HASTANELERDE BİYOSİDAL ÜRÜNLER Eğitimli Personel: Yetkin Kullanıcı

Transkript

1 HASTANELERDE BİYOSİDAL ÜRÜNLER Eğitimli Personel: Yetkin Kullanıcı Prof. Dr. Selçuk KILIÇ TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU 1

2 Hastanelerde Dezenfeksiyon: Neden? Tanımlar ve Etkinlikler Sunum Tularemia in Turkey İçeriği Dezenfeksiyon/Dekontaminasyon Uygulamaları Hastanelerde Dekontaminasyon Uygulamaları Dezenfektanlar ve Seçimindeki kriterler Sonuçlar 2

3 Hastane Enfeksiyonları? Yer ve yüzeylerinin sağlık hizmetiyle ilişkili enfeksiyonlar açısından önemli bir rezervuar olması Hastanede kalış süresinde uzamaya, morbidite ve mortalitede artışa, maliyet artışına, iş gücü kaybına yaşam kalitesinde bozulmaya yol açar. Hekimin başarısını olumsuz etkiler, Hastanın tedavi sürecini aksatır. 3

4 Cansız Yüzeylerde Yaşayabilme: Hastane Enfeksiyonları Patojen Yaşam Süresi Bilimsel Kanıt SARS Saat + Influenza Saat + Hepatit B virüsu 7 gün + Norovirüs gün ++ Zygomycetes Haftalarca +++ Candida 3-14 gün ++ 4

5 BİYOSİDAL ÜRÜNLER Biyosidal grupları (4 ana grup ve 23 ürün tipi); 1) Dezenfektanlar, 2) Koruyucular, 3) Haşere kontrolünde kullanılan ürünler ve 4) Diğer biyosidal ürünler Hastanelerde kullanılan yer ve yüzey dezenfektanları ile haşere kontrolü için kullanılan ürünler bu grupta iken tıbbi alet dezenfektanları biyosidal ürünler kapsamında değildir 5

6 TANIMLAR Sterilizasyon Dezenfeksiyon Dekontaminasyon Cansız maddeler üzerinde bulunan tüm canlı mikroorganizmaların (spor formu da dahil) tam olarak uzaklaştırılması veya öldürülmesi işlemidir. Cansız ortamlar, eşya ve aletler üzerindeki patojen mikroorganizmaların sterilizasyon seviyesine ulaşmayacak ölçüde ortadan kaldırılması işlemi. Nesnelerden patojenlerin temizlik ve dezenfeksiyon işlemleriyle uzaklaştırılması 6

7 Dekontaminasyon: Temizlik AMAÇ Kontaminasyonun (mikroorganizmaların ve organik kirlerin) giderilmesi İşlemler Temizlik dezenfeksiyon ve sterilizasyon Çıktılar Mikroorganizma sayısında minimal 1 log (çoğunlukla 3-5 log) azalmanın sağlanması. Dezenfektan veya sterilan ajanların etkinliğini artırması Allerjik, toksik maddeler ve pirojenlerin uzaklaştırılması. 7

8 Dezenfeksiyon Yöntemleri Fiziksel (Isıl işlem) yöntemle Kimyasal Ajanlarla Kimyasal sterilizan, Yüksek düzey dezenfektan Orta düzey dezenfektan Düşük düzey dezenfektan Sporlara da etkili olan kimyasal maddeler (sterilanlar) minimal düzeyde azaltmaktan Sterilizasyon 8

9 Temizlik Uygulamaları Yeterli mi? Hastaya yakın yüzeylerin günlük temizliği sıklıkla etkili olarak yapılmamakta ve Hastaların çıkışından sonra odaların son temizliği çoğunlukla yetersiz Sadece yüzeylerin %47 sinin temizlendiği bildirilmiş Yemek masası Temizlik Öncesi Yemek masası Temizlik sonrası Carling PC et al. Clin Infect Dis 2006;42:385 Eckstein BC et al. BMC Infect Dis 2007;7:61 Çağrı butonunda temizlik sonrası VRE 9

10 İDEAL DEZENFEKTAN Etki spektrumu geniş olmalı, Mikroorganizmaya kolayca penetre olmalı İnaktivasyona dirençli olmalı, Zararlı/ toksik olmamalı Kullanıldığı yüzey/nesnelere zarar vermemeli Stabil/dayanıklı olmalı Kolayca hazırlanabilmeli ve kullanılabilmelidir. 10

