BLG Sistem Analizi ve Tasarımı. Öğr. Grv. Aybike ŞİMŞEK

Transkript

1 BLG Sistem Analizi ve Tasarımı Öğr. Grv. Aybike ŞİMŞEK

2 İçerik Proje konularının seçilmesi Sistem Analizi ve Tasarımı Bilişim Sistemleri Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsü Proje Yönetimi Proje Planlama Evresi 2

3 PROJE GRUPLARININ OLUŞTURULMASI 3 kişiden oluşacak şekilde birer proje grubu oluşturun Derslerde bu proje grupları aynı sırada oturacak Hasta Randevu Sistemi Belediye Fatura Otomasyonu Otel Rezervasyon Sistemi Envanter Kayıt Sistemi Online Satış Sistemi Kütüphane Otomasyonu Öğrenci İşleri Otomasyonu Hastane Laboratuvar Otomasyonu Kargo Takip Sistemi 3

4 Sistem Analizi ve Tasarımı Nedir? Sistem analizi Bilişim sistemlerinin tam olarak ne yapması gerektiğini araştırmak, incelemek ve anlamaktır. Önemli olan sözcük ne sözcüğüdür. Analist sürekli olarak bu soruya yanıt arar. Sistem Tasarımı Bilişim sisteminin ana ve alt parçalarının nasıl uygulanacağı ve nasıl çalışacağının ayrıntılı bir şekilde belirlenmesidir. Bu aşamadaki soru nasıl sorusudur. Bir sistemin geliştirilmesi aslında bir sorunun çözülmesidir. 4

5 Sistem Tasarımı Yaklaşımı 5

6 Bilişim Sistemleri Bilişim sistemi belirli bir işleme amacını yerine getirmek için birbirleriyle eş güdümlü olarak çalışan elemanlar ve alt elemanlardan oluşan ve bu amaç için bilgi toplayan, saklayan ve gereğinde yeni bilgi olarak çıktı üreten yapıdır. OGS (Otomatik Geçiş Sistemi) 6

7 Bilişim Sistemi Türleri 7 İşlevlerine Göre Üretim Bilişim Sistemleri Satış ve Pazarlama Bilişim Sistemleri Muhasebe ve Finans Bilişim Sistemleri İnsan Kaynakları Bilişim Sistemleri Hizmet Düzeylerine Göre Muamele İşlem Sistemleri (MİS) Herhangi bir kaydın alınıp saklanması Ofis Otomasyon Sistemleri (OOS) Personele belge oluşturma, paylaşma ve çıktı düzenlemesinde yardımcı olan sistemlerdir. İletişim Destek Sistemleri (İDS) İşletme elemanlarının birbirleriyle görüşmelerini sağlar (VOIP). Yönetim Bilişim Sistemleri (YBS) MİS in kaydettiği bilgileri işletmenin yönetimi ve kontrolü için düzenli bir format içinde, belirli bir amaca yönelik olarak rapor halinde sunan sistemlerdir. Karar Destek Sistemleri (KDS) Yöneticiye karar alma aşamasında yardımcı olur. Kararların olası sonuçlarını rapor halinde sunar. Örneğin bayramda marketin açılıp açılmayacağına karar verme Üst Düzey Yönetici Destek Sistemleri (ÜDYS) Stratejik kararlara ışık tutacak, destekleyecek sayısal raporları ve tahminleri üreten sistemlerdir. YBS de kullanılan istatistik, veri madenciliği, benzetim tekniklerinin yanında yapay zeka kullanır. YBS den en büyük farkı işletme dışındaki verileri de kullanmasıdır.

