ISSN: El-Cezerî Fen ve Mühendislik Dergisi Cilt: 2, No: 1, 2015 (1-11)

Transkript

1 ISSN: El-Cezerî Fen ve Mühendislik Dergisi Cilt: 2, No: 1, 2015 (1-11) El-Cezerî Journal of Science and Engineering Vol: 2, No: 1, 2015 (1-11) ECJSE Makale / Research Paper Sibirya Mersin Balığında (Acipenser baerii) Larval Gelişim ve Ön Besleme Evresinde Karşılaşılan Deformasyonlar İlker Zeki Kurtoğlu a*, Kübra Ak a, Fatma Delihasan Sonay a, Şevki Kayış a, Fikri Balta a, Özay Köse a, Temel Şahin b a Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Rize/Türkiye b Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Turgut Kıran Denizcilik Y.O., Rize/Turkey * Sorumlu Yazar: izkurtoglu@gmail.com Received/Geliş: Revised/Düzeltme: - Accepted/Kabul: Özet: Mersin balıkları yetiştiriciliğinde larva anomali oranı, grubun yetiştiricilik performansının tahmininde önemli bir göstergedir. Çalışmada, Sibirya mersin balığı (Acipenser baerii) nda, açılma aşamasından suni yeme adaptasyon aşamasının tamamlanması aşamasına kadar, kalitatif ve kantitatif anomali bulgularının tespiti amaçlanmıştır. Larvalar açılımdan sonra 14±0.5 C su sıcaklığında muhafaza edilmiştir. Dış beslemeye tamamen adapte edildiği 26. güne kadar rastgele örnekleme yapılmış ve örnekler fikse edilmiştir. Yavruların gelişimi izlemesi 90 gün yürütülmüştür. Fikse edilen larvaların incelenmelerinde skoliosis, lordosis, kifosis gibi iskelet sistemi anomalileri ile kaudal yüzgeç, besin kesesi, mide, çene, baş ve göz deformasyonları kaydedilmiştir. Yumurtanın açılımında 9.6±0.55 mm ve 12.7 mg olarak ölçülen larva büyüklüğü, 26. günde 23 mm ve 71.4 mg ağırlığa ulaşmıştır. Yumurtaların açılımından 90. güne kadar %40.0 yaşama oranı tespit edilmiştir. Fikse edilen 293 larvanın 36 sında 6 farklı deformite tipi, %12.3 anomalili birey oranı gözlenmiştir. Anomali tipleri içinde en çok gözlemlenen anomali tipi omurga deformasyonu olmuştur (%23.3). Çalışma sonunda; Sibirya mersin balığı yetiştiriciliğinde, besin kesesinin tüketildiği, dış beslemeye geçildiği 10. günden, dış beslenme adaptasyonunun tamamlandığı 20. günlere kadar yapılacak anomali kontrolü, anomaliye sahip bireylerin kalitatif ve kantitatif tanımlanmasının mümkün olabileceği sonucuna varılmıştır. Uzun bir süreç alacak Sibirya mersin balığı yetiştiriciliği için, anomalili bireylerin sağlıklı olanlara oranlayarak ve anomali tiplerini analiz ederek grup performansının muhtemel ticari karlılığı tahmin edilebilecektir. Anahtar kelimeler: Mersin balığı kuluçkahane yönetimi, Larva anomali, Yaşama oranı, Erken gelişim. Encountered deformations, during the larvae development and early feeding stages in Siberian sturgeon, Acipenser baerii Abstract: Larvae anomaly rate is an important indicator for prediction group s culture performance, in sturgeons. In this study, it was aimed that estimation of the qualitative and quantitative anomaly findings from hatching to completing artificial feeding adaptation in Siberian sturgeon, Acipenser baeri. Larvae were settled in to 14±0.5 C tempered water after hatching. Randomly sampling and fixation protocols was carried out from hatching to day of 26. Juvenile development monitoring was continue up to day of 90 after hatching. During the fixed larvae analyzing, skeletal anomalies like scoliosis, lordosis, kyphosis and some other anomalies like caudal fin, yolk sac, stomach, jaw, head and eye deformities were recorded. Although initial length and weight were 9.6±0.55 mm and 12.7 mg, those measurements reached 23 mm ve 71.4 mg in day of 26. Total mortality rate was 40% on day of 90. Number of 36 abnormal individuals, 6 different deformities and % 12 deformity rates in fixed 293 individuals were observed. The most observed deformity is skeletal abnormality with 23.3%. At the end of Bu makaleye atıf yapmak için Kurtoğlu İ.Z., Ak K., Sonay F.D., Kayış Ş., Balta F., Köse Ö., Şahin T., Sibirya Mersin Balığında (Acipenser baerii) Larval Gelişim ve Ön Besleme Evresinde Karşılaşılan Deformasyonlar El-Cezerî Fen ve Mühendislik Dergisi 2015, 2(1); How to cite this article Kurtoğlu İ.Z., Ak K., Sonay F.D., Kayış Ş., Balta F., Köse Ö., Şahin T., Encountered deformations, during the larvae development and early feeding stages in Siberian sturgeon, Acipenser baerii El-Cezerî Journal of Science and Engineering, 2015, 2(1); 1-11.

