A Study on Development in Embrio and Larva in Spiny Eel Mastacembelus mastacembelus (Bank & Solender)

Transkript

1 DİKENLİ YILAN BALIĞI NIN Mastacembelus mastacembelus (Bank & Solender, 1794) EMBRİYO VE LARVAL GELİŞİMİ ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA Erdinç ŞAHİNÖZ 1 Zafer DOĞU 1 Faruk ARAL 2 1 Harran Üniv., Bozova Su Ürünleri Yüksekokulu, Ş.URFA 2 Harran Üniv., Veteriner Fak., Dölerme ve Sun i Tohumlama ABD, Ş.URFA ÖZET: Bu çalışmada, Mastacembelus mastacembelus (Bank&Solender, 1794) balığında suni dölleme yoluyla yapay üretiminin yapılabilirliği araştırılmıştır. Aynı zamanda döllenmiş yumurtada embriyonik gelişimi takip edilerek, larvaların morfolojik, anatomik ve histolojik gelişimleri incelenmeye çalışılmıştır. Atatürk Baraj Gölü nden galsama (20*20) ağlarla yakalanmış anaç dişi ve erkek dikenli yılan balıklarından abdominal masaj yöntemi ile alınan sperm ve yumurtaların kontrollü koşullarda (26 o C, 7,8-8pH, 7,1ppm O 2 ) döllenmesi sağlanmıştır. Döllenmiş yumurta oranı %75 80 arasındadır. Yapılan rastgele örneklemeler sonucu döllenmemiş yumurta çapı 1,826 2,172mm, döllenmiş yumurta çapı 2,015 2,047mm arasında değişim göstermiştir. Döllenmeden 12 saat sonra morula safhası tamamlanmış, saatte germ halkası oluşumu, saat arası larva çıkışı tamamlanmıştır saatte besin keselerinin büyük oranda tüketildiği, ağızlarının açılmaya başladığı tespit edilmiş, canlı yem (Artemia nauplii-af480 INVE, Aquaculture) verilmeye başlanmıştır saatte başlayan pigmentasyonun 264. saatte tamamlandığı gözlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Mastacembelus mastacembelus, larva, embriyo, Atatürk Baraj Gölü ABSTRACT: A Study on Development in Embrio and Larva in Spiny Eel Mastacembelus mastacembelus (Bank & Solender) In this study, the insenmination of Mastacembelus mastacembelus (Bank&Solender, 1794) and their fertilization and hatching were investigated. Also, development of embryod and larvae in the M.mastacembelus were examined after fertilization. The semen and the egg were collected by abdominal massage from male and female which cathced with gill nets (20*20) fretilizated under control condition (26 o C, 7,8-8pH, 7,1ppm O 2 ) in Atatürk Dam Lake. The ratio of fertilizated egg/ inseminated egg was %. The diameter of ovulated eggs from female was between and 2.172mm, whereas that from female was 2,015 2,047mm after insemination. Morula phase was done 12 hours. The germ of a fetus was formed at 32 36, and the larvae hatched between 72 and 96 h after insemination respectively. The yolk sac was consumed /exhousted at h, and the mouth opened at the same time. The pigmentation was started at 196 h and completed 264h. Key Words: Mastacembelus mastacembelus, larvae, embryo, Atatürk Dam Lake 389