11 R R R Prion MİKROORGANİZMAYA AİT FAKTÖRLER Bakteri Sporları Protozoon Kistleri Mikobakteriler Gram Negatif Bakteri Mantar ve Küçük Zarfsız virüsler Vejetatif bakteriler- GPB S Zarflı büyük virüsler 11

12 DEZENFEKTAN/BİYODİSAL SEÇİM İŞLEMİ Sınıflandırmayı Esas Al (Spaulding 1968) Dezenfeksiyon gerekliliğini tanımla ve Dezenfeksiyon işlemini belirle Doğru ürünü SEÇ Sorun olan patojenlere Etkili dezenfektanlar; - Yüksek - Orta - Düşük seviyeli Hasta Bakım Malzemeleri Taşıdıkları enfeksiyon riskine göre - "kritik", - "yarı kritik" - "kritik olmayan malzemeler" 12

13 KRİTİK OLMAYAN HASTA BAKIM MALZEMELERİ KRİTİK YARI KRİTİK KRİTİK OLMAYAN Steril dokulara veya damar sistemine girenler Mukoza / bütünlüğü bozulmuş ciltle temas edenler sağlam ciltle temas eden malzemeler Steril edilmeli temizlik veya orta/düşük düzey bir dezenfeksiyon 13

14 DEZENFEKTAN/BİYODİSAL SEÇİM İŞLEMİ Kritik aletler* Sterilization Yarı- Kritik Yüksek Düzey Dezenfeksiyon Orta Düzey Dezenfeksiyon Düşük Düzey Dezenfeksiyon Kritik Olmayan *Foot Care Instruments defined as critical according to CCDR Vol. 23S8 (Dec 1997) Infection Control Guidelines: Foot Care by Health Care Providers 14

15 ORTA Düzey DÜŞÜK Düzey KİMYASAL STERİLİZAN YÜKSEK Düzey T.C. Sağlık Bakanlığı En az DUYARLI Daha DUYARLI 15

16 Bakteri endosporları ve tüberküloz basiline etkili olmayan; ancak vejetatif bakterilerin çoğunu, bazı mantarları ve zarflı virusları uygun bir sürede ( 10 dakika) öldürebilen dezenfektanlar Dezenfektan DÜŞÜK DÜZEY DEZENFEKTANLAR Kullanım konsantrasyonu Etil veya isopropil alkol < %50 Fenol ve fenol bileşikleri % İyodoforlar 30 ppm serbest iyot Klor bileşikleri ppm serbest klor Kuarterner amonyum %

17 ORTA DÜZEY DEZENFEKTANLAR Bakteri endosporları hariç tüberküloz basili ve diğer mikroorganizmalara <10 dakikada etkili dezenfektanlar Dezenfektan Etil veya isopropil alkol Kullanım konsantrasyonu % (önerilen%70) Fenoller (Krezol, lizol ve hekzaklorofen) % Iyodoforlar ppm serbest iyot Glikoprotamin % 4 17

18 YÜKSEK DÜZEY DEZENFEKTANLAR Genellikle bakteri sporları hariç mikro-org. tümünü 20 dakikada öldürebilenler. Kimyasal sterilanlar: 6-10 (?) saat gibi uzun uygulama süresi içinde bakteri sporlarını da öldürebilen dezenfektanlar. Dezenfektan Kullanım konsantrasyonu Süre YDD Sterilizan Gluteraldehit % dk 3 saat Formaldehit % 6-8 Orto Fital aldehit % dk 6 saat Serbest klor ppm (ClO2) 5 dk 10 dk Perasetik asit < % dk dk H2O2 % 6-25 (%7,5) 10 dk 6 saat H2O2 +PA %1,0+%0, dk 10 dk 18

19 Hastanelerde Dezenfeksiyon ve Sterilizasyon Uygulamaları Çevredeki insan sayısı, Aktivite miktarı, Nem miktarı, Mikrobik üremeyi destekleyecek materyalin varlığı, Havada asılı bulunan mikroorganizmaların üreme hızı, Yüzeylerin yapısı göz önünde bulundurularak temizlik ve dezenfeksiyon uygulamaları yapılır. 19

20 Sınıflandırma Kategori IA Kategori IB Kategori IC İyi dizayn edilmiş deneysel, klinik veya epidemiyolojik çalışmalar ile desteklenmiş güçlü uygulama önerisi Bazı deneysel, klinik veya epidemiyolojik çalışmalar veya teorik olarak kuvvetli şekilde uygulanması önerilen Düzenleme gerektiren uygulamalar Kategori II Öneri YOK Uygulanması önerilen ve klinik veya epidemiyolojik yada teorik olarak desteklenen Çözülmemiş konular: yetersiz veri veya etkinlik konusunda konsensus olmaması