2 ECJSE 2015 (1) 1-11 Sibirya Mersin Balığında (Acipenser baerii) Larval Gelişim ve... the experiment, it is concluded that can be possible to predict qualitative and quantitative larval performance of the batch, with anomaly control from tenth day, which finishing yolk sac and starting exogenous feeding, to twentieth day which finishing adaptation to the exogenous feeding, in Siberian sturgeon culture. Possible commercial profitability of the group's performance can be estimated via comparing health and individuals with anomaly, and analyzing anomaly types, because of the long term needed Siberian sturgeon culture. Keywords: Sturgeon hatchery management, Larvae abnormality, Survival rate, Early development. 1. Giriş Mersin balıkları ekonomik olarak değerli et ve havyarından dolayı yetiştiriciliği yapılan türler arasında en değerli balıklar içerisinde yer almaktadır. Doğal stokları gün geçtikçe aşırı avcılık, suni ve doğal ekolojik değişimler gibi bir çok etkiye bağlı olarak azalmaktadır (1). Ancak, yetiştiricilik yoluyla üretilen et ve havyar ticaretinde sürekli artış söz konusudur (2). Rusya, İran ve Fransa başta olmak üzere birçok ülke mersin balığı yetiştiriciliği konusunda oldukça ilerlemiştir. Bu ülkelerde anaçlardan yapay yolla elde edilen yavruların bir kısmı havuzlarda yemeklik balık olarak büyütülürken, büyük bir kısmı ise doğal stokları takviye etmek için doğaya yavru bırakmaktadırlar (3). Dünyada mersin balığı yetiştiriciliği, İtalyan mersini (Acipenser naccarii), çoka balığı (Acipenser ruthenus), beyaz mersin (Acipenser transmontanus) ve Sibirya mersin balığı (Acipenser baeri) gibi saf türler ile hibritler üzerinde yoğunlaşmıştır (4). Türkiye de mersin balıkları Karadeniz in doğal türlerinden olmasına rağmen, henüz ticari üretime geçilememiştir. Araştırma amaçlı yetiştiricilik faaliyetleri sürdürülmekte ve bu türün ülkemizde yetiştiriciliğinin yaygınlaştırılması hedeflenmektedir (5). Kültür sistemlerinin geliştirilmesi ve türe uygun yönetim stratejilerinin belirlenmesi, kârlılığın ve ticari üretimin artmasını sağlayabilecektir. Ülkelerin akuakültür girdilerinin ulusal ekonomideki yerlerini, gelecekteki gelişim stratejilerini ve planlama yönetimlerini ortaya koymaları sektörün gelişimi açısından önemlidir (6, 7, 8, 9). Akuakültür sektörünün işleyişi ve olumlu sonuçları kalite ve kantite açısından yüksek değerde larva yetiştiriciliği ile sağlanabilir. Yüksek kalitedeki larva üretimi ise, kültür koşullarında biyotik (beslenme özellikleri, hava kesesi oluşumu, parazit, bakteri vb.) ve abiyotik (debi, sıcaklık, tuzluluk, bulanıklık vb.) faktörlerin türe uygun değerlerde tutulması ve iyi bir anaç yönetiminin desteklenmesi ile gerçekleşebilmektedir. Kültür ortamında damızlık seçiminde hızlı büyüme, iyi yem değerlendirme, cinsi olgunluk yaşı, yaşama oranı gibi faktörlerin optimum olması istenmektedir. Bu durum üreticileri damızlık bireylerde akrabalı yetiştiriciliğe yönlendirebilmektedir. Ancak planlı yapılamayan akrabalı yetiştiricilik genetik kapanmaya da neden olmaktadır. Bu olumsuzluğun önemli göstergelerinden biri de larvalarda deformasyon oranının artması olarak ortaya çıkmaktadır. Kültür koşullarında balıklarda karşılaşılan deformasyonlar büyüme ve yaşama oranı üzerine doğrudan etkiye sahip olan ana problemlerin başında gelmektedir. Akuakültür endüstrisinde deformasyonlar içerisinde, toplam balık üretiminin %5 ini omurga deformasyonları oluşturmaktadır (10, 11). Kültür koşullarında en çok rastlanan omurga deformasyonları, omurganın yana kıvrılması (Z seklinde bükülmesi; skoliosis), alt kısmının aşağıya doğru fazla eğilmesi (V şeklinde bükülmesi; lordosis) ve ters V şeklinde bükülmeler (kyphosis) biçiminde oluşabilir. Balıklarda bazen bu üç deformasyon tipi aynı balıkta farklı vücut bölgeleri üzerinde birlikte görülebilir (11). Bu çalışmada ülkemiz akuakültürü için potansiyel türlerden olan mersin balıklarından Sibirya mersin balığının (A. baeri) larval aşamada görülen morfolojik deformasyonları kıkırdak boyama tekniğine göre boyanarak incelenmiştir. 2