8 Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsü Evreleri Planlama Analiz Tasarım Uygulama Destek Yeni bir bilişim sisteminin geliştirilmesi için gerekli yöntem ve işlemleri ifade eder. Yeni sistemin analizi ve kurulumu aşamasında ortaya çıkabilecek olan bir takım kalite, müşteri isterlerinin göz ardı edilmesi, sistem tamamlama sürecine uyulmaması gibi riskleri ortadan kaldırır. 8

9 Planlama Evresi Süre ve maliyet Problemin tanımlanması Fizibilite raporlarının hazırlanması Proje zaman çizelgesinin hazırlanması Projede Çalışacak Personelin Zamana Bağlı Olarak Belirlenmesi Projenin Başlatılması Ekipte sistem analisti, kurum yöneticileri ve sistem yöneticileri yer almalıdır. 9

10 Analiz Evresi Sistemin gereksinimlerini ortaya çıkarmak Ne tür bilgiler sistemde tutulacak Ne tür bilgiler çıktı olarak sunulacak Sistemi kullanacak kişilerin genel yapısı (eğitim, yaş vs.) nedir Faaliyetler Bilgilerin toplanması Yüz yüze görüşme, anket, gözlem Sistem gereksinimlerinin tanımlanması Şekil, diyagram, raporlar Prototiplerin yapılması Alternatif çözüm önerilerinin sunulması Zaman, maliyet, kullanım kolaylığı, kapsam Önerilerin gözden geçirilmesi 10

11 Analiz Evresi (dvm) Ekipte Analist Kullanıcıların yöneticileri Kullanıcı rolündeki çalışanlar Sistem Yöneticileri yer almalıdır. 11

12 Tasarım Evresi Analizde elde edilen bilgilerin ışığında gerekli olan sistemin tasarlanmasıdır. Sadece görsel tasarımlar, henüz uygulama yok Amaç NE sorusuna alınan yanıtlara NASIL sorusunun yanıtını bulmaktır. Yapılan işlemler Ağ yapısının tasarımı Uygulama ağının tasarımı Kullanıcı arayüzlerinin tanımlanması ve tasarımı Sistem arayüzlerinin tasarımı Veritabanı tasarımı ve projeyle bütünleştirilmesi Prototip ayrıntılarının belirlenmesi Sistem kontrollerinin tasarımı 12

13 Tasarım Evresi (dvm) Ekipte Analist Sistem tasarımcısı Kullanıcı yöneticileri Kullanıcı rolündeki çalışanlar Sistem yöneticisi yer almalıdır. 13

14 Uygulama Evresi Amaç tasarımı yapılmış olan sistemin ortaya çıkarılmasıdır. Bu evrede analistin görevi sistemin gerçekten istenilen sistem şeklinde yapılıp yapılmadığının kontrolüdür. Yazılım (kodlama) Test İnce ayar için ilk örnek veya prototip üretimi Verilerin dönüştürülmesi Eğitim ve belgelendirme Yeni sistemin kurulması Ekipte Analist Sistem tasarımcısı Programcılar Sistem yöneticileri yer almalıdır. 14

15 Destek Evresi Amaç kurulan sistemin tam randımanlı bir şekilde işletilmesidir. Faaliyetler Kullanıcılara yardım masası ve eğitim programlarıyla destek olmak Basit program hatalarının giderilmesi Yükseltmeler Anlaşılması güç yerlerin değiştirilmesi Ek özellikler iş dünyasında ve devlet mevzuatına ait kurallarda meydana gelen değişiklikleri eklemek Değişen teknoloji, yazılım ve donanıma ayak uydurmak 15

16 Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsünün Evrelendirme Yöntemleri Yazılım Süreç Modelleri Yazılım süreç modelleri Kontrol Tutarlılık Düzen sağlar. Karmaşıklığı azaltıp kaosu önler. Yöntemlerden birkaçı Çağlayan Modeli Eşzamanlı Yaklaşım İterasyon Yaklaşımı Helezonik Model 16

17 Çağlayan Yöntemi Bir aşama bitmeden diğeri başlamaz Yavaş ilerliyormuş gibi görünsede diğer yaklaşımlarla hemen hemen aynı sürede tamamlanır. Analiz evresi bu yaklaşımda çok önemlidir Tekrarlamalar bir sonraki ya da bir önceki adımlarla gerçekleşir, uzak adımlarla olması nadirdir. Müşteri ve son kullanıcı tarafından kolay anlaşılır. İş dağılımı kolaydır. Gereksinimlerin iyi tanımlandığı projelerde iyi çalışır. 17

