Alkol kullanım sorunları nasıl önlenir? Alkol kullanım bozukluklarının tanı ve tedavisinde kısa müdahale yaklaşımı

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Alkol kullanım sorunları nasıl önlenir? Alkol kullanım bozukluklarının tanı ve tedavisinde kısa müdahale yaklaşımı"

Transkript

1 Akvardar ve Uçku 51 Alkol kullanım sorunları nasıl önlenir? Alkol kullanım bozukluklarının tanı ve tedavisinde kısa müdahale yaklaşımı Yıldız AKVARDAR, 1 Reyhan UÇKU 2 ÖZET Aşırı alkol tüketimi ve alkolle ilişkili sorunlar tüm dünyada önemli bir halk sağlığı sorunudur. İçme sınırlarının ve aşırı alkol tüketimiyle ilişkili risklerin bilinmemesi alkolle ilişkili sorunların gelişmesinde en önemli etkendir. Günde dört standart içkiden fazla ve haftada 14 standart içkiden fazla içen erkekler, günde üç standart içkiden fazla ve haftada yedi standart içkiden fazla içen kadınların ve 65 yaş üstü erkeklerin alkolle ilişkili sorun yaşama riski artmıştır. Sağlık ocaklarına başvurular alkol sorunlarına erken dönemde müdahale etme olanağı yaratır. Birinci basamak sağlık hizmetlerine başvuran hastalarda alkol tüketiminin taranması ve erken kısa müdahale hastaları düşük-riskli tüketim düzeyleri ve aşırı alkol kullanımının riskleri konusunda eğitmek için fırsat sağlar. Alkol Kullanım Bozuklukları Tanıma Testi (AUDIT) riskli ve zararlı alkol kullanımını tanımlamak üzere geliştirilen tarama ölçeğidir. Kısa müdahale hastanın davranışını değiştirmeye ve hastanın tedavi uyumunu artırmaya odaklanan, süresi sınırlı, hasta merkezli danışmanlık yöntemidir. Dört basamaktan oluşmaktadır: 1. Alkol kullanımını sormak, 2. Alkol kullanım bozukluklarını değerlendirmek, 3. Uygun davranışı önermek ve yardımcı olmak, 4. Hastanın gelişimini izlemek, desteği sürdürmek. Alkol kullanım bozukluklarında kısa müdahalenin ikincil koruma yöntemi olarak etkili olduğu çalışmalarda ve meta analizlerde gösterilmiştir. Önemli bir halk sağlığı sorunu olarak alkol kullanım sorunlarına birinci basamak sağlık hizmetlerinde ikincil koruma olarak müdahale edilmelidir. Erken tanı ve müdahale sorunun büyümesini önleyecektir. () Anahtar sözcükler: Alkol kullanım bozuklukları, ikincil önleme, tarama, kısa müdahale How are alcohol related problems prevented? Brief intervention approach in the treatment of alcohol use disorders ABSTRACT Excessive alcohol consumption and alcohol related problems are significant public health problems worldwide. Many factors contribute to the development alcohol related problems. Lack of knowledge about low-risk consumption levels and risks of excessive alcohol use is the most important factor. Men who are drinking more than four standard drinks per day and 14 standard drinks per week, women and men older than age 65 who are drinking more than three drinks a day and seven standard drinks per week have an increased risk for alcohol related problems. Screening and early brief intervention for alcohol consumption among patients in primary health care provides an opportunity to educate them about low-risk consumption levels and risks of excessive alcohol use. Alcohol Use Disorders Identification Test (AUDIT) has been established as a screening scale to identify risky and harmful alcohol use. Brief intervention is a time-limited and patient centered counseling method focuses to change the patient s behavior and increase the treatment compliance. It includes four stages; 1. Ask alcohol use, 2. Assess alcohol use disorders, 3. Advice and support, 4. Arrange follow-up. Brief intervention has been shown 1 Prof.Dr., Psikiyatri ABD, 2 Prof.Dr., Halk Sağlığı ABD, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, İzmir Yazışma adresi/address for correspondence: Prof.Dr. Yıldız AKVARDAR, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri ABD, İnciraltı/İzmir yildiz.akvardar@deu.edu.tr

2 52 Alkol kullanım sorunları nasıl önlenir? as an effective secondary prevention method in the studies and meta-analysis. Alcohol use problems as a major public health problem should be intervened in the primary health care as a secondary prevention. Early identification and intervention will prevent the growth of the problem. (Anatolian Journal of Psychiatry 2010; 11:51-59) Key words: alcohol use disorders, secondary prevention, screening, brief intervention GİRİŞ Aşırı alkol tüketimi ve alkolle ilişkili sorunlar tüm dünyada önemli bir halk sağlığı sorunudur. Alkol kullanım bozuklukları küresel hastalık yükünün %4 ünü, 1 Türkiye de erkeklerde hastalık yükünün %1.8 ini oluşturmaktadır. 2,3 Alkolle ilişkili sorunların gelişimini birçok etken etkilemektedir. İçme sınırlarının ve aşırı alkol tüketimiyle ilişkili risklerin bilinmemesi en önemli etkendir. Alkolün yol açtığı hastalıklar ve yaralanmalar önlenebilir. Aşırı alkol kullananların çoğuna tanı konulamamaktadır. Alkol sorunları yaşayan hastalara erken müdahalelerin etkinliği gösterilmiştir. 4 Birinci basamak sağlık hizmetlerine başvuran hastalarda alkol tüketiminin taranması hastaları düşük-riskli tüketim düzeyleri ve aşırı alkol kullanımının riskleri konusunda eğitmek için fırsat sağlar. 5 Bu gözden geçirme yazısında ikincil korumaya yönelik olarak alkol kullanım bozukluklarının erken tanı ve tedavisinde önemli olan tarama ve kısa müdahale yaklaşımına ve yaygınlaştırma çalışmalarına yer verilecektir. ALKOL KULLANIM BOZUKLUKLARININ TANIMLANMASI Alkolle ilişki sorunları tartışırken kullanım, düşük riskli alkol kullanımı, riskli alkol kullanımı, zararlı alkol kullanımı, kötüye kullanım, bağımlılık terimlerini ayırt etmek önemlidir. 6 Kullanım: Her türlü alkol kullanımını kapsar. Düşük riskli alkol kullanımı: Alkolle ilişkili sorunlara yol açmayan, yasal ve tıbbi sınırlar içinde alkol kullanımıdır; ancak alkol kullanımının her zaman risk içerdiği unutulmamalıdır. Riskli alkol kullanımı (at risk drinking, risky drinking, hazardous drinking): Alkol içen kişiye fiziksel, mental ya da sosyal alanlarda zarar verme riski olan alkol tüketimidir. Riskin boyutunu değerlendirirken, kullanım örüntüsü ve aile öyküsü gibi etkenlerde değerlendirilmelidir. 7 Riskli alkol kullananlar arasında 21 yaşın altında alkol kullananlar, alkol kullanan hamile kadınlar, belirli ilaçları (örneğin, sedatif-hipnotikler, metranidazol, antihipertansif ilaçlar) kullanan kişiler, hipertansiyon, diyabet hastaları, ya da makinearaç kullanan kişiler sayılabilir. Zararlı alkol kullanımı: Alkol kullanımı fiziksel ya da ruhsal olumsuz sonuçlara yol açmıştır. Alkol kötüye kullanımı tanısını karşılamaktadır. Alkol kötüye kullanımı: DSM-IV-TR ye 8 göre aşağıdakilerden bir ya da daha fazlasının son 12 ay içinde yaşanmasıdır: - Sorumlulukları yerine getirememe, - Tehlikeli durumlarda yinelenen alkol kullanımı, - Yineleyen yasal sorunlar, - Kişilerarası sorunlara karşın alkol kullanımını sürdürme. Alkol bağımlılığı: DSM-IV-TR ye 8 göre son 12 ay içinde aşağıdakilerden en az üçünün yaşanmış olması durumunda alkol bağımlılığı tanısı konur: - Tolerans, - Yoksunluk, - İstenen ya da planlanandan daha fazla kullanma, - Sürekli azaltmayı isteme, - Kullanmak ya da etkisinden arınmak için fazla zaman harcama, - Sosyal/mesleksel/yaratıcı işlevselliğin azalması, - Fiziksel/ruhsal sorunlara karşın kullanımı sürdürme. Alkol bağımlılığı, ICD-10 da 9 bilişsel, davranışsal, fizyolojik belirtilerin bir araya toplandığı hastalık tablosu olarak tanımlanmaktadır. Aşağıdakilerden en az üçünün son 12 ay içinde yaşanması ICD-10 a göre alkol bağımlılığını tanımlamaktadır. - İçmek için güçlü bir istek ya da kompulsiyon duygusu, - İçme davranışına başlama, sonlandırma ya da kullanım düzeyini kontrol etmede güçlük, - Alkol kullanımı kesildiğinde ya da azaltıldığında fizyolojik yoksunluk durumu ya da yoksunluk belirtilerini önlemek ya da hafifletmek için alkol kullanımı, - Tolerans, - Alkol kullanımı nedeniyle alternatif haz ve ilgilerin giderek artan şekilde ihmali, - Zararlı sonuçların görülmesine karşın kullanımı sürdürme. Anatolian Journal of Psychiatry 2010; 11:51-59