3 Kurtoğlu İ.Z., Ak K., Sonay F.D., Kayış Ş., Balta F., Köse Ö., Şahin T. ECJSE 2015 (1) 1-11 Bu yöntem, yetiştiriciliğin ilk aşaması olan larva evresinin incelenmesinde özellikle anormalliklerin tespitinde kullanılabilir. Çene yapılarındaki bozuklukların neden olduğu beslenememe ve larva ölümlerinin birbiriyle ilişkisi incelenebileceği gibi, hava kesesi oluşum sorununun neden olduğu lordosisin de ortaya çıkarılabilmesinde kullanılabilmektedir (12, 13). Bu çalışmada, döllenmeden sonraki 5. günde Almanya dan ithal edilen Sibirya mersin balığının kuluçkalanmasında ve sonrasında ön beslenmesi sırasında karşılaşılan morfometrik anomalilerin kalitatif ve kantitatif tespiti amaçlanmıştır. 2. Materyal ve Metot Çalışma RTEÜ Su Ürünleri Fakültesi İyidere Üretim ve Araştırma Ünitesinde, Aralık 2011 de, Almanya da faaliyet gösteren özel bir işletmeden satın alınan 0,5 kg sertifikalı döllenmiş Sibirya mersin balığı yumurtaları ile yapılmıştır. Yumurtalar 6. gününde nakledilmiş ve 3,5 L hacmindeki Mac Donald şişelerinde direk güneş ışığından muhafazalı ortamda kuluçkalanmıştır. İnkübatöre yumurtalar 200g yumurta olacak şekilde yerleştirilmiştir. Sonraki 2. günden itibaren açılım başlamış ve 2 gün içinde tamamlanmıştır. Besin keseli larvalar kolektör tankta adet/m 2 olacak şekilde toplanmışlardır. Suni yeme adaptasyon aşamasında larva/m 2 olacak şekilde seyreltilmiştir. Açılımı müteakiben 7 gün sonra besin keselerini tüketen ve zemine inen larva oranı yaklaşık %25-30 u geçince 5 öğün gün -1 canlı yem (Artemia naupli) ile yemlenmiştir. Açılımdan itibaren 15. günde larvaların suni yem ile tanıştırılmaları gerçekleştirilmiştir. Suni yeme adaptasyon sürecinde günlerde günün ilk iki öğününde, günlerde günde 3 öğün ve günlerde günün son öğünü hariç suni yem ile yemleme yapılmıştır. 26. günde karma yem adaptasyonu tamamlanmış, günlük yemlemede canlı yem tamamen kesilmiştir. Suni yem olarak ticari alabalık granül yemi tercih edilmiştir (Protein %60, Ham yağ %10, Ham selüloz %1.5, Kül %11 ve Nem %8; Çamlıyem alabalık granül yemi). İnkübasyonda ve larva bakımda 14±0.3⁰C su kaynağından yararlanılmıştır. Gün uzunluğu ise 16 L/8D olarak ayarlanmıştır. Örneklemeler yumurtadan çıktıktan sonraki prelarva evresinden suni yem adaptasyonunun tamamlandığı 26. güne kadar tesadüfi olarak gerçekleştirilmiştir. Çalışmada yumurtaların açılıma takiben toplam 293 adet Sibirya mersin balığı (A. baeri) yavrusu, türe ait kalitatif ve kantitatif anomali miktarını ortaya koyabilmek için fikse edilmiştir. Fikse edilen yavrularda kıkırdak dokusu boyanarak kıkırdak dokudaki anomaliler, mikroskobik incelemeyle hava kesesi anomalisi, sindirim sistemi anomalisi olan bireylerin tespiti gerçekleştirilmiştir. Ortalama yavru balık ağırlığı tartının balık sayısına bölünmesiyle bulunmuştur. Yavru balıkların boyları ise ölçekli resim üzerinde TpsDig2W32 Bilgisayar Paket programında ölçülmüştür (Şekil 1). Şekil 1. Yavruların boy ölçümleri (mm). 3

4 ECJSE 2015 (1) 1-11 Sibirya Mersin Balığında (Acipenser baerii) Larval Gelişim ve... Alınan larva örneklerinin stereo mikroskop altında fotoğrafları çekilmiş ve total boy analizleri yapılmıştır. Mersin balıklarının iskeletleri büyük oranda kıkırdak dokudan oluşmuştur (14). Bu nedenle deformasyonların tespiti için larvalar kıkırdak boyama tekniğine göre Alicien mavisi ile boyanmış ve tekrar mikroskop altında fotoğraflanmıştır. 3. Bulgular Yumurtadan yeni çıkmış Sibirya mersin balığı yavrularının boy ve ağırlıkları sırasıyla 9,6±0.55 mm ve 12,7 mg olarak ölçülmüştür. Larvalar 26 günde 23±1.76 mm ve 71,4 mg ağırlığa ulaşmışlardır. Larva ağırlıkları örneklem ortalaması olarak alındığından standart sapması hesaplanmamıştır (Şekil 2, Şekil 3). Şekil 2. Yavruların 26. güne kadar boyca (mm) büyümeleri. Şekil 3. Yavruların 26. güne kadar ağırlıkça (mg) büyümeleri. Yavrularda ortalama spesifik büyüme oranı (SBO) değeri %7.1±%4.63 gün -1 olarak hesaplanmıştır. Çalışma süresince hesaplanan SBO değişimi Şekil 4 te verilmiştir. Örneklenen 293 yavruda 36 adet anomali birey tespit edilmiştir. Bu yavrularda bazı bireylerde birden fazla anomali tipine rastlanılmıştır. Yapılan mikroskobik incelemelerde 6 farklı deformasyon tipi tespit edilmiştir. En çok görülen deformasyon çeşidi %23,3 oranıyla omurga deformasyonu olmuştur (Tablo 1). 4