21 Hastalarda kullanılan ekipmanlar Ambulans vb Girişim Alanları Hastane Laboratuv ar Hasta odaları Poliklinik

22 Risk Düzeyi Yüksek Hastane Bölümü Ameliyathaneler Yoğun Bakım Üniteleri Hemodiyaliz ünitesi, Yanık merkezi İzolasyon odaları Kemik iliği üniteleri ve solid organ nakli ünitesi hasta odaları Öneri Temizlik + Dezenfeksiyon Orta Laboratuvarlar, hasta odaları ve mutfak Temizlik * Düşük Poliklinikler Ambulans alanları, Servis koridor ve odaları (Hemşire ve doktor odaları), Kafeterya, koridorlar ve depolar Temizlik * 22

23 ÖNERİLER: Temizlik Hasta bakım alanları dışındaki yerlerde yer temizliğinde su ve deterjan uygulaması yeterlidir (Category II. 23), Ancak, vücut sıvı ve salgıları ile kirlenme varsa dezenfeksiyon da uygulanmalıdır Kritik Olmayan Yüzeyler Dezenfeksiyon gerekiyorsa; DÜŞÜK düzey dezenfektan Ameliyathane dışı YÜKSEK riskli alanlar Yer ve elle sık teması olan yüzeyler Günde iki kez Temizlik + Dezenfeksiyon Her kirlenme veya hasta değişiminde tekrar edilir 23

24 DÜŞÜK RİSKLİ ALANLAR /KRİTİK OLMAYAN YÜZEYLERDE DEZENFEKTAN KULLANIMI Kategori II; 23 Hasta bakım alanları dışında yüzey temizliğinde deterjan ve su yeterlidir Kategori II & IC; 17, 23, 47, 48, 50, 51, 53-57, 59, 60, 62-64, 355, 378, 379, 382,416, 1012 IB. 23, 69, 318 Yüzeylerdeki kirin kaynağı bilinmiyorsa (kan, sekresyon vb) Yüzeylerde çoklu dirençli bakteri bulunma ihtimali varsa TEK basamaklı işlem ve EPA onaylı hastane dezenfektanı ile temizleyin Kritik olmayan yüzeylerde yüksek düzey dezenfektan/sıvı kimyasal sterilizan kullanmayın! 24

25 Kimyasal Bileşikler- Yüzeyler Alkoller Klorlu Fenoller QUAT AHP Organik yükü temizleme kapasitesi Deterjan aktivitesi YOK etkili temizleme özelliği YOK Organikler ile inaktive olması ve deterjan aktivitesinin olmaması Yetersiz kapasite Etkili değil H2O2 ile kombine edildiğinde Etkin (Sinerjist) Kirli materyalde etkinlik Kirlilik varlığında test edilemez Katı madde varlığında nötralize olma Kir varlılığında test yapılabilir Genellikle Kir varlılığında test yapılabilir Kir varlılığında test yapılır. Direnç gelişimi Aktif bileşen uçucu Aktif bileşen uçucu Yüzeyde aktif bileşen bırakması Yüzeyde aktif bileşen bırakması Aktif bileşen H2O2 uçar 25

26 Vegetatif Bakteri Kimyasal Bileşikler- Yüzeyler (2) Alkoller Klorlu Fenoller QUAT AHP EVET (3-10 dk) EVET (10 dk) VET (5-10 dk) EVET (3-10 dk) EVET 30 sn -20 dk Zarflı Virüs EVET (3-10 dk) EVET (10 dk) EVET (3-10 dk) EVET (3-10 dk) EVET (1-5 dk) Mantar EVET (3-10 dk) EVET (10 dk) EVET (3-10 dk) EVET (3-10 dk) EVET (3-5 dk) Zarfsız Virüs HAYIR EVET (10 dk) EVET/HAYIR Ürün Bilgisi 3-10dk NO EVET (1-5 dk) Mycobacteria EVET (3-10 dk) EVET (10 dk) EVET (3-10 dk) Sadece solvent ile veya Alkolle 3-10 dk EVET (1-5 dk) Bakteri Sporları HAYIR EVET (10 dk) HAYIR HAYIR EVET (10 dk) 26