18 Çağlayan Yöntemi (dvm) Dezavantajları Test aşaması en sonda yapılır. Yeniden tasarım gerekliliği oluşabilir. Anlaşma önceden sağlansa da yazılımın ne yapacağı yoruma açıktır, yani kullanıcılar ürünü en sonda görürler. İlk ya da daha önceki fazlara gitmek çok maliyetlidir. 18

19 Eşzamanlı Yaklaşım Eşzamanlı Yaklaşım Aynı anda birden fazla evre yönetilebilir Örneğin ağ tasarımı tamamlanmıştır, bu arada veritabanı üzerinde çalışılıyorsa(tasarım evresi) bir yandan da bitmiş olan ağ tasarımının gerçek kurulumuna (kablo döşenmesi, anahtar ve HUB cihazlarının satın alınması, kurulması vs) geçilebilir (uygulama evresi). 19

20 İterasyon Yaklaşımı İterasyon yaklaşımı İşlemler bir döngü içinde yapılır Örneğin tasarım yapılır, kullanıcılara test ettirilir, tekrar tasarıma dönülüp değişiklikler yapılır ve tekrar kullanıcılara test ettirilir. Tüm aşamalar birden fazla kez yapılır. Özellikle bu döngü Analiz-Tasarım- Uygulama arasında olur. Kullanıcılar işin içine daha çok katılır Diğer bir adı hızlı prototip yöntemidir 20

21 Helezonik Model Süreç bir helezon ile gösterilir. Helezon üzerindeki her bir halka bir fazı gösterir. Kesin fazlar yoktur, halkalar neye ihtiyaç varsa onu gerçekleştirmek için seçilir. Süreç boyunca risklerin değerlendirilmesi ve çözümü açık olarak yapılır. 21

22 Helezonik Model (dvm) Her bir ara ürün için Planlama : Üretilecek ara ürün için amaç belirleme, bir önceki adımda üretilen ara ürün ile bütünleştirme gereklerinin saptanması Risk çözümleme: Risk seçeneklerinin araştırılması ve risklerin belirlenmesi Üretim: Ara ürünün üretilmesi Kullanıcı Değerlendirmesi: Ara ürün ile ilgili kullanıcı tarafından yapılan sınama ve değerlendirmeler 22

23 Helezonik Model Avantajları Kullanıcılar sistemi erken görebilirler. Geliştirmeyi küçük parçalara böler, en riskli kısımlar önce gerçekleştirilir. Riske duyarlı yaklaşımı potansiyel zorlukları engeller. Hataları erken gidermeye odaklanır. 23

24 Helezonik Model Dezavantajları Küçük ve düşük riskli projeler için pahalı bir yöntemdir. Komplekstir (karmaşık). Helezon sonsuza kadar gidebilir. Ara adımların fazlalığı nedeniyle çok fazla dökümantasyon gerektirir. Büyük ölçekte projeler 24

25 Bilgisayar Destekli Yazılım Mühendisliği Araçları (CASE-Computer Aided Software Engineering) Otomatik, bilgisayar tabanlı sistem analizi ve tasarımı için kullanılan yazılım paketleridir. Neden? Analistin üretkenliğini artırmak Analist ve kullanıcılar arasındaki iletişimi kolaylaştırmak 25

26 Proje Yönetimi Takım işidir Sorumlu proje müdürüdür Proje yönetim kurulu Projeyi müdür yerine proje yönetim kurulu yönetebilir. Projenin belirlenen zamanda belirlenen aşamalara ulaşmasını sağlamak ve bu amaçlar için imkanlar sağlamakla görevlidir. Projenin denetim yetkisi müdür veya proje yönetim kurulunda olabilir. Müşteri Projeyi isteyen ve bunun için ödeme yapan kurum veya kişidir. Proje dışarıdan hizmet alınmadan kurum içinde yapılıyorsa o zaman işletmenin üst yönetimi proje için müşteridir. Proje tüm kurumu değil sadece bir birimi ilgilendiriyorsa o zaman müşteri o birimin yöneticileri olacaktır. 26

27 Proje Yönetimi (dvm) Proje yönetimi içinde yer alanlar: Proje müdürü Proje yönetim kurulu Müşteri Kullanıcılar Projeye karşı çıkanlar 27

28 Projenin Başlatılması Yukarıdan aşağıya Yöneticiler tarafından Avantajı mali destek olacağı kesindir Aşağıdan yukarıya Kullanıcı memnuniyetsizliği ile Avantajı gerekliliğinin gerçek olmasıdır Dış etkenler Mevcut piyasa koşulları ve müşterilerimizin bizi zorlamasıyla projenin başlatılmasıdır. Avrupa Birliği nin istekleri doğrultusunda E-Devlet uygulamalarına geçmek 28

29 Proje Planlama Evresi Sistem geliştirme yaşam döngüsünün ilk evresidir. Proje neden gerekli Ne kadar sürede gerçekleştirilecek Ne kadar maliyetle gerçekleştirilecek Yeni sistemin getirileri neler Projeye devam edilip edilmeyeceğine, genişletileceğine ya da daraltılacağına karar verilir. Onay alınırsa analiz evresine geçilir. 29

30 Proje Planlama Evresi (dvm) Yapılacak işlemler Problemin tanımlanması Fizibilite raporlarının hazırlanması Proje zaman çizelgelerinin hazırlanması Projede çalışacak personelin zamana bağlı olarak belirlenmesi Projenin başlatılması 30

31 Problemin Tanımlanması Yeni bir sistem geliştirmenin nedenleri tartışılır. Gerçekten gerekli mi? Yararları, amaçları ve kapasitesi nedir? Analistlerin önceki deneyimleri önemlidir. Problemin ayrıntılı olarak tanımlanması Eski sistemin eleştirisi yapılır. Sistemin ayrıntıları ve gerçek sınırları analiz evresinde ortaya çıkar. 31

32 Problemin Tanımlanması Mobil Hastane Bilişim Sistemi Bir hastaneye kurulacak olan yeni bilişim sisteminin gerekliliğini anlatan problem tanımı Gelişen teknolojiyle birlikte sağlık alanında yapılan yeniliklerde ve rakipleri içerisinde elektronik ortama geçiş alanında geri kalmıştır. Randevu sistemi yetersiz kalmıştır. Hastanemiz hastaya ulaşma konusunda geleneksel yolları kullanmaya devam etmektedir. Yapılan hasta anketleri olumsuz sonuçlar göstermektedir. Hasta takibi konusunda var olan sistemin kayda değer ve hastaneyi rahatlatıcı bir faydası bulunmamaktadır. Son yıllar içerisinde hasta sayısında düşüş görülmektedir. Gerçekleştirilecek olan mobil hastane projesi ile müşteri memnuniyetinin artırılması, yıllar içinde kar oranlarında gözle görülür artış olması ve rekabet alanında avantaj kazanılması hedeflenmektedir. 32

33 Problemin Tanımlanması Mobil Hastane Bilişim Sistemi (dvm) 33 Hedeflenenler Hasta için kolay, hızlı ve zahmetsiz randevu alabilme olanakları sunulacaktır. Gereksiz zaman kaybı önlenecek ve hastanemiz mevcut rakiplerimize karşı avantaj sağlayacaktır. Hasta takibi kolaylaşacak, kontrolleri, ilaç kullanımı konusundaki aksaklıklar ortadan kalkacak, bu da hastanın güvenini kazanmamızı sağlayacaktır. Yenidoğan ünitesi için yapılan sistem sayesinde, hastanemizde doğan bebeklerin aşı zamanları kısa mesaj yoluyla ebeveynlere hatırlatılacak ve doğumdan itibaren takibi sürdürülecek, böylece hastanemizde doğan bebeklerin her türlü hastalığı hastane tarafından kaydedilecek ve ileriki dönemlerde de hasta takibi ile devamlılık sağlanacak, böylece hasta sayısında ileriki dönemlerde artış gözlenecektir. Randevu almış olan hastalar hastaneye girmeleri ile kısa mesaj yoluyla doğru kata ve odaya yönelmeleri konusunda bilgilendirilecekler, böylece hasta memnuniyeti için önemli bir adım atılmış olacaktır. Her hafta kayıtlı hastalara bilgilendirme mesajları gönderilecek, böylece müşteri memnuniyeti sağlanacaktır.!!! Hedefler gerçekten gerekli ve gerçekçi mi?

34 Uygulama -1 Seçtiğiniz proje konusu için ekip arkadaşlarınızla beraber problem tanımı ve hedeflerinizi içeren bir rapor hazırlayınız. 34

35 Yapılabilirlik (Fizibilite) Raporlarının Hazırlanması Fizibilite bir işin yapılmasından elde edilecek yararın o işin yapılması için harcanacak giderleri karşılayıp karşılamayacağının hesaplanmasıdır. Akla ilk gelen finansal fizibilitedir. Bilişim sistemlerinin kurulumu için hazırlanması gereken fizibiliteler: 1. Kurumsal ve kültürel fizibilite 2. Teknolojik kaynak fizibilitesi 3. Yasal fizibilite 4. Finansal fizibilite 5. Zaman fizibilitesi 35

36 Kurumsal ve Kültürel Fizibilite Bilişim sistemleri kurulup devreye girdiğinde kuruluş içinde personel sayısı, personel yapısı ve işleyiş biçimi değişecektir. Personelin bilgi ve beceri düzeyleri, bu bilişim sistemini kullanmaya yeterli midir? İşletmenin söz konusu bilişim sistemini kullanmaya kültürel ve kurumsal olarak hazır olup olmadığı incelenir. Personelin işini kaybetme korkusu daha sistem devreye girmeden işletme faaliyetlerini, üretim, satış, muhasebe vs. olumsuz etkileyebilir. 36

37 Kurumsal ve Kültürel Fizibilite (Örnek-Hastane projesi için hazırlanmış KKF) Aşağıda verildiği gibi hastanede toplam 120 kişi çalışmaktadır. Sistem orta dereceli bilgisayar okur yazarlığına sahip olan kimselerin kolaylıkla kullanabileceği bir yapıya sahip olmalıdır. Sistem 3 mühendis ve 2 teknik eleman tarafından yönetilecek şekilde tasarlanmalıdır. Proje bitiminde verilecek eğitimlerle kolay, uyumlu bir bütünleşme sağlanması ve iş yükünün hafifleyeceği düşüncesinin yerleştirilmesine özen gösterilmelidir. 37

38 Kurumsal ve Kültürel Fizibilite (Örnek-Hastane projesi için hazırlanmış KKF) (dvm) Yeni bilişim sistemi 25 kişinin (15 hostes, 10 sekreter) yaptığı işi üstlenecektir. İşlerinde azalma olacak ve işten çıkarılması düşünülen personellere hastane içinde yeni görevler verilmeli ve bu durum kendilerine en kısa zamanda bildirilmelidir. Kolay bir geçiş dönemi olması için hastane yönetimi önlem almalıdır, yoksa sistem hayata geçmeden hasta kaybı yaşanabilir. Türkiye nin kültürel ve eğitim altyapısı göz önüne alınarak sistemin kullanımı iyi bir tanıtım süreciyle, tüm çalışanlara ve kullanıcılara anlatılmalıdır. 38

39 Kurumsal ve Kültürel Fizibilite (Örnek-Hastane projesi için hazırlanmış KKF) (dvm) 40 doktor 2 kimyager 1 radyalog 4 acil yardım uzmanı 3 mühendis 15 hemşire 4 teknisyen (2 bilgisayar, 1 elektrik, 1 tesisat) 15 hostes 10 sekreter 2 muhasebeci 2 ambulans şoförü 15 temizlik personeli 2 aşçı 2 garson 1 kantin görevlisi 2 güvenlik görevlisi 39

40 Uygulama - 2 Seçtiğiniz proje konusu için ekip arkadaşlarınızla beraber kurumsal ve kültürel fizibilite raporu hazırlayınız. 40

41 Teknolojik Kaynak Fizibilitesi Teknik fizibilite, bir projenin mevcut teknoloji çerçevesinde yapılıp yapılamayacağını bildirir. Mevcut ülke koşulları, Teknolojinin sınırları, Eldeki mevcut eleman sayısı ve kalitesi, Eldeki mevcut donanım ve yazılım seçenekleri değerlendirilir. 41

42 Teknolojik Kaynak Fizibilitesi (dvm) Örnek Sistemde kullanılacak teknoloji Türkiye de mevcuttur. Yurtdışı bağımlılığı bulunmamaktadır. Ayrıca kurulan bu sistemin en az 3 yıl teknolojik ömrü ve 5 yıla kadar parça desteğinin olduğu belirlenmiştir. Hastane yönetimi tarafından talep edilen projenin benzerini yazılım firmamız daha önce gerçekleştirmiş olup, deneyimli teknik ve yazılım ekibimiz mevcuttur. Tek şubesi bulunan 8 katlı ve 5500 metrekare olan hastanenin teknik olarak SMS ile randevu projesine engel teşkil edebilecek bir durumu yoktur. 400 metre ileride bulunan baz istasyonu GSM operatörüyle iletişimini sağlamaya elverişlidir. Ameliyathaneler ve radyoloji bölümünde bulunan GSM engelleyicileri sistemi etkilemeyecektir. 3G teknolojisiyle, hasta raporları, film vs. hastalara iletilebilecektir. 42

43 Uygulama -3 Seçtiğiniz proje konusu için ekip arkadaşlarınızla beraber teknolojik kaynak fizibilite raporu hazırlayınız. 43

44 Yasal Fizibilite Yapılan teknolojik değişimin ülke yasalarına uygun olup olmadığı, elektronik ortamda yapılan işlemlerin yasalar önünde, manuel olarak yapılanlara eş değer olup olmadığı araştırılmalıdır. Örnek sipariş, ödeme, teslim, elektronik imza vs.. Örneğin internet üzerinden görüntülü hasta muayenesi yasal mıdır? Teknik olarak mümkün Yanlış tanı, hekimin yanılması, yanlış tedavi bildirimi, bildirim sırasında anlam kaybı gibi durumlarda sorumluluk kimde? Bu aksaklıkların olmaması için ne gibi güvence sistemi kurulabilir? Eğer bu kısım hastaneye sonradan sorun yaratacaksa proje kapsamından çıkarılabilir veya yapılacak olan finansal fizibiliteye bu durum yansıtılır. 44

45 Yasal Fizibilite (dvm) Rapor Örneği Bu sistem tamamen yasal olup, saygın birçok devlet ve özel kurum ve kuruluşta kullanılmaktadır. Ürünlerin lisansları maliyete dahil edilmiştir. Kuruluş ve firmamız arasındaki sözleşme her iki tarafı bağlayıcıdır. 45

46 Projede Çalışacak Personel Projede çalışacak olan kişiler zamana ve projenin evrelerine göre sürekli değişim gösterir. Sistem analizi ve tasarımı takımındaki her bir elemanın kendi uzmanlığıyla ilgili görev alanları vardır. Planlama Proje müdürü ve sistem analistleri Analiz Proje müdürü, proje yönetim kurulu ve üyeleri, sistem analistleri Tasarım Proje müdürü, proje yönetim kurulu ve üyeleri, sistem analistleri Veritabanı tasarımcısı Ağ uzmanı Uygulama Proje müdürü, proje yönetim kurulu ve üyeleri, sistem analistleri Veritabanı tasarımcısı Ağ uzmanı Yazılım elemanları Teknisyenler Destek Veritabanı yöneticisi Sistem yöneticisi Eğitmen ve yardım destek elemanları 46

47 Projede Çalışacak Personel 47 Takım elemanı sayısının evrelere göre değişimini gösterir grafik

48 SORULARINIZ 48