3 Akvardar ve Uçku 53 Kronik alkol tüketimi uzun süreli tıbbi durumlara (örn., karaciğer hasarı, belirli kanserler, alkol bağımlılığı) yol açma riski taşımaktadır. Tüketim miktarı ve zarar arasında ilişki söz konusudur, alkol miktarı arttıkça zarar riski de artar. 10 Alkolle ilişkili zarara verilen yanıt farklı düzeylerde olmalıdır; kısa müdahalelerle birincil korumadan özelleşmiş tedavilere kadar uzanan, geniş spektrumda yer alan zarara uygun geniş spektrumda müdahalelere gereksinim vardır. Bu konuda özelleşmiş bağımlılık tedavisi tek tedavi noktası olamaz. Eğer alkolle ilişkili zarar anlamlı olarak azaltılacaksa, toplumdaki sıklığı nedeniyle müdahale için birincil odak hafif ya da orta düzey zarar yaşayan kişiler olmalıdır. Alkol içme örüntülerinin ve risklerin belirlenmesi, içen kişilerin sağlık gereksinimlerine uygun müdahalelerin belirlenmesi için gereklidir. 6 Ne kadar alkol içmek çok içmektir ya da riskli alkol kullanmaktır? Alkol içmek, alkolle ilişkili sorunlara yol açtığında, ya da var olan sorunları artırdığında, ya da diğer sağlık sorunlarının iyileştirilmesini etkilediğinde çok içmek ya da riskli alkol kullanımı olarak değerlendirilir: 11 - Günde dört standart içkiden fazla ve haftada 14 standart içkiden fazla içen erkekler, - Günde üç standart içkiden fazla ve haftada yedi standart içkiden fazla içen kadınların ve 65 yaş üstü erkeklerin alkolle ilişkili sorun yaşama riski artmıştır; bu kişiler çok içiyor ya da riskli alkol kullanıyorlardır. Bir standart içki nedir? Farklı ülkelerde tipik içki büyüklüklerine göre farklı standart içki tanımı kullanılmaktadır; 6 örneğin, bir standart içki Kanada da 13.6 gr., Amerika Birleşik Devletleri nde 14 gr., İngiltere de 8 gr., Avustralya da 10 gr., Japonya da gr. etanoldür. Ülkemizde bir standart içki gr. etanol içerir (Şekil 1). TARAMA VE KISA MÜDAHALE YÖNTEMİ NEDİR? Tarama ve kısa müdahale potansiyel bir sorunu araştıran ve bu sorun hakkında kişinin bir şeyler yapmaya başlamasını motive eden uygulamalardır. 12 Son 20 yıl içinde tarama ve kısa müdahalenin zararlı alkol tüketimini azaltmada etkili olduğu gösterilmiştir TARAMA Taramanın amacı alkolle ilişkili sorunları azaltmaktır. Yoğun içilen günler sorgulanarak ve tarama testleri [Alkol Kullanım Bozuklukları Tanıma Testi (AUDIT), CAGE, Michigan Alkolizm Tarama Testi (MATT)] uygulanarak yapılabilir. Çoğu tarama testi alkol bağımlılığını saptamaya odaklanmıştır. 23 Örneğin, Cut down, Annoyed, Guilty, Eye-opener sözcüklerinin baş harflerinden oluşan CAGE, dört sorudan oluşan ve iki pozitif yanıtın olası alkol kullanım bozukluğu olarak değerlendirildiği bir testtir. CAGE içki içmeyle ilişkili kontrol kaybını, ruhsal sonuçları, kişilerarası sorunları ve fizyolojik bağımlılığı sorgulamaktadır. MATT, içme sorununu, yardım arama davranışını ve alkolle ilişkili kayıpları sorgulayan 25 sorudan oluşur. Bazılarında açıklama istenilen testin sorularının puanları farklılık gösterir. Bu nedenle değerlendirmesi AUDIT ve CAGE e göre daha uzun zaman alır. Alkol bağımlılığını saptamak amacıyla kesme noktası beş olarak önerilmektedir. AUDIT riskli ve zararlı alkol kullanımını tanımlamak üzere geliştirilen tek tarama ölçeğidir. Yeni çalışmalar riskli alkol kullanımını saptamada AUDIT in CAGE ve MATT a göre daha üstün olduğunu göstermektedir. 23,24 Alkol kullanım bozuklukları için tarama yapılmasının yaygınlaştırılmasını destekleyen birçok neden vardır. 7 Birçok kişi sağlık çalışanlarından kendilerine sigara-alkol kullanımı gibi sağlık davranışları hakkında soru sormasını bekler. Araştırmalar kişilerin sağlık davranışlarını değiştirmeye istekli olduklarını göstermektedir. Gelişmiş ülkelerde hane halkı örnekleri ve birinci basamak sağlık hizmetlerinde yapılan sıklık çalışmaları erkeklerin %20 sinin, kadınların %10 unun önerilen düzeylerin üzerinde alkol içtiklerini göstermektedir. Alkol kullanım bozuklukları, rutin taramanın standart uygulandığı hipertansiyon, diyabet ve depresyon kadar yaygındır. Hangi durumlarda tarama yapılması düşünülmelidir? - Rutin muayenenin bir parçası olarak tüm hastalarda, - Alkolle etkileşen ilaçları reçeteye yazmadan önce, - Acil başvurular sırasında, - Hamilelerde ya da hamile kalmak isteyenlerde, - Aşırı alkol içme eğilimi olan kişilerde (sigara içenler, ergenler ve genç erişkinler), - Alkolün yol açmış olabileceği sağlık sorunları olan hastalarda (kardiyak aritmi, diyabet, gastrointestinal sorunlar, depresyon ya da anksiyete, kalp hastalığı, hipertansiyon).

4 54 Alkol kullanım sorunları nasıl önlenir? Bir şişe bira, bir tek rakı, bir kadeh şarap bir standart içkidir 6,11 Bir içkinin alkol miktarı nasıl hesaplanır? hacim X içerdiği alkol oranı X dönüştürme katsayısı Dönüştürme katsayısı= 0.79 (bir mililitre etanolde 0.79 gr. saf etanol bulunmaktadır) 6 * Bir şişe bira; 330 ml x 0.05 x 0.79 = 13 gram etanol * Bir kadeh şarap; 140 ml x 0.12x 0.79 = 13.3 gram etanol * Bir tek votka, cin, votka; 40 ml x 0.40x 0.79 = 12.6 gram etanol * Bir tek rakı; 40 ml x 0.45 x 0.79= 14.1 gram etanol 500 ml olan biralar 1.5 standart içki, bir duble rakı 2 standart içki olarak değerlendirilir. Şekil 1. Bir standart içki tanımı Tarama testi AUDIT nedir? Alkol kullanım bozuklukları tanıma testi (AUDIT) zararlı alkol tüketimi ve alkol bağımlılığı olan kişileri tanımlamak üzere Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından World Health Organization Collaborative Project on Early Detection of Persons with Harmful Alcohol Consumption 25 projesi kapsamında geliştirilmiştir. Riskli alkol kullanan kişileri tanıyabilmesi AUDIT in bir avantajıdır, uzmanlık dışı ortamlarda erken müdahale olanağı yaratmaktadır. 19 Uluslararası olarak birinci basamak sağlık hizmetlerinde test edilmiş, beş dakikada doldurulabilen, yüksek geçerlilik ve güvenilirliğe sahip bir tarama testidir. On sorudan ilk üçü alkol kullanımının miktar ve sıklığını, sonraki üç soru olası bağımlılık belirtilerini sorgular. Son dört soru alkol kullanımı ile ilişkili o andaki ve yaşam boyu sorunlarla ilgilidir. Her soru beşli Likert ölçeği (0-4) ile puanlanır. Atmış beş yaşından küçük erkeklerde sekiz ve üzeri puan, kadınlarda ve 65 yaş üzerindeki erkeklerde dört ya da daha fazla puan riskli alkol kullanımı olarak değerlendirilmektedir. 25 AUDIT te yüksek puanlar alkol bağımlılığı ile ilişkilidir. DSÖ nün AUDIT kılavuzu AUDIT puanlarından dört risk düzeyi tanımlamıştır (0-7, 8-15, 16-19, 20-40) ve artan risk düzeyleriyle birlikte artan müdahale düzeylerini yansıtmaktadır. 25 Taramadan sonraki basamak her hastanın Anatolian Journal of Psychiatry 2010; 11:51-59 gereksinimini karşılayan uygun müdahalenin yapılmasıdır. AUDIT puanlarıyla dört risk düzeyi belirlenir (Tablo 1). KISA MÜDAHALE Kısa müdahale terimi hastanın davranışını değiştirmeye ve hastanın tedavi uyumunu artırmaya odaklanan, süresi sınırlı, hasta merkezli danışmanlık yöntemidir. 26 Kısa müdahalenin temel esasları İngilizcede FRAMES sözcüğüyle kısaltılmıştır: 12 Geribildirim (Feedback): Kişiye riskleri, rahatsızlığı ve durumuyla ilgili geribildirim verilir. Sorumluluk (Responsibility): Kişisel değişim için sorumluluk bireye verilir. Değişim önerilir (Advice). Tedavi stratejileri menüsü (Menu), ya da alternatif tedaviler ya da kendi kendine yardım stratejileri kişiye sunulur. Empatik (Empathic) yaklaşım gösterilir. Yeterlilik (Self-efficacy): Kişinin başarı için iyimserliği ve umudu güçlendirilir. Kısa müdahale yöntemi dört basamaktan oluşmaktadır: 11 Basamak 1. Alkol kullanımını sormak Basamak 2. Alkol kullanım bozukluklarını değer-

5 Akvardar ve Uçku 55 Tablo 1. AUDIT puanlarına göre risk düzeyi ve müdahale yöntemleri AUDIT puanı Risk düzeyi Müdahale 0-7 I Alkolle ilgili eğitim 8-15 II Basit öneri III Basit öneri+kısa danışmanlık+ sürekli izlem IV Tanısal değerlendirme ve tedavi için uzmana sevk etme lendirmek (riskli alkol kullanımı, alkol kötüye kullanımı, alkol bağımlılığı) Basamak 3. Uygun davranışı önermek ve yardımcı olmak (örn; içme hedefi belirlemek, hiç içki içmemek, uzmana sevk etmek) Basamak 4. Hastanın gelişimini izlemek, desteği sürdürmek (Şekil 2). Basamak 1. Alkol kullanımını sormak Bira, şarap, rakı, votka gibi alkollü içecekler içiyor musunuz? sorusu başvuran herkese sorulmalıdır. Evet yanıtı veren herkese yoğun içilen günler sorulmalıdır: - Geçen yıl içinde kaç kez bir günde içki içtiniz? Beş ya da daha fazla (erkekler için), dört ya da daha fazla (kadınlar için), - Ortalama olarak haftada kaç gün içki içiyorsunuz? - İçtiğiniz bir günde ortalama kaç içki içiyorsunuz? sorularıyla içme sıklığı ve miktarı belirlenir. AUDIT uygulanır. Basamak 2. Alkol kullanım bozuklukları değerlendirilir. Haftalık ve bir günde içilen alkol miktarı riskli alkol kullanımını gösteriyorsa, alkol kötüye kullanımı ve alkol bağımlılığı açısından değerlendirilir. Üç ve dördüncü basamaklar Riskli alkol kullanımı ve Alkol kötüye kulanımı/ bağımlılığı için farklı uygulamaları içermektedir. Riskli alkol kullanımı için Basamak 3. Uygun davranış önerilir ve yardımcı olunur (örn., içme hedefi belirlemek, hiç içki içmemek, uzmana sevk etmek). Sonuç ve önerilerin açık bir şekilde belirtilmesi ve varsa hastanın endişeleri ve tıbbi bulgularla ilişkilendirilmesi gerekir. Kişinin içme alışkanlıklarını değiştirmek için ne kadar hazır olduğunu ölçmek, hedef oluşturmasına yardım etmek (düşük riskli sınırlara azaltmak ya da bir süre için hiç içmemek), bir plan üzerinde uzlaşmak gerekir: Neler yapacak ya da yapmayacak? (örn., işten sonra bara gitmeyecek, evde içtiklerini ölçecek, alkollü ve alkolsüz içkileri sırayla içecek); İçmesi nasıl izlenecek? (günlük tutacak, mutfak takviminde işaretleyecek);yüksek riskli durumları nasıl önleyecek? Kim yardım edebilir? (eşi ya da içmeyen arkadaşları). Basamak 4. Hastanın gelişimi izlenir, destek sürdürülür. Her görüşmede alkol kullanımı kaydedilir ve hedefler gözden geçirilir. Önerilere bağlı kalması desteklenir ve teşvik edilir. İçme hedefleri gözden geçirilir. Hedefleri gerçekleştiremese bile yeniden gelmesi teşvik edilir. Yılda en az bir kez yeniden tarama yapılmalıdır. Hedeflerin gerçekleştirilemediği durumlarda değişimin zor olduğu belirtilmeli, olumlu değişiklikler desteklenmeli ve hedefe ulaşmadaki engeller belirlenmelidir. Hedef ve plan gözden geçirilerek bir süre hiç içmemek hedeflenebilir. Önemli kişiler plana dahil edilir. Eğer hasta azaltamıyor ya da bırakamıyorsa, tanı yeniden değerlendirilir. Alkol kötüye kullanımı-bağımlılığı için Basamak 3. Uygun davranış önerilir ve destek olunur (örn., hiç içki içmemek, uzmana sevk etmek). Sonuç ve öneriler net olarak belirtilmeli (Alkol kullanım bozukluğu tanısı konduğu için içmeyi bırakmanızı öneririm), hastanın endişeleri ve tıbbi bulgularıyla ilişkilendirilmelidir. Alkol kötüye kullanımı/bağımlılığı olan hastaların çoğu için içmemek (abstinans=arınıklık) en güvenli yoldur. Daha hafif kötüye kullanım ya da bağımlılığı olan hastalar ve tam olarak bırakmak istemeyenler azaltmayı başarabilir. Psikiyatrist ya da bağımlılık konusunda deneyimli uzman tarafından değerlendirilmek üzere sevk etmek düşünülebilir. Adsız Alkoliklerin toplantılarına katılım önerilir, ilaç tedavisi değerlendirilir. İzleme randevuları düzenlenir. Basamak 4. Hastanın gelişimi izlenir, destek sürdürülür. Her görüşmede alkol kullanımı kaydedilir ve hedefler gözden geçirilir. Önerilere bağlı kalması desteklenir ve teşvik edilir. Hasta sevki kabul ederse, bir uzmanla görüşme sağlanır. Alkol bağımlılığı için ilaç tedavisinin en az üç ay, klinik olarak gerekliyse daha uzun kullanımı sürdürülür. Eşlik eden tıbbi ve psikiyatrik bozukluklar değerlendirilir. Hedefleri gerçekleştiremeyenlere değişimin zor olduğunu belirtmek, alkolü kesme önerisini netleştirip azaltma/kesme çaba-