27 DÜŞÜK-ORTA RİSKLİ ALANLARDA DEKONTAMİNASYON Kategori IB; 68, 379 Dezenfektan/deterjanı önerilere uygun şekilde hazırlayın ve belli aralıklarla yenileyin; Her 3 hasta odasında bir mop yapılan solusyon değiştirilir; değişimlerin 60 dk dan daha uzun süreyi geçmemesi gerekir! Kategori II; 68, 402, 403 Mop başlıkları temizlik bezleri kontaminasyonun önlenmesi için düzenli aralıklarla dekontamine edilmelidir. (En az günde bir kez yıkanır ve kurutulur) Yönetim ofisleri için su ve deterjan uygulaması yeterlidir. 27

28 KRİTİK OLMAYAN YÜZEYLERDE DEZENFEKTAN KULLANIMI: DİLEMMA Yedi tartışmalı nokta; beşi kullanımı desteklerken ikisi olumsuz. Dezenfektanlar m.o ların uzaklaştırılmasında sadece deterjan kullanımına oranla daha etkili (%80 vs fenolik bileşikler % ). Yeni dezenfektanları daha kalıcı antimikrobiyal etkiye sahip olması. Temizlik/dezenfeksiyon için tek tip solüsyon kullanılması daha pratik olması Deterjanların kontaminasyonu; Koğuşlarda su-sabun kullanıldığında moplarda bakteri kontaminasyonu 10 34,000 CFU/mL kadar artarken, dezenfektan varlığında bakteri sayısı (20 CFU/mL) değişmemektedir. Kan, vücut sıvıları v.b maddeler ile kontaminasyon durumunda temizliği takiben dezenfeksiyon işlemi yapılmalı. 28

29 DEZENFEKSİYON UYGULAMALARI Zemin ve döşemeler Deterjan veya dezenfektan ile silme Düzgün yüzeylerde Girintili çıkıntılı yüzeyler ve oyuklar Aletler Paspas/temizlik bezi Silme veya sprey uygulamalarından birisi Direkt veya indirekt sprey yöntemi Daldırma-batırma ile yıkama Deterjan Isı (80 o C de 2 saat) veya %1 lik (?) Sodyum hipoklorit çözeltisinde 2 dk. bekletme 29

30 Enfeksiyonların Kolayca Yayılabileceği Alanlar Ameliyathane birimleri, Diyaliz üniteleri, Hasta odaları-izolasyon odaları; Açık tüberkülozlu hastalar, MRSA ve vankomisin direncli Enterokok, Çoklu antibiyotik direnci gözlenen GNB izole edilen hastaların kaldığı ve yüksek virulansa sahip m.o (Ebola veya Lassa gibi), Mikrobiyoloji laboratuvarları v.b.

31 Hemodiyaliz Ünitesi 1. Hemodiyaliz makinası, 2. Su kaynağı, su-işlem sistemi, ve dağıtıcı sistemler. Kritik olmayan yüzeyler (diyaliz yatağı ve koltuğu, tezgah, diyaliz makinasının dış yüzeyleri ile ekipmanlar-makas, hemostat, klemp, KB aleti) yüzey dezenfeksiyonu Görünür kanla kontaminasyon: tuberkülosit veya HBV ve HIV e etkili bir kimyasal veya 1:100 dilüsyonda hipoklorit ( ppm serbest klor) kullanılmalı. Hemodiyalizer dezenfeksiyonu: Perasetik asid, formaldehid, Glutaraldehid, sitrik asid ile ısı-pastörizasyon, Klorid. Hemodiyaliz sistemi: Klorid, formaldehid, ısı-pastörizasyon, ozon ve perasetik asid. Bazı sistemler de sıcak su ile dezenfeksiyon işlemi. En sık kullanılan PA ve formaldehit. Daha az oranda Glutaraldehit ve sitrik asid ile ısı pastörizasyon.

32 Laboratuvar : Hangi Risk Düzeyi? Orta Risk Yüksek Güvenlikli Lab. 32

33 Ülkemizde Hastane EKK ve Yer ve Yüzey Dezenfektanı Hipoklorit Klor veren bileşik (tablet) önerileri-kullanımı Etanol ve Propanol içeren Hızlı Yüzey Dezenfektanı Yer ve yüzey dezenfektanı Yarı kritik ve kritik olmayan aletlerin dezenfeksiyonu İnaktivasyona dirençli olmalı, Etki spektrumu geniş olmalı, Zararlı ve toksik olmamalı, Kullanıldığı yüzey-nesnelere zarar vermemeli Stabil-dayanıklı olmalı, Kolayca hazırlanabilmeli ve kullanılabilmeli Ürünler alınırken antimikrobiyal etkinin belgelenmesi, ürüne göre kalite standartlarına uyumun gösterilmesi önemlidir. 33

34 KRİTİK OLMAYAN HASTA BAKIM MALZEMELERİ KRİTİK YARI KRİTİK KRİTİK OLMAYAN Steril dokulara veya damar sistemine girenler Mukoza / bütünlüğü bozulmuş ciltle temas edenler sağlam ciltle temas eden malzemeler Steril edilmeli temizlik veya orta/düşük düzey bir dezenfeksiyon 34

35 Kritik Hasta Bakım Objelerinin Sınıflandırma: Amaç: Dezenfeksiyonu Hastalarda deri ve mukoza bütünlüğünün bozulduğu yerlerde kullanılan, steril doku ve kan dolaşımına giren objeler. Sterilite. Germisidal Düzey: bakteri sporları da dahil tüm m.o öldürülmesi. Örnekler: Yöntemler: Cerrahi aletler, kateterler;atroskop, laparoskop, sistoskop, implantlar. Buhar-ısı, gaz, hidrojen peroksid, plazma veya kimyasal sterilizasyon 35

36 Kritik Objelerin Kimyasal Sterilizasyonu Glutaraldehid (> 2.0%) Hidrojen peroksid-hp (7.5%) Perasetik asid-pa (0.2%) HP (1.0%) ve PA (0.08%) HP (7.5%) ve PA (0.23%) Glutaraldehid (1.12%) and Fenol/fenate (1.93%)* 36

37 Kimyasal Karşılaştırma- Cihazlar Mantar Mycobacteria Bakteri Sporları OPA Gluteraldehit AHP EVET 10 dk EVET 10 dk EVET 32 saat EVET dk EVET dk EVET 8 12 saat EVET 5 20 dk EVET 5 20 dk EVET 20 dk 6 saat 37

38 Yarı Kritik Hasta Bakım Objelerinin Sınıflandırma: Amaç: Dezenfeksiyonu Hastalarda bütünlüğü bozulmamış mukozalara (dental mukozalar hariç) temas eden nesneler. Çok sayıdaki bakteri sporları dışındaki tüm m.o öldürmek Germisidal Düzey: YDD kısa süreli temas (>20 dk) Örnekler: Yöntem: Bronkoskop, laringoskop, nebulizer, anestezi ekipmanları, GI endoskoplar, vaj spekulum endokaviter problar, tonometre, termometre, hidroterapi tankları Yüksek Düzey Dezenfeksiyon 38

39 Yarı Kritik Objelerin Yüksek Düzey Dezenfeksiyonu Temas süresi > dk, 20 o C Germisid Konsantrasyon Glutaraldehid > %2.0 Ortho-phthalaldehyde (12 m) %0.55 Hidrojen peroksid (HP) * %7.5 HP ve perasetik asid* %1.0/%0.08 HP ve perasetik asid * %7.5/%0.23 Hipoklorit (serbest klor)* ppm Glut and fenol/fenate** 1.21%/1.93% *Kosmetik ve işlevsel hasar verebilir; **Etkinlik tam olarak belirlenememiş. 39

40

41 ENDOSKOPLAR ALET İŞLEM Rijid Atroskop Sterilizasyon Fleksible Endoskop, Bronkoskop, Kolonoskop, Sigmoidoskop Sterilizasyon uygun değil Temizlik + Yüksek Düzey Dezenfeksiyon Perasetik asit; gluteraldehit ve ClO2 41

42 Endoskop Dezenfeksiyonu Temizlik : Su ve enzimatik temizleyici YDD/Sterilizasyon : endoskopu YDD batır ve en az 12 dakika bekle. Minimum Effective Concentration Chemical Sterilant (MEC) taze hazırlanır ve test striptleri ile kontrol edilir. Durulama : endoskop ve kanallar steril su, filtre edilmiş su veya musluk suyuna yerleştir ve takiben %70-90 etil veya isopropil alkol ile durula. Kurutma : Hava akımıyla insersiyon tüpü ve kanalları kurut Sakla : Re-kontaminasyonu önlemek için mümkünse kabinde (72 s kadar) Kayıt : Her bir dekontaminasyon siklusunu ve alet bilgisi 44