2 DİKENLİ YILAN BALIĞI NIN EMBRİYO VE LARVAL GELİŞİMİ ÜZERİNE ŞAHİNÖZ, DOĞU, ARAL 1. GİRİŞ Genel olarak ventral yüzgeçlerinin bulunmamasına ve vücut şekillerinin de kısmen yılan balıklarına benzemesi nedeniyle bu familya üyelerine Dikenli Yılan Balıkları da denilmektedir. Vücutları yılan balığından bant şekline kadar değişik görünüşlerde olabilir. Ağız ve solungaç açıklıkları nispeten küçüktür ve solungaç açıklığı boğaz bölgesinin gerisine yerleşmiştir. Dorsal yüzgecin önünde istenildiği zaman yatırılıp kaldırılabilen ve birbirinden ayrı duran sivri dikenler vardır. Üzeri salpam bir deri ile örtülü olan vücutları pul taşımaz. İki adet plorik uzantıları, tek loplu olan basit bir hava keseciği vardır. Familya üyeleri genellikle tropikal Afrika, Dicle-Fırat Bölgesi, Güney ve Güney-Doğu Asya nın acı ve tatlı sularında yayılış göstermekte olup, Anadolu nun sadece Doğu ve Güney-Doğu bölgelerinde bir türü bulunmaktadır. Mastacembelus mastacembelus (Bank&Solender, 1794) türü ise familyanın bütün özelliklerini taşımaktadır. Eti sevilerek tüketilir ancak genellikle vejetasyonu bol çamurlu ve kumlu zeminler üzerinde yaşadıkları ve gündüz bitkiler arasına saklanıp veya dip çamuru içerisine gömüldükleri ve beslenmek için geceleri yuvadan çıktıkları için avlanması zordur. Vücutları ince uzun yapılı olup baş uzamıştır. Burun ucunda etten yapılmış aşağı doğru sarkık duran hortum şeklinde ve üç çatallı görünümde bir çıkıntı vardır. Çenelerde iyi gelişmiş sivri dişler bulunur. Dorsal yüzgeç ile baş arasında kalan bölgede birbirinden ayrı duran ve sayıları civarında bulunan dikenler yer alır. Aynı dikenlerden anal yüzgecin önünde de 3 adet bulunmaktadır.dorsal, anal ve kaudal yüzgeçleri birleşerek müşterek bir bant şeklini almışlardır. Ventral yüzgeçleri yoktur. Vücutları genelde gri-esmer olup, yan tarafları üzerinde civarında olan ve birbirlerinden belirgin şekilde ayrılmış bulunan koyu lekeler bulunmaktadır (Geldiay ve Balık, 1998). Mastacembelidae familyasına ait Mastacembelus mastacembelus (Bank&Solender, 1794) türü ve diğer alttürlere ait çok az sayıda çalışma bulunmaktadır. Söz konusu familyaya ait balıklar üzerine 1 adet sistematik çalışma (Vregen E. I. and Tengels G.E., 2005) ve 1 adet beslenmesi üzerine (Ochi, H, at al., 1999) çalışma yapılmıştır. Ek olarak, (Mittal A. K. et al., 1995) mukus hücrelerindeki karbonhidrat birikimini incelemişlerdir. Araştırmamızın konusunu oluşturan M. mastacembelus (Bank&Solender, 1794) türüne ait en ciddi çalışma (Pazira at al, 2005) tarafından yaş tahmini ve büyümesi üzerine yapılmıştır. İç sularımızda bilinçsizce yapılan avlanmalar, endemik balık türlerinin populasyon yapısında telafisi mümkün olmayan hasarlar meydana getirmektedir. Doğal hayatın korunması, alternatif protein ihtiyacını gidermek ve varolan potansiyel besin kaynaklarının değerlendirilmesi; aynı zamanda ekonomiye sağlayacağı yararlar düşünüldüğünde, endemik türlerin araştırılması gerekliliği bir kez daha ortaya çıkmaktadır. Bu araştırmada, Atatürk Baraj Gölü nde mevcut olan balık potansiyelinin değerlendirilmesi ile ilgili yapılacak olan çalışmalara ışık tutmak amacıyla M. mastacembelus (Bank&Solender, 1794) (Dikenli Yılan Balığı) nın kontrollü üretim olanakları araştırılarak embriyonik ve larval gelişimi incelenmiştir. 390

