KATILIM ÖNCESİ MALİ YARDIM ARACI(IPA) VE ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI

Transkript

1 KATILIM ÖNCESİ MALİ YARDIM ARACI(IPA) VE ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI Murat İLBARS Çevre ve Orman Bakanlığı IPA Koordinasyon ve Uygulama Merkezi 27 Ekim 2009 (İSTANBUL)

2 IPA (KATILIM ÖNCESİ MALİ YARDIM ARACI) PHARE ISPA SAPARD CARDS Türkiye için Katılım Öncesi Mali Yardım IPA Instrument for Pre-Accession Assistance (2006) dönemini kapsar. Avrupa Birliği'nin aday ve potansiyel aday ülkeleri faydalanmaktadır. Amacı aday ve potansiyel aday ülkelerin Avrupa Birliği standartlarına, politikalarına ve müktesebatına uyum çabalarına mali destek sağlamaktır. Beş (5) bileşenden oluşur

3 IPA - BİLEŞENLER BİLEŞEN SORUMLU KURULUŞ (I) Kurumsal Kapasite Geliştirme ABGS (II) Bölgesel ve Sınır-ötesi İşbirliği (III) Bölgesel Kalkınma (IV) İnsan Kaynaklarının Gelişimi (V) Kırsal Kalkınma ABGS Çevre ve Orman Bakanlığı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Ulaştırma Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

4 IPA KURUMSAL YAPILANMA IPA Programı için oluşturulmakta olan yapılanma kapsamında Çevre ve Orman Bakanlığı (ÇOB) çevre sektöründe Yönetim Otoritesi olarak belirlenmiştir. Yönetim Otoritesi; ilgili bileşenin Operasyonel Programı'nın, sağlam mali yönetim ilkelerine göre uygun bir şekilde yönetiminden ve uygulanmasından sorumludur.

5 IPA KURUMSAL YAPILANMA dönemine ilişkin Çevre Operasyonel Programı (ÇOP) onaylandı- 29 Kasım 2007 IPA Koordinasyon ve Uygulama Merkezi Çevre ve Orman Bakanlığı bünyesinde 2008 Ocak ayında kuruldu. Avrupa Birliği tarafından ülkemize tahsis edilen IPA Fonlarının kullanılmaya başlanabilmesi için atılması gereken ilk adım olan IPA Çerçeve Anlaşması, 11 Temmuz 2008 tarihinde Avrupa Komisyonu ile Türkiye arasında imzalanmıştır. IPA Birimi Yönetim Otoritesi olarak 23 Temmuz 2009 tarihinde Avrupa Komisyonu tarafından akredite edilmiştir. Finansman Anlaşması 3 Eylül 2009 da imzalanmıştır. İhale ve Finans birimlerinin yetkileri geçici olarak (2010 yılı sonuna kadar) Merkezi Finans ve İhale Birimi ne (MFİB) devredilmiştir.

6 IPA - FİNANSMAN IPA Bütçesi döneminde IPA kapsamında tüm aday ve potansiyel aday ülkelere sağlanacak yardımın toplam miktarı 11.5 Milyar Avro'dur. Türkiye'ye dönemi için ayrılan miktara bakacak olursak; bu dönemde tüm bileşenler kapsamında Türkiye'ye toplam Milyar Avro mali yardım verilecektir.

7 IPA YASAL ÇERÇEVE Ulusal 9. Ulusal Kalkınma Planı ( ) Orta Vadeli Program ( ) Ön Ulusal Kalkınma Planı ( ) 5491 sayılı Çevre Kanunu AB Lizbon Stratejisi (2004) IPA Tüzüğü Çok Yıllık İndikatif Planlama Belgesi ( ) Çok Yıllık İndikatif Mali Çerçeve Belgesi ( ) Avrupa Birliği Entegre Çevre Uyum Stratejisi (UÇES) ( ) Stratejik Çerçeve Belgesi ( ) Çevre Operasyonel Programı ( )

8 IPA OPERASYONEL PROGRAMLAR Her bir Operasyonel Program ilgili Yönetim Otoritesi tarafından hazırlanır ve Avrupa Komisyonu tarafından onaylanır. Programlar, Stratejik Çerçeve Belgesinde yer alan öncelik ve amaçların elde edilebilmesi için uygun önlemler ve eylemleri tanımlar. Orta dönem hedeflerin ve ihtiyaçların analizini içerir. 3 yıllık mali perspektifi ortaya koyar. Amaçları, ulaşılmak istenen sonuçları, müdahale alanlarını, objektif izleme ve değerlendirme göstergelerini içerir.

9 ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI ( ) dönemi için Çevre sektörüne tahsis edilen IPA fonlarının kullanım kapsamını belirler. Su, atıksu ve atık sektorlerinin mevcut durumunu ortaya koyan ve söz konusu sektorlerin geleceğini planlayan stratejik bir dokumandır. Öncelikler ve önlemler belirlenerek, belli bir takvim ve finansman stratejisi ile çevre altyapı projelerinin uygulanması öngörülmektedir. Hazırlık sürecinde; ÇOB koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşların katılımları ile atık, su, hava ve doğa sektörleri çalışma grupları kurulmuştur. (DPT, ABGS, Bakanlıklar, TUİK, İller Bankası, Üniversiteler, STK lar..) Her bir grup ilgili sektörler bazında toplantılar yapmıştır. Düzenli yapılan toplantılarla ilgili paydaşların göruşleri alınmıştır. Toplam Bütçe (AB Katkısı+Ulusal Katkı) : 272,1 MEUR 29 Kasım 2007 tarihinde Avrupa Komisyonu tarafından onaylanmıştır.

10 ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI İÇERİK Bölüm A. Danısma sureci, su,atıksu ve katı atık sektörlerinde mevcut durumun analizi Bölüm B. Güçlü, zayıf yanlar ile fırsatlar ve tehditlerin analizi (SWOT), stratejik önceliklerin ve program uygulama stratejisinin tanımlanması Bölüm C. Öncelik eksenlerinin, ilgili önlemlerin ve hedeflerin ulusal politikalar ve AB perspektifi doğrultusunda tanımlanması, göstergeler Bölüm D. Yıllık finansal tablolar Bölüm E. Kurumsal yapının tanımlanması, izleme ve değerlendirme sureci

11 ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI ÖNCELİK VE TEDBİRLER Öncelik 1: İyileştirilmiş su temini, kanalizasyon ve atıksu arıtma hizmetleri Tedbir 1.1: Su temini kalitesinin iyileştirilmesi Tedbir 1.2: Alıcı ortam kalitesinin iyileştirilmesi Öncelik 2: İyileştirilmiş entegre katı atık yönetimi Tedbir 2.1: Geri dönüştürülen atık miktarının artırılması ve nihai bertarafın iyileştirilmesi Öncelik 3: Teknik Yardım Tedbir 3.1: ÇOP nın yönetiminin güçlendirilmesi Tedbir 3.2: ÇOP nın tanıtımının ve reklamının desteklenmesi Tedbir 3.3: Faydalanıcıların planlama kapasitesinin güçlendirilmesi

12 ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI ÖNCELİK EKSENİ 1 Öncelik 1: Su temini, kanalizasyon ve atık su arıtımının iyileştirilmesi Bütçe: MEUR (%66) Amaç: AB standartlarında, verimli ve sürdürülebilir şekilde isletilen çevre altyapı projeleri geliştirmek Hedefler: Tedbirler: 1. Verimli ve sürdürülebilir su ve atıksu hizmetlerini sağlamak 2. Maliyeti karşılanabilir su ve atıksu hizmetleri sağlamak 3. Çevre korumasını geliştirmek 1. Su temini kalitesinin iyileştirilmesi; içme suyu şebekelerinin iyileştirilmesini desteklemek, içme suyu arıtma tesisleri kurmak ve su kaybını önlemek 2. Alıcı ortam kalitesini iyileştirmek; atıksu ve yağmur suyu toplanmasını ve arıtımını iyileştirerek yüzey ve yer altı sularındaki kirlilik yükünü azaltmak Kapsam: Su ve atıksu sektöründe mevcut altyapının rehabilitasyonu, mevcut altyapının iyileştirilmesi ve yeni tesislerin inşaatı

13 ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI ÖNCELİK EKSENİ 2 Öncelik 2: Entegre katı atık yönetiminin geliştirilmesi Bütçe: 76.7 MEUR (%28) Amaç: AB standartlarında, verimli ve sürdürülebilir şekilde isletilen çevre altyapı projeleri geliştirmek Hedefler: 1. Verimli ve sürdürülebilir katı atık yönetim hizmetlerini sağlamak 2. Çevre dostu entegre katı atık yönetim modelleri geliştirmek 3. Vahşi depolamayı azaltmak 4. Eski vahşi depolama sahalarını kapatmak ve rehabilitasyonunu yapmak Tedbir: 1. Katı atık geri dönüşüm ve atık azaltımını destekleyerek, ayrı toplama sistemleri ve yeni tesisler kurmak, düzenli depolama alanları inşa etmek, eski vahşi depolama sahalarını kapatmak ve rehabilitasyonunu yapmak

14 ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI ÖNCELİK EKSENİ 3 Öncelik 3: Teknik yardım Bütçe: 16.3 MEUR (%6) Amaç: Çevre Operasyonel Programı'na yönelik yönetim kapasitesini güçlendirmek için teknik yardımın sağlanması. Hedefler: 1. Çevre Operasyonel Programının etkin yönetimi sağlamak 2. Faydalanıcıların planlama kapasitesini ulusal ve AB stratejileri ile uyumlu olarak arttırmak 3. Proje hazırlama, yönetimi ve fonların kullanımını arttırmak Tedbirler : 1. Çevre Operasyonel Programının yönetimini güçlendirmek 2. Faydalanıcıların planlama kapasitesini arttırmak, atık su mastır planları ve bölgesel katı atık yönetim planları hazırlamak

15 ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI MALİ TABLOLAR Öncelik ekseni ÇOP % AB IPA Milyon Avro ULUSAL KAYNAK Milyon Avro TOPLAM Milyon Avro Öncelik Öncelik Öncelik TOPLAM

16 ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI PROJE LİSTESİ Ek-3 : İndikatif Proje Listesi Atıksu 12 İçme Suyu 4 Katı Atık 10 Büyük Proje: maliyet > 10 M Avro

17 AB YATIRIM PROJESİ GEREKSİNİMLERİ 1) Şehrin su sektöründe uzun vade altyapı ihtiyaçlarını ve finansman planını ortaya koyan bir Mastır Plan. 2) Çevresel, yasal, teknik, mali ve sosyo-ekonomik yönleri detaylı ele alan ve AB Rehberlerine göre bir Fayda-Maliyet Analizi içeren bir Fizibilite Raporu 3) Hem Türk hem de AB mevzuatını dikkate alarak hazırlanacak Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Raporu 4) Tasarımlar, Şartnameler, vb. içeren ve AB Satınalma (PRAG) ve FIDIC sözleşme kurallarına göre hazırlanmış İhale Dosyaları 5) Projelerin yönetilmesi ve uygulanması (Proje Uygulama Birimi) konularında yerel yönetimlerde Kapasite Geliştirilmesi

18 AB YATIRIM PROJESİ GEREKSİNİMLERİ IPA Programından faydalanabilecek projelerin AB standartlarında hazırlanması (fizibilite, fayda maliyet analizi, ÇED, IPA Başvuru Formu) proje faydalanıcı belediyelerin sorumluluğudur. Ancak, AB standartlarında ve prosedürlerine göre proje hazırlama konusunda belediyelerde henüz yeterli kapasitelerin oluşmaması ve AB Fonlarının kullanılmasındaki süre kısıtlaması nedeniyle, Çevre ve Orman Bakanlığı AB projeleri hazırlanması sürecinde belediyelerimize destek vermektedir.

19 AB PROJELERİNDE ÖNEMLİ HUSUSLAR Çevre Operasyonel Programı Proje Listesi (Ulusal Önceliklendirme Listesi) Yer tahsisi (AB kamulaştırma için i in fon sağlamaz) ÇED sürecis Katı Atık k projeleri için i in Eylem Planı na na uygun Birlik kurulması Kurumsal Kapasite Eş-finansman (Belediyelerce karşı şılanacak yatırım tutarı) Aciliyeti olan projeler için i in uygun değildir Karşı şılanan Karşı şılanmayan Harcamalar (Kamulaştırma için i in fon sağlanmaz)

20 ÇEVRE ALTYAPI PROJELERİ İÇİN N UYGULAMA SÜREÇLERİ 1. Çevre Operasyonel Programının n hazırlanmas rlanması 0,5-1 1 yıly 2. Projelerin hazırlanmas rlanması (Master Plan, Fizibilite Raporu, Fayda Maliyet Analizi, Çevresel Etki Değerlendirmesi, erlendirmesi, İhale Dökümanları ve Projeler) 3. Proje Başvurusu ve Finansman Kararının n alınmas nması 1,5-22 yıly 0,5 yıly 4. İhale İşlemleri 0,5-1 1 yıly 5. İnşaatların n yapılmas lması TOPLAM 1-22 yıly 5 yıly

21 UYGULAMA SÜRES REÇLERİ 1. Çevre Operasyonel Programının n hazırlanmas rlanması 0,5-1 1 yıly OP nın hazırlanmas rlanması Aday projelerin belirlenmesi (Proje havuzu) OP nın onaylanması Finansman Anlaşmas masının n imzalanması 2. Projelerin hazırlanmas rlanması (Master Plan, Fizibilite Raporu, Fayda Maliyet Analizi, Çevresel Etki Değerlendirmesi, erlendirmesi, İhale Dökümanları ve Projeler) Teknik Yardım İhalesi Projelerin hazırlanmas rlanması 3 ay 3 ay 3 ay 3 ay 1,5-22 yıly 8 ay 1,5 yıly

22 UYGULAMA SÜRES REÇLERİ 3. Proje Başvurusu ve Finansman Kararının n alınmas nması Kabul Mektubunun alınmas nması Saha ziyareti AK görüşlerinin g alınmas nması ve gerekli düzeltmelerin yapılmas lması AK onayı ve Finansman Kararı İkili Anlaşman manın n imzalanması Faaliyet Anlaşmas masının n imzalanması 4. İhale işlemlerii Yapım İşleri İhalesi Mal Alımı İhalesi Teknik Yardım m ve İnşaat Kontrollüğü İhalesi 5. İnşaatların n yapılmas lması (Geçici Kabule kadar) 0,5 yıly 1 ay 1 ay 1 ay 1 ay 1 ay 1 ay 1 yıly 12 ay 7 ay 8 ay 1-22 yıly

23 PROJE, İHALE ve İNŞAAT AŞAMALARINDAA AMALARINDA AB PROJELERİNİN N YÖNETY NETİMİ ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI: Çevre Operasyonel Programı ile kapsamındaki projelerin yönetiminden ve uygulanmasından sorumludur. Faydalanıcı: Belediye Belediye Birlikleri (Projeler ilgili mevcut tüm bilgi ve belgelerin temin edilmesi; tercihen İngilizce diline hakim bir teknik uzmanın Belediye adına projeden sorumlu temas kişisi olarak belirlenmesi; müşavir uzmanlarının çalışması için belediyede bir ofis sağlanması; projenin uygulanmasını etkileyebilecek risklere karşı gerekli önlemlerin alınması, proje dokümanları ile ödeme belgelerinin onaylanması, teknik uygulamanın yerinde izlenmesi, vb.) Sözleşme Yetkilisi (MFİB): Merkezi Finans ve İhale Birimi (MFİB ve ÇOB arasında yapılan İşbirliği Anlaşması uyarınca 2010 yılı sonuna kadar ihale işlemlerinden ve ödemelerden sorumludur) Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu: Proje ve Programın uygulanmasında her aşamada gözlemci (Yönlendirme Komitesi ne katılım, projelerin izlenmesi, ilgili proje raporlarına görüşler, vb.). Yüklenici: Müşavir/Müteahhit Firma Projenin sözleşmesine göre uygulanmasından sorumludur. Ana Paydaşlar: ÇYGM, DPT, İller Bankası, DSİ

24 PROJELERİN ÖNCELİKLENDİRİLMESİ ÇOP kapsamında finanse edilecek aday projelerin belirlenmesi amacıyla yapıldı (2006). Nüfusu in üzerinde olan 450 Belediyeye anket formu gönderildi. Anketler değerlendirildi: Eleme kriterleri Sıralama kriterleri ve projelerin puanlanması Puanlara göre projelerin önceliklendirilmesi Sektörel Öncelikli Projeler listesi=proje havuzu (136 Proje)

25 HAZIRLANAN İPA PROJELERİ Sektörel Önceliklendirme Listeerinde yer alan projelerden, 8 DWP Yatırım m tutarı: 210 M Öncelik 1-Measure WWP Yatırım m tutarı: 500 M Öncelik 1-Measure1 Measure SWMP Yatırım m tutarı: 130 M Öncelik 2 TOPLAM: 38 proje & 840 M yatırım m tutarı 630 M İPA & 210 M Ulusal katkı Başvurusu Yapılan: 23 proje & 600 M yatırım m tutarı 445 M İPA & 155 M Ulusal katkı (60 M ÇOB hibesi)

26 Avrupa Komisyonuna Başvurusu Yapılan İPA Projeleri Öncelik 1 (20( 20) Su Projeleri Ordu ( Finansman kararı alınd ndı) Amasya Erdemli Lüleburgaz Akşehir Erzincan Ceyhan Doğubayaz ubayazıt Manavgat Erciş Polatlı Seydişehir ehir Adıyaman Erzurum Diyarbakır Siverek Merzifon Nizip Soma Bulancak Öncelik 2 (3) Katı Atık k Projeleri Balıkesir Konya Çorum

27 Başvurusu yapılan Projelerde Karşı şılaşılan Genel Hatalar -1 Yeterli büyüklb klükte kte sahanın n mülkiyetinin m veya kullanım hakkının n Belediyede olmaması. Belediye Birliklerinin Atık k Yönetimi Y Eylem Planına na göre g kurulamaması. Belediye seçimleri sonucu yönetim y değişiklikleri iklikleri nedeniyle proje sürecinin s çok uzaması. IPA IPA başvuru paketinin hazırlanmas rlanması/revizyonu aşamalarında tecrübeli danış ışmanların n bulunmaması. IPA IPA başvurular vurularının n uygun şekilde hazırlanmas rlanması veya revizyonu için i in Finansal Destek bulunmasında nda karşı şılaşılan problemler.

28 Başvurusu yapılan Projelerde Karşı şılaşılan Genel Hatalar -2 Nüfus projeksiyonlarında nda yapılan hatalar nedeniyle atık miktarlarının n tekrar hesaplanması,, dolayısıyla yla tüm t çalışmaların n yeni baştan yapılmas lması. Teknik Teknik konulardaki opsiyon analizlerinin eksik olması (çöp p sızınts ntı suyu arıtımı,, transfer istasyonları vb.) ÇED ile ilgili yeterli bilgilerin bulunmaması (Halkın katılımı süreci i ve görüşleri, g Yatırım m izni vb.) Yetersiz Yetersiz sayıda yapılan su analizleri Bütçe B e kanunu, borçlu belediyelere para aktarılmas lması konusunda bazı sınırlamalar getirmiştir. tir.

29 Devam eden faaliyetler Yürütülmekte olan projelerde 100 den fazla ihale yapılmas lması gerekmektedir. İki yeni teknik yardım m projesi ile yaklaşı şık 30 yeni projenin hazırl rlığı başlayacakt layacaktır dönemi d için i in mevcut OP ın bütçe e ve indikatör bazında revizyonu gerekmektedir. Yönetim Otoritesinin Kapasitesinin güçg üçlendirilmesi gerekmektedir. 3 yıly süreli ve bütçeli IPA Merkezi ile Belediyelerin Kapasitesinin Geliştirilmesi tirilmesi ihalesine çıkılacaktır. İç Denetim Başkanl kanlığı nın n Kapasite Geliştirmesi projesi için i in bütçe e ayrılm lmıştır.

30 Ordu Atıksu Arıtma Tesisi Projesi Ordu projesi IPA fonları kapsamında Avrupa da kabul edilen ve finansman kararı verilen ilk projedir. (02 Nisan 2009) Projenin ihale Teknik Yardım m ve Kontrolörl rlük k ihalesi için in ön n duyuru 24 Mayıs s 2009, İnşaat ihalesi için i in ön duyuru ise 1 Temmuz 2009 tarihinde Avrupa Komisyonu Resmi Gazetesinde yayınlanm nlanmıştır. Kesin ihale duyurularının n ise en geç Ekim ayı içinde inde yayınlanmas nlanması öngörülmektedir. Proje 2012 yılında y tamamlanacaktır.

31 KISA VADEDE (2009 yılıy içinde) inde) IPA BAŞVURUSU YAPILACAK PROJELER PROJE Aksaray Çarşambaamba Bartın Akçaabat Silvan Ereğli Van Batman ÖNGÖRÜLEN BAŞVURU TARİHİ Ekim Kasım Kasım Kasım Ekim Aralık Aralık Aralık Toplam: 8 proje (5( Su/At Atıksu + 3 Katı Atık) 150 milyon yatırım m bedeli

32 IPA PROJELERİ EŞ-FİNANSMAN SİSTEMS STEMİ Bakanlık k makamının 02 Aralık k 2008 tarihli olurları doğrultusunda; DPT nin 2004 tarihli İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmi mişlik Sıralaması Araştırmas rması esas alınarak IPA projelerine ulusal katkının %30 ila % 45 oranında nda Bakanlığı ığımızca hibe sağlanmas lanması öngörülmektedir. Bu kapsamda şu u ana kadar IPA Başvurusu yapılan 23 altyapı projesine dönemi d için i in Bakanlığı ığımızın öngörülen toplam katkısı : 60 M Ulusal katkı tüm m projelere istenildiği i takdirde İller Bankası tarafından kredi olarak sağlanacakt lanacaktır. Diğer bir alternatif ise Uluslar arası Finans Kuruluşlar larıdır r (Avrupa Yatırım m Bankası, KfW vd)

33 BÖLGESEL BİLGİLENDİRME FAALİYETLER YETLERİ Bölgesel Konferanslar (1 gün) g İzmir 23 Ekim 2009 Nevşehir ehir 2 Kasım m katılımc mcı Erzurum 16 Kasım m 2009 Urfa 23 Kasım m 2009

34 KATI ATIK YÖNETY NETİMİ PROJELERİ IPA ÖNCESİ Proje Adı 1. Çanakkale Katı Atık k Yönetimi Y Projesi (16.6 m ) m Son Durumu Katı atık k kabulü başlam lamıştır. Proje Adı 2. Kuşadas adası Katı Atık k Yönetimi Y Projesi (18.9 m ) m Son Durumu 1. Lot tamamlanmış ıştır. Ruhsat sürecindedir. s Proje Adı Son Durumu 3. Amasya Katı Atık k Yönetimi Y Projesi (16.8 m ) m İnşaatı devam etmektedir. Proje Adı Son Durumu 4. Bitlis Katı Atık k Yönetimi Y Projesi (12.0 m ) m İnşaatı devam etmektedir. Proje Adı Son Durumu 5. Kütahya K Katı Atık k Yönetimi Y Projesi (17.9 m ) m İnşaatı devam etmektedir.

35 ATIK SU PROJELERİ IPA ÖNCESİ Proje Adı Son Durumu Proje Adı Son Durumu 1. Nevşehir ehir Atıksu Arıtma Tesisi Projesi (6.7 m ) m İnşaat çalışmaları devam etmektedir. 2. Tokat Atıksu Arıtma Tesisi Projesi (8.9 m ) m İnşaat çalışmaları devam etmektedir. Proje inşaatlar aatlarının n 2010 yılıy ilk aylarında tamamlanması planlanmaktadır.

36 T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı TEŞEKKÜRLER IPA KOORDİNASYON ve UYGULAMA MERKEZİ T: F: Söğütözü Cad. No:14/E Kat:8 Beştepe Ankara