43 Endokaviter Problar USG Problar: Transesophageal echocardiography ve vaginal/rectal problar Müköz membranlarla temas: Yarı kritik Rehberler: her bir hastada kondom/prob kılıfı kullanılması önerilmekte. Prob kılıfları yetersiz kalırsa (%1-80) Yüksek düzey dezenfeksiyon uygulanmalı 45

44 Kritik Olmayan Hasta Bakım Objelerinin Dezenfeksiyonu Sınıflandırma: Hastalarda sağlam deriyle temas eden, mukozalarla teması olmayan nesneler Amaç: Kontaminasyon riskinin ortadan kaldırılması Germ. Düzey: Vejetatif bakteriler, mantar ve lipid içeren virüsler. Örnekler: Sürgü; koltuk değneği; küvöz; yatak rayları; stetoskop; EKG elektrotları; komodin; duvar, zemin ve mobilya Yöntem: Düşük Düzey Dezenfeksiyon 46

45 Kritik Olmayan Objelerinin Dezenfeksiyonu Temas süresi > 1 dakika (<10 dk) Dezenfektan Konsantrasyon Etil veya isopropil alkol %70-90 Klorine Fenolikler Iyodoforlar Dörtlü amonyum 100 ppm (1:500 dilüsyon) Üretici önerisine göre Üretici önerisine göre Üretici önerisine göre 47

46 KLOR VE SERBEST KLOR VERENLER Klor suda; Cl2 (element); HOCl (Hipokloröz Asit) ve Hipoklorid iyonu (OCl - ) Sodyum hipoklorit, Sodyum/K diklorosiyanat (NaDCC) NH3 ve nitrojen bileşikleri (Na Tosilkloramid=Kloramin-T, N-kloro bileşikleri) ClO 2 ve süperoksitlenmiş su (HOCl) Klor verici Kullanım Sulandırım Var olan klor NaOCl (Cl % ) ppm NaDCC toz, granül, tbl (Cl %60) Kloramin-T Tbl ve toz (Cl %25) Hipokloröz Asit ClO2 (1100 ppm) süperoksitlenmiş su (HOCl) Yüzey dezenfeksiyonu (en az 5 dk) 1:50 % 0.1 (1000 ppm) CJD/vCJD Direkt veya 1:2 %2.5-5 ( ppm) Kan/vücut sıvısı döküntülerinde 1 L suda 8.5 g %0.85 (5.000 ppm) Kan/vücut sıvısı döküntülerinde 1 L suda 20 g %2 (5.000 ppm) YDD alet ve cihaz dekontaminasyonu içme ve atık su arıtımı, soğutucu su depolarında, Alet dezenfeksiyonu, kafes sterilizasyonu GA alternatif, içilebilir su eldesi, steril yıkama suyu, antiseptik 48

47 Süper Aktif Dezenfektan (Super Oxidized Water) Tuzlu suya elektrik akımı (950 mv) uygulanarak elde edilen elektrolize su Sodyum Hipoklorit, HOCl, O 3, H 2 O 2 ve OH- ROS=Sporosidal Yüksek Cl konsantrasyonu ppm Redoks potansiyeli: Yüksek EP Gücü Uygun ph Bilinen En Güçlü Redoks Gücü (950 mv) Toksik değil, organik maddelerden etkilenmez, kokusuz, ucuz, basit, 24 saat etkili Sert yüzeyler ve su depoları, steril yıkama suyu eldesi, antiseptik, GA alternatif Mono yöntemlere (Örn. Klor) % 300 oranda daha güçlüdür!! 49

48 Deterjan ve Dezenfektan Kombinasyonu Baz formülasyona deterjanların ilavesi bir seferde hem temizleme hem dezenfeksiyon yapma özelliği kazandırır. KAB+ Alkalen tuz + sürfaktan içeren bileşikler Didesil dimetilamonyum Klorid Alkil-benzil/etil- dimetil NH 3 Cl, Bis-guanidum-polihekzametilen biguanid (PHMB) Alkoller (etanol, butanol ve isopropanol) sprey formlarda bağlayıcı ajan, korozyon inhibitörleri Etki etme süresi: Sprey 1 dk ve yüzey için 5 dakika Uzun etki süresi 24 saat 50

49 Ortam Dekontaminasyonu Dezenfektan buhar veya foglama yöntemleri 1) H 2 O 2 buharlama, 2) süperokside su, 3) ClO 2 ve ozon gibi ile dezenfektanlar Günümüzde H 2 O 2 buharlama; Kontamine olmuş izolasyon odaları Temiz odalar gibi kapalı kritik alanlar Teknik alet ve ekipmanların dezenfeksiyonunda en çok tercih edilen yöntem HPV odaya enjekte edilir HPV O 2 ve H 2 O buharı İşlem süresi kısa 5dk-- ~ 2 saat Bakteri sporları, mantar ve virüslere çok etkili VRE ve C. difficile bulaşının önlenmesinde etkili 51

50 ORTAM DEKONTAMİNASYONU (2) Otomatize Oda sterilizasyon Teknolojileri H 2 O 2 sisleme (Üniteler arası geçişlerde) Kontamine olmuş izolasyon odaları Temiz odalar gibi kapalı kritik alanlar Alet/ekipmanların dezenfeksiyonunda en çok tercih edilen yöntem Ultraviyole- C (UVC) İnfluenza, Norovirus, Clostridium difficile, MRSA, Karbapenem-dirençli Enterobacteriaceae (CRE)vb 52

51 BİYOSİDALLER İSTENİLEN ÖZELLİKLER VE SINIRLAYICI FAKTÖRLER ŞİŞENİZDE NE VAR 53

52 TEMEL ÖZELLİKLER Dezenfektanlar Çevresel enfeksiyon kontrolünün omurgası Ülkemizde >1000 ürün kayıtlı Bunların %50 Sağlık bakımı ile ilgili enfeksiyon kontrolüne yönelik Yer ve yüzey Dezenfektanı 64% %36 Diğer Biyosidler > 300 farklı aktif kimyasal Ürünlerin %95 inde 14 ana bileşik Altısı en yaygın kullanılan kimyasal 54

53 ETKİNLİK SORUNU Günümüzdeki teknolojiler temizleyici ve dezenfektan seçimindeki bir veya birkaç anahtar kararı desteklemekte Başarısız Temizlik etkinliği Dezenfeksiyon kapasitesi Kişisel sağlık ve güvenlik Çevresel güvenlik-çevreye karşı sorumluluk 55

54 MİKROBİYOLOJİK ÖZELLİKLER Deterjanların temizleyici özelliğinin olması Organik ve inorganik maddeler tarafından nötralize edilmemesi Direnç geliştirilememesi Geniş spekturum ve hızlı germisidal etkinlik 56

55 DOĞRU BİYOSİDAL/DEZENFEKTAN SEÇİM KRİTERLERİ Sağlık Hizmeti ile ilişkili en sık görülen enfeksiyonlara etkili-biyosid olan Uygun dezenfeksiyon için hızlı etki ve kabul edilebilir ıslak temas süresi olması Güvenilir Kolay kullanılabilme/uygunabilirlik Diğer Faktörler

56 SAĞLIK HİZMETİ İLE İLİŞKİLİ EN SIK GÖRÜLEN ENFEKSİYONLARA ETKİ Her bir Sağlık Merkezi bünyesinde en sık görülen HE etkenleri ve salgınlara yönelik değerlendirme yapmalı Biyosidal tanımlanan bu etkenlere yönelik olmalı S. aureus, Enterococcus, Escherichia coli, koagülaz-negatif Staphylococcus, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella sp. ve Enterobacter sp (HE in ~%80) Ürünün etiketi ve MSDS kontrolü Bu etkenlere karşı etkisi- EPA onayı var mı? 58

57 UYGUN DEZENFEKSİYON İÇİN HIZLI ETKİ VE ISLAK TEMAS SÜRESİ İdeal olarak Temas Süresi öldürme zamanı veya Etkili dezenfeksiyon için öldürme zamanı Onayı (EPA veya eşdeğeri) Islak temas süresi bir dezenfektanın etkinliğinin değerlendirilmesi için KRİTİK Hızlı uçuculuk = etkinliğin azalması Hızlı öldürme zamanı önemli: kuruma veya ortamdan uzaklaşmadan önce sidal etki için güven sağlaması. 59

58 GÜVEN Yüksek güvenilirlik; düşük yan etki veya toksik olmamalı Yaralanma veya kişisel koruyucu donanım (KKD) kullanımın azalması= Kullanımın artması Ürün; toksisite, yanıcı/patlayıcı özellik, diğer maddeler ile geçimliliği ve KKD kullanımı açısından tanımlanmalı Toksik olmamalı: kullanıcı, hasta ve ziyaretci Toksisite: tehlikeli, uyarı, dikkat ve gerekli değil şeklinde değerlendirilir. Güvenlik Bilgi Formunun Yanıcılık açısından incelenmesi: İrritasyon: Ürün kullanım esnasında KKD gereksinimini var mı?. - En az KKD gereksinimi olan ürün Koku? 60

59 GÜVEN Sağlık merkezlerinde yüzey, paslanmaz çelik ve diğer materyaller üzerinde olumsuz etkisi var mı? Bazı dezenfektanlar ile temizlik araçlarının etkileşimi Pamuk ve bazı mikrofiber yapılar QUATs bağlanması: yüzeye salınım engellenmesi Korozif etki Metallerle inhibisyon 61

60 TOKSİSİTE İnsan ve hayvanlarda toksik olmamalı Alerjik veya duyarlandırıcı olmamalı Hormonal dengesizliğe neden olmamalı Bazı kimyasallar veya yıkım ürünleri insan ve hayvanlarda hormonal bozukluğa yol açabilir. Kullanıcı ve hasta için güvenilir olmalı Kullanıcaya temas veya dezenfektan buharları solunum yolu irritasyonuna/duyarlılığa yol açabilir. Uygun olmayan yıkama ve durulama işlemi (örn. endoskop vb.) kalıntıya ve vücut boşluğuna kimyasalın girişine neden olabilir. 62

61 ÇEVRESEL ETKİ Çevrede yıkılmalı (Biodegradable) Çevresel olarak stabil sanitizer ve dezenfektanlar gıda veya suyu kontamine edebilir Aktif kimyasal kalıntı bırakmamalı İyi Hava Kalitesi Herhangi bir kötü kokusu olmamalı Uçucu organik bileşik oluşturmamalı (No Volatile Organic Compounds- VOCs) Gaz veya uçucu maddelerin kullanılması iç hava kalitesine negatif etkili Parfüm içermemeli 63

62 KULLANIM KOLAYLIĞI Uyumluluk açısından kullanımı kolay olmalı Kullanımın artırmak için; birden çok uygun formda olmalı Stabil olmalı Sürdürülebilirlik (materyale kolay ulaşım ve uygun kullanım) Hoş kokulu olmalı Güvenlik profili kullanım koşulları açısından kullanımı pozitif olarak etkilemeli ve tüm protokolün uygulanmasını desteklemeli. 64

63 Temizlik Yeteneği Temizlik yapılması veya bunun eksikliği dezenfeksiyon işleminin başarısı etkileyen bir faktör. Çevresek enfeksiyon kontrolü için yüzeylerin dezenfeksiyonundan önce temizlik işlemi yapılmalı. Eğer etkili bir şekilde ortadan kaldırılmaz ise toz, kir ve organik madde varlığı patojenler için rezervuar görevi görür. Sürfaktanlar eklenmesi; Ürünün temizleyicilik özelliğini artırmakta Bir yüzey üzerinde tam ve eşit bir yayılım sağlamaya yardımcı 65

64 DİĞER FAKTÖRLER Antimikrobiyal etkinlik, öldürme ve ıslak temas süresi, güvenlik ve kolay kullanım dışında Fiyat? İş yükü-hazırlık zamanı ve kullanım süresi Uygulama-aktarım maliyeti (mümkünse) Uyumsuzluk maliyeti? (Güvenlik, erişilebilirlik veya zaman açısından, HE artması riski) Eğitim ve maliyeti (Genellikle yerinde eğitim ve ücretsiz) Sürekli eğitim (prosedür kartları ve eğitim materyalleri, danışmanlık hizmeti uyumu artırır) üretici-tedarikçi desteği Standardizasyon 66

65 Hastane kesin olarak; Kim? Neyi? Ne zaman? Neyi ile? Hangi sıklıkta yapılacağına dair temizlik ve dezenfeksiyondaki rol ve sorumlukları tanımlamalı ve validasyon programı ile işlemlerin etkinliğini izlemeli ve ölçmelidir.

66 HATIRLA: DEZENFEKTAN SEÇİMİ Ürün ve Protokolü EŞLEŞTİR Yüzey mi, Cihaz/ekipman mı? Temizlik = 1 st Aşama Dezenfeksiyon = 2 nd Aşama Temas Süresi ZORUNLUDUR! Formülü önemli; sinerjizm! 68

67 DİKKATİNİZ İÇİN ÇOK TEŞEKKÜRLER 3. Ulusal Biyosidal Tel: Kongresi Kasım , Antalya 69