3 2. MATERYAL METOD Bu çalışmada, anaç dikenli yılan balıkları Atatürk Baraj Gölü nden 22mm göz açıklığına sahip galsama (Japon, fanyasız) ağlarla yakalanmıştır. Anaç balıklardan yapay yöntemlerle yavru elde edilme işlemi Harran Üniversitesi Bozova Meslek Yüksekokulu Su Ürünleri Bölümü laboratuarında gerçekleştirilmiştir. Yumurta ve spermlerin suni yöntemlerle döllendirilerek elde edilen yumurtaların yerleştirildiği akvaryumların (silindirik tankların)su sıcaklığının termostatlı ısıtıcılar ile 26 C olması sağlanmıştır. Döllenmiş yumurtalardaki embriyonik gelişmeler streo, invert ve binoküler mikroskoplarla incelenmiştir. Döllenmemiş yumurtalar sifonlanarak, vakit geçirmeden ortamdan uzaklaştırılmıştır. Yumurta safhalarının incelenmesi, çaplarının ölçümü ve larvaların morfometrik ölçümleri oküler mikrometreyle yapılarak streo ve invert fotomikroskop ile fotoğraflanmıştır. Yumurta kesesi çekilen larvalara canlı yem olarak Artemia nauplii (AF480 INVE) verilmiştir. 3. BULGULAR Galsama ağlarla yakalanan Mastacembelus mastacembelus (Bank&Solender, 1794) anaçlarından elde edilen yumurta ve spermler döllenerek tam kontrollü koşullar altındaki (26C, 7,8-8 ph, 7,1ppm O 2 ) akvaryumlara (silindirik tanklara) bırakıldı. Döllenmiş yumurtaların % oranında olduğu tespit edilmiştir. Yumurta çapları 2,015 ile 2,047 arasında değişim göstermiştir. Olgun ve döllenmiş yumurtalara streo mikroskop ile bakıldığında küre şeklinde ve transparent bir (c) charion ile örtülmüş oldukları görülmüştür. Şekil1. Döllenmiş ve döllenmemiş M. mastacembelus (Bank&Solender, 1794) yumurtaları (x10), (c) charion, (v) vitellus 391

4 DİKENLİ YILAN BALIĞI NIN EMBRİYO VE LARVAL GELİŞİMİ ÜZERİNE ŞAHİNÖZ, DOĞU, ARAL Şekil2. Döllenmeden 12 sa sonra mitoz bölünme ve oluşan mitoz bölünme topluluğu (morula safhası) (x10), (c) charion, (v) vitellus Şekil3. M. mastacembelus (Bank&Solender, 1794) da döllenmeden saat sonra blastoderm hücrelerinin vütellus üzerinde kep oluşturması (x10) Şekil4. Yumurtadan henüz çıkmış 1dk lık M. mastacembelus (Bank&Solender, 1794 larvası) Şekil 5. Larva çıkışı ( sa) Şekil6. Belirginleşen ağız açıklığı ( saat) Şekil 7. Pigmentasyon ( sa) Döllenmeden 12 saat sonra morula safhası tamamlanmış saatte germ halkası oluşumu belirginleşmiştir. Döllenmeden sonraki saat içerisinde vitellus keseli larva çıkışı tamamlanmıştır saatte gözlerin iyice belirginleştiği besin keselerinin büyük oranda tüketildiği gözlenerek, ağızlarının açılmaya başladığı tespit edilmiş ve canlı yeme geçilmiştir (Artemia nauplii 480 INVE, Aquaculture). 392