6 56 Alkol kullanım sorunları nasıl önlenir? Basamak 1. Alkol kullanımını sorun Kullananlara sorun: Geçen yıl içinde kaç kez bir günde (erkekler için 5, kadınlar için 4 ) standart içki içtiniz? Ortalama olarak haftada kaç gün içki içiyorsunuz? İçtiğiniz bir günde ortalama kaç içki içiyorsunuz? AUDIT uygulayın Basamak 2. Alkolle kullanım bozukluklarını değerlendirin Riskli alkol kullanımı varsa, alkol kötüye kullanımı ve alkol bağımlılığını değerlendirin Basamak 3. Uygun eylemi önerin, destek olun. Riskli alkol kullanımı Bulgularla ilişkilendirin Azaltmayı önerin İçme hedefi oluşturun Günlük tutmayı, plan yapmayı teşvik edin Alkol kötüye kullanımı/alkol bağımlılığı Azaltmayı/kesmeyi önerin İlaç tedavisini değerlendirin Bağımlılık merkezine sevk etmeyi düşünün. AA ya katılımı önerin İzlem randevuları düzenleyin Basamak 4. Hastanın gelişimini izleyin, desteği sürdürün Önerilere bağlı kalmasını teşvik edin. Değişimin zor olduğunu unutmayın Şekil 2. Alkol Tarama ve Kısa Müdahale Basamakları akış şeması larını desteklemek, alkolü sorunlarla ilişkilendirmek gerekir. Bağımlılık uzmanına sevk etmeyi düşünmek, önemli kişileri plana dahil etmek, ilaç tedavisini değerlendirmek düşünülebilir. BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİN- DE ALKOL SORUNLARINA YAKLAŞIMIN ÖNEMİ Alkolle ilişkili zararın önlenmesi ve yönetiminde birinci basamak sağlık hizmetlerinin rolü giderek daha fazla vurgulanmaktadır. 5,10 Uluslararası çalışmaları kapsayan altı sistematik gözden geçirme ve meta analiz çalışmaları kısa müdahalenin birinci basamak sağlık hizmetlerinde kullanımını desteklemektedir. 12 Birinci basamak sağlık hizmetlerinde tarama ve kısa müdahale programının iki yararı vardır: Anatolian Journal of Psychiatry 2010; 11: Alkol bağımlılığı gelişebilecek riskli alkol kullanımı olan, alkolle ilişkili zarar riskinin azaltılabileceği kişileri tanımak ve yardımcı olmak, 2. Alkol bağımlılığı olan bireyleri erken dönemde tanıyıp müdahale etmek, gerekirse sevk etmek, böylece bağımlılığın ilerlemesini engellemektir. Birinci basamak sağlık hizmetlerinde kısa müdahale ile ilişkili birçok kontrollü çalışmada aşırı düzeyde alkol tüketiminin %20 oranında azaldığı gösterilmiştir. 27,28 Birinci basamak sağlık hizmeti çalışanlarının alkol kullanımları sağlıklarına zararlı kişileri tanımak ve müdahale etmek sorumlulukları vardır. Ancak çalışmalar pratisyen hekimlerin birinci basamak sağlık hizmetleri sunumu sırasında alkol kullanım sorunlarını irdelemeye istekli olmadıklarını ve kısa müdahale uygulamalarının eksik kaldığını göstermek-

7 Akvardar ve Uçku 57 tedir. 29 Bu isteksizlik ve eksikliğin temel nedenleri arasında zamansızlık, eğitim yetersizliği, hastaların alkolle ilişkili soruları olumsuz karşılayacağı korkusu, danışmanlık yapmada yetersizlik algısı, alkol bağımlılarının müdahalelere yanıt vermediği inancı yer almaktadır. DSÖ NÜN BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİNDE ALKOLLE İLİŞKİLİ SORUN- LARIN TANINMASI VE TEDAVİSİ ÇALIŞMASI Alkolle ilişkili sorunlar tüm dünyada birinci basamak sağlık hizmetlerinin önemli ilgi alanı haline gelmiştir. Bu sorunların sosyal, tıbbi ve ekonomik maliyetine karşın, alkol bağımlılığı tedavisinde geleneksel yaklaşımda tıbbi ve sosyal uyumlandırma, erken tanı ve ikincil korumaya tercih edilmektedir de DSÖ Uzman Komitesi zararlı alkol tüketimi olan kişilerin sağlık ve sosyal sonuçları belirginleşmeden fark edilmesi için etkin yöntemlere gereksinimi vurgulayarak, birinci basamak sağlık hizmetlerinde minimum zaman ve kaynakla uygulanabilecek yöntemlerin geliştirilmesi için çağrıda bulunmuştur. Sigara içme, egzersiz eksikliği ve aşırı alkol tüketimi gibi yaşam tarzıyla ilişkili risk etkenlerinin kısa müdahalelere sıklıkla yanıt vermesi nedeniyle, birinci basamak sağlık hizmetlerine davranışı değiştirme programlarının yerleştirilmesine daha fazla önem verilmektedir. Alkol tarama ve kısa müdahalesine artan ilgideki nedenler arasında çeşitli davranış değiştirme yöntemlerinin etkinliği, gelişmekte olan ülkelerde sağlık hizmeti kaynaklarının korunması gereksinimi, alkolle ilişkili sorunların kavramlaştırılmasındaki değişiklikler, riskli alkol kullanımının toplumdaki hastalık yükünün alkol bağımlıları ile kıyaslanabilir olması ve erken müdahale aracılığıyla alkol bağımlılığı gelişiminin önlenmesiyle ilgili kanıtlar sayılabilir. Yirmi beş yıl süren ve tüm dünyada alkolle ilişkili zararı birinci basamak sağlık hizmetlerinin risklizararlı alkol kullanımını saptama ve müdahale etme yetisini artırarak azaltmayı amaçlayan WHO Collaborative Project on Identification and Management of Alcohol-Related Problems in Primary Health Care başlıklı araştırma programı dört fazdan oluşmaktadır: 31 Faz I: İlk bölümünde birinci basamak sağlık hizmetlerinde riskli-zararlı alkol kullanımı olan kişileri saptamak için güvenilir ve geçerli bir tarama ölçeği olan AUDIT geliştirilmiştir ( ). 25 Faz II: Riskli alkol kullanımıyla ilişkili sağlık risklerini azaltmak üzere birinci basamak sağlık hizmetlerinde tarama ve kısa müdahale konulu bir klinik çalışma gerçekleştirilmiştir ( ). 30,32 Çalışma on ülkede (Kosta Rika, Avustralya, İngiltere, Norveç, Meksika, Kenya, Bulgaristan, Sovyetler Birliği, Zimbabwe, Amerika Birleşik Devleti) gerçekleştirilmiştir. Alkol bağımlısı olmayan, yoğun alkol tüketimi olan 1661 (1362 erkek, 299 kadın) kişi hastane, birinci basamak klinikleri, iş yerleri ve eğitim kurumlarından çalışmaya alınmıştır. Merkezlerde hastalar üç gruba ayrılarak, kontrol grubuna sadece 20 dakikalık sağlık görüşmesi; basit öneri grubuna aynı genel sağlık görüşmesine ek olarak ayıklık ya da daha az içmenin önemi hakkında beş dakikalık öneri; kısa danışmanlık grubuna beş dakikalık öneriye ek 15 dakikalık danışmanlık yapılmış, ayrıca alışkanlık kırıcı plan içeren kendine yardım kılavuzu verilmiştir. Erkeklerde demografik etkenler ve sosyokültürel etkiler kontrol edildikten sonra bile müdahalelerin ortalama alkol tüketimi ve sıklığında önemli etkisinin olduğu görülmüştür. Kadınların alkol tüketiminde hem kontrol, hem de girişim gruplarında önemli azalma gözlenmiştir. Sonuçlar müdahalenin yoğunluğunun içme davranışındaki değişiklik miktarıyla ilişkili olmadığını göstermiş; beş dakikalık basit öneri 20 dakikalık kısa danışmanlık kadar etkili bulunmuştur. Faz III: Tarama ve kısa müdahalenin birinci basamak sağlık hizmetlerine başarılı bir şekilde yaygınlaşması için gerekli koşullarla ilişkili olan bu bölüm üç aşamada ve Avustralya, Kanada, Danimarka, Fiji, Macaristan, İtalya, Yeni Zelanda, Norveç, Polonya, İngiltere yi içeren ülkelerde gerçekleştirilmiştir ( ). 33 Birinci aşamada posta ile gönderilen anket formu ile pratisyen hekimlerin birinci basamakta koruyucu tıp ve erken alkol müdahalesi ile ilgili bilgi, tutum ve uygulamaları değerlendirilmiştir. 28 İngiltere çalışmasında pratisyen hekimlerin alkol hakkında rutin olarak soru sormadıkları ve aşırı alkol kullanan ya da alkolle ilişkili sorunları olan az sayıda hastaya müdahalede bulundukları belirlenmiştir. Pratisyen hekimler zaman ve eğitim eksikliğini, devlet politikalarından yardım eksikliğini uygulamadaki ana engeller olarak tanımlamıştır. İkinci aşamada, birinci basamak sağlık hizmetlerinde koruyucu tıp ve erken alkol müdahalesi için engeller ve kolaylaştırıcı etkenlerle ilgili pratisyen hekimlerle telefonla derinlemesine görüşmeler ve anahtar kişilerle bireysel görüşmeler gerçekleştirilmiştir. İngiltere çalışmasında, devletin yönettiği teşvikler, bu tip işi yapmak için ücret, alkol ve koruyucu tıp konusunda daha iyi tıp eğitimi, iş yükünün ve birinci basamakta yönetsel baskıların hafifletilmesi ana teşvikler

8 58 Alkol kullanım sorunları nasıl önlenir? olarak tanımlanmıştır. Üçüncü aşamada, birinci basamak sağlık hizmetlerinde kısa müdahale paketinin yaygınlaşmasında farklı pazarlama, eğitim ve destek yöntemlerinin etkinliği ve maliyet etkinliği randomize kontrollü bir çalışmada değerlendirilmiştir. Avustralya da geliştirilen ve denenen Drinkless programı kullanılmıştır. Paket, kısa müdahale programının kullanımını teşvik eden broşür, pratisyen hekimler ve hastayı karşılayan kişiler için hazırlanmış program kılavuzu, AUDIT ölçeği, hastaların skorlarını hızlı değerlendirmek üzere puanlama şablonu, hastalara anlatmak üzere güvenli sınırlarda alkol kullanımı, azaltmanın yararları, davranış değişimi ve hedef oluşturma bilgilerini içeren öneri kartı, hastalar için kendine-yardım kitapçığını içermektedir. Avustralya, Danimarka, Yeni Zelanda ve İngiltere nin sonuçları, pratisyen hekimler arasında kısa müdahalelerin uygulanmasını telefonla yaygınlaştırma çabalarının en maliyet etkin yol olduğu, eğitim ve devamlı telefon desteğinin uygulamanın yaygınlaşma oranını artırdığını göstermiştir. Faz IV: Bu fazda erken tanı ve kısa müdahalenin birinci basamak sağlık hizmetlerinde yaygın, rutin ve sürekli yerleşmesi amacıyla ülkesel yöntemlerin geliştirilmesi ve uygulanması amaçlanmıştır. 31 Yaklaşık 25 yıl önce Thom ve Tellez, pratisyen hekimleri alkol sorunlarını saptama ve tedavi etmeye yöneltme çabalarını zor bir iş olarak tanımlamıştır. Faz IV çalışmaları bu özelliğin halen sürdüğünü göstermiştir. Faz IV ün çalışma olarak sona ermesinden sonra da sürecek sürekli ve yineleyici bir süreci başlatması beklenmektedir. Gelişmiş endüstriyel ülkelerde sigara içmeye karşı tarama ve kısa müdahalenin birinci basamak sağlık hizmetlerinde yaygın olarak kullanılmasının yaklaşık 40 yıl aldığı düşünüldüğünde, benzer sürecin riskli alkol kullanımı içinde gelişmesi beklenebilir. SONUÇ Çalışmalarda ve meta analizlerde alkol kullanım bozukluklarında kısa müdahalenin ikincil koruma yöntemi olarak etkili olduğu gösterilmiştir. 34 Kısa müdahale kişin alkol tüketim miktarını azaltmasında etkilidir. Alkolle ilişkili sorunların, sağlık hizmetlerinin kullanımının ve tedavi maliyetinin azalmasında da etkinliği gösterilmiştir. Zor bir iş olmasına karşın pratisyen hekimlerin, genel olarak tüm hekimlerin alkol sorunlarını saptama ve tedavi etme sorumlulukları kaçınılmazdır. Alkolle ilişkili sorunları olan-olmayan, toplumun çoğunluğu her tür sağlık sorunu için birinci basamak sağlık hizmetlerine başvurmaktadır. 4 Birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hekimler, alkol içmeleri sağlıklarına zararlı ya da zarar verebilecek hastaları tanıma ve müdahale etmek için önemli bir konumdadır; alkol bağımlılarının tedaviye başlamalarında da önemli rol oynayabilir. Birinci basamak sağlık hizmetleri izlem ve yineleyen müdahaleler için ideal bir ortamdır. Birinci basamakta çalışan hekimlerin iş yükleri nedeniyle müdahaleler kısa olmalıdır. Kısa müdahaleler, var olan ya da potansiyel alkol sorununu tanımlamayı ve kişiyi bunun hakkında bir şeyler yapmaya motive etmeyi amaçlamaktadır. Önemli bir halk sağlığı sorunu olarak alkol kullanımının birinci basamak sağlık hizmetlerinde irdelenmesini gereklidir. Erken tanı ve gerekli müdahalelerin yapılması sorunun daha büyümesini engelleyecektir. 35 KAYNAKLAR 1. World Health Organization. Global Status Report: Alcohol Policy. Geneva, World Health Organization, Akvardar Y. Alkol ile ilişkili bozuklukların epidemiyolojisi. Türkiye Klinikleri Dahili Tıp Bilimleri Dergisi, Psikiyatri Alkol ve Madde Bağımlılığı Özel Sayısı, 2005; Ünüvar N, Mollahaliloğlu S, Yardım N. Türkiye hastalık yükü çalışması, Ankara, Türkiye, RSHMB Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü, Bendtsen P, Akerlind I. Changes in attitudes and practices in primary health care with regard to early intervention for problem drinkers. Alcohol Alcohol 1999; 34: Babor TF, Higgins-Biddle JC. Alcohol screening and brief intervention: dissemination strategies for medical practice and public health. Addiction 2000; 95: Babor TF, Higgins-Biddle JC. Brief intervention for hazardous and harmful drinking. Geneva, World Health Organization, Fleming MF. Screeningfor at risk, problem, and dependent alcohol use. RK Hester, WR Miller (Eds.), Handbook of Alcoholism Treatment Approaches: Effective Alternatives, Boston, Pearson Education, 2003, p Amerikan Psikiyatri Birliği. Psikiyatride Hastalıkların Tanımlanması ve Sınıflandırılması Elkitabı. E Köroğlu (Çev.), dördüncü baskı (DSM- IV-TR), Ankara, Hekimler Yayın Birliği, World Health Organization. The ICD-10 Clasification of Mental and Behavioural Disorders: Diagnostic Criteria for Research. Geneva, World Health Organization, Anatolian Journal of Psychiatry 2010; 11:51-59

9 Akvardar ve Uçku Anderson P, Kaner E, Wutzke S, Wensing M, Grol R, Heather N, et al. Attitudes and managing alcohol problems in general practice: Descriptive Analysis based on findings of a World Health Organization International Collaborative Survey. Alcohol Alcohol 2003; 38: National Institude on Alcohol Abuse and Alcoholism. Helping patients who drink too much. A Clinician's Guide. NIH Publication No , National Institute of Health, Hyman Z. Brief interventions for high-risk drinkers. J Clin Nurs 2006; 15: Kahan M, Wilson L, Becker L. Effectiveness of physician-based interventions with problem drinkers-a review. Can Med Assoc J 1995; 152: Wilk AI, Jensen NM, Havighurst TC. Meta-analysis of randomized control trials addressing brief interventions in heavy alcohol drinkers. J Gen Intern Med 1997; 12: Kaner EF, Beyer F, Dickinson HO, Pienaar E, Campbell F, Schlesinger C, et al. Effectiveness of brief alcohol interventions in primary care populations. Cochrane Database Syst Rev 2007; 18: CD ev/articles/cd004148/pdf_fs.html 16. Osilla KC, Zellimer SP, Larimer ME, Neighbors C, Marlatt GA. A brief intervention for at-risk drinking in an employee assistance program. J Stud Alcohol Drugs 2008; 69: Fleming MF, Lund MR, Wilton G, Laundry M, Scheets D. The Healthy Moms Study: the efficacy of brief alcohol intervention in postpartum women. Alcohol Clin Exp Res 2008; 32: Rose HL, Miller PM, Nemeth LS, Jenkins RG, Nietert PJ, Wessell AM, et al. Alcohol screening and brief counseling in a primary care hypertensive population: a quality improvement intervention. Addiction 2008; 103: Simão MO, Kerr-Correa F, Smaira SI, Trinca HA, Floripes TM, Dalben I, et al. Prevention of "risky" drinking among students at a Brazilian university. Alcohol Alcohol 2008; 43: Guth S, Lindberg SA, Badger GJ, Thomas CS, ROse GL, Helzer JE. Brief intervention in alcoholdependent versus nondependent individuals. J Stud Alcohol Drugs 2008; 69: Madras BK, Compton WM, Avula D, Stegbauer T, Stein JB, Clark HW. Screening, brief interventions, referral to treatment (SBIRT) for illicit drug and alcohol use at multiple healthcare sites: comparison at intake and 6 months later. Drug Alcohol Depend 2009; 99: Tsai YF, Tsai MC, Lin YP, Chen CY. Brief intervention for problem drinkers in a chinese population: a randomized controlled trial in a hospital setting. Alcohol Clin Exp Res 2009; 33: Gül S, AkvardarY, Taş G, Tuncel P. The diagnostic validity of screening tests and laboratory markers in alcohol use disorders. Türk Psikiyatri Dergisi 2005; 16: Modestolowe V, Boornazian A. Screening and brief intervention in the management of early problem drinkers: Integration into health care settings. Dis Manage Health Outcomes 2007; 8: Babor TF, Higgins-Biddle JC, Saunders, Monterio MG. AUDIT The Alcohol Use Identification Test: Guidelines for Use in Primary Care. Second ed., Geneva, World Health Organization, Fleming MF, Manwell LB. Brief interventions in primary care settings: A primary Treatment method for at risk, problem, and dependent drinkers. Alcohol Res Health 1999; 23: Fleming MF, Barry KL, Manwell LB, Johnson K, London R. Brief physician advice for problem alcohol drinkers - A randomized controlled trial in community-based primary care practices. JAMA 1997; 277: Kaner EF, Heather N, Mcavoy BR, Lock CA, Gilvarry E. Intervention for excessive alcohol consumption in primary health care: attitudes and practices of English general practitioners. Alcohol Alcohol 1999; 34: Anderson P, Kaner E, Wutzke S, Funk M, Heather N, Wensing M, et al. Attitudes and managing alcohol problems in general practice: An interaction analysis based on findings from a WHO collaborative study. Alcohol Alcohol 2004; 39: Babor TF, Grant M. Project on identification and management of alcohol related problems. Report on Phase II: A randomized clinical trial of brief interventions in the primary health care setting. Geneva, World Health Organization, Nick Heather. WHO Collaborativ e Project on Identification and Management of Alcohol-Related Problems in Primary Health Care. Report on Phase IV: Development of Country-Wide Strategies for Implementing Early Identification and Brief Intervention in Primary Health Care. Heather. Geneva, World Health Organization Babor TF, Grant M, Acuda W, Burns FH, Campillo C, Delboca FK, et al. A Randomized Clinical-Trial of Brief Interventions in Primary Health-Care - Summary of A WHO Project. Addiction 1994; 89: World Health Organization. Development of Country-wide Strategies for Implementing Early Identification and Brief Alcohol Intervention in Primary Health Care Phase III Roche AM, Freeman T. Brief interventions: good in theory but weak in practice. Drug and Alcohol Review 2004; 23: Akvardar Y. Pratisyen hekimlerin alkol kullanım sorunları olan hastalara yaklaşımlarının geliştirilmesi: Randomize kontrollü eğitim çalışması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2007.

DSM V madde kullanım bozuklukları için neler getiriyor? Prof. Dr. Yıldız Akvardar

DSM V madde kullanım bozuklukları için neler getiriyor? Prof. Dr. Yıldız Akvardar DSM V madde kullanım bozuklukları için neler getiriyor? Prof. Dr. Yıldız Akvardar Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD 7 Ekim 2010 MADDE KULLANIM BOZUKLUKLARI DSM IV Madde bağımlılığı Madde

Detaylı

Pra syen Hekimler Alkol Kullanım Sorunları Olan Hastaları Tanıyor ve Tedavi Ediyorlar Mı?

Pra syen Hekimler Alkol Kullanım Sorunları Olan Hastaları Tanıyor ve Tedavi Ediyorlar Mı? Türk Psikiyatri Dergisi 2010; 21(1): 5-13 Pra syen Hekimler Alkol Kullanım Sorunları Olan Hastaları Tanıyor ve Tedavi Ediyorlar Mı? Dr. Yıldız AKVARDAR 1, Dr. Reyhan UÇKU 2, Dr. Belgin ÜNAL 3, Dr. Türkan

Detaylı

YETİŞKİNLERDE MADDE BAĞIMLILIĞI DOÇ. DR. ARTUNER DEVECİ

YETİŞKİNLERDE MADDE BAĞIMLILIĞI DOÇ. DR. ARTUNER DEVECİ YETİŞKİNLERDE MADDE BAĞIMLILIĞI DOÇ. DR. ARTUNER DEVECİ CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ PSİKİYATRİ A.D. Madde deyince ne anlıyoruz? Alkol Amfetamin gibi uyarıcılar Kafein Esrar ve sentetik kannabinoidler

Detaylı

BAPİRT -ALKOL ÖLÇEĞİ. Hiç veya 1-2 standart içkiye 0 kadar 3-4 standart içki 1 5 standart içkiden fazla 2

BAPİRT -ALKOL ÖLÇEĞİ. Hiç veya 1-2 standart içkiye 0 kadar 3-4 standart içki 1 5 standart içkiden fazla 2 BAPİRT -ALKOL ÖLÇEĞİ A1 Son altı ay içinde ne sıklıkta alkol kullandınız? Hiç kullanmadım veya ayda 1-3 0 kereden fazla değil Haftada 1-5 kez 1 Hemen hemen her 2 gün A2 A3 A4 A5 Son altı ay içinde, alkol

Detaylı

GERİATRİK HASTAYA YAKLAŞIM

GERİATRİK HASTAYA YAKLAŞIM GERİATRİK HASTAYA YAKLAŞIM Demografik anlamda yaşlılığın sınırı 65 yaş olarak benimsenmektedir. 65-74 arası erken yaşlılık, 75-84 yaş arası yaşlılık, 85 yaş ve üzerindekiler ileri yaşlılık dönemidir. Yaşlanma

Detaylı

5A 5R KAVRAMLARI. Dr.Cengiz ÖZGE Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı

5A 5R KAVRAMLARI. Dr.Cengiz ÖZGE Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı 5A 5R KAVRAMLARI Dr.Cengiz ÖZGE Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Genel İlkeler Tütün bağımlılığı kronik bir hastalıktır. Genellikle birkaç denemeden sonra bırakılır. Her

Detaylı

BİRİNCİ BASAMAKDA PSİKİYATRİ NURAY ATASOY ZKÜ TIP FAKÜLTESİ AD

BİRİNCİ BASAMAKDA PSİKİYATRİ NURAY ATASOY ZKÜ TIP FAKÜLTESİ AD BİRİNCİ BASAMAKDA PSİKİYATRİ NURAY ATASOY ZKÜ TIP FAKÜLTESİ AD Çalışmalarda birinci basamak sağlık kurumlarına başvuran hastalardaki psikiyatrik hastalık sıklığı, gerek değerlendirme ölçekleri kullanılarak

Detaylı

AKILCI İLAÇ KULLANIMI

AKILCI İLAÇ KULLANIMI AKILCI İLAÇ KULLANIMI Sunum Planı Akılcı İlaç Kullanımı (AİK) Kavramı AİK te Paydaşlar AİK Süreç Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı ve Problemin Boyutu Türkiye deki AİK Uygulamalarına Genel Bakış AKILCI İLAÇ

Detaylı

AKILCI İLAÇ KULLANIMI

AKILCI İLAÇ KULLANIMI AKILCI İLAÇ KULLANIMI İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum ABD Perinatoloji BD Prenatal-Tanı Tedavi Ünitesi Dr. Tuğba Saraç Sivrikoz Akılcı İlaç Kullanımı Akılcı İlaç Kullanımı tanımı

Detaylı

Yaşlılarda İntihar Davranışı ve Müdahele İlkeleri. Prof. Dr. Çınar Yenilmez Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD

Yaşlılarda İntihar Davranışı ve Müdahele İlkeleri. Prof. Dr. Çınar Yenilmez Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD Yaşlılarda İntihar Davranışı ve Müdahele İlkeleri Prof. Dr. Çınar Yenilmez Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD 1 AÇIKLAMA 2014-2017 Araştırmacı: ---- Konuşmacı: ----- Danışman:

Detaylı

Ayşe Devrim Başterzi. Son iki senedir ilaç endüstrisi ve STO ile araştırmacı, danışman ya da konuşmacı olarak herhangi bir çıkar çatışmam yoktur.

Ayşe Devrim Başterzi. Son iki senedir ilaç endüstrisi ve STO ile araştırmacı, danışman ya da konuşmacı olarak herhangi bir çıkar çatışmam yoktur. Ayşe Devrim Başterzi Son iki senedir ilaç endüstrisi ve STO ile araştırmacı, danışman ya da konuşmacı olarak herhangi bir çıkar çatışmam yoktur. Epidemiyoloji ve eğitim mi? Eğitim ve epidemiyoloji mi?

Detaylı

Özgün Problem Çözme Becerileri

Özgün Problem Çözme Becerileri Özgün Problem Çözme Becerileri Research Agenda for General Practice / Family Medicine and Primary Health Care in Europe; Specific Problem Solving Skills ANKARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ

Detaylı

ACOG Diyor ki! HER GEBE TAKİP SÜRECİNDE EN AZ BİR KEZ PERİNATAL DEPRESYON AÇISINDAN TARANMALIDIR. Özeti Yapan: Dr. Semir Köse

ACOG Diyor ki! HER GEBE TAKİP SÜRECİNDE EN AZ BİR KEZ PERİNATAL DEPRESYON AÇISINDAN TARANMALIDIR. Özeti Yapan: Dr. Semir Köse ACOG Diyor ki! HER GEBE TAKİP SÜRECİNDE EN AZ BİR KEZ PERİNATAL DEPRESYON AÇISINDAN TARANMALIDIR. Özeti Yapan: Dr. Semir Köse Perinatal Depresyon gebelik süresince veya gebeliği takip eden ilk 12 ay boyunca

Detaylı

SİGARA BIRAKMA SÜRECİ

SİGARA BIRAKMA SÜRECİ SİGARA BIRAKMA SÜRECİ DOÇ DR ZEYNEP AYFER SOLAK EÜTF GÖĞÜS HASTALIKLARI AD Çevresel ve sosyal faktörler. Medya, merak, aile. Sosyoekonomik yapı. Kültürel yapı Davranışsal ve psikolojik faktörler. Öğrenme.

Detaylı

Kalyoncu A., Pektaş Ö., Mırsal H., Yılmaz S., Serez M., Beyazyürek M.

Kalyoncu A., Pektaş Ö., Mırsal H., Yılmaz S., Serez M., Beyazyürek M. DEPRESYON-ANKSİYETE BOZUKLUKLARI İLE ALKOL BAĞIMLILIĞI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN ARAŞTIRILMASI Kalyoncu A., Pektaş Ö., Mırsal H., Yılmaz S., Serez M., Beyazyürek M. ÖZET Alkol bağımlılığı ve diğer psikiyatrik

Detaylı

Çalışma Ortamında Sağlığın Korunması ve Geliştirilmesi

Çalışma Ortamında Sağlığın Korunması ve Geliştirilmesi Çalışma Ortamında Sağlığın Korunması ve Geliştirilmesi Prof. Dr. Nazmi Bilir Hacettepe Üniversitesi Halk Sağlığı Enstitüsü 10 Ekim 2014 nbilir@hacettepe.edu.tr Sunum Planı Sağlık Hizmetlerinin Gelişmesi

Detaylı

MPOWER SİGARAYI BIRAKMAK İÇİN YARDIM ÖNERMEK

MPOWER SİGARAYI BIRAKMAK İÇİN YARDIM ÖNERMEK MPOWER SİGARAYI BIRAKMAK İÇİN YARDIM ÖNERMEK Prof. Dr. Gülsen Güneş İnönü Üniversitesi Halk Sağlığı A.D. MALATYA MPOWER Monitor Tütün kullanımını ve koruyucu uygulamaları izle Protect Toplumu tütün dumanından

Detaylı

AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr. M. Bülent Sönmez 9. Ulusal Alkol ve Madde Bağımlılığı Kongresi 10-12 Aralık 2015, Edirne

AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr. M. Bülent Sönmez 9. Ulusal Alkol ve Madde Bağımlılığı Kongresi 10-12 Aralık 2015, Edirne AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr. M. Bülent Sönmez 9. Ulusal Alkol ve Madde Bağımlılığı Kongresi 10-12 Aralık 2015, Edirne AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık

Detaylı

Prediyaliz Kronik Böbrek Hastalarında Kesitsel Bir Çalışma: Yaşam Kalitesi

Prediyaliz Kronik Böbrek Hastalarında Kesitsel Bir Çalışma: Yaşam Kalitesi Prediyaliz Kronik Böbrek Hastalarında Kesitsel Bir Çalışma: Yaşam Kalitesi Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi Giriş: Kronik Böbrek Hastalığı (KBH); popülasyonun

Detaylı

ALKOL BAĞIMLILIĞINDA TEDAVİYE BAŞVURU SÜRECİNDE ALKOL KULLANIM ÖZELLİKLERİ VE KLİNİK ÖZELLİKLER ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN ARAŞTIRILMASI

ALKOL BAĞIMLILIĞINDA TEDAVİYE BAŞVURU SÜRECİNDE ALKOL KULLANIM ÖZELLİKLERİ VE KLİNİK ÖZELLİKLER ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN ARAŞTIRILMASI ALKOL BAĞIMLILIĞINDA TEDAVİYE BAŞVURU SÜRECİNDE ALKOL KULLANIM ÖZELLİKLERİ VE KLİNİK ÖZELLİKLER ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN ARAŞTIRILMASI Kalyoncu A., Pektaş Ö., Mırsal H., Şatır T., Pektaş A., Mırsal N., Yılmaz

Detaylı

KULLANILAN MADDE TÜRÜNE GÖRE BAĞIMLILIK PROFİLİ DEĞİŞİKLİK GÖSTERİYOR MU? Kültegin Ögel, Figen Karadağ, Cüneyt Evren, Defne Tamar Gürol

KULLANILAN MADDE TÜRÜNE GÖRE BAĞIMLILIK PROFİLİ DEĞİŞİKLİK GÖSTERİYOR MU? Kültegin Ögel, Figen Karadağ, Cüneyt Evren, Defne Tamar Gürol KULLANILAN MADDE TÜRÜNE GÖRE BAĞIMLILIK PROFİLİ DEĞİŞİKLİK GÖSTERİYOR MU? Kültegin Ögel, Figen Karadağ, Cüneyt Evren, Defne Tamar Gürol 1 Acibadem University Medical Faculty 2 Maltepe University Medical

Detaylı

ALKOLIZM IPIN UCU KAÇTIKÇA GELIYOR!

ALKOLIZM IPIN UCU KAÇTIKÇA GELIYOR! ALKOLIZM IPIN UCU KAÇTIKÇA GELIYOR! Portal : www.sondakikahaberleri.info.tr İçeriği : Gündem Tarih : 16.04.2015 Adres : http://www.sondakikahaberleri.info.tr/haber/1507670-alkolizm-ipin-ucu-kactikca-geliyor

Detaylı

Akılcı İlaç Kullanımı. Uzm.Dr.M.Bünyamin GÜCÜYENER 2015

Akılcı İlaç Kullanımı. Uzm.Dr.M.Bünyamin GÜCÜYENER 2015 Akılcı İlaç Kullanımı Uzm.Dr.M.Bünyamin GÜCÜYENER 2015 Akılcı İlaç Kullanımı Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır. Kişilerin klinik bulgularına

Detaylı

ADOLESANA VERİLMESİ GEREKEN KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİ. Doç Dr Müjgan Alikaşifoğlu

ADOLESANA VERİLMESİ GEREKEN KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİ. Doç Dr Müjgan Alikaşifoğlu ADOLESANA VERİLMESİ GEREKEN KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİ Doç Dr Müjgan Alikaşifoğlu Sağlık Hizmetlerinin Özellikleri Ergenin yaşına, gelişim düzeyine uygun Bireysel, kültürel ve sosyoekonomik farklılıklara

Detaylı

Program Çıktıları. Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi

Program Çıktıları. Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Program Çıktıları Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi 2015 Program Çıktılarının telif hakları Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi ne aittir. 2015 Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi. Yeditepe Üniversitesi

Detaylı

AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr.Şenol Çomoğlu

AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr.Şenol Çomoğlu AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr.Şenol Çomoğlu 2 AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır. Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine

Detaylı

TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ZARARLARI PASİF ETKİLENİM

TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ZARARLARI PASİF ETKİLENİM TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ZARARLARI VE PASİF ETKİLENİM TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ Başlıca tütün ürünleri nelerdir? SİGARA ELEKTRONİK SİGARA PİPO PURO NARGİLE ESRAR

Detaylı

Cage Testi ile Alkol Kullanýmý Üzerine Epidemiyolojik Bir Çalýþma #

Cage Testi ile Alkol Kullanýmý Üzerine Epidemiyolojik Bir Çalýþma # Cage Testi ile Alkol Kullanýmý Üzerine Epidemiyolojik Bir Çalýþma # Metin TURAN*, Ali S. ÇÝLLÝ**, Rüstem AÞKIN***, Hasan HERKEN ##, Metin TELCÝOÐLU # *, Rahim KUCUR # ** ÖZET Alkol kullanýmý ve buna baðlý

Detaylı

İŞYERİNDE SAĞLIĞI GELİŞTİRME ve PROGRAM PLANLAMA. Prof.Dr.Ayşe Beşer Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi ayse.beser@deu.edu.

İŞYERİNDE SAĞLIĞI GELİŞTİRME ve PROGRAM PLANLAMA. Prof.Dr.Ayşe Beşer Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi ayse.beser@deu.edu. İŞYERİNDE SAĞLIĞI GELİŞTİRME ve PROGRAM PLANLAMA Prof.Dr.Ayşe Beşer Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi ayse.beser@deu.edu.tr 1 HEDEFLER.Sağlığı, koruma ve geliştirme kavramlarını bilme İşyerlerinde

Detaylı

Son 2 yıl içinde ilaç endüstrisiyle kongre sponsorluğu dışında bağlantım olmamıştır.

Son 2 yıl içinde ilaç endüstrisiyle kongre sponsorluğu dışında bağlantım olmamıştır. Son 2 yıl içinde ilaç endüstrisiyle kongre sponsorluğu dışında bağlantım olmamıştır. Lohusalık döneminde ruhsal hastalıklar: risk etkenleri ve klinik gidiş Doç.Dr. Leyla Gülseren 25 Eylül 2013 49. Ulusal

Detaylı

Nadir Hastalıklar-Yetim ilaçlar. bir sağlık sorunu. Uğur Özbek İstanbul Üniversitesi Deneysel Tıp Araştırma Enstitüsü (DETAE) Orphanet-Türkiye

Nadir Hastalıklar-Yetim ilaçlar. bir sağlık sorunu. Uğur Özbek İstanbul Üniversitesi Deneysel Tıp Araştırma Enstitüsü (DETAE) Orphanet-Türkiye Nadir Hastalıklar-Yetim ilaçlar bir sağlık sorunu Uğur Özbek İstanbul Üniversitesi Deneysel Tıp Araştırma Enstitüsü (DETAE) Orphanet-Türkiye NADİR HASTALIK Prevalansı 1/2000 den az olan hastalıklar NADİR

Detaylı

(İnt. Dr. Doğukan Danışman)

(İnt. Dr. Doğukan Danışman) (İnt. Dr. Doğukan Danışman) *Amaç: Sigara ve pankreas kanseri arasında doz-yanıt ilişkisini değerlendirmek ve geçici değişkenlerin etkilerini incelemektir. *Yöntem: * 6507 pankreas olgusu ve 12 890 kontrol

Detaylı

SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİKLERİ ALT YAPISI, ANKETLER

SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİKLERİ ALT YAPISI, ANKETLER SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİKLERİ ALT YAPISI, ANKETLER Doç. Dr. Şule Akçay Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD 8 Nisan 2009 Hastasının sigarayı bırakmasını sağlamak her hekimin görevi

Detaylı

Prof. Dr. Hayri T. ÖZBEK Çukurova Ünviversitesi, Algoloji Bilim Dalı

Prof. Dr. Hayri T. ÖZBEK Çukurova Ünviversitesi, Algoloji Bilim Dalı Prof. Dr. Hayri T. ÖZBEK Çukurova Ünviversitesi, Algoloji Bilim Dalı ĠLAÇ NEDĠR? Dünya Sağlık Örgütü ne (DSÖ) göre; Fizyolojik sistemleri, patolojik durumları alanın yararına değiştirmek, incelemek amacıyla

Detaylı

Sigara Bıraktırmaya Yönelik Davranışsal Yöntemler

Sigara Bıraktırmaya Yönelik Davranışsal Yöntemler Sigara Bıraktırmaya Yönelik Davranışsal Yöntemler Dr.Osman Örsel Sigaranın Psikofarmakolojik Etkileri: Hoşlanma Mutluluk Gevşeme Dikkat artışı Endişede azalma Streste azalma Açlık hissinde azalma Kilo

Detaylı

Üniversite Hastanesi mi; Bölge Ruh Sağlığı Hastanesi mi? Ayaktan Başvuran Psikiyatri Hastalarını Hangisi Daha Fazla Memnun Ediyor?

Üniversite Hastanesi mi; Bölge Ruh Sağlığı Hastanesi mi? Ayaktan Başvuran Psikiyatri Hastalarını Hangisi Daha Fazla Memnun Ediyor? Üniversite Hastanesi mi; Bölge Ruh Sağlığı Hastanesi mi? Ayaktan Başvuran Psikiyatri Hastalarını Hangisi Daha Fazla Memnun Ediyor? Ebru Turgut 1, Yunus Emre Sönmez 2, Şeref Can Gürel 1, Sertaç Ak 1 1 Hacettepe

Detaylı

Akılcı İlaç Kullanımı

Akılcı İlaç Kullanımı Prof. Dr. Alaeddin Akcasu Prof. Dr. S. Oğuz Kayaalp Akılcı İlaç Kullanımı Eğitimi ve Temel İlkeleri Doç. Dr. Kamil VURAL Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı Akılcı İlaç Kulanımı

Detaylı

Akılcı İlaç Kullanımı ( ) Uzm. Dr. Şermin BÖREKÇİ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı

Akılcı İlaç Kullanımı ( ) Uzm. Dr. Şermin BÖREKÇİ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Akılcı İlaç Kullanımı (29.05.2016) Uzm. Dr. Şermin BÖREKÇİ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Sunu Planı 1. Akılcı İlaç Kullanımı Tanım 2. Akılcı İlaç Kullanımı Sorumluluk Sahibi

Detaylı

AKILCI İLAÇ KULLANIMI OTURUMLARI İÇİN ÖRNEK SUNUM. Dr. Sibel Aşçıoğlu Hayran Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları AD

AKILCI İLAÇ KULLANIMI OTURUMLARI İÇİN ÖRNEK SUNUM. Dr. Sibel Aşçıoğlu Hayran Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları AD AKILCI İLAÇ KULLANIMI OTURUMLARI İÇİN ÖRNEK SUNUM Dr. Sibel Aşçıoğlu Hayran Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları AD AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985

Detaylı

AKILCI İLAÇ KULLANIMI DR. NURİYE TAŞDELEN FIŞGIN İNFEKSİYON HASTALIKLARI VE KLİNİK MİKROBİYOLOJİ

AKILCI İLAÇ KULLANIMI DR. NURİYE TAŞDELEN FIŞGIN İNFEKSİYON HASTALIKLARI VE KLİNİK MİKROBİYOLOJİ AKILCI İLAÇ KULLANIMI DR. NURİYE TAŞDELEN FIŞGIN İNFEKSİYON HASTALIKLARI VE KLİNİK MİKROBİYOLOJİ Akılcı İlaç Kullanımı Nedir? Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Kenya da Dünya Sağlık Örgütü

Detaylı

BIRINCI BASAMAKTA NE ZAMAN TEDAVI, NE ZAMAN SEVK? DOÇ. DR. ÖZLEM TANRIÖVER YEDİTEPE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ VE TIP EĞİTİMİ A.D.

BIRINCI BASAMAKTA NE ZAMAN TEDAVI, NE ZAMAN SEVK? DOÇ. DR. ÖZLEM TANRIÖVER YEDİTEPE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ VE TIP EĞİTİMİ A.D. BIRINCI BASAMAKTA NE ZAMAN TEDAVI, NE ZAMAN SEVK? DOÇ. DR. ÖZLEM TANRIÖVER YEDİTEPE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ VE TIP EĞİTİMİ A.D. Amaç: Bu oturumun sonunda katılımcıların birinci basamakta

Detaylı

TRSM de Rehabilitasyonun

TRSM de Rehabilitasyonun TRSM de Rehabilitasyonun Yeri Dr. Ayla Yazıcı BRSHH Gündüz Hastanesi ve Rehabilitasyon Merkezi Koordinatörü 7.10.2010 Şizofreni tedavisinde çok boyutlu yaklaşım Şizofreni tedavisinde çok boyutlu yaklaşım

Detaylı

Sağlıkta Yaşam Kalitesinin Klinikte Kullanımı

Sağlıkta Yaşam Kalitesinin Klinikte Kullanımı . SAYKAD Sağlıkta Yaşam Kalitesi Derneği 2002 Sağlıkta Yaşam Kalitesinin Klinikte Kullanımı Ömer Aydemir Celal Bayar Üni. Tıp Fak. Psikiyatri A. D. Sağlık Hizmetinde Amaç Hastanın hastalığı ile ilgili

Detaylı

Dr. Bekir KESKİNKILIÇ

Dr. Bekir KESKİNKILIÇ Dr. Bekir KESKİNKILIÇ 1 SAĞLIK Yalnızca hastalık veya sakatlığın olmaması değil, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir. Irk, din, siyasi görüş, ekonomik veya sosyal durum ayrımı yapılmaksızın

Detaylı

Okul Sağlığına Genel Bir Bakış ve Okul Sağlığında Ruh Sağlığının Yeri. Dr Hilal Tıpırdamaz Sipahi 22 Ekim 2003

Okul Sağlığına Genel Bir Bakış ve Okul Sağlığında Ruh Sağlığının Yeri. Dr Hilal Tıpırdamaz Sipahi 22 Ekim 2003 Okul Sağlığına Genel Bir Bakış ve Okul Sağlığında Ruh Sağlığının Yeri Dr Hilal Tıpırdamaz Sipahi 22 Ekim 2003 Okul dönemi 6-19 yaşlar arasını kapsar, iki dönemdir erken okul yaşı ve prepubesans kızlarda

Detaylı

DOĞRU BİLGİ KAYNAĞINA ERİŞİM & AKILCI İLAÇ KULLANIMI

DOĞRU BİLGİ KAYNAĞINA ERİŞİM & AKILCI İLAÇ KULLANIMI DOĞRU BİLGİ KAYNAĞINA ERİŞİM & AKILCI İLAÇ KULLANIMI Prof. Dr. Şule Rabuş Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Klinik Eczacılık Anabilim Dalı 2017 Akılcı İlaç Kullanımı Akılcı İlaç Kullanımı tanımı

Detaylı

HEMŞİRELERİN HASTALARA VERDİKLERİ EĞİTİMLERİN ETKİNLİĞİNİN BELİRLENMESİ

HEMŞİRELERİN HASTALARA VERDİKLERİ EĞİTİMLERİN ETKİNLİĞİNİN BELİRLENMESİ HEMŞİRELERİN HASTALARA VERDİKLERİ EĞİTİMLERİN ETKİNLİĞİNİN BELİRLENMESİ Zelha Türk*, Serpil Türker **, Pelin Gökoğlu***,Eda Ulutaş**** *Fulya Acıbadem Hastanesi Sorumlu Hemşire, **Fulya Acıbadem Hastanesi

Detaylı

Aile hekimliğinin temel prensipleri. Hazırlayan: Asist. Dr. Burcu Gürhan Danışman: Prof. Dr. Mehmet Ungan

Aile hekimliğinin temel prensipleri. Hazırlayan: Asist. Dr. Burcu Gürhan Danışman: Prof. Dr. Mehmet Ungan Aile hekimliğinin temel prensipleri Hazırlayan: Asist. Dr. Burcu Gürhan Danışman: Prof. Dr. Mehmet Ungan Temel yeterlilikler 1. Kapsamlı yaklaşım 2. Kişi merkezli bakım 3. Birinci basamak yönetimi 4. Toplum

Detaylı

YATAN HASTA DEĞERLENDİRME PROSEDÜRÜ

YATAN HASTA DEĞERLENDİRME PROSEDÜRÜ REVİZYON DURUMU Revizyon Tarihi Açıklama Revizyon No Hazırlayan: Onaylayan: Onaylayan: Hasta Değerlendirme Kurulu Adem Aköl Kalite Konseyi Başkanı Sinan Özyavaş Kalite Koordinatörü 1/5 1. AMAÇ Bu prosedürün

Detaylı

Akılcı İlaç Kullanımı Prof. Dr. Mehdi Zoghi

Akılcı İlaç Kullanımı Prof. Dr. Mehdi Zoghi Akılcı İlaç Kullanımı Prof. Dr. Mehdi Zoghi http://www.cardiovascularacademy.org/ Orijinal İlaç Geliştirme Süreci Türkiye İlaç Sektörü Vizyon 2023 Raporu Akılcı İlaç Kullanımı Nedir? Kişilerin hastalığına

Detaylı

NİKOTİN BAĞIMLILIĞI VE DİĞER BAĞIMLILIKLARLA İLİŞKİSİ

NİKOTİN BAĞIMLILIĞI VE DİĞER BAĞIMLILIKLARLA İLİŞKİSİ NİKOTİN BAĞIMLILIĞI VE DİĞER BAĞIMLILIKLARLA İLİŞKİSİ Doç. Dr. Okan Çalıyurt Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD, Edirne Temel Kavramlar Madde kötüye kullanımı Madde bağımlılığı Yoksunluk Tolerans

Detaylı

To BEer or not to BEer? Dr.Celalettin GÖÇKEN

To BEer or not to BEer? Dr.Celalettin GÖÇKEN To BEer or not to BEer? Dr.Celalettin GÖÇKEN Dr.Celalettin GÖÇKEN Olgu Sunumu Mr.Jason Huggins 38 M Femur kırığı 15 yıldır her gün 5-6 kutu bira ve ½ paket sigara Order: 3*1 kutu BİRA Ailede alkol bağımlılığı

Detaylı

Akılcı İlaç Kullanımı Temel İlkeleri

Akılcı İlaç Kullanımı Temel İlkeleri Akılcı İlaç Kullanımı Temel İlkeleri Doç. Dr. Kamil VURAL Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı Akılcı İlaç Kullanımı Hastaya doğru tanı sonrası, Sorunun dikkatlice tanımlandığı,

Detaylı

ÖZGEÇMİŞ. Görev Kurum/Kuruluş Yıl Araştırma Görevlisi. Erzincan Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu

ÖZGEÇMİŞ. Görev Kurum/Kuruluş Yıl Araştırma Görevlisi. Erzincan Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı : Rabia SAĞLAM 2. Doğum Tarihi : 17. 10. 1984 3. Unvanı : Dr. Öğr. Üyesi 4. Öğrenim Durumu : Doktora Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Hemşirelik Atatürk Üniversitesi 2003-2007 Toplum

Detaylı

SAĞLIK NEDİR? Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ);

SAĞLIK NEDİR? Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ); SAĞLIK KAVRAMI SAĞLIK NEDİR? Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ); Yalnızca hastalık veya sakatlığın olmaması değil, fiziksel, ruhsal ve sosyal olarak tam bir iyilik halidir. şeklinde tanımlamıştır. SAĞLIK KAVRAMI

Detaylı

TÜRKİYE'DE RUH SAĞLIĞI HİZMETLERİNİN BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİNE ENTEGRASYONU: BİRİNCİ BASAMAKTA RUH SAĞLIĞI EĞİTİM PROGRAMİ

TÜRKİYE'DE RUH SAĞLIĞI HİZMETLERİNİN BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİNE ENTEGRASYONU: BİRİNCİ BASAMAKTA RUH SAĞLIĞI EĞİTİM PROGRAMİ Kriz Dergisi 12(1): 41-45 TÜRKİYE'DE RUH SAĞLIĞI HİZMETLERİNİN BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİNE ENTEGRASYONU: BİRİNCİ BASAMAKTA RUH SAĞLIĞI EĞİTİM PROGRAMİ Mehmet Uğurlu*, Tahir Soydal* ÖZET Türkiye'

Detaylı

Son iki yılda ilaç endüstrisi ve başka kuruluşlarla gelir getirici ilişkim olmamıştır.

Son iki yılda ilaç endüstrisi ve başka kuruluşlarla gelir getirici ilişkim olmamıştır. Son iki yılda ilaç endüstrisi ve başka kuruluşlarla gelir getirici ilişkim olmamıştır. TIP EĞİTİMİNDE SOSYAL PSİKİYATRİ Prof.Dr. Orhan DOĞAN Üsküdar Üniversitesi, İstanbul Tıp eğitiminde psikiyatri Tıp

Detaylı

AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr. M. Kürşat Tigen

AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Dr. M. Kürşat Tigen AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr. M. Kürşat Tigen İLAÇLAR Hastalıklardan korunma, teşhis, tedavi veya vücudun herhangi bir faaliyetini değiştirmek amacıyla kullanılan kimyasal, bitkisel, biyolojik kaynaklı ürünler

Detaylı

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA TEMEL İNANÇLAR VE KAYGI İLE İLİŞKİSİ: ÖNÇALIŞMA

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA TEMEL İNANÇLAR VE KAYGI İLE İLİŞKİSİ: ÖNÇALIŞMA YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA TEMEL İNANÇLAR VE KAYGI İLE İLİŞKİSİ: ÖNÇALIŞMA GİRİŞ: Yaygın anksiyete bozukluğu, birtakım olay ya da etkinliklerle ilgili olarak, bireyin denetlemekte zorlandığı,

Detaylı

Kronik Böbrek Hastalarında Eğitim Durumu ve Yaşam Kalitesi. Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi

Kronik Böbrek Hastalarında Eğitim Durumu ve Yaşam Kalitesi. Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi Kronik Böbrek Hastalarında Eğitim Durumu ve Yaşam Kalitesi Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi Giriş: Kaliteli yaşam; kişinin temel ihtiyaçlarını karşıladığı,

Detaylı

Bölüm: 11 Manik Depresyona Özel İlaç Fikri

Bölüm: 11 Manik Depresyona Özel İlaç Fikri Bölüm: 11 Manik Depresyona Özel İlaç Fikri Lityum psikiyatri 1950 1980lerde lityum bazı antikonvülzanlara benzer etki Ayrı ayrı ve yineleyen nöbetler şeklinde ortaya çıkan manik depresyon ve epilepsi Böylece

Detaylı

AKILCI İLAÇ KULLANIMI DR. PINAR DAL KONAK ESKİŞEHİR ONKOLOJİ GÜNLERİ

AKILCI İLAÇ KULLANIMI DR. PINAR DAL KONAK ESKİŞEHİR ONKOLOJİ GÜNLERİ AKILCI İLAÇ KULLANIMI DR. PINAR DAL KONAK 20.05.2017 ESKİŞEHİR ONKOLOJİ GÜNLERİ Akılcı ilaç kullanımı (AİK), ilk defa 1985 te Kenya da gerçekleştirilen Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) toplantısında, kişilerin

Detaylı

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ve Doğum Mevsimi İlişkisi. Dr. Özlem HEKİM BOZKURT Dr. Koray KARA Dr. Genco Usta

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ve Doğum Mevsimi İlişkisi. Dr. Özlem HEKİM BOZKURT Dr. Koray KARA Dr. Genco Usta Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ve Doğum Mevsimi İlişkisi Dr. Özlem HEKİM BOZKURT Dr. Koray KARA Dr. Genco Usta Giriş DEHB (Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu), çocukluk çağının en sık görülen

Detaylı

T.C. DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI Strateji Geliştirme Başkanlığı

T.C. DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI Strateji Geliştirme Başkanlığı T.C. DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI Strateji Geliştirme Başkanlığı SORU VE CEVAPLARLA İÇ KONTROL Ankara-2012 İÇİNDEKİLER 1 Neden İç Kontrol? 2 İç Kontrol Nedir? 3 İç Kontrolün Amacı Nedir? 4 İç Kontrolün Yasal

Detaylı

T.C. RECEP TAYYİP ERDOĞAN ÜNİVERSİTESİ İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı SORU VE CEVAPLARLA İÇ KONTROL

T.C. RECEP TAYYİP ERDOĞAN ÜNİVERSİTESİ İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı SORU VE CEVAPLARLA İÇ KONTROL T.C. RECEP TAYYİP ERDOĞAN ÜNİVERSİTESİ İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı SORU VE CEVAPLARLA İÇ KONTROL KASIM 2013 İÇİNDEKİLER 1. Neden İç Kontrol? 2. İç Kontrol Nedir? 3. İç Kontrolün Amacı Nedir? 4.

Detaylı

Geleneksel paradigma

Geleneksel paradigma Kanıta-dayalı Tıp Geleneksel paradigma Geleneksel tıbbi uygulamaların temelinde, hastalığın patofizyolojisinin anlaşılması, bunu değiştirebilecek yöntemlerin bulunması ve bu yöntemlerin geçerliliğinin

Detaylı

T.C. ADANA BİLİM VE TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİ Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı SORU VE CEVAPLARLA KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI UYUM EYLEM PLANI

T.C. ADANA BİLİM VE TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİ Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı SORU VE CEVAPLARLA KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI UYUM EYLEM PLANI T.C. ADANA BİLİM VE TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİ Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı SORU VE CEVAPLARLA KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI UYUM EYLEM PLANI NİSAN 2018 1 2 İÇİNDEKİLER 1. Neden İç Kontrol?...5 2. İç

Detaylı

Mental sağlığın korunmasında etkili faktörler. Prof. Dr. Zeynep Oşar Siva İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi

Mental sağlığın korunmasında etkili faktörler. Prof. Dr. Zeynep Oşar Siva İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Mental sağlığın korunmasında etkili faktörler Prof. Dr. Zeynep Oşar Siva İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Diyabetlilerin önemli bir kısmında bulunan psikolojik bozukluklar çoğu zaman gözardı edilmekte ve

Detaylı

İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim Öğretim Yılı. Dönem 5 PSİKİYATRİ STAJ TANITIM REHBERİ

İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim Öğretim Yılı. Dönem 5 PSİKİYATRİ STAJ TANITIM REHBERİ İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi 2018-2019 Eğitim Öğretim Yılı Dönem 5 PSİKİYATRİ STAJ TANITIM REHBERİ Hazırlayan: PSİKİYATRİ Anabilim Dalı 1 PSİKİYATRİ STAJI TANITIM REHBERİ Ders Kodu Dersin

Detaylı

1- Neden İç Kontrol? 2- İç Kontrol Nedir?

1- Neden İç Kontrol? 2- İç Kontrol Nedir? T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI KİHBİ Dairesi Başkanlığı 10 SORUDA İÇ KONTROL MAYIS 2014 ANKARA 1- Neden İç Kontrol? Dünyadaki yeni gelişmeler ışığında yönetim anlayışı da değişmekte ve kamu yönetimi kendini sürekli

Detaylı

ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ

ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ Dönem V Psikiyatri Staj Eğitim Programı Eğitim Başkoordinatörü: Dönem Koordinatörü: Koordinatör Yardımcısı: Doç. Dr. Erkan Melih ŞAHİN Yrd. Doç. Dr. Baran GENCER Yrd. Doç. Dr. Oğuz GÜÇLÜ Yrd. Doç. Dr.

Detaylı

SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİKLERİNDE STANDARDİZASYON

SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİKLERİNDE STANDARDİZASYON SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİKLERİNDE STANDARDİZASYON TARTIŞMA HEDEFLERİ Sigara bırakma politikasını vurgulamak Sigara bırakma polikliniklerinin özelliklerini irdelemek Türkiye de yaşanan sorunları tanımlamak

Detaylı

ÇÖZÜM ODAKLI TERAPİLER & KİŞİLERARASI İLİŞKİLER TERAPİSİ PSİKOTERAPİ KURAMLARI II

ÇÖZÜM ODAKLI TERAPİLER & KİŞİLERARASI İLİŞKİLER TERAPİSİ PSİKOTERAPİ KURAMLARI II ÇÖZÜM ODAKLI TERAPİLER & KİŞİLERARASI İLİŞKİLER TERAPİSİ PSİKOTERAPİ KURAMLARI II ÇÖZÜM ODAKLI TERAPİLER Temel varsayımlar Danışanlar hem kişisel hem de üyesi oldukları sosyal ağlar temelinde, kaynaklar

Detaylı

Majör Depresyon Hastalarında Klinik Değişkenlerin Oküler Koherans Tomografi ile İlişkisi

Majör Depresyon Hastalarında Klinik Değişkenlerin Oküler Koherans Tomografi ile İlişkisi Majör Depresyon Hastalarında Klinik Değişkenlerin Oküler Koherans Tomografi ile İlişkisi Mesut YILDIZ, Sait ALİM, Sedat BATMAZ, Selim DEMİR, Emrah SONGUR Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı

Detaylı

sigara bırakma destek hatları dr.osman örsel

sigara bırakma destek hatları dr.osman örsel sigara bırakma destek hatları dr.osman örsel 1 2 Sigara Bırakma Hatları Bugün kullanımda olan en maliyet etkin (cost-effective) sigara bırakma yöntemidir. Diğer yöntemlerle birleştirildiğinde etkinliği

Detaylı

AĞRIDA AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Prof. Dr. Arzu Yağız On Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon AD, İzmir

AĞRIDA AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Prof. Dr. Arzu Yağız On Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon AD, İzmir AĞRIDA AKILCI İLAÇ KULLANIMI Prof. Dr. Arzu Yağız On Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon AD, İzmir AKILCI İLAÇ KULLANIMI -Tanım- Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine

Detaylı

KEMİK VE MİNERAL YOĞUNLUĞU ÖLÇÜMÜ (KMY) Dr. Filiz Yenicesu Düzen Laboratuvarı 6 Ekim 2013

KEMİK VE MİNERAL YOĞUNLUĞU ÖLÇÜMÜ (KMY) Dr. Filiz Yenicesu Düzen Laboratuvarı 6 Ekim 2013 KEMİK VE MİNERAL YOĞUNLUĞU ÖLÇÜMÜ (KMY) Dr. Filiz Yenicesu Düzen Laboratuvarı 6 Ekim 2013 SUNUM KAPSAMI Niçin KMY yaparız? Hangi yöntemi kullanırız? KMY sonuçlarını nasıl değerlendirmemiz gerekir? Kırık

Detaylı

Çevremizdeki Sağlık Kuruluşları VE Sağlık Hizmetleri

Çevremizdeki Sağlık Kuruluşları VE Sağlık Hizmetleri Çevremizdeki Sağlık Kuruluşları VE Sağlık Hizmetleri Çevremizde bulunan sağlık kuruluşları, herhangi bir sağlık probleminde müdahalede bulunan ve tedavi amacı güden kuruluşlardır. Yaşadığınız çevrede bulunan

Detaylı

Meslekte Ruh Sağlığı. A.Tamer Aker İstanbul Bilgi Üniversitesi Travma ve Afet Ruh Sağlığı AD

Meslekte Ruh Sağlığı. A.Tamer Aker İstanbul Bilgi Üniversitesi Travma ve Afet Ruh Sağlığı AD Meslekte Ruh Sağlığı A.Tamer Aker İstanbul Bilgi Üniversitesi Travma ve Afet Ruh Sağlığı AD Çalışan Sağlığı Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından sağlık, kişinin bedensel, ruhsal ve sosyal bakımdan tam

Detaylı

İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim Öğretim Yılı. Dönem 6 RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI STAJ TANITIM REHBERİ

İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim Öğretim Yılı. Dönem 6 RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI STAJ TANITIM REHBERİ İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi 2018-2019 Eğitim Öğretim Yılı Dönem 6 RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI STAJ TANITIM REHBERİ Hazırlayan Ruh Sağlığı Ve Hastalıkları Anabilim Dalı RUH SAĞLIĞI VE

Detaylı

KANITA DAYALI UYGULAMA SÜRECİ

KANITA DAYALI UYGULAMA SÜRECİ KANITA DAYALI UYGULAMA SÜRECİ Kanıta Dayalı Uygulama Basamakları Sorunu saptama ve soru oluşturma Sistematik araştırma yapma Kanıtları eleştirel olarak değerlendirme Uygulamada yapılacak değişikliklere

Detaylı

T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Daire Başkanlığı

T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Daire Başkanlığı T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Daire Başkanlığı Tüm maddeler zehirdir, ilacı zehirden ayıran dozudur 3 Akılcı İlaç Kullanımı

Detaylı

HARRAN ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ Dersin Adı Kodu Yarıyıl T+U Kredi AKTS Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği

HARRAN ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ Dersin Adı Kodu Yarıyıl T+U Kredi AKTS Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği HARRAN ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ Dersin Adı Kodu Yarıyıl T+U Kredi AKTS Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği 0401701 7 6+16 14 19 Ön Koşul Ders Yok Dersin Dili Türkçe Dersin Türü Zorunlu

Detaylı

Çalışma Yaşamında Sağlığın Geliştirilmesi

Çalışma Yaşamında Sağlığın Geliştirilmesi Çalışma Yaşamında Sağlığın Geliştirilmesi 1 Amaç: Katılımcıların; işyerinde sağlığın geliştirilmesi programlarını hazırlamalarına ve uygulamadaki gerekli temel bilgileri kazandırmalarına yardımcı olmaktır.

Detaylı

HEMODİYALİZ HASTALARININ HİPERTANSİYON YÖNETİMİNE İLİŞKİN EVDE YAPTIKLARI UYGULAMALAR

HEMODİYALİZ HASTALARININ HİPERTANSİYON YÖNETİMİNE İLİŞKİN EVDE YAPTIKLARI UYGULAMALAR HEMODİYALİZ HASTALARININ HİPERTANSİYON YÖNETİMİNE İLİŞKİN EVDE YAPTIKLARI UYGULAMALAR Feray Gökdoğan 1, Duygu Kes 2, Döndü Tuna 3, Gülay Turgay 4 1 British University of Nicosia, Hemşirelik Bölümü 2 Karabük

Detaylı

An$biyo$k tüke$minde birinci basamakta sorunlar Aile hekimlerinin yaklaşımı

An$biyo$k tüke$minde birinci basamakta sorunlar Aile hekimlerinin yaklaşımı An$biyo$k tüke$minde birinci basamakta sorunlar Aile hekimlerinin yaklaşımı Prof. Dr. Salih Hoşoğlu Fa2h Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile hekimliği ve an2biyo2k Aile hekimliği henüz gerçek anlamda uygulanamıyor

Detaylı

ALKOL BAĞIMLILIĞINDA ALKOL KULLANIM ÖZELLİKLERİ İLE KLİNİK DURUM ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN ARAŞTIRILMASI*

ALKOL BAĞIMLILIĞINDA ALKOL KULLANIM ÖZELLİKLERİ İLE KLİNİK DURUM ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN ARAŞTIRILMASI* ALKOL BAĞIMLILIĞINDA ALKOL KULLANIM ÖZELLİKLERİ İLE KLİNİK DURUM ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN ARAŞTIRILMASI* Kalyoncu, A., Pektaş, Ö., Mırsal, H., Şatır, T., Pektaş, A., Mırsal, N., Yılmaz, S., Beyazyürek, M.

Detaylı

KANITA DAYALI TIP Yrd. Doç. Dr. Yasemin ÇAYIR Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD

KANITA DAYALI TIP Yrd. Doç. Dr. Yasemin ÇAYIR Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD KANITA DAYALI TIP Yrd. Doç. Dr. Yasemin ÇAYIR Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD 1 Soğuk su içmeyi engelleyerek soğuk algınlığını önleyebilir miyiz? Vitamin C vererek gribi önleyebilir

Detaylı

Türkiye de Bağımlılık Epidemiyolojisi. Dr. Zehra Arıkan

Türkiye de Bağımlılık Epidemiyolojisi. Dr. Zehra Arıkan Türkiye de Bağımlılık Epidemiyolojisi Dr. Zehra Arıkan Araştırmacı: Danışman: Konuşmacı: Glaxo, Sanovel, Bilim Epidemiyoloji Tıbbi araştırmaların yöntem bilimi Sağlık sorunlarının tanımlanması, nedenlerinin

Detaylı

Dünyanın En Önemli Sağlık Sorunu: Kronik Hastalıklar. Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA, FEFIM (h)

Dünyanın En Önemli Sağlık Sorunu: Kronik Hastalıklar. Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA, FEFIM (h) Dünyanın En Önemli Sağlık Sorunu: Kronik Hastalıklar Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA, FEFIM (h) Sağlık Sisteminde Karışıklığa Yol Açabilecek Gelişmeler Bekleniyor Sağlık harcamalarında kısıtlama (dünya

Detaylı

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU. Yadigar GÖKALP Başkan Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU. Yadigar GÖKALP Başkan Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU Yadigar GÖKALP Başkan Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi SAĞLIK HARCAMALARI 03.07.2012 MEDULA-1 MEDULA NEDİR? MED(ikal) ULA(k) (Tıbbi haberci-haberleşme)

Detaylı

ÖZET Amaç: Yöntem: Bulgular: Sonuçlar: Anahtar Kelimeler: ABSTRACT Rational Drug Usage Behavior of University Students Objective: Method: Results:

ÖZET Amaç: Yöntem: Bulgular: Sonuçlar: Anahtar Kelimeler: ABSTRACT Rational Drug Usage Behavior of University Students Objective: Method: Results: ÖZET Amaç: Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin akılcı ilaç kullanma davranışlarını belirlemek amacı ile yapılmıştır. Yöntem: Tanımlayıcı-kesitsel türde planlanan araştırmanın evrenini;; bir kız ve

Detaylı

AĞRIİLE HUZUR EVİ OLUR MU? DR. FİLİZ ŞÜKRÜ DURUSOY

AĞRIİLE HUZUR EVİ OLUR MU? DR. FİLİZ ŞÜKRÜ DURUSOY AĞRIİLE HUZUR EVİ OLUR MU? DR. FİLİZ ŞÜKRÜ DURUSOY GİRİŞ Yaşlılık Dünya Sağlık Örgütü tarafından 65 yaş ve üzeri dönem olarak tanımlamakta; Fiziksel görünüm, güç ve rol kaybı yaşanılan, yaşlılık dönemindeyeti

Detaylı

TRANSFÜZYON EKİBİ VE HASTANE TRANSFÜZYON KOMİTELERİ. Uz Dr Nil Banu PELİT

TRANSFÜZYON EKİBİ VE HASTANE TRANSFÜZYON KOMİTELERİ. Uz Dr Nil Banu PELİT TRANSFÜZYON EKİBİ VE HASTANE TRANSFÜZYON KOMİTELERİ Uz Dr Nil Banu PELİT Tarihçe Bock AV. Use and abuse of blood transfusion. N Engl J Med. 1936 ; 215: 421-425. Fantus B. The therapy of Cook Country Hospital

Detaylı

SAĞLIK ÇALIŞANLARIN GÜVENLİĞİ VE ETKİLEYEN FAKTÖRLER (TÜRKİYE NİN GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE BEŞ FARKLI HASTANE ÖRNEĞİ)

SAĞLIK ÇALIŞANLARIN GÜVENLİĞİ VE ETKİLEYEN FAKTÖRLER (TÜRKİYE NİN GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE BEŞ FARKLI HASTANE ÖRNEĞİ) SAĞLIK ÇALIŞANLARIN GÜVENLİĞİ VE ETKİLEYEN FAKTÖRLER (TÜRKİYE NİN GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE BEŞ FARKLI HASTANE ÖRNEĞİ) Yrd. Doç. Dr. Nilgün ULUTAŞDEMİR *, Öğr. Gör. Habip BALSAK ** * Avrasya Üniversitesi,

Detaylı

İnfertilite ile depresyon ve anksiyete ilişkisi

İnfertilite ile depresyon ve anksiyete ilişkisi İnfertilite ile depresyon ve anksiyete ilişkisi Y R D. D O Ç. D R. M İ N E İ S L İ M Y E TA Ş K I N B A L I K E S İ R Ü N İ V E R S İ T E S I TIP FA K Ü LT E S İ K A D I N H A S TA L I K L A R I V E D

Detaylı

ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ

ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ Dönem VI Ön Hekimlik Psikiyatri (Seçmeli) Uygulama Dilimi Eğitim Programı Eğitim Başkoordinatörü: Dönem Koordinatörü: Koordinatör Yardımcısı: Doç. Dr. Erkan Melih ŞAHİN Doç. Dr. Erkan Melih ŞAHİN Doç.

Detaylı

Düşük Doz BT AC Kanser Taraması. Prof.Dr.Levent ELBEYLİ Türk Göğüs Cerrahisi Derneği YK.Bşk.

Düşük Doz BT AC Kanser Taraması. Prof.Dr.Levent ELBEYLİ Türk Göğüs Cerrahisi Derneği YK.Bşk. Düşük Doz BT AC Kanser Taraması Prof.Dr.Levent ELBEYLİ Türk Göğüs Cerrahisi Derneği YK.Bşk. Ulusal Kanser Tarama programları Serviks Kanseri Kolon Kanseri Meme Kanseri Türk Göğüs Cerrahisi Derneği Türkiye

Detaylı

10 SORUDA İÇ KONTROL

10 SORUDA İÇ KONTROL T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı 10 SORUDA İÇ KONTROL 1 Neden İç Kontrol? Dünyadaki yeni gelişmeler ışığında yönetim anlayışı da değişmekte ve kamu yönetimi kendini

Detaylı