5 Kurtoğlu İ.Z., Ak K., Sonay F.D., Kayış Ş., Balta F., Köse Ö., Şahin T. ECJSE 2015 (1) 1-11 Şekil 4. Yavruların 26. güne kadar hesaplanan SBO değişimi. Kültür koşullarında en çok rastlanan omurga deformasyonları, omurganın dış yana kıvrılması (Z şeklinde bükülmesi, skoliosis), alt kısmının aşağıya doğru fazla çıkması (V şeklinde bükülmesi; lordosis), ve ters V şeklinde bükülmeler (kifosis=kyphosis) biçiminde kendini göstermektedir (Şekil 5). 26 gün boyunca 293 birey rastgele örneklenmiştir. Bu yavruların %12.3 ünde anomali olduğu tespit edilmiştir. Yaşama oranı erken yavru dönemi olarak belirlenen yumurtaların açılmasından itibaren takip edilen ilk 90 gün boyunca %40.0 olarak tespit edilmiştir. Laboratuvar gözlemlerinde en çok iskelet sistemi anomalisi gözlemlenmiştir (Tablo 1). Tablo 1. Sibirya mersin balığı larvalarında tespit edilen morfolojik deformasyon bölgeleri ve sayıları. Deformasyon çeşidi Anomali Sayısı (adet) Bulunuş (%) İskelet 52 23,3 Kuyruk 20 8,9 Besin kesesi 4 1,78 Ağız 1 0,44 Baş 2 0,89 Göz 1 0,44 Şekil 5. Mersin balığı larvalarında görülen morfolojik deformasyonlar; ((A): 6 günlük larvada göz ve kuyruk anomalisi; (B): 26 günlük larvalarda (üstte omurga deformasyonu ve altta normal birey) deformasyon; (C): 7 günlük larvada lordosis; (D): 14 günlük larvalarda üstte besin kesesi anomalisi altta normal birey; (E): 26 günlük bireyde omurga eğriliği (kyphosis); (F): 7 günlük larvada kuyruk anomalisi). 5

6 ECJSE 2015 (1) 1-11 Sibirya Mersin Balığında (Acipenser baerii) Larval Gelişim ve Tartışma ve Sonuç Balık yetiştiriciliğinde ön besleme evresinde karşılaşılan problemlerin birçoğu tam olarak izah edilebilmiş değildir. Erken larva döneminde karşılaşılan bu değişimler yaşama oranı üzerinde oldukça etkindir. Larva deformasyonu bu değişimlerden olup grubun yaşama oranı ile doğrudan ilişkilidir (11). Larval evrede karşılaşılan anomalilerin kalitatif ve kantitatif özellikleri, uzun bir süre alabilecek mersin balığı yetiştiriciliğinde grup veriminin önceden test edilebileceği bir aşama olarak görülebilir. Bu amaçla çalışmada larva gelişimi ile larva anomali varlığı ilişkisi irdelenmiştir. Mersin balığı kuluçka suyu sıcaklığının optimum değerlerini 12,5-20 C arasında olduğunu ancak C nin üzerindeki su sıcaklığında mantarlaşmanın arttığı ifade edilmiştir (1). Gisbert ve ark. (15) günde 3 kez (sabah, öğlen ve akşam) yenilmeyen yem ve dışkıların tanktan temizlenmesi gerekliliğini vurgulamışlardır. Literatürde verilene paralel 14.0±0.5 C inkübasyon su sıcaklığı, yumurtalarda kayda değer bir kayıp (%8 kayıp) oluşturmamıştır. Besin keseli evre olarak kabul edilen açılmanın ardından ilk 7 gün boyunca larva kaybı makul seviyelerde iken (%17.7), 7-9. günlerde besin keselerini tüketen anomalili bireyler topluca ölmüşlerdir. 8. günden 26. güne kadar %5.4 ölüm gerçekleşmiştir. Bu da anomalili bireylerin dış beslenmeye geçişte anomali tipine ve anomalinin şekillendiği organın hayati işlevine bağlı olarak yaşama oranına etkimiştir. Yavruların 90 ıncı güne kadar yaşama oranı %40.0 olarak tespit edilmiştir. Bu değerler literatürde verilen larva gelişim süreciyle benzeşik bulunmuştur (16, 15, 17). Çalışmada yumurtadan çıkan larvalar 9.8±0.61mm boya sahipken, 26. günün sonunda larva boyları 24.1±1.82 mm ye ulaşmışlardır. Gisbert ve ark. (15) 18.0±0.3 C bakımlarını yürüttükleri 20 adet Sibirya mersini dişisinden ürettikleri larvalarının 20. günde boy ortalamalarının mm arasında değişim gösterdiklerini bildirmişlerdir. Araştırmacıların ulaştıkları larva boylarının nispeten yüksek çıkması, kuvvetle muhtemelen larva bakım sıcaklıklarının farklılığından kaynaklanmıştır. Gisbert and Williot (16) Sibirya mersin balığı (Acipenser baeri) yavrularında açılmadan sonraki suni yeme başlanıldığı 5-9. günlerde tespit edilen SBO'nun, günlerde hesap edilenden daha düşük olduğunu bildirmişlerdir. Gisbert ve ark. (15) % gün -1 arasında tespit ettikleri SBO da bu çalışmada elde edilen değerlerden yüksek bulunmuştur. Çalışmada henüz açılmış evreden 9. Güne kadar SBO %5.0 gün -1 olarak hesaplanırken, günler arası %8.1 gün -1 olarak hesaplanmıştır. Bu değerler Gisbert and Williot (16) değerleriyle uyumlu bulunmuştur. Piotrowska ve ark. (17) karaca mersin balığı (Acipenser gueldenstaedtii) yavrularının ön besleme denemelerinde SBO değerleri gün -1 arasında değişim göstermiştir. Çalışmada elde edilen açılmadan sonraki 26 günlük ortalama %7.1gün -1 SBO değerinin Piotrowska ve ark. (17) ve Gisbert ve ark. (15) nın değerlerinden düşük olması ise, inkübasyonun gerçekleştirildiği su sıcaklığında (14±0.3⁰C) larva bakımın yürütülmüş olması olarak yorumlanmıştır. Gisbert and Williot (1) yaptıkları bir çalışmada mersin balığı larvalarının besin keseli dönemlerindeki ölümlere, karın boşluğunda sıvı birikimi, besin kesesi ve vücudun gelişememesi gibi deformasyonların sebep olduğunu belirtmişlerdir. Karaca mersin balığı (Acipenser gueldenstaedtii) inkübasyonu ve erken larva gelişiminde 75 inci güne kadar %27 yaşama oranı belirtilmiştir (18). Agh ve ark. (19) mersin morinasında yaptığı denemede besin kesesinin tüketiminden itibaren canlı yem gruplarında %70.6 yaşama oranı elde edilirken, suni yem kullanılan gruplarda %59.7-%67.7 yaşama oranı elde etmişlerdir. İran mersininde yumurta, larva ve maternal karakteristikler arasındaki ilişkinin araştırıldığı diğer bir 6

7 Kurtoğlu İ.Z., Ak K., Sonay F.D., Kayış Ş., Balta F., Köse Ö., Şahin T. ECJSE 2015 (1) 1-11 çalışmada ise besin kesesinin tüketimine kadar süren araştırmada % arasında değişimin gösterdiği tespit edilmiştir (20). Fashtomi ve Mohseni (21), 17 mg ağırlığında İran mersini yavrularının 40 günlük büyüme ve yaşama oranının belirlenmesi çalışmalarında kontrol grubunda % arasında yaşama oranı tespit edilmiştir. En iyi yaşama oranını canlı yem kullandıkları gruplarda elde etmişlerdir. Lashkarbolooki ve ark. (22), çalışmalarında A. persicus yumurtalarından çıkan larvaların 9. günde besin keselerini tükettikleri, Günlerde aktif dış beslemenin başlatıldığını bildirmişlerdir. Mantara bağlı enfeksiyonlardan dolayı kuluçkalamadan sonra 75. güne kadar yaşama oranının %31 değerlerine kadar düştüğünü bildirmişlerdir. Piotrowska ve ark. (17), Atlantik mersin larvalarında canlı yem ve suni yem kullanımının larva gelişim performansına etkilerini araştırdıkları çalışmalarında, dekapsüle Artemia naupli kullandıkları grupta günlerde yaşama oranında bir artışın oluştuğunu bildirmişlerdir. Bununla birlikte canlı yem grubunda %55.3 yaşama oranı tespit ederlerken, formüle yemlerde % yaşama oranları elde etmişlerdir. Bu çalışmada elde edilen ilk 90 günlük %40.0 yaşama oranı literatürde verilen değerlerle paralellik göstermiştir. Açılımdan sonraki 7-9. Günlerde gerçekleşen larva ölümleri ise yem alamayarak ölen anomalili bireylerin varlığına bağlanmıştır. Daha açılımdan sonraki ilk birkaç günde belirlenebilecek olan vücut anomalileri grubun ilerleyen aşamalarda gösterecekleri yaşama oranını tahmin etmede kullanılabilecektir. Sularda bulunan bazı pestisit ve sentetik maddelerin nesli tükenmekte olan türler üzerinde olumsuz etkileri söz konusudur. Çin mersin balıklarında (Acipenser sinensis) yapılan bir çalışmada TPT bileşiklerinin oositlerin olgunlaşmasını ve besin kesesi oluşumunu sınırlandırarak yumurtlama sıklığına ve yumurtaların kalitesine olumsuz etkileri olduğu belirtilmiştir. Ayrıca çalışmada yavru bireylerde %1,2 si göz ve %6,3 ü iskelet olmak üzere toplam, %7.2 oranında deformasyon tespit edilmiş ve bunda TPT bileşiklerinin etken olduğu ileri sürülmüştür (23). Askorbik asit eksikliği, triptofan eksikliği, ortamda ağır metal bulunması, genetik bozukluklar, balık tüberkülozu ve dönme hastalığının omurga deformasyonlarına sebep olduğu bildirilmiştir (24, 25, 26). Eenennaam vd. (27), Acipenser medirostris embriyolarında farklı inkübasyon sıcaklıklarının (16, 17, 19, 20, ve 22 C) açılma oranı, yumurta kalitesi ve deformasyon oranı üzerine etkilerini incelemiştir. Çalışmada, 20 C ye yakın sıcaklık değerleri embriyolarda yüksek ölüme sebep olmuştur. 17,5-19 C su sıcaklığında ise yumurta açılım oranı kabul edilebilir değerlerde olmasına rağmen larvalarda yüksek oranda anomali gözlenmiştir. En yüksek yaşama oranı ve en düşük anomali yüzdesi ise 16 C de tespit edilmiştir. Larvalarda deformasyona sebep olan sıcaklık, fotoperiyot, ışık şiddeti, çözünmüş oksijen içeriği ve suyun akış hızı gibi birçok çevresel (28, 29, 30, 31, 32), lisin, triptofan, vitamin A, C, D, E, K, fosfolipitler, fosfor gibi genetik ve besinsel (33, 34, 35, 36, 37, 38, 39,40) faktör bulunmaktadır. Doğal orijinli mercan (Pagellus erythrinus) ve sivri burun karagöz (Diplodus puntazzo) balıklarında sırasıyla %10 ve %20 oranında deformasyon tespit edilirken bir balıkta 1-5 arasında deformasyon meydana gelebilir. Kuluçkahane orijinli Pagellus erythrinus ve Diplodus puntazzo larda sırasıyla %73 ve %95 oranında deformasyon meydana gelebilir ve bir balıkta 1 10 arasında deformasyon görülebilir (41, 11). Bir diğer çalışmada ise kültür şartlarında çipura balıklarında larval dönem boyunca toplam deformasyon oranı %36 olarak verilmiştir (11). Omurga deformasyonlarının incelendiği bir diğer çalışmada ortalama ağırlıkları 100 g olan gökkuşağı alabalığında farklı oranda C vitamini içeren yemlerle beslenen balıkların deformasyon oranlarına bakılmıştır. Çalışmada gökkuşağı alabalıklarında %5-12,5 deformasyon tespit edilmiş olup gruplar arası farklılık oluşmamıştır (41). Kültür şartlarında larva deformasyonlarına biyotik 7

8 ECJSE 2015 (1) 1-11 Sibirya Mersin Balığında (Acipenser baerii) Larval Gelişim ve... (beslenme özellikleri, hava kesesi oluşumu, parazit, bakteri vb.) ve abiyotik (debi, sıcaklık, tuzluluk, bulanıklık vb.) faktörlerin sebep olduğu bilinmektedir (11). Gisbert ve Williot (1), Çoka ve Sibirya mersin balığı yumurtalarında yaptıkları bir çalışmada, bu çalışmayla paralel şekilde, döllenmeden larva aşamasına kadar toplam deformasyon oranını %5,6-11,4 olarak belirtmişlerdir. Mersin balıkları diğer türlerle kıyaslandığında larval dönem boyunca görülen deformasyon oranları nispeten daha düşüktür. Çalışmada açılımı müteakiben ilk 26 günlük bakım sırasındaki örneklemlerden tespit edilen %12.3 anomalili birey oranı literatürde verilen değerlerden nispeten düşük bulunmuştur. Toplamda incelenen 26 gün boyunca 293 birey içerisindeki 36 anomalili bireyde 6 farklı anomali, toplam 80 adet anomali gözlemlenmiştir. Özellikle 7-9. gün kayıplarının yem alamayan bireylerden kaynaklandığı gözlemlenmiştir. Bu kayıp su kalitesinden veya bakımdan kaynaklanmayıp, grubun genetik yapısından, damızlık kalitesinden kaynaklandığı bilinmelidir. Bu kayıp oranı kuluçkalama aşamasını tamamlayan larvaların yaklaşık %12.3 üne tekabül edebilecek olduğu ön görülebilir. Kültür şartlarından (yüksek stok yoğunluğu, aşırı su debisi, yem kalitesi ve kantitesi yetersizliği vb.) kaynaklanabilecek deformasyonun çeşitliliği ve toplam üretime oranı ise bu şartların türe ait değerlere göre planlanmasıyla iyileştirilebilecektir. Sonuç olarak; uzun bir süreci hedefleyen Sibirya mersin balığı yetiştiriciliğinde, inkübasyon aşamasının ardından besin kesesi tüketimini, ön besleme ve suni yeme adaptasyon aşamasını içine alan bir dönemde yavru kalitesi grubun yetiştiricilik performansını etkileyecek önemli bir kriterdir. Larva kalitesini belirleyen kriterler içinde deformitenin kalitatif ve kantitatif yapısı yaşama oranını ve gelişim performansını doğrudan etkilemektedir. Sınırlı ölçüdeki kuyruk yüzgeci anomalisi, lordosis, kiphosis gibi bazı anomaliler larvalarda yaşama oranına sınırlı ölçüde etkimektedir. Düzenli gelişemeyen yavrular, ilerleyen aşamalarda gelişim performansının düşmesine neden olmaktadır. Besin kesesi, çene, göz anomalileri gibi anomaliler ile birden fazla anomalinin oluştuğu yavrularda daha dış beslemeye geçiş aşamasında (7-10. günler) ölümler gerçekleşmektedir. Buna bağlı olarak dış beslemeye geçiş aşamasından sonra gerçekleştirilecek yavru örneklemesi ve anomali tespiti grubun gelişim performansının tahmininde önemli katkı sağlayabileceği sonucuna varılmıştır. Teşekkür Çalışma Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi BAP Birimi tarafından finanse edilen Kod Numaralı Karaca Mersin (Acipenser gueldenstaedti) ve Sibirya Mersini (Acipenser baeri) Türlerinin Doğu Karadeniz Şartlarında Alabalık Yetiştiriciliği İşletmelerine İlave Tür Olabilme İhtimalinin Araştırılması projesi kapsamında yürütülmüştür. Kaynaklar 1. Gisbert, E. And Williot, P Advances in the larval rearing of Siberian sturgeon. Journal of Fish Biology 60: FAO, Sturgeons (Acipenseriformes), World markets and industry of selected commercially-exploited aquatic species, FAO Corporate Document Repository, 8

9 Kurtoğlu İ.Z., Ak K., Sonay F.D., Kayış Ş., Balta F., Köse Ö., Şahin T. ECJSE 2015 (1) Akbulut, B., Kurtoğlu, İ.Z., Çakmak, E., Çavdar, Y., Savaş, H., Aksungur, N. ve Ergun, H Karadeniz Bölgesi nde Mersin Balığı Üretim İmkânlarının Araştırılması Projesi Atar H. H., Bekcan S., Keskin E Sibirya mersin balığı yetiştiriciliğinde kuluçka ve yavru üretim tekniklerinin geliştirilmesi. Mersin Balığı Koruma Stratejisi ve Üretim Çalıştayı Bildiri Kitabı. 5. Akbulut, B., Ustaoğlu, S., Zengin, M., Aksungur, M Türkiye de mersin balıkçılığının tarihi gelişimi. SÜMAE Yunus Araştırma Bülteni. 6. Bromage, N. R., Roberts R. N Brood Stock management and egg and larval quality. Blackwell Science. Oxford p Chelong, L Aquaculture development in Singapore, Asian Fisheries Society, Indian Branch, Mangoloria, Primary Prod. Dep. Minist. National Dep. Singapore, pp. 8. Chua, T. E.,Tech, E Aquculture in Asia. Asian Fisheries Society Indian Branch Mangalare, Asian Fish. Soc. M.C.P.O. Box M.C.C., Makati, Metro Manila, Philippines, 180 p. 9. Javed, M.,Sial, M.B., Zafar, S.A Fish Pond Fertilization 2. Influence of Broiler Manure Fertilization on The Growth Performance of Major Carps. Pakistan Journal of Agricultural. Science, 27: Andrades, J.A.,Becerra, J., Fernández and Lebrez, P Skeletal Deformities in Larval, Juvenile and Adult Stages of Cultures Gilthead Seabream (Sparus aurata L.). Aquaculture, 141, Çoban, D., Saka, Ş., Fırat, K., Kamacı H.O., ve Suzer C Yetiştiricilik Ortamında Çipura (Sparus aurata) Larvalarında Meydana Gelen İskelet Deformasyonları. Science and Engineering Journal of Fırat University. 19 (3), , Aydın, İ., Küçük, E., Polat, H., Iwamoto, H Kalkan Balığı, Psetta maxima (Linnaeus, 1758) nın kemik ve Kıkırdak Boyama Prosedürü. Journal of Fisheries Sciences, 2(3): Dingerkus, G.,Uhler, L.D Enzyme Clearing of Alician Blue Stained Whole Small Vertebrates for Demonstration of Cartilage, Stain Technology, 52(4): Üstündağ, E., Mersin Balıkları, SÜMAE Yunus Araştırma Bülteni, 5:2, pp: 5-8, Haziran Gisbert, E., Williot, P. and Castello-Orvay, F Influence of Egg Size on Growth and Survival of Early Stage of Siberain Sturgeon (Acipenser baeri) under Small Scale Hatchery Condition. Aquaculture, 183: Gisbet, E. and Williot, P Larval Behaviour and Effect of Timing of İnitial Feeding on Growth and Survival of Siberian Sturgeon (Acipenser baerii) Larvae under Small Scale Hatchery Production. Aquaculture, 156: Piotrowska, I., Szczepkowska B., Kozlowski, M., Wunderlich, K., Szczepkowski, M Results of the larviculture of Atlantic sturgeon (Acipenser oxyrinchus) fed different types of diets, Archives of Polish Fisheries, 21: 53-61, DOI: /aopf

10 ECJSE 2015 (1) 1-11 Sibirya Mersin Balığında (Acipenser baerii) Larval Gelişim ve Memiş, D., Ercan, E., Çelikkale, M.S., Timur, M. and Zarkua, Z Growth and survival rate of russian sturgeon (Acipenser gueldenstaedtii) larvae from fertilized eggs to artificial feding. Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 9: Agh, N., Noori, F Irani, A., Makhdom, N. M First Feeding Strategy for Hatchery Produced Beluga Sturgeon, Huso Huso Larvae, Iranian Journal of Fisheries Sciences, 11( 4) Nazari, R M., Ghomi, M R. And Aquiloni, L Interrelationships Among Egg, Larvae and Maternal Characteristics in Persian Sturgeon Acipenser persicus Brazilian Archives Biology And Technology, Vol.53, No.5, Fashtomi, H. R. P. And Mohseni, M. 2006, Survival and Growth of Larval and Juvenile Persian Sturgeon (Acipenser persicus) Using Formulated Diets and Live Food. Journal of Applied Ichthyology 22, Lashkarbolooki, M., Faramarzi, M., Kiaalvandi, S. and Iranshahi, F The Effect of Feeding on Growth Parameters and Survival Rate of Percian Sturgeon (Acipenser persicus) Larvae Duration Larval Culture, World Journal of Fish and Marine Sciences, 3 (4): Hu, J. Y., Zhang, Z. B., Wei, Q. W., Zhen, H. J., Zhao, Y. B., Peng, H., Wan, Y., Giesy, J. P., Li, L. X., Zhang, B Malformations of the Endangered Chinese Sturgeon, Acipenser sinensis, and its Causal Agent. Proceeding National Academy of Science, 106, Korkut, A.Y., Hoşsu, B., Gültepe N Balıklarda Beslenmeye Bağlı Hastalıklar, E.Ü. Su Ürünleri Dergisi 2002 E.U. Cilt 19, Sayı (3-4): Sarucis, G. and Licas, D The Broken Neck Syndrome in Seabass (Dicentrarchus labrax L.). Aquacultere, 43: Vural, A., Importance and Effection of Vitamin on the Sea Bass (Dicentrarchus labrax L. 1758) Feeding. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Yetiştiriciliği Anabilim Dalı Kod No: Bornova, pp Eenennaam, J.V.P., Casenave, J.L., Deng, X., Doroshov, S.I Effect of Incubation Temperature on Green Sturgeon Embryos, Acipenser medirostris, Environmental Biology of Fishes (2005) 72: Bolla, S. and Holmfejord, I Effect of temperature and Light on Development of Altantic Halibut Larvae. Aquaculture 74, Fjelldal, P.G.,Nordgarden, U., Berg, A., Grotmol, S., Totland, G.K., Wargelius, A., Hansen, T Vertebrae of the Trunk and Tail Display Different Growth Rates in Response to Photoperiod in Atlantic Salmon, (Salmo salar L.), Post-Smolts. Aquaculture 250, Hattori, M.,Sawada, Y., Kurata, M., Yamamoto, S., Kato, K., Kumai, H Oxygen Deficiency During Somitogenesis Causes Centrum Defects in Red Seabream Pagrus major (Temminck Et Schlegel). Aquaculture, 35, Kihara, M.,Ogata, S., Kawano, N., Kubota, I., Yamaguchi, R Lordosis Induction in Juvenile Red Seabream, Pagrus major, by High Swimming Activity. Aquaculture, 212,

11 Kurtoğlu İ.Z., Ak K., Sonay F.D., Kayış Ş., Balta F., Köse Ö., Şahin T. ECJSE 2015 (1) Koumoundouros, G., Oran, G., Divanach, P., Stefanakis, S., Kentouri, M The Opercular Complex Deformity in Intensive Gilt Head Seabream (Sparus aurata L.) Larvae Culture. Moment of Apparition and Description. Aquaculture 156, Cahu, C., Zambonino J.I., Takeuchi, T Nutritional Component Saffecting Skeletal Development in Fish Larvae. Aquaculture 227, Du, S.J. and Haga, Y The Zebra Fish as a Model for Studying Skeletal Development, in: Baeuerlein, E. (Ed.), Biomineralization: Progress in Biology, Molecular Biology and Application, 2nd Edn. Wiley-VCH, Weinheim, pp Fernandez, I.,Pimenel, M.S., Prtiz-Delgado, J.B., Hontria, F., Sarasquete, C., Estevez, A., Zamboniho-Infate, J.L., Gisbert, E Effect of Dietary Vitamin-A on Senegalese Sole (Solea senegalensis) Skeletogenesis and Larval Quality. Aquaculture 295, Haga Y.,Du S.J., Satoh S., Kotani, T.,Fushimi H., Takeuchi, T Analysis of the Mechanism of Skeletal Deformity in Fish Larvae Using A Vitamin A Induced Bone Deformity Model. Aquaculture 315 (2011) Kitajima, C.,Watanabe, T., Tsukashima, Y., Fujita, S Lordotic Deformation and Abnormal Development of Swim Bladders in Some Hatchery-Bred Marine Physoclitous Fish in Japan. J. World Aquac. Soc. 25, Lall, S.P., Lewis-McCrea, L.M Role of Nutrients in Skeletal Metabolism and Pathology in Fish an Overview. Aquaculture 267, Nguyen, V.T.,Satoh, S., Haga, Y., Kotani, T., Fushimi, H Effects of Zinc and Manganese Supplementation in Artemia on Growth and Vertebral Deformity in Red Seabream (Pagrus major) Larvae. Aquaculture 285, Saavedra, M., Barr, Y., Pousao-Ferreira, P., Helland, S., Yufera, M., Dinis, M.T., Conceicao, L.E.C Supplementation of Tryptophan and Lysine in Diplodus sargus Larval Diet: Effects on Growth and Skeletal Deformities. Aquaculture Research. 40,(2009), pp Boglione, C.,Costa, C., DiDato, P., Ferzini, G., Scardi, M., Cataudella, S Skeletal Quality Assessment of Reared and Wild Sharp Snout Seabream and Pandora Juveniles. Aquaculture, 227, Madsen, L. and Dalsgaard I Vertebral Column Deformities in Farmed Rainbow Trout (Oncorhynchus mykiss). Aquaculture, Volume 171, Issues 1 2 Pages