleri ve daha az verimli hizmet gibi bu tesislerin kullanıcıları üzerinde geniģ etkileri olabilir. Bu durumun daha çok, ek nüfusun çoğunun kalacağı kamp alanlarına yakın sağlık kurumları olan yerleģimlerde meydana gelme olasılığı daha yüksektir. Kamp alanlarının sağlık hizmetleri açısından kendi kendine yeterli olması planlanmıģtır, acil müdahale yapıları ile oluģturulacakları dikkate alındığında, sonuçta, yerel sağlık kliniklerini kullanma ihtiyaçlarının sınırlı olması beklenmektedir. AĢağıdaki alıntılar sağlık kurumları konusunda saha çalıģmaları sırasında dile getirilen görüģleri sunmaktadır: Ardahan, Armutveren: Sağlık ocağı, doktor yok burada. Gece hastalansak Posof a gitmek zorundayık. (Posof en yakın ilçe) (Köy Kadınlarıyla Odak Grup Görüşmesi). Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, inģaat aģamasında yerel sağlık hizmetleri ve kurumları üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir

91 Tablo İnşaat Aşamasında Yerel Sağlık Hizmetleri ve Kurumları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Ardahan 9 3 Kars 5 Erzurum Bölge Erzincan Bayburt 3 GümüĢhane 4 9 Giresun Sivas Yozgat Bölge 2 KırĢehir 2 5 Kırıkkale 9 Ankara 8 2 EskiĢehir 9 30 Bilecik 2 Kütahya Bölge 3 Bursa Balıkesir Çanakkale Bölge 4 Edirne 4 3 Tekirdağ 3 Yukarıdaki tabloda verilen verilere göre, yerleģimlerin çoğunda etkilerin ihmal edilebilir veya düģük olacağı beklenmektedir. BeĢ ilde hiçbir yerleģimde yüksek veya orta düzeyde etkiler beklenmemektedir. Yüksek düzeydeki etkilerin olduğu yerleģimlerin çoğu Bölge 3 de yer almaktadır. Halk Sağlığı ve Güvenliği Proje analizine göre inģaat aģamasında halk sağlığı ve güvenliği üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel etkileri olması beklenmektedir: Toz ve partikül emisyonu Gaz kirleticilerin emisyonu

92 Kullanım suyu ihtiyacı Ġçme suyu ihtiyacı Atık su deģarjı Gürültü emisyonu Yöreye iģçi göçü Trafik artıģı ĠnĢaat aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠnĢaat aģamasında Proje aktiviteleri, halk sağlığı ve güvenliği üzerinde hem doğrudan hem de dolaylı etkilere sebep olabilirler. Halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki doğrudan etkileri, hava kalitesinin azalmasına yol açan, toz ve kirletici emisyon olarak sayılabilir. Projeden kaynaklanan emisyonda, ulusal yönetmeliklere uyulacak ve sınırlı bir süre içinde meydana gelecektir, böylece halk sağlığı için risklerin minimize olmasını sağlanacaktır. Aynı Ģekilde, boru hattı testi gibi bazı faaliyetler, temiz su kullanımını gerektirecek ve atık su boģaltımına neden olacaktır. Bu durumda da, atıksu boģaltımlarında, ulusal yönetmeliklere uyulacaktır, böylece halk sağlığına olası risklerin minimize olması sağlanacaktır. Atık üretiminin, doğru Ģekilde çevrili alanda depolanacağından ve mevcut yönetmeliklere göre bertaraf edileceğinden, halk sağlığı üzerinde etkileri olmamalıdır. Son olarak Proje faaliyetleri nedeniyle artan trafik inģaat amaçlı kullanılan yolların trafik kazalarının artan risklere yol açabilir. Halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki dolaylı etkiler, projede belirli alanlarda doğrudan veya dolaylı olarak çalıģan çok sayıda insanın olması nedeniyledir. Bu durum, özellikle iģçiler ve yerel topluluklar arasındaki etkileģimin daha yaygın olduğu çevre yerleģimlerde, bulaģıcı hastalıkların yayılma riskinin artmasına yol açabilir. Bu durumun, sağlık profillerinin kötü ve sağlık kurumlarının daha az etkin olduğu yerleģim birimlerinde güçlü etkileri olabilir. Aynı Ģekilde, aģı olma oranlarının düģük olduğu toplumlarda, aģıyla önlenebilir hastalıkların yayılma durumunun ortaya çıkması daha olası olarak ortaya çıkabilir. ĠĢçilerin varlığı aynı zamanda, özellikle iģçiler ve yerel topluluklar arasındaki etkileģimin daha yaygın olduğu kamp alanlarına yakın yerleģim yerlerinde, bulaģıcı hastalıkların yayılmasında potansiyel bir artıģa yol açabilir. ĠĢçileri ve inģaat faaliyetlerini koruma ihtiyacı nedeniyle güvenlik meseleleri oluģabilir. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, inģaat aģamasında halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir

93 Tablo İnşaat Aşamasında Halk Sağlığı ve Güvenliği Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Ardahan Kars 0 7 Erzurum Bölge Erzincan 3 8 Bayburt 2 GümüĢhane 7 5 Giresun Sivas 26 2 Yozgat Bölge 2 KırĢehir 3 4 Kırıkkale 5 4 Ankara EskiĢehir 9 22 Bilecik 2 Kütahya Bölge 3 Bursa Balıkesir Çanakkale 4 0 Bölge 4 Edirne 2 6 Tekirdağ 3 Yukarıdaki tabloda verilen verilere göre, yerleģimlerin çoğunda etkilerin ihmal edilebilir veya düģük olacağı beklenmektedir. Sekiz ilde hiçbir yerleģimde yüksek veya orta düzeyde etkiler ortaya çıkmamıģtır. Yüksek düzeydeki etkilerin olduğu yerleģimler Ardahan, Erzurum, GümüĢhane, Ankara, Bursa ve Çanakkale illerinde yer almaktadır Yerel Eğitim Hizmet ve Kurumları Proje analizine göre inģaat aģamasında yerel eğitim hizmet ve kurumları üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel etkileri olması beklenmektedir: Trafik artıģı Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması

94 ĠnĢaat aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠnĢaat aģamasında, eğitim hizmetleri üzerindeki ana etkiler, okullara eriģimi engelleyebilecek olan yollar ve trafik için olası aksaklıklar (Bkz. Bölüm 8.3.) sebebiyle olabilir. Bu durumda etkiler, yerleģim içinde okulun bulunmadığı ve öğrencilerin bu nedenle okullara ulaģmak için toplu ulaģıma bağlı olduğu yerlerde daha muhtemel olabilir. Gürültü ve toz emisyonları gibi doğrudan inģaat faaliyeti etkileri, özellikle Ģantiye yakınında bulunan okullarda ve öğretim faaliyetlerinde genel rahatsızlıklara neden olabilir. Projede doğrudan istihdam edilen iģçilerin ailelerini getirmemeleri beklenmemekte, bu nedenle mevcut eğitim altyapısı üzerinde ilave bir yük öngörülmemektedir. Ankara, Tepeyurt: Bütün çocuklar gidiyor servisle servisi de devlet karşılıyor. (Köy Kadınlarıyla Odak Grup Görüşmesi). Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, inģaat aģamasında yerel eğitim hizmet ve kurumları üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İnşaat Aşamasında Yerel Eğitim Hizmet ve Kurumları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Ardahan Kars Erzurum Bölge Erzincan 7 4 Bayburt 2 GümüĢhane Giresun Sivas Bölge 2 Yozgat KırĢehir

95 Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Kırıkkale 6 4 Ankara EskiĢehir Bilecik 2 Kütahya 5 6 Bölge 3 Bursa Balıkesir Çanakkale Bölge 4 Edirne 5 2 Tekirdağ 3 Yukarıdaki tabloda verilen verilere göre, yerleģimlerin çoğunda etkilerin ihmal edilebilir veya düģük olacağı beklenmesine rağmen, önemli sayıda orta ve yüksek düzeyde etkilere sahip yerleģimler vardır. Bu durum, birçok yerleģimde eğitim sisteminin ulaģımla eğitime bağlı olduğu gerçeği nedeniyledir, bu nedenle yollardaki kesintiler veya kapanmalar çok sayıda yerleģimde etkilere yol açabilir. Ġki ildeki yerleģimlerde orta düzeyde etkiler ve sekiz ildeki yerleģimlerde yüksek düzeyde etkiler ortaya çıkmamıģtır. Yüksek düzeydeki etkilerin olduğu yerleģimler genelde tüm Bölgelerdeki illerinde yer almaktadır. İhtilaf ve anlaşmazlıkların artması Proje analizine göre inģaat aģamasında ihtilaf ve anlaģmazlıkların artması üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel etkileri olması beklenmektedir: Yeni yapı ve altyapıların inģa edilmesi Arazi kullanımındaki değiģiklik ĠĢgücü ihtiyacı Yöreye iģçi göçü ĠnĢaat aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠnĢaat aģaması sırasında, topluluklar içinde ve topluluklar arasında gerginlik ve anlaģmazlıklarda artıģ oluģabilir; bu doğrudan ve dolaylı Proje faaliyetleri ile bağlantılı olan bir dizi etken nedeniyle olabilir

96 Arazi kullanımındaki geçici ve kalıcı değiģiklikler, etkilenen bölgelerden geçim kaynağı sağlayan insanlar veya arazi sahipleri arasında gerginlikler yaratabilir. Arazi edinimi faaliyetlerinin adil ve Ģeffaf bir Ģekilde gerçekleģmediği algısı, arazi sahipleri arasında gerginliklere yol açabilir. Aynı Ģekilde ekonomik faydaların eģit dağıtılmamıģ olduğu ya da bazı grupların istihdam olanakları dıģında bırakıldığı algısı, Ģirket ile gerginliklere yol açarak, yerel topluluklar arasında hayal kırıklığı ve kızgınlık durumları yaratabilir. Ayrıca, Projede doğrudan veya dolaylı istihdam edilen iģçilerin geliģleri, iģçiler ve yerel topluluklar arasında iletiģimin yaygın olduğu yerleģimlerde sorunlara neden olabilir. Gerilim artıģı, iģçiler tarafından yaratılan genel rahatsızlıklar ve davranıģ modellerindeki değiģiklikler nedeniyle olabilir. Bu durumun, kamp alanlarına yakın yerleģimlerde ortaya çıkması daha olasıdır. Son olarak, Proje faaliyetlerinin getirdiği genel rahatsızlıklar topluluklar içindeki mevcut gerginlikleri arttırarak sosyal bütünlüğü değiģtirebilir, ya da yeni anlaģmazlık durumları oluģturabilir. AĢağıdaki alıntılar ihtilaf ve anlaģmazlıklar konusunda saha çalıģmaları sırasında dile getirilen görüģleri sunmaktadır: Erzurum, Şafakı: Çalışacak işçiye bağlı. Düzgün davranırlarsa sorun çıkmaz. (Köy Erkekleriyle Odak Grup Görüşmesi) Gümüşhane, Balıklı: Köy dışından çalışacak işçiyi kabul etmeyiz. (Köy Erkekleriyle Odak Grup Görüşmesi) Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, inģaat aģamasında ihtilaf ve anlaģmazlıklar konusundaki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İnşaat Aşamasında İhtilaf ve Anlaşmazlıklar Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Ardahan Kars 5 2 Bölge Erzurum 37 5 Erzincan 20 Bayburt 2 GümüĢhane

97 Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Giresun 2 Sivas 38 8 Yozgat 30 Bölge 2 KırĢehir 8 Kırıkkale 0 Ankara 8 EskiĢehir 33 7 Bilecik 4 Kütahya 2 Bölge 3 Bursa Balıkesir Çanakkale 2 2 Bölge 4 Edirne 5 2 Tekirdağ 4 Yukarıdaki tabloda verilen verilere göre, inģaat aģamasında yerleģimlerin çoğunda etkilerin ihmal edilebilir veya düģük olacağı beklenmektedir. Orta düzeydeki etkiler, on ilin yerleģimlerinde ve yüksek düzeydeki etkiler dört ilin yerleģimlerinde görülmektedir. Yüksek düzeyde etkilenen yerleģimler esas olarak, Bölge ve Bölge 4 içinde yoğundur. Günlük Faaliyetlerin Aksaması Proje analizine göre inģaat aģamasında günlük faaliyetlerin aksamasına iliģkin aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel etkileri olması beklenmektedir: Toz ve partikül emisyonu Kullanım suyu ihtiyacı Ġçme suyu ihtiyacı Atık su deģarjı Gürültü emisyonu TitreĢim emisyonu Yöreye iģçi göçü Trafik artıģı Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması

98 ĠnĢaat aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠnĢaat aģaması sırasındaki aksamalar ve rahatsızlıklar, Proje faaliyetlerinden kaynaklanan doğrudan ve dolaylı etkiler nedeniyle olacaktır. Doğrudan etkiler gürültü ve toz emisyonu, trafik artıģı ve hizmet kesintisini içerir, hepsi de etkilenen topluluklar içinde geniģ bir yelpazedeki insanları etkileyebilir. Öte yandan, Projede doğrudan ve dolaylı istihdam edilen iģçilerin geliģleri sosyal rahatsızlık ve çekimserliklere neden olabilir. Kültürel nedenlerle, bu durumun kadınların günlük aktivitelerinde daha fazla potansiyel etkisi beklenebilir. Bu durumda, kamp alanlarına yakın yerleģimlerde, iģçiler ve yerel topluluklar arasındaki temasların daha çok olmasından dolayı, etkilerin yüksek olması beklenmektedir. AĢağıdaki alıntılar kadınların günlük faaliyetlerinin aksaması konusunda saha çalıģmaları sırasında dile getirdikleri görüģleri sunmaktadır Sivas, Fevziçakmak: Tabii yabancı erkekler gelecek bundan rahatsız oluruz. Erkeklerimiz Yıldızeli ne çalışmaya gidiyorlar, biz kadınlar rahatsız oluruz.. (Köy Kadınları Odak Grup Görüşmesi) Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, inģaat aģamasında günlük faaliyetler üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir..tablo İnşaat Aşamasında Günlük Faaliyetler Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Ardahan Kars 8 9 Erzurum 23 8 Bölge Erzincan 4 7 Bayburt 3 GümüĢhane Giresun 2 Bölge 2 Sivas Yozgat

99 Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y KırĢehir 3 4 Kırıkkale 2 7 Ankara EskiĢehir Bilecik 3 Kütahya Bölge 3 Bursa Balıkesir 4 Çanakkale 9 6 Bölge 4 Edirne 2 6 Tekirdağ 3 Yukarıdaki tabloda verilen verilere göre, inģaat aģamasında yerleģimlerin çoğunda etkilerin ihmal edilebilir veya düģük olacağı beklenmektedir. Orta düzeydeki etkiler, 2 ilin yerleģimlerinde ve yüksek düzeydeki etkiler altı ilin yerleģimlerinde Bölge,2 ve 3 e dağılmıģ Ģekilde görülmektedir. Bulgular ve Öneriler Sağlık hizmetleri ve kurumları üzerindeki etkiler, iģçilerin geliģine bağlı olarak artan ilave yük ve proje ile iliģkili etkileri nedeniyle esas olarak bu hizmetlere eriģmek için oluģan sınırlamaları içerir. Kamp alanlarının tıbbi açıdan kendi kendilerine yeterli olacak Ģekilde planlandıkları göz önüne alındığında, bu etkilerin düģük, geçici ve geri döndürülebilir olması beklenmektedir. Halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki doğrudan etkilerin, Proje kaynaklanan emisyonların sınırlı ve ulusal mevzuat ve uluslararası iyi uygulamalar ile uyumlu olacağı düģünüldüğünde, düģük olması beklenmektedir. Trafik Yönetim Planı'nın içerdiği uygun etki azaltıcı önlemler trafik kazası risklerini azaltmak için uygulanacaktır. Eğitim hizmetleri ve kurumları üzerindeki etkiler ise, ulaģımla eğitim sistemlerinden yararlanan öğrenciler için eriģimdeki sınırlamalar nedeniyle meydana gelebilir. Ġhtilaf ve anlaģmazlıklar konusu, altyapı inģaatı faaliyetlerinin genellikle, doğrudan ve dolaylı etkileri nedeniyle, iģçi ve Ģirket için düģmanca bir ortam yaratarak, yerel toplulukların sosyal dengesini ve uyumunu değiģtirdiklerinden, dikkatle düģünülmelidir. Bu kısmen YYEP, Sosyal Yatırım Programı ve PaydaĢ Katılımı Etkinlikleri ile hafifletilebilir. Günlük aktivitelerde aksamalar ve rahatsızlıklar, özellikle Ģantiyelere yakın yerlerde, hem doğrudan Proje etkileri ile hem de özellikle kamp alanları yakınındaki yerleģimlerde, iģçi akını gibi, dolaylı etkiler nedeniyle oluģabilir. inģaat faaliyetlerinden kaynaklanan toz ve gürültü emisyonu ile ilgili etkiler Bölüm 8. de detaylı olarak anlatılmaktadır. ĠnĢaat aģamasında gürültü ve toz emisyonlarının yönetimi için bir Kirlilik Önleme Planı hazırlanmıģtır

100 ĠnĢaat aģamasında halk sağlığı, eğitim, emniyet ve güvenlik konusunda beklenen etkiler ile bu etkiler için geliģtirilen genel ve özel etki azaltıcı önlemler aģağıdaki tabloda sunulmaktadır: Tablo İnşaat Aşamasında Halk Sağlığı, Eğitim, Emniyet ve Güvenlik Konusundaki Etkilere Ilişkin Etki Azaltıcı Önlemler Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Yerel sağlık durumu ve hizmetleri üzerindeki etkiler Halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki etkiler Yerel sağlık hizmetleri ve kurumları üzerindeki etkilerin azaltılması, kısmen Acil Müdahale Planında ele alınmaktadır. ĠnĢaat aģaması boyunca aģağıdaki baģlıca standart etki azaltıcı önlemler uygulanacaktır: Proje faaliyetlerinin tesislere eriģimi kısıtlamaması için, EA içerisinde yer alan tüm sağlık merkezlerinin bir değerlendirmesi yapılacak; eriģimde kısıtlamalarının kaçınılmaz olması halinde, sağlık hizmetlerinin aksama olmadan halka ulaģtırılabilmesi için yerel yetkililerle ortak çözümler geliģtirilecektir; Mevcut sağlık merkezleri üzerinde baskı oluģturmaktan mümkün olduğunca kaçınılabilmesi için, kamp sahalarında acil müdahale ve rutin sağlık iģlemlerinin yapılabileceği tesisler bulundurulacaktır; Küçük ölçekli sağlık tesislerinde müdahale edilemeyecek acil durumlarda ve tedavilerde hangi sağlık merkezinin kullanılacağının belirlenebilmesi için EA içerisindeki bütün sağlık merkezlerinin bir değerlendirmesi yapılacak; bu merkezleri kullananlarının etkilenmemesine özen gösterilecektir; TANAP, kritik sorunların en kısa sürede iletilmesi ve ortak çözümlerin sağlanabilmesi için yerel sağlık yetkilileriyle iletiģime geçecektir; Yönlendirmeler veya hendeklerin üzerine konan çelik tabakalarla araçların geçiģine belli saatlerde izin verilerek yerleģimlere ulaģımın aksamaması sağlanacak; ĠnĢaat öncesindeki toplantılar ve paydaģ katılım faaliyetlerinde yerel yetkililere ve halka, mevcut sağlık durumu ve hizmetleri üzerindeki proje faaliyetlerine bağlı etkiler ve planlanan etki azaltıcı önlemler hakkında bilgi verilecek ve fikirleri alınacaktır); Yönlendirmeler veya hendeklerin üzerine konan çelik tabakalarla araçların geçiģine belli saatlerde izin verilerek yerleģimlere ulaģımın aksamaması sağlanacak; ulaģımın kısıtlanmasından kaçınılamadığı takdirde, yerel yetkililerle uygun alternatif çözümler geliģtirilecektir; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla bir ġikâyet Mekanizması kurulacaktır. Halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki etkilerin azaltılması, Acil Müdahale Planı, Yöre Halkının Emniyet Yönetimi Planı, Ġstihdam ve Eğitim Planı, Trafik Yönetim Planı, Kirliliği Önleme Sağlık Merkezlerine Erişim EPC aģamasında Yüklenici, sağlık merkezlerinin bulunmaması, merkezlerin ulaģılması zor bir uzaklıkta bulunması veya yüksek oranda yaģlı nüfusa sahip olması nedeniyle sağlık hizmetlerinin daha kritik olduğu yerleģim yerlerini tespit edecektir. Bu gibi durumlarda Yüklenici yerel sağlık yetkilileriyle iletiģime geçerek sağlık hizmetlerine eriģimin aksamamasını sağlayacak ve düzenli taģıma hizmetinin veya belli dönemlerde doktor vizitelerinin artırılmasının sağlanması gibi ek çözümleri hayata geçirecektir. Etkilenebilecek Alanlar: Bütün bölgelerde yüksek etki altında kalabilecek yerleģim yerlerinin olması beklenmektedir, bu nedenle çalıģmaların boru hattı koridorunun tamamı boyunca gerçekleģtirilmesi gerekmektedir. Trafik Kazası Riskleri EPC Yüklenicisi tarafından hazırlanacak lojistik planına göre, yoğun inģaat trafiğine maruz kalacak yol ve kavģaklar için trafik ıģıkları, hız

101 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Planı ve Atık Yönetim Planı olmak üzere birçok Yönetim Planının içinde ele alınmaktadır. ĠnĢaat aģaması boyunca aģağıdaki baģlıca standart etki azaltıcı önlemler uygulanacaktır Trafik Yönetim Planı kapsamında bilinçlendirmenin artırılabilmesi için boru hattı güzergâhı üzerinde ve çevresindeki yerleģim yerlerinde çocuk ve yetiģkinlere eğitimler sağlanacaktır; Trafik kazalarının azaltılabilmesi için gece yapılan taģıma faaliyetleri mümkün olduğunca sınırlı tutulacaktır; Tüm sürücüler TANAP sürüģ kurallarına uyacak ve gereken eğitimler verilecektir; Projeyle ilgili bütün araçlar, araç ve yol tipine göre mevcut yasal hız limitlerine uyacaktır; Ġnsanların yaralanma risklerinin azaltılabilmesi için proje alanları ve bütün hendekler çitler ve uygun iģaretlerle çevrelenecek; çitlenen alanlara giriģ yasaklanacak ve bu alanlar güvenlik personeli tarafından kontrol edilecektir; TANAP, Gönüllü Güvenlik ve Ġnsan Hakları Ġlkelerine uyacaktır; ĠĢçiler, istihdam sözleģmeleri imzalandıktan sonra bir sağlık taramasına tabi tutulacak ve gerekmesi halinde zorunlu bağıģıklık tedavileri yapılacak; tüm sağlık bilgileri gizli kalacaktır; ĠĢçilere geliģigüzel uyuģturucu ve alkol testleri yapılacak, bunlar kaydedilecek ve denetlenecektir; ĠĢçilere göreve baģlarken ve çalıģtıkları süre boyunca düzenli olarak sağlık bilinciyle ilgili eğitim verilecektir; TANAP, kritik sorunların en kısa sürede iletilmesi ve ortak çözümlerin sağlanabilmesi için yerel sağlık yetkilileriyle iletiģime geçecektir; Tüm atıklar ayrıģtırılacak ve geri dönüģüm sistemleri kurulacak; yerel yetkililerle iletiģime geçilerek lisanslı evsel katı atık bertaraf sahaları tespit edilecek; yerel yetkililerle iletiģime geçilerek lisanslı tehlikeli atık bertaraf sahaları tespit edilecek; geçici atık depolama sahaları tespit edilecek ve yerel mevzuata göre düzenlenecektir. Tıbbi atıklar uygun yükleniciler aracılığıyla bertaraf edilecektir; Yemek firmaları yiyecekleri ulusal mevzuat ve uluslararası standartlara göre saklayacak, hazırlayacak ve servis edecek; yemek hizmetleri düzenli olarak denetlenecek ve uygunsuzluklar en kısa sürede raporlanacaktır; Hayvanlardan insanlara bulaģabilen hastalıkların engellenmesine yönelik önlemler alınacaktır; Hava ve atık sudaki kirletici emisyonları ulusal mevzuat ve uluslararası düģürme sistemleri ve uyarı sinyalleri gibi ilave etki azaltıcı önlemler sağlanacaktır. Yüklenici aynı zamanda yerel yetkililerle görüģerek bu bölgeler için bulunan çözümler hakkında bilgilendirme yapacaktır. Buna ek olarak baģlangıç eğitimi ve sonrasındaki rutin eğitimler sırasında sürücülere bu kritik alanlarla ilgili bilgilendirme yapılacaktır. Etkilenebilecek Alanlar: Bütün boru hattı güzergâhı üzerinde, özellikle kompresör istasyonları, kamp sahaları ve boru stok sahaları gibi belli proje bileģenlerinin çevresinde yoğun trafiğe sahip kritik alanların olması beklenmektedir. İzinsiz girişlere bağlı kazalar ĠnĢaat sahaları ve inģaat faaliyetlerinden kaynaklanabilecek kazalardan kaçınılabilmesi için, EPC Yüklenicisi boru hattı koridorundan itibaren 500 m içerisindeki tüm yerleģim alanlarını tespit edecektir. Ġzinsiz giriģlerin ve genel kaza vakalarının önlenebilmesi amacıyla bu bölgelerde ek çitleme ve uyarı sinyalleri kullanılacaktır. Buna ek olarak yöre halkı, devam etmekte olan inģaat faaliyetleriyle ilgili bilgilendirilecektir. Etkilenebilecek Alanlar: ÇalıĢmaların boru hattı koridorunun tamamı boyunca yapılması gerekmektedir. Bulaşıcı hastalıklar Yaygın hastalıklarla ilgili mevcut bilgiler incelenerek, iģgücü varlığından dolayı bulaģıcı hastalıkların yayılmasını önlemek amacıyla, EPC Yüklenicileri tarafından etkilenen illerdeki bulaģıcı hastalık vakaları hakkında çalıģmalar hazırlanacaktır. Yüklenici, bulaģıcı hastalıkların azaltılabilmesine yönelik uygun strateji ve planlar üzerinde anlaģılabilmesi için yerel sağlık yetkilileriyle iletiģime geçecektir. Etkilenebilecek Alanlar: ÇalıĢmanın boru hattı koridorunun tamamı boyunca yapılması gerekmektedir. Kamp sahalarının çevresindeki yerleģim yerlerinde daha yüksek etkiler beklenmektedir

102 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler standartlara uygun olacaktır; Özellikle asfaltlanmamıģ yollar sulanarak toz emisyonu mümkün olduğu ölçüde azaltılacaktır. ĠnĢaat öncesindeki toplantılarda ve paydaģ katılım faaliyetlerinde Halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki proje faaliyetlerine bağlı etkiler ve planlanan etki azaltıcı önlemler hakkında yerel yetkililere ve halka bilgi verilecek ve fikirleri alınacaktır; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla bir ġikâyet Mekanizması kurulacaktır; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP hazırlayacağı ġikâyet Yönetim Prosedürü ne göre belirlenecektir; Yerel eğitim hizmetleri üzerindeki etkiler Yerel eğitim hizmetleri üzerindeki etkilerin azaltılması, kısmen Halk Emniyeti Yönetim Planında ele alınmaktadır. ĠnĢaat aģaması boyunca aģağıdaki baģlıca standart etki azaltıcı önlemler uygulanacaktır: Proje faaliyetlerinin hizmetlere eriģimi aksatmaması ve eğitim faaliyetlerine etkilerinin en aza indirilmesi için, EA içerisinde yer alan tüm okulların bir değerlendirmesi yapılacak; aksamaların kaçınılmaz olması halinde, yerel yetkililerle ortak çözümler geliģtirilecektir; Proje faaliyetlerinden dolayı öğrencilerin okullara ulaģımında aksama yaģanmaması için yerel eğitim kurumlarıyla iletiģime geçilecek; aksamaların kaçınılmaz olması halinde, yerel yetkililerle ortak alternatif çözümler geliģtirilecektir; Trafik kazası risklerinin düģürülebilmesi için gereken tüm etki azaltıcı önlemlerin uygulanmasını sağlamak için Trafik Yönetim Planında çocukların daha fazla bulunduğu alanların (okullar, okul çevresindeki otobüs durakları) tespit edilmesine özel bir önem atfedilecektir; ĠnĢaat öncesindeki toplantılarda ve paydaģ katılım faaliyetlerinde eğitim durumu ve hizmetleri üzerindeki proje faaliyetlerine bağlı etkiler ve planlanan etki azaltıcı önlemler hakkında yerel yetkililere ve halka bilgi verilecek ve fikirleri alınacaktır; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP ailetilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla bir ġikâyet Mekanizması kurulacaktır; PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletme ve iģletmeye kapatma aģamaları boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim Taşımalı Eğitim EPC Yüklenicisi EA içerisindeki yerleģim yerlerinde taģımalı eğitim bulunup bulunmadığını değerlendirecektir. Lojistik planının hazırlanmasının ardından, inģaat faaliyetlerinin taģımalı eğitime etkilerinin tespit edilmesi gerekecektir. Böylece Yüklenici, alternatif güzergâhların tespit edilmesi veya belli saatlerde okul servislerinin geçiģine müsaade edilmesi gibi ilave etki azaltıcı önlemlerin planlanması için yerel yetkililerle iletiģime geçecektir. Etkilenebilecek Alanlar: ÇalıĢmanın boru hattı koridorunun tamamı boyunca yapılması gerekmektedir. ĠnĢaat faaliyetlerinin çevredeki okullara etkileri ve emniyet Yüklenici EPC aģamasında boru hattı koridorunun 500 m içerisinde yer alan okulları tespit edecektir. Yüklenici daha sonra eğitim faaliyetlerine olabilecek etkilerin ve öğrencilerin emniyetine iliģkin risklerin en aza indirilmesi amacıyla uygun stratejiler geliģtirmek üzere yerel yetkililerle iletiģime geçecektir. Etkilenebilecek Alanlar: Erzurum Ġli ve genel olarak Bölge 'de daha fazla sayıda okul bulunmaktadır, ancak çalıģmanın boru hattı koridorunun tamamı boyunca gerçekleģtirilmesi gerekmektedir

103 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Prosedürü ile belirlenecektir. İhtilaf ve anlaşmazlığın artması üzerindeki etkiler Yerel ihtilaf ve anlaģmazlıkların artıģı üzerindeki etkilerin azaltılması, kısmen Yöre Halkının Emniyeti Yönetimi Planı, Ġstihdam ve Eğitim Planı ve Tedarik ve Temin Yöntemi Planı nda ele alınmaktadır. ĠnĢaat aģaması boyunca aģağıdaki baģlıca standart etki azaltıcı önlemler uygulanacaktır: TANAP, projenin yerel faydalarının artırılması için mümkün olduğu ölçüde yerel iģçi istihdam etmeyi amaçlamaktadır; TANAP istihdam süreciyle ilgili açık bir bilgilendirme sağlayacak, idari yöneticiler ve yerel dernekler gibi farklı kanallar aracılığıyla yerel halkın istihdam fırsatlarından haberdar edilmesine özel önem verilecektir. Yerel düzeyde poster ve broģür gibi iletiģim araçları dağıtılacaktır; ĠĢe alım süreci Ģeffaf, halka açık ve ayrımcılıktan uzak bir Ģekilde gerçekleģtirilecektir, etnik köken, din, dil ve cinsiyet bakımından herkese eģit fırsatlar sunulacaktır; Projenin yerel faydalarının artırılması için, tedarik edilecek mal, hizmet ve malzemeler mümkün olduğu ölçüde yerel iģletmelerden sağlanacaktır; TANAP, iģçilerin hem çalıģma saatleri içerisinde hem de kamp sahalarında uymaları gereken davranıģ kuralları hazırlayacak; serbest zaman içerisindeki davranıģlarla ilgili tavsiyelerde bulunacak; davranıģ kuralları sözleģmeyle birlikte verilecek ve iģe baģlangıç eğitiminde ayrıca açıklanacaktır; Görevlerine baģlarken ve çalıģma süresi boyunca iģçilere düzenli olarak Halkla ĠliĢkiler eğitimi verilecek; yerel gelenek ve görenekler ve yöre halkıyla diyalog kapsamında uyulması gereken davranıģ kuralları hakkında bilgi verilecektir; Yeniden YerleĢim Eylem Planında da belirtildiği gibi her türlü yeniden yerleģim ve tazmin faaliyetleri açık, Ģeffaf ve ayrımcılıktan uzak bir Ģekilde gerçekleģtirilecektir; ĠnĢaat öncesindeki toplantılarda ve paydaģ katılım faaliyetlerinde proje faaliyetlerine bağlı etkiler ve planlanan etki azaltıcı önlemler hakkında yerel yetkililere ve halka bilgi verilecek ve fikirleri alınacaktır; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla bir ġikâyet Mekanizması kurulacak ve projenin iģletme ve iģletmeye kapatma aģamalarında da iģlerliğini sürdürecektir; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim Prosedürü ile belirlenecektir. İşçilerin varlığı ĠĢçilerin varlığının herhangi bir gerginlik ve anlaģmazlığa yol açmaması için, kamp sahalarının çevresindeki yerleģim yerlerinde fazladan PaydaĢ Katılım Faaliyetleri gerçekleģtirilecektir. Mevcut durum düzenli olarak denetlenecek ve kritik bir durum en kısa sürede raporlanacaktır. Etkilenebilecek Alanlar: Kamp sahalarının yakınındaki yerleģim yerleri

104 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Günlük faaliyetlerin aksaması üzerindeki etkiler Günlük aktivitelerde aksamalar ve rahatsızlıkların artıģı üzerindeki etkilerin azaltılması, kısmen Halk Emniyeti Yönetim Planında, Ġstihdam ve Eğitim Planında, Halkla ĠliĢkiler Planında ele alınmaktadır. ĠnĢaat aģaması boyunca aģağıdaki baģlıca standart etki azaltıcı önlemler uygulanacaktır: Gürültü ve titreģim emisyonundan dolayı yöre halkına verilebilecek rahatsızlıkların azaltılabilmesi için gece saatlerinde gerçekleģtirilecek faaliyetler en aza indirilecek; inģaat faaliyetlerinin gece saatlerinde gerçekleģtirilmesi gerekliyse, yerel yetkililer ve yöre halkı 48 saat önceden bilgilendirilecektir Özellikle asfaltlanmamıģ yollar sulanarak toz emisyonu mümkün olduğu ölçüde azaltılacaktır; Proje faaliyetleri için gereken kullanma suyunun günlük faaliyetler için kullanılan su kaynakları üzerinde olumsuz bir etki yaratmaması ı için özel çalıģmalar gerçekleģtirilecek; etkilerin kaçınılmaz olması halinde, alternatif çözümler geliģtirmek üzere yerel yetkililer ve su kullanıcıların fikri alınacaktır. TANAP, iģçilerin hem çalıģma saatleri içerisinde hem de kamp sahalarında uymaları gereken davranıģ kuralları hazırlayacak; serbest zaman içerisindeki davranıģlarla ilgili tavsiyelerde bulunacak; davranıģ kuralları sözleģmeyle birlikte verilecek ve iģe baģlangıç eğitiminde ayrıca açıklanacaktır; Görevlerine baģlarken ve çalıģma süresi boyunca iģçilere düzenli olarak Halkla ĠliĢkiler eğitimi verilecek; yerel gelenek ve görenekler ve yöre halkıyla diyalog kapsamında uyulması gereken davranıģ kuralları hakkında bilgi verilecektir; ĠĢçilerin kamp sahalarında kalmalarının teģvik edilebilmesi ve çevredeki yerleģim yerlerinde uygunsuz davranıģlarda bulunmalarından kaçınılabilmesi için kamplarda eğlence ve dinlenme faaliyetleri düzenlenecektir; ĠnĢaat öncesindeki toplantılarda ve paydaģ katılım faaliyetlerinde proje faaliyetlerine bağlı etkiler ve planlanan etki azaltıcı önlemler hakkında yerel yetkililere ve halka bilgi verilecek ve fikirleri alınacaktır; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP ailetilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla bir ġikâyet Mekanizması kurulacaktır; PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletme ve iģletmeye kapatma aģamaları boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim belirlenecektir; Gürültü, titreşim ve toz emisyonu EPC Yüklenicisi, projenin inģaat aģaması için boru hattı koridorunun 500 m içerisinde ve projenin iģletme aģaması için YÜT ve kompresör istasyonlarının 500 m civarında yer alan bütün yerleģim alanlarını tespit edecektir. Çevredeki evlere verilebilecek rahatsızlardan kaçınılabilmesi için bu bölgelerde gece saatlerinde çalıģılmaması, koruyucu bariyerlerin kullanımı ve yolların sulanması gibi ilave etki azaltıcı önlemlere baģvurulacaktır. İşçilerin varlığı ĠĢçilerin varlığının herhangi bir gerginlik ve anlaģmazlığa yol açmamasının sağlanabilmesi için, kamp sahalarının çevresindeki yerleģim yerlerinde ilave PaydaĢ Katılım Faaliyetleri gerçekleģtirilecektir. Mevcut durum düzenli olarak denetlenecek ve kritik bir durum en kısa sürede raporlanacaktır. Etkilenebilecek Alanlar: Kamp sahalarının yakınındaki yerleģim yerleri

105 İşletme Aşamasındaki Etkiler Yerel Sağlık Hizmet ve Kurumları ĠĢletme faaliyetleri, yerel sağlık hizmetleri üzerinde ek bir baskı oluģturmayacaktır ve kurumlara engel olmayacaktır. Bu nedenle yerel sağlık hizmetleri ve kurumları üzerindeki etki değerlendirmesi iģletme dönemi için yapılmamıģtır. Halk Sağlığı ve Güvenliği Proje analizine göre, iģletme aģamasında halk sağlığı ve güvenliği üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Toz ve partikül emisyonu Gaz kirleticilerin emisyonu Kullanım suyu ihtiyacı Ġçme suyu ihtiyacı Atık su deģarjı Gürültü emisyonu Trafik artıģı Planlanmayan Olaylar 2 ĠĢletme aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠĢletme aģamasında Proje faaliyetleri, halk sağlığı ve güvenliği üzerinde doğrudan ve dolaylı etkilere neden olabilirler. Halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki doğrudan etkiler, hava kalitesini azaltan, YÜT'lerden özellikle kompresör istasyonlarından kaynaklanan, toz ve kirletici emisyonu olarak sayılabilir. Etkileri uzun bir zaman dilimi boyunca sürecek olmasına rağmen, iģletme aģamasında YÜT'lerden kaynaklanan emisyonlarda, ulusal mevzuat ve iyi uygulamalara, halk sağlığı için riskler en aza indirilerek, uyulacaktır. Bu durumda etkiler YÜT'ler çevresinde meydana gelecektir. Benzer Ģekilde, bazı faaliyetler temiz su kullanımını gerektirecektir ve atıksu boģalımına neden olacaktır. Bu durumda da atıksu boģalımlarında, halk sağlığına olası riskleri en aza indirerek, ulusal mevzuata uyulacaktır. Atık üretiminde, atıklar düzgün, çevrili alanda depolanacağı ve mevcut yönetmeliklere göre bertaraf edileceğinden halk sağlığı üzerinde etkileri olmamalıdır, Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 te verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, iģletme aģamasında halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. 2 Bkz. Bölüm 8..8 ve

106 Tablo İşletme Aşamasında Halk Sağlığı ve Güvenliği Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Ardahan 23 Kars 7 Erzurum 43 Bölge Erzincan 2 Bayburt 3 GümüĢhane 3 Giresun 2 Sivas 47 Yozgat 3 Bölge 2 KırĢehir 8 Kırıkkale 0 Ankara 20 EskiĢehir 40 Bilecik 4 Kütahya 3 Bölge 3 Bursa 34 Balıkesir 24 2 Çanakkale 6 Bölge 4 Edirne 8 Tekirdağ 4 Yukarıdaki tabloda verilen verilere göre, etkiler iģletme aģaması boyunca çok sınırlı olacaktır yerleģimlerin çoğunda ihmal edilebilir etkiler olacaktır. Sadece dört ilde düģük düzeyde etkiler olacağı beklenmektedir. Yerel Eğitim Hizmet ve Kurumları ĠĢletme faaliyetleri, yerel eğitim hizmetleri üzerinde ek bir baskı oluģturmayacaktır ve kurumlara engel olmayacaktır. Bu nedenle yerel eğitim hizmetleri ve kurumları üzerindeki etki değerlendirmesi iģletme dönemi için yapılmamıģtır

107 İhtilaf ve Anlaşmazlıkların Artması Proje analizine göre, iģletme aģamasında ihtilaf ve anlaģmazlıkların artması üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir Yeni yapı ve altyapıların inģa edilmesi Arazi kullanımındaki değiģiklik ĠĢgücü ihtiyacı ĠĢletme aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠĢletme aģaması boyunca, ihtilaf ve anlaģmazlıklar üzerindeki baģlıca etkiler inģaat aģamasında tam olarak çözülmemiģ olan kritik durumlar nedeniyle olacaktır. Yeni binaların oluģması arazi kullanımındaki değiģikliklerle beraber önceki arazi sahipleri ve kullanıcıları üzerinde uzun vadeli etkileri olabilir. Benzer Ģekilde düzeltmenin tam olarak mümkün olmadığı inģaat faaliyetlerinden kaynaklanan, olası aksamalar ve değiģiklikler, iģletme aģaması boyunca devam edecek olan Ģirket ile gerginlik ve anlaģmazlıklara yol açabilir. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 te verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, iģletme aģamasında ihtilaf ve anlaģmazlıklar üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İşletme Aşamasında İhtilaf ve Anlaşmazlıklar Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Ardahan Kars 5 2 Erzurum 39 3 Bölge Erzincan 20 Bayburt 2 GümüĢhane Giresun 2 Bölge 2 Sivas 39 8 Yozgat

108 Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y KırĢehir 8 Kırıkkale 0 Ankara 8 EskiĢehir Bilecik 35 5 Kütahya 2 Bölge 3 Bursa 30 3 Balıkesir 20 5 Çanakkale 3 2 Bölge 4 Edirne 6 2 Tekirdağ 4 Yukarıdaki tabloda verilen verilere göre, yerleģimlerin çoğunda etkilerin ihmal edilebilir veya düģük olacağı beklenmektedir. Orta düzeyde etkilerin ortaya çıktığı 0 Ġl tüm dört Bölgeye yayılmıģ durumdadır ve bir köyde yüksek düzeyde etkilerin olacağı beklenmektedir. Günlük Faaliyetlerin Aksaması Proje analizine göre, iģletme aģamasında günlük faaliyetler üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Toz emisyonu Kullanım suyu ihtiyacı Ġçme suyu ihtiyacı Atık su deģarjı Gürültü emisyonu TitreĢim emisyonu Trafik artıģı ĠĢletme aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠĢletme aģamasındaki baģlıca etkiler, toz ve gürültü emisyonu ve trafik artıģı gibi doğrudan proje bileģenlerinden kaynaklanan genel aksamalardan oluģacaktır. Etkiler bu nedenle, bu açıdan en çok etkileyen proje bileģenleri olan YÜT'ler ve özellikle kompresör

109 istasyonları çevresinde oluģacaktır. ĠĢçilerin akını, bu aģamada son derece sınırlı olacaktır, bu nedenle herhangi bir etki beklenmemektedir. Etkinin önemi etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilir. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, iģletme aģamasında günlük faaliyetler üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İşletme Aşamasında Günlük Faaliyetler Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Ardahan 9 5 Kars 7 Erzurum 43 Bölge Erzincan 2 Bayburt 3 GümüĢhane 3 Giresun 2 Sivas 47 Yozgat 3 Bölge 2 KırĢehir 8 Kırıkkale 0 Ankara 20 EskiĢehir 40 Bilecik 4 Kütahya 3 Bölge 3 Bursa 34 Balıkesir 26 Çanakkale 6 Bölge 4 Edirne 8 Tekirdağ

110 Yukarıdaki tabloda verilen verilere göre, iģletme aģamasında yerleģimlerin çoğunda etkilerin ihmal edilebilir olacağı beklenmektedir. DüĢük düzeyde etkilerin ortaya çıktığı az sayıdaki Ġller, kompresör istasyonlarının bulunmasından dolayı, Ardahan ve EskiĢehir illeridir. Bulgular ve Öneriler Projenin niteliği ve türü dikkate alındığında, iģletme aģamasında yerel sağlık hizmetleri ve kurumları üzerinde ve yerel eğitim hizmetleri ve kurumları üzerinde hiçbir etki beklenmemektedir. Halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki etkiler, YÜT'lerden kaynaklanan toz ve kirletici emisyonları nedeniyle olabilir ancak bu konuda tüm mevzuata uyulacaktır ve tesislerin yakın çevresinde meydana gelecektir. ĠĢletme faaliyetleri çok sınırlı da olsa, inģaat aģamasında kaynaklı ve tam olarak düzelmemiģ kritik durumların sonucu olarak var olan gerginlik ve anlaģmazlıklara sebep olabilirler. DıĢardan gelen iģçiler çok az olacaktır, olmama durumunda hiçbir etki beklenmemektedir. Benzer Ģekilde iģletme aģamasında olası YÜT lerin çevresinde oluģan gürültü ve toz emisyonlarının neden olduğu, rahatsızlıklar ve aksamalar sınırlı olacaktır. Ġhtilaf ve anlaģmazlıklar gibi, iģçi akını konusu da iģletme aģamasında ilgisiz olarak değerlendirilir. Bölüm 8. de, inģaat faaliyetlerinden kaynaklanan toz ve gürültü emisyonu ile ilgili etkiler üzerinde daha fazla ayrıntı ve öneriler açıklanmaktadır. ĠnĢaat aģamasında gürültü ve toz emisyonlarının yönetimi için bir Kirlilik Önleme Planı hazırlanacaktır. PaydaĢ Katılım Planı'nın bir parçası olarak halktan gelen Ģikâyetlerin raporlanması ve yanıtlanması için bir ġikâyet Mekanizması yer alacaktır. ĠĢletme aģamasında halk sağlığı, eğitim, emniyet ve güvenlik konusunda beklenen etkiler ile bu etkiler için geliģtirilen genel etki azaltıcı önlemler aģağıdaki tabloda sunulmaktadır. Özel etki azaltıcı önlem gerekmesi beklenmemektedir. Tablo İşletme Aşamasında Halk Sağlığı, Eğitim, Emniyet ve Güvenlik Konusundaki Etkilere İlişkin Etki Azaltıcı Önlemler Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Yerel sağlık durumu ve hizmetleri üzerindeki etkiler Halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki ĠĢletme aģaması boyunca aģağıdaki baģlıca standart etki azaltıcı önlemler uygulanacaktır: Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla bir ġikâyet Mekanizması kurulacak ve projenin iģletme aģamasında da iģlerliğini sürdürecektir; PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletme aģaması boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim belirlenecektir. ĠĢletme aģaması boyunca aģağıdaki baģlıca ĠĢletme aģaması boyunca hiçbir ilave veya özel etki azaltıcı önlem gerekmesi beklenmemektedir. ĠĢletme aģaması boyunca hiçbir ilave veya özel etki azaltıcı önlem gerekmesi

111 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler etkiler Yerel eğitim hizmetleri üzerindeki etkiler standart etki azaltıcı önlemler uygulanacaktır: Tüm sürücüler TANAP sürüģ kurallarına uyacak ve gereken eğitimler verilecektir; TANAP, Gönüllü Güvenlik ve Ġnsan Hakları Ġlkelerine uyacaktır; ĠĢçiler, istihdam sözleģmeleri imzalandıktan sonra bir sağlık taramasına tabi tutulacak ve gerekmesi halinde zorunlu bağıģıklık tedavileri yapılacak; tüm sağlık bilgileri gizli kalacaktır; ĠĢçilere geliģigüzel uyuģturucu ve alkol testleri yapılacak, bunlar kaydedilecek ve denetlenecektir; ĠĢçilere göreve baģlarken ve çalıģtıkları süre boyunca düzenli olarak sağlık bilinciyle ilgili eğitim verilecektir; Yemek firmaları yiyecekleri ulusal mevzuat ve uluslararası standartlara göre saklayacak, hazırlayacak ve servis edecek; yemek hizmetleri düzenli olarak denetlenecek ve uygunsuzluklar en kısa sürede raporlanacaktır; Hayvanlardan insanlara bulaģabilen hastalıkların engellenmesine yönelik önlemler alınacaktır; Havadaki ve atık sudaki kirletici emisyonlar, ulusal mevzuat ve uluslararası standartlara uygun olacaktır; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla bir ġikâyet Mekanizması kurulacak ve projenin iģletme aģamasında da kullanımda olacaktır; PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletme aģaması boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim Prosedürü ile belirlenecektir; ĠĢletme aģaması boyunca aģağıdaki baģlıca standart etki azaltıcı önlemler uygulanacaktır: Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla bir ġikâyet Mekanizması kurulacak ve projenin iģletme aģamasında da kullanımda olacaktır; PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletme aģaması boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim beklenmemektedir. ĠĢletme aģaması boyunca hiçbir ilave veya özel etki azaltıcı önlem gerekmesi beklenmemektedir

112 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Prosedürü ile belirlenecektir; İhtilaf ve anlaşmazlığın artması üzerindeki etkiler Günlük faaliyetlerin aksaması üzerindeki etkiler ĠĢletme aģaması boyunca aģağıdaki baģlıca standart etki azaltıcı önlemler uygulanacaktır: TANAP, projenin yerel faydalarının artırılması için mümkün olduğu ölçüde yerel iģçi istihdam etmeyi, böylece halk arasında Projenin yerel fayda sağlamadığına dair oluģabilecek bir algıyı önlemeyi amaçlamaktadır; TANAP istihdam süreciyle ilgili açık bir bilgilendirme sağlayacak, idari yöneticiler ve yerel dernekler gibi farklı kanallar aracılığıyla yerel halkın istihdam fırsatlarından haberdar edilmesine özel önem verilecektir. Yerel düzeyde poster ve broģür gibi iletiģim araçları dağıtılacaktır; ĠĢe alım süreci Ģeffaf, halka açık ve ayrımcılıktan uzak bir Ģekilde gerçekleģtirilecektir, etnik köken, din, dil ve cinsiyet bakımından herkese eģit fırsatlar sunulacaktır; Projenin yerel faydalarının artırılması için, tedarik edilecek mal, hizmet ve malzemeler mümkün olduğu ölçüde yerel iģletmelerden sağlanacaktır; TANAP, iģçilerin hem çalıģma saatleri içerisinde hem de kamp sahalarında uymaları gereken davranıģ kuralları hazırlayacak; serbest zaman içerisindeki davranıģlarla ilgili tavsiyelerde bulunacak; davranıģ kuralları sözleģmeyle birlikte verilecek ve iģe baģlangıç eğitiminde ayrıca açıklanacaktır; Görevlerine baģlarken ve çalıģma süresi boyunca iģçilere düzenli olarak Halkla ĠliĢkiler eğitimi verilecek; yerel gelenek ve görenekler ve yöre halkıyla diyalog kapsamında uyulması gereken davranıģ kuralları hakkında bilgi verilecektir; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların ortak çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla bir ġikâyet Mekanizması kurulacak ve projenin iģletme aģamasında da kullanımda olacaktır; PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletme aģaması boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim Prosedürü ile belirlenecektir. Günlük faaliyetlerin aksaması ve rahatsızlıkların artıģı üzerindeki etkilerin azaltılması, kısmen Halk Emniyeti Yönetim Planında, Ġstihdam ve Eğitim Planında ve Halkla ĠliĢkiler Planında ele alınmaktadır. ĠĢletme aģaması boyunca aģağıdaki baģlıca standart etki azaltıcı önlemler uygulanacaktır: ĠĢletme aģaması boyunca hiçbir ilave veya özel etki azaltıcı önlem gerekmesi beklenmemektedir. Gürültü, titreşim ve toz emisyonu EPC Yüklenicisi, projenin inģaat aģaması için boru hattı koridorunun 500 m içerisinde ve projenin iģletme aģaması için YÜT ve kompresör istasyonlarının 500 m civarında yer alan bütün yerleģim alanlarını tespit edecektir. Çevredeki evlere verilebilecek rahatsızlardan

113 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler ĠnĢaat faaliyetlerinin yakınında bulunan yerleģim alanları için gürültü ve titreģim risk değerlendirmeleri gerçekleģtirilecektir; TANAP, iģçilerin hem çalıģma saatleri içerisinde hem de kamp sahalarında uymaları gereken davranıģ kuralları hazırlayacak; serbest zaman içerisindeki davranıģlarla ilgili tavsiyelerde bulunacak; davranıģ kuralları sözleģmeyle birlikte verilecek ve iģe baģlangıç eğitiminde ayrıca açıklanacaktır; Görevlerine baģlarken ve çalıģma süresi boyunca iģçilere düzenli olarak Halkla ĠliĢkiler eğitimi verilecek; yerel gelenek ve görenekler ve yöre halkıyla diyalog kapsamında uyulması gereken davranıģ kuralları hakkında bilgi verilecektir; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla bir ġikâyet Mekanizması kurulacak ve projenin iģletme aģamasında da kullanımda olacaktır; PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletme ve iģletmeye kapatma aģamaları boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim Prosedürü ne göre belirlenecektir. kaçınılabilmesi için bu bölgelerde gece saatlerinde çalıģılmaması, koruyucu bariyerlerin kullanımı ve yolların sulanması gibi ilave etki azaltıcı önlemlere baģvurulacaktır İşletmeye Kapatma Aşamasındaki Etkiler Yerel Eğitim Hizmet ve Kurumları Proje analizine göre, iģletmeye kapatma aģamasında yerel eğitim hizmet ve kurumları üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Yöreye iģçi göçü Trafik artıģı Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması ĠĢletmeye kapatma aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠĢletmeye kapatma aģamasının yerel sağlık durumu ve hizmetleri üzerinde yaratacağı etkiler iģletmeye kapatma çalıģmaları nedeniyle bu kurumlara ulaģımın sınırlanması Ģeklinde olabilir. Proje tarafında doğrudan veya dolaylı olarak istihdam edilecek iģçiler özellikle kamu sahalarında konaklamayacaklarsa sağlık hizmetleri üzerinde bir yoğunluk yaratabilir. Ancak iģçi sayılarının çok olmayacağını unutmamak gerekir

114 Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, iģletmeye kapatma aģamasında yerel sağlık hizmet ve kurumları üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İşletmeye Kapatma Aşamasında Yerel Sağlık Hizmet ve Kurumları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Ardahan Kars 6 Erzurum Bölge Erzincan 8 3 Bayburt 2 GümüĢhane 6 7 Giresun Sivas Yozgat Bölge 2 KırĢehir 2 5 Kırıkkale 9 Ankara 9 EskiĢehir 22 8 Bilecik 3 Kütahya Bölge 3 Bursa 6 26 Balıkesir Çanakkale Bölge 4 Edirne 5 3 Tekirdağ 3 Yukarıdaki tabloya göre yerleģimlerin çoğu imal edilebilir ve düģük düzeyde etkileneceklerdir. Orta seviyede etkilenecek yerleģimler tüm bölgelerde 2 ildedir. Yüksek seviyede etkilenecek yerleģim Bursa ilinde bulunmaktadır

115 Halk Sağlığı ve Güvenliği Proje analizine göre, iģletmeye kapatma aģamasında halk sağlığı ve güvenliği üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Toz ve partikül emisyonu Gaz kirleticilerin emisyonu Kullanım suyu ihtiyacı Atık su deģarjı Gürültü emisyonu Yöreye iģçi göçü Trafik artıģı ĠĢletmeye kapatma aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠĢletmeye kapatma aģamasında Projenin insan sağlığı ve güvenliği üzerinde doğrudan ve dolaylı etkileri olabilir. Doğrudan etki hava kalitesini düģüren toz yayılımı ve kirlenmeyi içerebilir. Proje nedeni ile oluģan tozun insan sağlığı üzerindeki etkilerini minimize etmek için tozun oluģtuğu kısıtlı sürede yasal gereklilikler uygulanacaktır. Yasaklı alanlarda uygun bir Ģekilde bertaraf edileceğinden atıkların insan sağlığı üzerinde etkileri olması beklenmemektedir. ĠnĢaat çalıģmaları için kullanılacak yollarda trafik artıģı nedeniyle Projeden kaynaklı kazaların olma riski bulunmaktadır. Halk sağlığı ve güvenliği üzerinde dolaylı etkiler proje kapsamında dolaylı veya direk olarak çalıģan iģçilerden kaynaklanabilir. ĠĢçilerin konaklayacağı yerlerde bulaģıcı hastalık görülme vakaları yaģanabilir. Bu durum sağlık koģulları iyi olmayan ve sağlık hizmetlerinden yeterince yararlanamayan yerlerde oluģması daha muhtemeldir. AĢı ile engellenebilen bulaģıcı hastalıklar aģılamanın yapılmadığı yerlerde daha fazla görülebilir. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, iģletmeye kapatma aģamasında halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İşletmeye Kapatma Aşamasında Halk Sağlığı ve Güvenliği Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Bölge Ardahan 6 8 Kars

116 Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Erzurum 27 5 Erzincan 20 Bayburt 2 GümüĢhane 0 2 Giresun 2 Bölge 2 Sivas 42 5 Yozgat 29 2 KırĢehir 5 3 Kırıkkale 9 Ankara 3 7 EskiĢehir 37 4 Bölge 3 Bilecik 3 Kütahya 6 7 Bursa 20 3 Balıkesir 4 2 Çanakkale 0 6 Bölge 4 Edirne 6 2 Tekirdağ 4 Yukarıdaki tabloya göre yerleģimleri çoğunluğu ihmal edilebilir veya düģük düzeyde etkilenecektir. Orta seviyede etkilenecek yerleģime sahip üç il bulunmaktadır: Erzurum, GümüĢhane ve Bursa). Yerel Eğitim Hizmet ve Kurumları Proje analizine göre, iģletmeye kapatma aģamasında yerel eğitim hizmet ve kurumları üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Trafik artıģı Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması ĠĢletmeye kapatma aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir

117 Etki Değerlendirmesi ĠĢletmeye kapatma aģamasında projenin genel faaliyetlerinden dolayı eğitim kurumlarına ulaģımda kısıtlamalar Ģeklinde bir etki olabilir. Ancak bu kısıtlamalar sadece YÜT lerin iģletmeye kapatılması süresinde olacağından etkisi az olacaktır. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, iģletmeye kapatma aģamasında yerel eğitim hizmet ve kurumları üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İşletmeye Kapatma Aşamasında Yerel Eğitim Hizmet ve Kurumları Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Ardahan 5 8 Kars 5 2 Erzurum Bölge Erzincan 8 3 Bayburt 2 GümüĢhane 4 7 Giresun 2 Sivas Yozgat Bölge 2 KırĢehir 3 5 Kırıkkale 3 7 Ankara EskiĢehir Bilecik 2 2 Kütahya 5 7 Bölge 3 Bursa Balıkesir 0 4 Çanakkale Bölge 4 Edirne 6 Tekirdağ

118 Yukarıdaki tabloya göre yerleģimlerin çoğunun etkilenme düzeyleri ihmal edilebilir ya da düģük olacaktır. Orta düzeyde etkilenecek yerleģimler 2 ilde yer almaktadır. Yüksek düzeyde etkilenmesi beklenen yerleģim GümüĢhane ilindedir. İhtilaf ve anlaşmazlıkların artması Proje analizine göre, iģletmeye kapatma aģamasında ihtilaf ve anlaģmazlıkların artması üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Arazi kullanımındaki değiģiklik ĠĢgücü ihtiyacı Yöreye iģçi göçü ĠĢletmeye kapatma aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠĢletmeye kapatma aģamasında dıģarıdan gelecek iģçiler kamp sahalarında konaklamazlar ise ihtilaf ve anlaģmazlıklara neden olabilirler. Ancak iģçi sayıları, inģaat aģamasından daha az olacaktır. ĠĢçiler sadece söküm iģlemleri yapılacak yerlerde, sınırlı bir zaman dilimi için bulunacaklardır. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, iģletmeye kapatma aģamasında ihtilaf ve anlaģmazlıkların artması üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İşletmeye Kapatma Aşamasında İhtilaf ve Anlaşmazlıkların Artması Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Ardahan Kars 5 2 Erzurum 39 3 Bölge Erzincan 20 Bayburt 2 GümüĢhane Giresun 2 Bölge 2 Sivas

119 Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Yozgat 3 KırĢehir 8 Kırıkkale 0 Ankara 8 EskiĢehir 36 4 Bilecik 4 Kütahya 2 Bölge 3 Bursa 30 3 Balıkesir Çanakkale 3 2 Bölge 4 Edirne 6 2 Tekirdağ 4 Yukarıdaki tabloya göre yerleģimlerin çoğu ihmal edilebilir veya düģük düzeyde etkilenecektir. Orta düzeyde etkilenecek yerleģimler ilde bulunmaktadır. Yüksek düzeyde etkilenecek yerleģimler üç ilde (Ardahan, Sivas, Balıkesir) bulunmaktadır. Günlük Faaliyetlerin Aksaması Proje analizine göre, iģletmeye aģamasında günlük faaliyetler üzerinde aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: Toz ve partikül emisyonu Kullanım suyu ihtiyacı Atık su deģarjı Gürültü emisyonu TitreĢim emisyonu Yöreye iģçi göçü Trafik artıģı Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması ĠĢletmeye kapatma aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. 8.3-

120 Etki Değerlendirmesi ĠĢletmeye kapatma aģamasında bina ve yapıların sökülmesi ile oluģacak tozdan dolayı sınırlı bir zaman dilimi için günlük faaliyetlerin aksamasına sebep olunabilir. Ayrıca inģaat aģamasında olduğu gibi yabancı iģçilerin varlığı özellikle kamp sahalarında konaklamazlarsa günlük faaliyetler üzerinde etki yaratabilirler. ĠĢçi sayısı ve çalıģma süresi inģaat aģamasına göre daha az olacaktır. Bu nedenle etkiler de düģük olacaktır. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo, iģletmeye kapatma aģamasında günlük faaliyetler üzerindeki olumsuz etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İşletmeye Kapatma Aşamasında Günlük Faaliyetler Konusunda Olumsuz Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Ardahan 9 4 Kars 4 3 Erzurum 24 9 Bölge Erzincan 20 Bayburt 2 GümüĢhane 8 4 Giresun 2 Sivas 33 4 Yozgat 22 9 Bölge 2 KırĢehir 6 2 Kırıkkale 8 2 Ankara 2 8 EskiĢehir 32 9 Bilecik 3 Kütahya 7 6 Bölge 3 Bursa 22 2 Balıkesir 22 4 Çanakkale 5 Bölge 4 Edirne 7 Tekirdağ

121 Yukarıdaki tabloya göre yerleģimlerin çoğu ihmal edilebilir ve düģük seviyede etkilenecektir. Orta düzeyde etkilenme Ardahan ve GümüĢhane ilinde yer alan iki yerleģimde beklenmektedir. Bulgular ve Öneriler ĠĢletmeye kapatma aģamasında sağlık hizmetleri açısından iģçilerin varlığı nedeniyle özellikle konaklayacakları yerlerde sağlık hizmetlerine eriģimde zorluk yaģanan yerlerde projeden kaynaklanan etkiler görülebilir. Toz yayılımı ile ilgili ulusal ve uluslararası prosedür ve önlemler uygulanacağından insan sağlığı ve güvenliği üzerinde doğrudan etkilerinin az olması beklenmektedir. Trafik kazası riskini azaltmak için Trafik Yönetim Planı nda yer alan etki azaltıcı önlemler uygulanacaktır. ĠĢçiler ile yerel halkın teması iģçilerin konaklayacağı yerlere yakın yerleģimlerde olacağı için bulaģıcı hastalıkların buralarda görülme olasılığı daha yüksektir. Eğitim kurumları ve hizmetleri açısından oluģabilecek etkiler taģımalı eğitimden yararlanan öğrencilerin ulaģımlarının sınırlanması Ģeklinde olabilir ancak bu da iģletmeye kapatma döneminde yoğun olarak yaģanmayacaktır. Ġhtilaf ve anlaģmazlıklara bir etki yaratmamak için özel çaba sarf etmek gerekir. ĠĢçilerin varlığı toplulukların sosyal dengesi ve uyumu üzerinde doğrudan veya dolaylı yollardan etkilerde bulunabilir. Bu kısmen YYEP, Sosyal Yatırım Programı ve PaydaĢ Katılımı Faaliyetleri ile hafifletilebilir. Günlük faaliyetlere etki iģletmeye kapatma çalıģmalarına yakınlıktan dolayı projenin doğrudan yol açabileceği gibi iģçilerin konaklayacağı yerlerde yöreye iģçi göçü nedeniyle dolaylı yollardan da olabilir. PaydaĢ Katılım Faaliyetleri ile bu durumların etkisini azaltıcı önlemler alınabilir. Bölüm 8. iģletmeye kapatma aģamasında toz emisyonu etkileri ile ilgili bilgileri ve önerileri daha detaylı bir Ģekilde anlatmaktadır. Gürültü ve toz emisyonu yönetimi ile ilgili Kirlilik Önleme Planı olacaktır. ĠĢletmeye kapatma aģamasında halk sağlığı, eğitim, emniyet ve güvenlik konusunda beklenen etkiler ile bu etkiler için geliģtirilen genel ve özel etki azaltıcı önlemler aģağıdaki tabloda sunulmaktadır. Tablo İşletmeye Kapatma Aşamasında Halk Sağlığı, Eğitim, Emniyet ve Güvenlik Konusundaki Etkilere İlişkin Etki Azaltıcı Önlemler Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Yerel sağlık durumu ve hizmetleri üzerindeki etkiler AĢağıdaki etki azaltıcı önlemler iģletmeye kapatma aģaması boyunca uygulanacaktır: Proje faaliyetlerinin tesislere eriģimi kısıtlamaması için, EA içerisinde yer alan tüm sağlık merkezlerinin bir değerlendirmesi yapılacak; eriģimde kısıtlamalarının kaçınılmaz olması halinde, sağlık hizmetlerinin aksama olmadan halka ulaģtırılabilmesi için yerel yetkililerle ortak çözümler geliģtirilecektir; Mevcut sağlık merkezleri üzerinde baskı oluģturmaktan mümkün olduğunca kaçınılabilmesi için, kamp sahalarında acil müdahale ve rutin sağlık iģlemlerinin yapılabileceği tesisler bulundurulacaktır; Özel etki azaltıcı önlem gerekmesi beklenmemektedir

122 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler TANAP, kritik sorunların en kısa sürede iletilmesi ve ortak çözümlerin sağlanabilmesi için yerel sağlık yetkilileriyle iletiģime geçecektir; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla bir ġikâyet Mekanizması kurulacak ve projenin iģletmeye kapatma aģamasında da kullanımda olacaktır; PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletmeye kapatma aģaması boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir; Projenin iģletme ve iģletmeye kapatma aģamalarında proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların sebep olduğu zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı Tazminat Politikasına göre belirlenecektir; İnsan sağlığı ve güvenliği üzerindeki etkiler AĢağıdaki etki azaltıcı önlemler iģletmeye kapatma aģaması boyunca uygulanacaktır: Trafik Yönetim Planı kapsamında bilinçlendirmenin artırılabilmesi için boru hattı güzergâhı üzerinde ve çevresindeki yerleģim yerlerinde çocuk ve yetiģkinlere eğitimler sağlanacaktır; Trafik kazalarının azaltılabilmesi için gece yapılan taģıma faaliyetleri mümkün olduğunca sınırlı tutulacaktır; Tüm sürücüler TANAP sürüģ kurallarına uyacak ve gereken eğitimler verilecektir; Projeyle ilgili bütün araçlar, araç ve yol tipine göre mevcut yasal hız limitlerine uyacaktır; Ġnsanların yaralanma risklerinin azaltılabilmesi için proje alanları ve bütün hendekler çitler ve uygun iģaretlerle çevrelenecek; çitlenen alanlara giriģ yasaklanacak ve bu alanlar güvenlik personeli tarafından kontrol edilecektir; TANAP, Gönüllü Güvenlik ve Ġnsan Hakları Ġlkelerine uyacaktır; ĠĢçiler, istihdam sözleģmeleri imzalandıktan sonra bir sağlık taramasına tabi tutulacak ve gerekmesi halinde zorunlu bağıģıklık tedavileri yapılacak; tüm sağlık bilgileri gizli kalacaktır; ĠĢçilere geliģigüzel uyuģturucu ve alkol testleri yapılacak, bunlar kaydedilecek ve denetlenecektir; ĠĢçilere göreve baģlarken ve çalıģtıkları süre boyunca düzenli olarak sağlık bilinciyle ilgili eğitim verilecektir; TANAP, kritik sorunların en kısa sürede iletilmesi ve ortak çözümlerin sağlanabilmesi için yerel sağlık yetkilileriyle iletiģime geçecektir; Küçük ölçekli sağlık tesislerinde Trafik kazası riskleri EPC Yüklenicisi tarafından hazırlanacak lojistik planına göre, yoğun inģaat trafiğine maruz kalacak yol ve kavģaklar için trafik ıģıkları, hız düģürme sistemleri ve uyarı sinyalleri gibi ilave etki azaltıcı önlemler sağlanacaktır. Yüklenici aynı zamanda yerel yetkililerle görüģerek bu bölgeler için bulunan çözümler hakkında bilgilendirme yapacaktır. Buna ek olarak baģlangıç eğitimi ve sonrasındaki rutin eğitimler sırasında sürücülere bu kritik alanlarla ilgili bilgilendirme yapılacaktır. Etkilenebilecek Alanlar: Bütün boru hattı güzergâhı üzerinde, özellikle kompresör istasyonları, kamp sahaları ve boru stok sahaları gibi belli proje bileģenlerinin çevresinde yoğun trafiğe sahip kritik alanların olması beklenmektedir. İzinsiz girişlere bağlı kazalar ĠnĢaat sahaları ve inģaat faaliyetlerinden kaynaklanabilecek kazalardan kaçınılabilmesi için, EPC Yüklenicisi boru hattı koridorundan itibaren 500 m içerisindeki tüm yerleģim alanlarını tespit edecektir. Ġzinsiz giriģlerin ve genel kaza vakalarının önlenebilmesi amacıyla bu bölgelerde ek çitleme ve uyarı sinyalleri kullanılacaktır. Buna ek olarak yöre halkı, devam etmekte olan inģaat faaliyetleriyle ilgili bilgilendirilecektir. Etkilenebilecek Alanlar: ÇalıĢmaların boru hattı koridorunun tamamı boyunca yapılması gerekmektedir. Bulaşıcı hastalıklar Yaygın hastalıklarla ilgili mevcut bilgiler incelenerek, iģgücü varlığından dolayı bulaģıcı hastalıkların yayılmasını önlemek a amacıyla, EPC Yüklenicileri tarafından etkilenen illerdeki bulaģıcı hastalık vakaları hakkında çalıģmalar hazırlanacaktır. Yüklenici, bulaģıcı hastalıkların azaltılabilmesine yönelik uygun strateji ve planlar üzerinde anlaģılabilmesi için 8.3-4

123 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Yerel eğitim hizmetleri üzerindeki etkiler müdahale edilemeyecek acil durumlar ve tedavilerde hangi sağlık merkezinin kullanılacağının belirlenebilmesi için EA içerisindeki bütün sağlık merkezlerinin bir değerlendirmesi yapılacaktır; Tüm atıklar ayrıģtırılacak ve geri dönüģüm sistemleri kurulacak; yerel yetkililerle iletiģime geçilerek lisanslı evsel katı atık bertaraf sahaları tespit edilecek; yerel yetkililerle iletiģime geçilerek lisanslı tehlikeli atık bertaraf sahaları tespit edilecek; geçici atık depolama sahaları tespit edilecek ve yerel mevzuata göre düzenlenecektir. Tıbbi atıklar uygun yükleniciler aracılığıyla bertaraf edilecektir; Yemek firmaları yiyecekleri ulusal mevzuat ve uluslararası standartlara göre saklayacak, hazırlayacak ve servis edecek; yemek hizmetleri düzenli olarak denetlenecek ve uygunsuzluklar en kısa sürede raporlanacaktır; Hayvanlardan insanlara bulaģabilen hastalıkların engellenmesine yönelik önlemler alınacaktır; Hava ve atık sudaki kirletici emisyonları ulusal mevzuat ve uluslararası standartlara uygun olacaktır; Özellikle asfaltlanmamıģ yollar sulanarak toz emisyonu mümkün olduğu ölçüde azaltılacaktır. Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla bir ġikâyet Mekanizması kurulacak ve projenin iģletmeye kapatma aģamasında da kullanımda olacaktır. PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletmeye kapatma aģaması boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı Tazminat Politikasına göre belirlenecektir; Yerel eğitim hizmetleri ile ilgili etki azaltıcı önlemler kısmi olarak Yöre Halkının Emniyet Yönetim Planın da anlatılmıģtır. AĢağıdaki etki azaltıcı önlemler iģletmeye kapatma aģaması boyunca uygulanacaktır: Proje faaliyetlerinin hizmetlere eriģimi aksatmaması ve eğitim faaliyetlerine etkilerinin en aza indirilmesi için, EA içerisinde yer alan tüm okulların bir değerlendirmesi yapılacak; aksamaların kaçınılmaz olması halinde, yerel yetkililerle ortak çözümler geliģtirilecektir; Proje faaliyetlerinden dolayı öğrencilerin okullara ulaģımında aksama yaģanmaması için yerel eğitim kurumlarıyla iletiģime geçilecek; aksamaların kaçınılmaz olması halinde, yerel sağlık yetkilileriyle iletiģime geçecektir. Etkilenebilecek Alanlar: ÇalıĢmanın boru hattı koridorunun tamamı boyunca yapılması gerekmektedir. Kamp sahalarının çevresindeki yerleģim yerlerinde daha yüksek etkiler beklenmektedir ĠnĢaat faaliyetlerinin çevredeki okullara etkileri ve emniyet Yüklenici EPC aģamasında boru hattı koridorunun 500 m içerisinde yer alan okulları tespit edecektir. Yüklenici daha sonra eğitim faaliyetlerine olabilecek etkilerin ve öğrencilerin emniyetine iliģkin risklerin en aza indirilmesi amacıyla uygun stratejiler geliģtirmek üzere yerel yetkililerle iletiģime geçecektir. Etkilenebilecek Alanlar: Erzurum Ġli ve genel olarak Bölge 'de daha fazla sayıda okul bulunmaktadır, ancak çalıģmanın boru hattı koridorunun tamamı boyunca gerçekleģtirilmesi gerekmektedir

124 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler yerel yetkililerle ortak alternatif çözümler geliģtirilecektir; Trafik kazası risklerinin düģürülebilmesi için gereken tüm etki azaltıcı önlemlerin uygulanmasını sağlamak için Trafik Yönetim Planında çocukların daha fazla bulunduğu alanların (okullar, okul çevresindeki otobüs durakları) tespit edilmesine özel bir önem atfedilecektir; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla bir ġikâyet Mekanizması kurulacak ve projenin iģletmeye kapatma aģamasında da kullanımda olacaktır; PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletme ve iģletmeye kapatma aģamaları boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim belirlenecektir İhtilaf ve anlaşmazlığın artması üzerindeki etkiler AĢağıdaki etki azaltıcı önlemler iģletmeye kapatma aģaması boyunca uygulanacaktır: TANAP, projenin yerel faydalarının artırılması için mümkün olduğu ölçüde yerel iģçi istihdam etmeyi, böylece halk arasında Projenin yerel fayda sağlamadığına dair oluģabilecek bir algıyı önlemeyi amaçlamaktadır; TANAP istihdam süreciyle ilgili açık bir bilgilendirme sağlayacak, idari yöneticiler ve yerel dernekler gibi farklı kanallar aracılığıyla yerel halkın istihdam fırsatlarından haberdar edilmesine özel önem verilecektir. Yerel düzeyde poster ve broģür gibi iletiģim araçları dağıtılacaktır; ĠĢe alım süreci Ģeffaf, halka açık ve ayrımcılıktan uzak bir Ģekilde gerçekleģtirilecek, etnik köken, din, dil ve cinsiyet bakımından herkese eģit fırsatlar sunulacaktır; Projenin yerel faydalarının artırılması için, tedarik edilecek mal, hizmet ve malzemeler mümkün olduğu ölçüde yerel iģletmelerden sağlanacaktır; TANAP, iģçilerin hem çalıģma saatleri içerisinde hem de kamp sahalarında uymaları gereken davranıģ kuralları hazırlayacak; serbest zaman içerisindeki davranıģlarla ilgili tavsiyelerde bulunacak; davranıģ kuralları sözleģmeyle birlikte verilecek ve iģe baģlangıç eğitiminde ayrıca açıklanacaktır; Görevlerine baģlarken ve çalıģma süresi boyunca iģçilere düzenli olarak Halkla ĠliĢkiler eğitimi verilecek; yerel gelenek ve görenekler ve yöre halkıyla diyalog kapsamında uyulması gereken davranıģ İşçilerin varlığı ĠĢçilerin varlığının herhangi bir gerginlik ve anlaģmazlığa yol açmaması için, kamp sahalarının çevresindeki yerleģim yerlerinde fazladan PaydaĢ Katılım Faaliyetleri gerçekleģtirilecektir. Mevcut durum düzenli olarak denetlenecek ve kritik bir durum en kısa sürede raporlanacaktır. Etkilenebilecek Alanlar: Kamp sahalarının yakınındaki yerleģim yerleri 8.3-6

125 Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler kuralları hakkında bilgi verilecektir Yeniden YerleĢim Eylem Planında da belirtildiği gibi her türlü yeniden yerleģim ve tazmin faaliyetleri açık, Ģeffaf ve ayrımcılıktan uzak bir Ģekilde gerçekleģtirilecektir; Günlük faaliyetlerin aksaması üzerindeki etkiler AĢağıdaki etki azaltıcı önlemler iģletmeye kapatma aģaması boyunca uygulanacaktır: ĠnĢaat faaliyetlerinin yakınında bulunan yerleģim alanları için gürültü ve titreģim risk değerlendirmeleri gerçekleģtirilecektir; Gürültü ve titreģim emisyonundan dolayı yöre halkına verilebilecek rahatsızlıkların azaltılabilmesi için gece saatlerinde gerçekleģtirilecek faaliyetler en aza indirilecek; inģaat faaliyetlerinin gece saatlerinde gerçekleģtirilmesi gerekliyse, yerel yetkililer ve yöre halkı 48 saat önceden bilgilendirilecektir; Özellikle asfaltlanmamıģ yollar sulanarak toz emisyonu mümkün olduğu ölçüde azaltılacaktır; Proje faaliyetleri için gereken kullanma suyunun günlük faaliyetler için kullanılan su kaynakları üzerinde olumsuz bir etki yaratmaması ı için özel çalıģmalar gerçekleģtirilecek; etkilerin kaçınılmaz olması halinde, alternatif çözümler geliģtirmek üzere yerel yetkililer ve su kullanıcıların fikri alınacaktır; TANAP, iģçilerin hem çalıģma saatleri içerisinde hem de kamp sahalarında uymaları gereken davranıģ kuralları hazırlayacak; serbest zaman içerisindeki davranıģlarla ilgili tavsiyelerde bulunacak; davranıģ kuralları sözleģmeyle birlikte verilecek ve iģe baģlangıç eğitiminde ayrıca açıklanacaktır; Görevlerine baģlarken ve çalıģma süresi boyunca iģçilere düzenli olarak Halkla ĠliĢkiler eğitimi verilecek; yerel gelenek ve görenekler ve yöre halkıyla diyalog kapsamında uyulması gereken davranıģ kuralları hakkında bilgi verilecektir; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla bir ġikâyet Mekanizması kurulacak ve projenin iģletmeye kapatma aģamasında da kullanımda olacaktır; PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletme ve iģletmeye kapatma aģamaları boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı Tazminat Politikasına göre belirlenecektir; Gürültü, titreşim ve toz emisyonu EPC Yüklenicisi, projenin inģaat aģaması için boru hattı koridorunun 500 m içerisinde ve projenin iģletme aģaması için YÜT ve kompresör istasyonlarının 500 m civarında yer alan bütün yerleģim alanlarını tespit edecektir. Çevredeki evlere verilebilecek rahatsızlardan kaçınılabilmesi için bu bölgelerde gece saatlerinde çalıģılmaması, koruyucu bariyerlerin kullanımı ve yolların sulanması gibi ilave etki azaltıcı önlemlere baģvurulacaktır. İşçilerin varlığı ĠĢçilerin varlığının herhangi bir gerginlik ve anlaģmazlığa yol açmamasının sağlanabilmesi için, kamp sahalarının çevresindeki yerleģim yerlerinde ilave PaydaĢ Katılım Faaliyetleri gerçekleģtirilecektir. Mevcut durum düzenli olarak denetlenecek ve kritik bir durum en kısa sürede raporlanacaktır. Etkilenebilecek Alanlar: Kamp sahalarının yakınındaki yerleģim yerleri 8.3-7

126 Demografik Yapı ve Göç Giriş Proje kapsamıyla iliģkili olarak doğrudan ve dolaylı istihdam fırsatlarının oluģtuğu kamp sahaları yakınlarındaki toplulukların demografik profilinde değiģikliklerin olabileceği düģünülmektedir. Söz konusu etkinin, özellikle iç/dıģ göç süreçlerinin zaten görülmekte olduğu bölgelerde, Proje faaliyetleriyle yoğunlaģması beklenmektedir. Bu da yerleģim yeri nüfusunda değiģim yaģanmasına neden olabilecektir. Demografi ve göçle ilgili etki ve riskler aģağıda yer alan değerlendirme unsuruı aracılığıyla ölçülmüģtür: Yerel nüfusta değiģiklik Demografi ve göç üzerindeki etkilerin değerlendirmesinde, Sosyal Mevcut Durum Raporu nun aģağıda yer alan bölümlerindeki verilerden faydalanılmıģtır (Bkz. Bölüm ): Demografik Profil YerleĢim Profili Bileşenin Duyarlılığı Yerel nüfus üzerindeki etkiye duyarlılık, halen demografik dengesizlik gösteren veya hâlihazırda iç göç veya dıģ göç yaģayan alanları belirlemek amacıyla, yerleģim düzeyinde tespit edilmiģtir. Bu yerleģimler değiģikliğe uyum sağlamakta daha az güçlü kabul edilmekte ve bu nedenle Proje tarafından oluģan kuvvetli etkilere karģı zorluk çekebilecekleri düģünülmektedir. Duyarlılık, mevcut durum bilgilerinden elde edilen önemli parametrelerin tanımlanması yoluyla belirlenmiģ olup; parametrelerin fazlalığı, belirli bir değerlendirme unsuruna karģı yerleģimin daha yüksek bir duyarlılığa sahip olduğunu göstermektedir. Boru hattı koridorundaki yerleģimlerde yerel nüfusta değiģiklik konusundaki duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: YaĢlı nüfusunun %2'den fazla olması Ġç/dıĢ göç yaģayan yerleģimler Yaz nüfusunun kıģ nüfusuna göre en az %50 oranında artması Kadın oranının %52'den fazla olması AĢağıda yer alan tablo, yerel nüfusta değiģiklik konusundaki duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir: Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi-Yerel Nüfusta Değişiklik (Boru Hattı Koridoru) Değerlendirme Unsuru Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek Yerel nüfusta değiģiklik 0- parametre -2 parametre 3 ve üstü parametre Kompresör istasyonları ve EskiĢehir ÇıkıĢ Ġstasyonu Bağlantı Hattı civarındaki yerleģimlerde yerel nüfusta değiģiklik konusundaki duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: 8.3-8

127 Ġç/dıĢ göç yaģayan yerleģim yerleri Yaz nüfusunun kıģ nüfusundan %50 fazla olması Kadın oranının %52'den fazla olması AĢağıda yer alan tablo, yerel nüfusta değiģiklik konusundaki duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir: Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi-Yerel Nüfusta Değişiklik (Kompresör İstasyonları ve Eskişehir Çıkış İstasyonu Bağlantı Hattı) Değerlendirme Unsuru Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek Yerel nüfusta değiģiklik 0 parametre parametre 2 ve üstü parametre Mevcut durum verilerinin detayları Bölüm 7'de sunulmuģ olup, duyarlılık analizi sonuçları aģağıdaki Ģekillerde verilmektedir. Her duyarlılık parametresi için il bazında örneklenen ve yüksek, orta ve düģük duyarlılığa sahip yerleģim sayıları verilmiģtir. Ġller doğudan batıya, gaz akıģ yönünü takip eden Ģekilde sıralanmıģtır

128 Şekil Saha Çalışması Kapsamındaki Yerleşimlerin Demografik Yapı ve Göç Üzerindeki Etkilere Karşı Duyarlılık Seviyesi Demografik Yapı ve Göç Konusunda Duyarlılık Analizi Yukardaki Ģekillerde sunulan verilere göre, yerleģimlerin çoğu düģük duyarlılığa sahiptir. 3 ilde sınırlı sayıda yüksek duyarlılık gösteren yerleģim varken 5 ilde hiçbiri yoktur. Yüksek duyarlılığa sahip yerleģimlerin büyük kısmı Sivas Ġlinde ve genel olarak 2. Bölgede mevcuttur

129 Hassas Gruplar Mevcut durum verilerine göre, demografik yapı ve göç kapsamında, aģağıdaki gruplar hassas gruplar olarak belirlenmiģtir: Mevsimsel göçmenler Hâlihazırda iç göç ve dıģ göçün yüksek seviyelerde yaģandığı yerleģimlerdeki sınırlı gelire sahip haneler İnşaat Aşamasındaki Etkiler Yerel Nüfusta Değişiklik Proje analizine göre, inģaat aģamasında yerel nüfusta değiģiklik konusunda aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir: ĠĢgücü ihtiyacı Yöreye iģçi göçü ĠnĢaat aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠnĢaat süresince yerel nüfus üzerindeki baģlıca etkiler Projeye bağlı doğrudan ve dolaylı geçici istihdam olanaklarının neden olduğu iç göç ve dıģ göç durumlarından kaynaklanmaktadır. Mevcut bilgilere göre, kaç adet doğrudan ve dolaylı iģ yaratılacağını ve personelin nereden temin edileceğini (yerel, bölgesel ya da ulusal düzeyde) tahmin etmek mümkün olmadığından olası bir demografik etkinin boyutu bilinmemektedir. Doğrudan çalıģan iģçiler kamp ortamında konaklayacaklar, böylece kamp alanlarının bulunduğu bölgelerde nüfus artıģına sebep olacaktır. Ancak kamplar mümkün olduğunca kendine yeterli olacak Ģekilde inģa edileceğinden yöre halkı ile temas ve alıģveriģ sınırlı olacaktır. Ġlave olarak kamp alanlarının geçici niteliğine bağlı olarak nüfustaki değiģikliklerin zamanla sınırlı ve geriye döndürülebilir olması beklenmektedir. Mal, malzeme ve hizmet teminine bağlı dolaylı iģ imkânları nedeniyle bazı alanlara iç göç oluģabilir. Bu durumda dolaylı iģ imkânlarının daha sınırlı olmasına karģılık, bunların kalıcılığı inģaat aģamasından sonra da devam edebilir ve iģçiler yerleģimlerde yaģamaya baģlayabilir. Sonuç olarak, iģ olanakları beklentileri ile belirli alanlara hareket eden insanlar nedeniyle iç göç durumları oluģabilir. Benzer olarak, iģ olanakları, ekonomik açıdan kötü veya yüksek iģsizlik olan bölgelerden dıģ göç durumlarını yaratabilir. ĠĢ olanakları esas olarak aktif çalıģma çağındaki erkeklere hitap edecek olup, bu grupta bir hareketlilik beklenmektedir. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo inģaat aģamasında yerel nüfus üzerindeki etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir

130 Tablo İnşaat Aşamasında Yerel Nüfus Üzerindeki Etkilerden Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Ardahan 24 Kars 7 Erzurum 43 Bölge Erzincan 2 Bayburt 3 GümüĢhane 3 Giresun 2 Sivas 46 Yozgat 3 Bölge 2 KırĢehir 8 Kırıkkale 0 Ankara 20 EskiĢehir 4 Bilecik 4 Kütahya 3 Bölge 3 Bursa 34 Balıkesir 24 2 Çanakkale 6 Bölge 4 Edirne 8 Tekirdağ 4 Yukarıdaki tabloda sunulan verilere göre, etkilerin hemen hemen tüm yerleģimlerde ihmal edilebilir düzeyde olması beklenmektedir. Yüksek etkiler, inģa edilmesi planlanan kompresör istasyonlarının bulunduğu iki ilde beklenmektedir. Bulgular ve Öneriler Yerel nüfus üzerindeki baģlıca etkiler Proje ile gelen doğrudan ve dolaylı istihdam olanaklarının neden olduğu iç göç ve dıģ göç durumlarından kaynaklanabilir. ĠnĢaat aģamasında, istihdam olanaklarının en üst seviyede olduğu zaman etkilerin daha güçlü olması beklenmektedir. Ġç göç ve dıģ göç esas olarak aktif çalıģma çağındaki erkekleri içerecektir, bu yüzden bu durum bazı yerleģimlerin genel demografik yapısında dengesizliklere yol açabilir. Demografik değiģimler sınırlı bir zaman dilimi içinde belirecek ve iģ imkânlarının geçici hali düģünüldüğünde genel olarak geriye döndürülebilir olacaktır

131 ĠnĢaat aģamasında istihdam, halkla iliģkiler ve paydaģ katılımı için prosedürler olacaktır. ĠĢçiler ve yöre halkı arasındaki iliģkiler bu prosedürler yoluyla yönetilecektir. ĠnĢaat aģamasında demografik yapı ve göç üzerinde beklenen etkiler ile bu etkiler için geliģtirilen genel etki azaltıcı önlemler aģağıdaki tabloda sunulmaktadır. Özel etki azaltıcı önlem gerekmesi beklenmemektedir. Tablo İnşaat Aşamasında Demografik Yapı ve Göç Konusundaki Etkilere İlişkin Etki Azaltıcı Önlemler Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Yerel nüfus üzerindeki etkilerin azaltılmasına, kısmen Ġstihdam ve Eğitim Planı ve Halkla ĠliĢkiler Planında ele alınmaktadır. ĠnĢaat aģaması boyunca aģağıdaki baģlıca standart etki azaltıcı önlemler uygulanacaktır: Özel etki azaltıcı önlem gerekmesi beklenmemektedir. Yerel nüfus üzerindeki etkiler TANAP mümkün olduğu ölçüde yerel iģgücü istihdam etmeyi amaçlamakta olup, böylece göç hareketlerinin oluģması da önlenecektir; Mevcut yerleģim yerleri üzerindeki baskının azaltılabilmesi için iģçiler kamp sahalarında konaklatılacak; aileleri ile kalmayacak ve dolayısıyla inģaat aģamasının tamamlanmasının ardından kendi yerleģim yerlerine dönecekler, bu da iç-göç ve dıģ-göç süreçlerinin geri çevrilebilirliğini artıracaktır; ĠĢ olanaklarının geçici olması durumu, iģin bitimindeki kritik sorunlardan kaçınmak için, iģe alım sürecinde açıkça bildirilecektir. Arazi edinimine bağlı gelir kayıplarının ve geçim kaynakları üzerindeki etkilerin tazmin edilebilmesi için Yeniden YerleĢim Eylem Planı hazırlanarak, varlıkların veya geçim kaynaklarının kaybedilmesinden dolayı yaģanabilecek dıģ-göç riskleri azaltılacaktır ĠnĢaat öncesindeki toplantılarda ve paydaģ katılım faaliyetlerinde yerel nüfus üzerindeki proje faaliyetlerine bağlı etkiler ve planlanan etki azaltıcı önlemler hakkında yerel yetkililere ve halka bilgi verilecek ve fikirleri alınacaktır; Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla bir ġikâyet Mekanizması kurulacak ve projenin iģletme ve iģletmeye kapatma aģamalarında da iģlerliğini sürdürecektir; İşletme Aşamasındaki Etkiler Yerel Nüfusta Değişiklik ĠĢletme aģamasında sınırlı sayıda iģçinin istihdam edilecek olmasından dolayı, bu konuda hiçbir etki beklenmemektedir

132 İşletmeye Kapatma Aşamasındaki Etkiler Yerel Nüfusta Değişiklik Proje analizine göre, inģaat aģamasında yerel nüfusta değiģiklik konusunda aģağıdaki etki faktörlerinin potansiyel bir etkisi olacağı düģünülmektedir. ĠĢgücü ihtiyacı Yöreye iģçi göçü ĠĢletmeye kapatma aģamasında çeģitli proje bileģenleri için etki faktörleri ve etki seviyeleri Tablo de sunulurken, etki seviyelerinin hesaplanmasına iliģkin detaylar Ek 4.5 de verilmiģtir. Etki Değerlendirmesi ĠĢletmeye kapatma aģamasında yerel nüfus üzerinde etkilere yol açan faktörler, inģaat aģamasında da olduğu gibi, geçici olarak bir dizi doğrudan ve dolaylı istihdam olanakları sunulacaktır. Mevcut bilgilere göre, kaç adet doğrudan ve dolaylı iģ yaratılacağını ve personelin nereden temin edileceğini (yerel, bölgesel ya da ulusal düzeyde) tahmin etmek mümkün olmadığından olası bir demografik etkinin boyutu bilinmemektedir. Genel olarak istihdam olanakları inģaat aģamasından sayıca daha az ve daha kısa bir süre için olacaktır. Doğrudan istihdam edilecek iģçilerin kamp alanlarında konaklayıp konaklamayacakları bilinmemekte olup, dolayısıyla kalacakları yerleģimlerde bazı demografik etkiler ortaya çıkabilecektir. Mal, malzeme ve hizmet teminine bağlı dolaylı iģ imkânları nedeniyle bazı alanlara iç göç oluģabilir, ancak, bu iģ olanaklarının da sayıca düģük olması beklenmektedir. Sonuç olarak, iģ olanakları beklentileri ile belirli alanlara hareket eden insanlar nedeniyle iç göç durumları oluģabilir. Benzer olarak, iģ olanakları, ekonomik açıdan kötü veya yüksek iģsizlik olan bölgelerden dıģ göç durumlarını yaratabilir. ĠĢ olanakları esas olarak aktif çalıģma çağındaki erkeklere hitap edecek olup, bu grupta bir hareketlilik beklenmektedir. Etkinin seviyesi, etki faktörleri ile bileģen duyarlılığı arasındaki etkileģimin bir sonucu olarak değerlendirilmiģtir. Etkinin seviyesi Bölüm 3 de sunulan kriterlere göre tanımlanırken, etki değerleri ve hesaplama detayları Ek 4.5 de verilmiģtir. AĢağıdaki tablo iģletmeye kapatma aģamasında yerel nüfus üzerindeki etkilerden potansiyel olarak etkilenebilecek yerleģim sayılarını ve etki seviyelerini göstermektedir. Tablo İşletmeye Kapatma Aşamasında Yerel Nüfus Üzerindeki Etkilerden Etkilenebilecek Yerleşimler Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y Ardahan 24 Kars 7 Bölge Erzurum 43 Erzincan 2 Bayburt

133 Yerleşim Sayısı Bölge İl Beklenen Etki Seviyesi İ D O Y GümüĢhane 3 Giresun 2 Sivas 45 2 Yozgat 3 Bölge 2 KırĢehir 8 Kırıkkale 0 Ankara 20 EskiĢehir 4 Bilecik 4 Kütahya 3 Bölge 3 Bursa 34 Balıkesir 24 Çanakkale 6 Bölge 4 Edirne 8 Tekirdağ 4 Yukarıdaki tabloda sunulan verilere göre, etkilerin hemen hemen tüm yerleģimlerde ihmal edilebilir düzeyde olması beklenmekte, az bir kısmında ise orta ve yüksek seviyede olması beklenmektedir. Bulgular ve Öneriler Yerel nüfus üzerindeki baģlıca etkiler Proje ile gelen doğrudan ve dolaylı istihdam olanaklarının neden olduğu iç göç ve dıģ göç durumlarından kaynaklanabilir. ĠnĢaat aģamasında, istihdam olanaklarının en üst seviyede olduğu zaman etkilerin daha güçlü olması beklenmektedir. Ġç göç ve dıģ göç esas olarak aktif çalıģma çağındaki erkekleri içerecektir, bu yüzden bu durum bazı yerleģimlerin genel demografik yapısında dengesizliklere yol açabilir. Demografik değiģimler sınırlı bir zaman dilimi içinde belirecek ve iģ imkânlarının geçici hali düģünüldüğünde genel olarak geriye döndürülebilir olacaktır. Ġstihdam, halkla iliģkiler ve paydaģ katılımı için prosedürler olacak, iģçiler ve yöre halkı arasındaki iliģkiler bu prosedürler yoluyla yönetilecektir. ĠĢletmeye kapatma aģamasında demografik yapı ve göç üzerinde beklenen etkiler ile bu etkiler için geliģtirilen genel etki azaltıcı önlemler aģağıdaki tabloda sunulmaktadır. Özel etki azaltıcı önlem gerekmesi beklenmemektedir

134 Tablo İşletmeye Kapatma Aşamasında Demografik Yapı ve Göç Konusundaki Etkilere İlişkin Etki Azaltıcı Önlemler Potansiyel Etkiler Etki Azaltıcı Önlemler Özel Etki Azaltıcı Önlemler Yerel nüfus üzerindeki etkilerin azaltılmasına, kısmen Ġstihdam ve Eğitim Planı ve Halkla ĠliĢkiler Planında ele alınmaktadır. ĠnĢaat aģaması boyunca aģağıdaki baģlıca etki azaltıcı önlemler uygulanacaktır: Özel etki azaltıcı önlem gerekmesi beklenmemektedir. Yerel nüfusta değişiklik TANAP mümkün olduğu ölçüde yerel iģgücü istihdam etmeyi amaçlamakta olup, böylece göç hareketlerinin oluģması da önlenecektir Yöre halkı için endiģe, sorun ve Ģikâyetlerin resmi yoldan TANAP a iletilebilmesi ve taraflar arasındaki anlaģmazlıkların çözümünün kolaylaģtırılabilmesi amacıyla bir ġikâyet Mekanizması kurulacak ve projenin iģletmeye kapatma aģamasında da kullanımda olacaktır; PaydaĢ katılım faaliyetleri iģletmeye kapatma aģaması boyunca düzenli aralıklarla sürdürülecek ve prosedürler ihtiyaçlara göre güncellenecektir; Proje faaliyetlerinden kaynaklanan kazaların yol açtığı zararların tazmini, TANAP ın hazırlayacağı ġikâyet Yönetim belirlenecektir; Soyut Kültürel Miras ve Arkeoloji Giriş Kültürel miras, bu bileģene iki farklı düzeyde dâhil edilmektedir: Proje faaliyetlerinin anıt ve sit alanlarına zarar verebilme riski bulunduğundan, etkiler fiziksel bir düzeyde değerlendirilmektedir. Bu durumda güzergâhın değiģtirilmesi de dâhil olmak üzere, uygun hafifletici önlemlerin alınması gerekli olabilecektir. BaĢka bir düzeyde, proje faaliyetlerinin yöresel kutlamalar ve geleneksel inançlar gibi soyut miras üzerinde olabilecek etkileri değerlendirilmektedir. Kültürel miras ve arkeolojiyle ilgili etki ve riskler aģağıda yer alan değerlendirme unsurları aracılığıyla ölçülmüģtür: Kültürel ve arkeolojik sit alanları üzerindeki etkiler Soyut kültürel miras üzerindeki etkiler Kültürel miras ve arkeoloji üzerindeki etkilerin değerlendirmesinde, Sosyal Mevcut Durum Raporu nun aģağıda yer alan bölümlerindeki verilerden faydalanılmıģtır (Bkz. Bölüm ve Ek 2.4): Kültürel miras ve arkeoloji Buna ek olarak, Sosyal Mevcut Durum Raporu nun aģağıda belirtilen diğer bölümleri de değerlendirme sürecine katkı sağlamıģtır (Bkz. Bölüm ve Ek 2.4): Demografik profil

135 Bileşenin Duyarlılığı Kültürel ve arkeolojik sit alanları konusundaki duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: Kültürel ve arkeolojik alanın varlığı Arkeolojik buluntuların tipi Arkeolojik eserlerin kalite ve yoğunluğu Arkeolojik buluntular arasındaki konumsal iliģkiler (uzaklık / derinlik) Arazi morfolojisi ve jeolojisi Arazi kullanımı AĢağıda yer alan tablo, kültürel ve arkeolojik sit alanları konusundaki duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir: Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Kültürel ve Arkeolojik Sit Alanları Değerlendirme Unsuru Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek Kültürel ve arkeolojik sit alanları üzerindeki etkiler Güzergâh üzerinde veya YÜT alanları içerisinde kültürel ve arkeolojik sit alanının varlığı. DüĢük arkeolojik potansiyel. Güzergâh üzerinde veya YÜT alanları içerisinde kültürel ve arkeolojik sit alanının varlığı. Arkeolojik kalıntının az olduğu, fakat jeomorfolojik açıdan antik yerleģimin tercih edildiği alanlar. Güzergâh üzerinde veya YÜT alanları içerisinde önemli kültürel ve arkeolojik sit alanının varlığı. Arkeolojik kalıntıların yoğun olduğu, jeomorfolojik açıdan antik yerleģimin uygun olduğu, yer isimlerinin ve envanter kaynağının olduğu alanlar. Soyut kültürel miras konusundaki duyarlılığı ölçmek için aģağıdaki parametreler kullanılmıģtır: Geleneksel ve kültürel etkinliklerin varlığı Farklı dil, din, etnik kökene mensup olan grupların olması AĢağıda yer alan tablo, soyut kültürel miras konusundaki duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir: Tablo Duyarlılık Seviyesi Değerlendirmesi- Soyut Kültürel Miras Değerlendirme Unsuru Soyut kültürel miras üzerindeki etkiler Duyarlılık Seviyesi Düşük Orta Yüksek 0 parametre parametre 2 parametre Mevcut durum verilerinin detayları Bölüm 7'de sunulmuģ olup, duyarlılık analizi sonuçları aģağıdaki Ģekillerde verilmektedir. Her duyarlılık parametresi için il bazında örneklenen ve yüksek, orta ve düģük duyarlılığa sahip yerleģim sayıları verilmiģtir. Ġller doğudan batıya, gaz akıģ yönünü takip eden Ģekilde sıralanmıģtır

136 Bölge 4 Bölge 3 Bölge 2 Bölge TANAP DOĞALGAZ ĠLETĠM A.ġ. Ardahan 8 5 Kars Erzurum 9 34 Erzincan 9 Bayburt 2 GümüĢhane 3 0 Giresun 2 0 Sivas Yozgat 20 KırĢehir Kırıkkale Yüksek Orta DüĢük Ankara EskiĢehir 0 20 Bilecik 4 0 Kütahya 0 3 Bursa Balıkesir Çanakkale 5 Tekirdağ 5 9 Edirne 3 4 Şekil Saha Çalışması Kapsamındaki Yerleşimlerin Soyut Kültürel Miras Üzerindeki Etkilere Karşı Duyarlılık Seviyesi