5 I. BALIKLANDIRMA VE REZERVUAR YÖNETİMİ SEMPOZYUMU 7-9 ŞUBAT 2006, ANTALYA Besin keselerinin hızla tüketildiği ve bitmeye yakın olduğu dönemde larvaların anlık da olsa çok hızlı ve aktif olduğu gözlenmiştir. Bu dönemde yumurta keselerini bitiren larvaların pigmentasyonunun başlamak üzere olduğu (başladığı) tespit edilmiştir. Sonraki 24saat içinde Pigmentasyon çok belirginleşerek vücut ergin biçiminin küçük bir kopyası halini almıştır. 4. TARTIŞMA VE SONUÇ Tam kontrollü koşullar altında abdominal masaj yöntemi ile elde edilen yumurtalara, erkek anaç balıklardan alınan spermetazoa hücreleri karıştırılarak yapay döllenme sağlanmıştır. Yumurtaların %75-80 oranında döllendiği gözlenmiştir. Döllenmeden sonraki farklı zamanlarda alınan yumurtaların ortalama 2,015-2,047 mm arasında olduğu tespit edilmiştir. Araştırmanın konusunu oluşturan M. mastacembelus (Bank&Solender, 1794) balıklarında saatler arasında tüm larvaların çıkışı gerçekleşmiştir. Bu süre A.orontis balıklarında 72. saat P.handlirschi yumurtalarında 77. saat (Özen M., R. ve Timur G., 1999), C.carpio da C de 3-5 gün, O. mykiss te 10 C de 30 gün, S. trutta da 10 C de 45 gün, Fundulus heteroclitus ta 27 C de 11 gün S.lucioperca da 10 C de gün (Atay, 1990), E. lucius ta 15 C de 6,3 gün (Alpbaz, 1988), V.vimba da 12,8 C de 5 gün, A. brama da 16,2 C de 3,2 gün ve C. chalcoides te ise 22,8 C de 1,5 gün (Özen M., R. ve Timur G., 1999) olarak gerçekleştiği bildirilmiştir. Çalışmamızda 26 C de döllenmeden 12 saat sonra morula safhası tamamlanmış olup, bu safha A. orontis yumurtalarında 20 C su sıcaklığında döllenmeden 11 saat sonra, P. handlirschi yumurtalarında 20 C su sıcaklığında 14 saat sonra morula safhasını tamamladığı bildirilmiştir (Özen M., R. ve Timur G., 1999). Yumurtalar açıldığında M. mastacembelus (Bank&Solender, 1794) larvalarının boylarının 06,35-06,97 mm, ağırlıklarının 0,85-0,09mg arasında olduğu ölçülmüştür. Aynı şekilde, A. orontis larvalarının 5,00mm boy ve 1,10 mg ağırlık, P. handlirschi larvalarının ise 4,40 mm boy, 1,57 mg ağırlıkta ise oldukları bildirilmiştir. Sonuç olarak bu çalışmada, Atatürk Baraj Gölü nden 22mm göz açıklığına sahip galsama (Japon, fanyasız) ağlarla yakalanan 3+ yaşındaki M. mastacembelus (Bank&Solender, 1794) balıklarında tam kontrollü koşullarda yapay yavru üretimi denemesinde başarı sağlanmıştır. 5. KAYNAKLAR Pizara, A., Abdoli, A., Kouhgardi, E., Yousefifard, P., Age Structure and Growht of the Mesopotamian Spiny Eel, Mastacembelus mastacembelus (Bank&Solender in Russell, 1794) (Mastacembelidae), in Southern Iran, Zoo. İn the Mid. East 35, (2005) Özen, M., R., Timure, G., Yapay Şartlarda Üretilen İnci (Alburnus orontis) ve Kavine (Phoxinellus handlirschi) Balıklarının Yumurtalarında Embriyo ve Larva Gelişimi Üzerine Bir Çalışma, Tr. J. of Bio., 23 (1999)

6 DİKENLİ YILAN BALIĞI NIN EMBRİYO VE LARVAL GELİŞİMİ ÜZERİNE ŞAHİNÖZ, DOĞU, ARAL Alpbaz, A., Su Ürünleri Yetiştiriciliği (Yılan-Yayın-Turna-Koregon- Tilapia). E.Ü. Su Ürn. Y.O. Yay. No:12 Ege Ünv. Basımevi, İzmir, (1988) 222s. Atay, D., Balık Üretimi, T.O.K.I. Bakn. Su Ürn. Araş. Enst. Müd. Yay. No:2, Eğirdir, (1990) 304s. Ochi, Y., Sato, Y., Yanagisawa Y., Obligate Feeding of Cichlid Eggs by Caecomastacembelus zebratus in Lake Tanganyika, Jour. of Fish Bio. (1999) 54, Mittal A., K., Fujimori O., Ueda, H., Yamada, K., Carbohydrates in the Epidermal Mucous Cells of a Fresh-Water Fish Mastacembelus pancalus (Mastacembelidae, Pisces) as Studied by Electron-Microscopic Cytochemical Methods, Vol. 280, (1991), 3, Vregen, E., J., Teugels, G., G., Redescription of Mastacembelus liberensis Boulenger 1898 and Description of a New West African Spiny-eel (Synbranchiformes: Mastacembelidae) From the Konkoure River Basin Guinea, Jour. of Fish Bio. (2005) 67, Geldiay, R., Balık, S. (1998). E. U. Su Ür. Yay., No: