Karadeniz Teknik Üniversitesi, GISLab Trabzon.

Transkript

1 Planlamada Uygulama Araçları Yrd. Doç. Dr. Volkan Karadeniz Teknik Üniversitesi, GISLab Trabzon

2 I. Ders_İçerik 1. Genel Bilgiler 2. Haritanın Önemi 3. Planlamada Kullanılan Harita Terimleri 4. Planlama Öncesi Faaliyetler / Sorunlar 5. Planlamada Konumsal Veri I. Ders

3 ÜZERİNDE YAŞADIĞIMIZ BU TOPRAKLAR, BİZE ATALARIMIZIN MİRASI DEĞİLDİR, ONLAR GELECEK NESİLLERE AKTARILMAK ÜZERE BİZE BIRAKILMIŞ EMANETLERDİR.. KIZILDERİLİ REİSİ

4 İMARMEVZUATI İMAR, beldelerin düzenlenen plan ve programlar gereğince sağlıklı ve düzenli gelişmesini amaçlayan teknik ve hukuki işlemler bütünüdür. Mevzuat gelişimi TC ANAYASASI MEDENİ KANUN İMAR KANUNU İMAR TÜZÜĞÜ İMAR PLANI İMAR YÖNETMELİĞİ GENELGELER

5 İMAR HAREKETLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ A) Cumhuriyet Öncesi Hukuki Düzenlemeler: Yalnız İstanbul' da ki yapılaşmalara özgü olarak iki imar düzenlenmesinin, Mustafa Reşit Paşa tarafından 1848 yılında Ebniye Nizamnamesi ve 1882 yılında da Ebniye Kanunun çıkarıldığını görmekteyiz. Böylece yol, su, gibi alt yapı tesisleri ile birlikte şehircilik hareketinin ilk kez bu tarihte başladığı söylenebilir. B) Cumhuriyet Sonrası Hukuki Düzenlemeler: Anayasa ile getirilen düzenlemeler; 1924 ve 1961 Anayasalarında imar planı kavramına yer verilmemiştir. Ancak 1982'de kabul edilen Anayasamız imar planı kavramına yeni ilkelerde getirmiştir. İMAR HAREKETLERİNİN KRONOLOJİSİ: 1848 Ebniye Nizamnamesi ( Ypılar Tüzüğü ) 1882 Ebniye Kanunu (Yapılar kanunu) 1928 Ankara İmar Plan Yarışması sayılı belediyeler kanunu 1933 Belediyeler Bankası 1945 İller bankası 1946 Emlak Kredi Bankası sayılı imar kanunu 1953 Bina yapım taktik ve izinsiz yapılar hakkında kanun sayılı imar kanunu 1958 İmar ve iskan kanunu Yıllık kat mülkiyeti kanunu sayılı koruma kanunu sayılı gecekondu kanunu sayılı koruma kanunu sayılı kültür ve tabiat varlıkları koruma kanunu çevre kanunu sayılı Boğaziçi kanunu sayılı büyük şehir belediye kanunu sayılı imar kanunu

6

7 1. Haritanın Önemi İnsanlar yaşadıkları mekanları ancak tanıyabildikleri ölçüde bilirler. İnsanların çevresini tanıma olgusu çok eski çağlardan günümüze kadar süregelmektedir. Başlangıçta mağara duvarlarına yapılan çizgisel şekiller, zamanla daha anlaşılabilir bir duruma sokularak, artık kağıt üzerine değişik figür ve kalıplarla aktarılabilir bir duruma getirilmiştir. İnsanoğlu, çağlar boyunca üzerinde yaşadığı dünyayı ve çevresini daha iyi tanıyabilmek için devamlı olarak yeni araçlar ve metotlar geliştirmiştir. Bunlar içinde en kalıcı ve geçerli olanı haritadır.

8 1. Haritanın Önemi En basit anlamda harita; arazinin belirli bir ölçeğe göre küçültülerek, kağıt üzerinde gösterilmesi olarak tanımlanır. Daha üst seviyede bir tanım ise, jeodezi bilimi tekniklerine göre doğal ve yapay detayları ölçülmüş yeryüzü parçasının, belli bir orandahilinde küçültülerek, yatay bir düzleme iz düşümünün, çizgi ve özel işaretlerle gösterilmiş şekline HARİTA denir. Günlük hayatta yapacağımız işlerde çoğunlukla haritaya ihtiyaç duyarız. İnşaat işlerinde, planlamada, turizm, güvenlik, sosyoloji vb. bir çok alanda haritalara ihtiyaç duyarız. Bir başka deyişle haritalar günlük yaşantımızı kolaylaştıran önemli objelerden biridir.

9 1. Haritanın Önemi Haritanın Yararları Harita bir ülkenin kartvizitidir. Haritanın bir estetik, bir güzellik sembolünün ve araziyi doğru olarak temsil etmesinin yanında bir haritanın bir çok proje çalışmalarında altlık olarak kullanılması, bir çok işlemlerde el atılan ilk gereksinimlerden biri olması ve haritasız hiç bir teknik projenin yapılamaması ve yürütülememesiharitanın ne denli önemli bir araç olduğunu göstermektedir. Aşağıda haritaların hangi alanlarda yararlı olduğu sıralanmıştır: Yurt savunmasıve güvenliğin sağlanması, Sınır anlaşmazlıklarının çözümlenmesi, Kadastro, Çevre Düzeni Planı Baraj yerlerinin seçimi, su altında kalacak ve sulanacak alanın ve parsellerin saptanması, Arazi düzenleme çalışmaları, arazi toplulaştırılması Toprak reformunun uygun, geçerli ve öncelikle gerçekleşmesinin sağlanması, Sulama ve kurutma çalışmaları için gereken ön projelerin hazırlanmasında Kara ve demiryolu güzergahlarının seçiminde ve yapımında Hava alanlarının yer seçiminde Orman sınırlarının saptanmasında, amenajman çalışmalarında, sahil düzenlemelerinde, İmar planlarının düzenlenmesi ve uygulanması, Kanalizasyon, elektrifikasyon ve içme suyu şebeke projelerinin hazırlanmasında Taşınmaz mal sahiplerinin mülklerinden kredilendirilmesi Kamulaştırma işlemlerinin düzgün ve hakça yapılmasının sağlanması,

10 2. Planlamada Kullanılan Harita Terimleri Nazım İmar Planı; varsa bölge veya çevre düzeni planlarına uygun olarak halihazır haritalar üzerine, yine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, gerektiğinde yapı yoğunluğunu, çeşitli yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, ulaşım sistemlerini ve problemlerinin çözümü gibi hususları göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere düzenlenen, detaylı bir raporla açıklanan ve raporuyla beraber bütün olan plandır. Uygulama İmar Planı; tasdikli halihazır haritalar üzerine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak nazım imar planı esaslarına göre çizilen ve çeşitli bölgelerin yapı adalarını, bunların yoğunluk ve düzenini, yolları ve uygulama için gerekli imar uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren plandır.

11 PLANLARIN HAZIRLANMASI VE YÜRÜRLÜĞE KONULMASI Planların hazırlanmasında ve yürürlüğe konulmasında aşağıda belirtilen esaslara uyulur. a) Bölge planları; sosyo-ekonomik gelişme eğilimlerini, yerleşmelerin gelişme potansiyelini, sektörelhedefleri, faaliyetlerin ve alt yapıların dağılımını belirlemek üzere hazırlanacak bölge planlarını, gerekli gördüğü hallerde Devlet Planlama Teşkilatı yapar veya yaptırır. b) İmar Planları; Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planından meydana gelir. Mevcut ise bölge planı ve çevre düzeni plan kararlarına uygunluğu sağlanarak, belediye sınırları içinde kalan yerlerin nazım ve uygulama imar planları ilgili belediyelerce yapılır veya yaptırılır. Belediye meclisince onaylanarak yürürlüğe girer. Bu planlar onay tarihinden itibaren belediye başkanlığınca tespit edilen ilan yerlerinde bir ay süre ile ilan edilir. Bir aylık ilan süresi içinde planlara itiraz edilebilir. Belediye başkanlığınca belediye meclisine gönderilen itirazlar ve planları belediye meclisi onbeşgün içinde inceleyerek kesin karara bağlar.

12 PLAN ÇEŞİTLERİ ÇEVRE DÜZENİ PLANI BÖLGE PLANI İMAR PLANI NAZIM İMAR PLANLARI İMAR UYGULAMA PLANLARI REVİZYON İMAR PLANI İLAVE İMAR PLANI MEVZİİ İMAR PLANI

13 2. Planlamada Kullanılan Harita Terimleri Yerleşme Alanı; imar planı sınırı içindeki yerleşik ve gelişme alanlarının tümüdür. İmar Adası; imar planındaki esaslara göre meydana gelen adadır. İmar Parseli; İmar adaları içerisindeki kadastro parsellerinin İmar Kanunu, İmar Planı ve yönetmelik esaslarına göre düzenlenmiş şeklidir. Kadastro Adası; kadastro yapıldığı zaman var olan adadır. Kadastro Parseli; kadastro yapıldığı zaman kadastro adaları içinde bulunan mülkiyeti tescilli parseldir.

14 2. Planlamada Kullanılan Harita Terimleri Yapı; karada ve suda, daimi veya muvakkat, resmi ve hususi yeraltı ve yerüstü inşaatı ile bunların ilave, değişiklik ve tamirlerini içine alan sabit ve müteharrik tesislerdir. Bina; kendi başına kullanılabilen, üstü örtülü ve insanların içine girebilecekleri ve insanların oturma, çalışma, eğlenme veya dinlenmelerine veya ibadet etmelerine yarıyan, hayvanların ve eşyaların korunmasına yarayan yapılardır. İlgili idare; belediye ve mücavir alan sınırları içinde belediye, dışında valiliktir. Mücavir Alan; imar mevzuatı bakımından belediyelerin kontrol ve mesuliyeti altına verilmiş olan alanlardır. Mücavir alan sınırları belediye meclisi ve il idare kurulu kararına dayanarak vilayetlerce Bakanlığa gönderilir. Bakanlık bunları inceleyerek aynen veya değiştirerek tasdik etmeye veya değiştirilmek üzere iadeye yetkilidir. Mücavir alanın ilgili belediye sınırına bitişik olması gerekmez. Ayrıca, bu alanlar köyleri de ihtiva edebilir. Mücavir alandan çıkarılma da aynı usule tabidir. Bakanlık gerekli gördüğü hallerde mücavir alana alma ve çıkarma hususunda resen karar verebilir. Çevre düzeni planı; Ülke ve bölge plan kararlarına uygun olarak konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi yerleşme ve arazi kullanılması kararlarını belirleyen plandır.

15 2. Planlamada Kullanılan Harita Terimleri İRTİFAK HAKLARI: Belediye veya valilikler, imar planlarının uygulanması sırasında, bir gayrimenkulün tamamını kamulaştırmadan o yerin muayyen saha, yükseklikte ve derinliğindeki kısmı üzerinde kamu yararı amacıyla irtifak hakkı tesis edebilir. Belediyeler veya valilikler, mümkün olan yer ve hallerde mal sahibinin muvafakatiyle, bedelsiz irtifak hakkı verme karşılığında, bedelsiz irtifak hakkı tesis edebilir. İFRAZ VE TEVHİD: İmar planlarına göre yol, meydan, yeşil saha, park ve otopark gibi umumi hizmetlere ayrılan yerlere rastlayan gayrimenkullerin bu kısımlarının ifrazına veya tevhidine izin verilmez. İmar parselasyon planı tamamlanmış olan yerlerde yapılacak ifraz veya tevhidin bu planlara uygun olması şarttır. İmar planlarında parsel cepheleri tayin edilmeyen yerlerde yapılacak ifrazların, asgari cephe genişlikleri ve büyüklükleri yönetmelikte belirtilen esaslara göre tespit edilir. İmar planı dışında kalan alanlarda yönetmeliklerinde tayin edilecek miktarlardan küçük ifrazlara izin verilmez.

16 2. Planlamada Kullanılan Harita Terimleri TESCİL VE ŞÜYUUN İZALESİ: Belediye ve mücavir alan hudutları içindeki gayrimenkullerin re'sen veya müracaat üzerine tevhid veya ifrazı, bunlar üzerinde irtifak hakkı tesisi veya bu hakların terkini, bu Kanun ve yönetmelik hükümlerine uygunluğu belediye encümenleri veya il idare kurullarınca onaylanır. Onaylama işlemi, müracaatın belediyelere veya valiliklere intikalinden itibaren en geç 30 gün içinde sonuçlandırılır ve tescil veya terkini için 15 gün içinde tapuya bildirilir. Tapu dairesi, tescil veya terkin işlemini bir ay içinde sonuçlandırmak zorundadır. Bu Kanun hükümlerine göre şüyulandırılan gayrimenkullerin sahipleri ilgili idarenin tebliği tarihinden itibaren altı ay içinde aralarında anlaşamadıkları veya şüyuun izalesi için, mahkemeye müracaat edilmediği takdirde ilgili idare hissedarmış gibi, şüyuun izalesi davası açabilir. Tarafların rızası veya mahkeme kararı ile şüyuun izalesi ve arazi taksimi de yukarıdaki hükümlere tabidir.

17 3. Planlama Öncesi Faaliyetler / Sorunlar Toplum Yararı ve Kamu Yararı Kavramları; Kamu yararı kavramının, yerel ve merkezi idarelerle bunlara bağlı organların çıkarlarının savunulması ve korunması olduğu fikrinin öne sürülmesi doğru değildir. Anayasa da ve diğer yasalarda kamu yararı ve toplum yararı kavramlarının ayrı ayrı kullanıldığı görülmektedir. Toplum yararı ve kamu yararı kavramlarının her ikisi de belirli bir sınıfın yada toplum içindeki belirli bir kesimin özel haklarının savunulması anlamına gelmemektedir. Toplum yararı kavramının kamu yararı kavramı yerine kullanılmasının, söz konusu kavramlara atfedilebilecek sınıfsal anlamları bertaraf etmekte etkili olacağını savunan görüşler de mevcuttur. toplum yararı mülkiyet hakkının, toplumun varlığını sürdürebilmesi için sınırlandırılması olarak tanımlanabilir. Toplum yararı ve kamu yararı arasında fark vardır. Genelde, kamu yararı, teknik ve dar anlamda, bir idare hukuku kavramıdır. İdarenin iyiliğini ifade eder, bunda toplumun iyiliği bulunmayabilir. Örneğin, bir kamu kurumunun kıyıya bir eğitim tesisi yapmasında yalnızca kamu kurumunun yararı vardır. Çünkü kurumun o işlevini başka bir alanda gerçekleştirmesinde hizmetin niteliği açısından bir engel yoktur. Dolayısıyla böyle bir arazi kullanımında toplum yararı da yoktur. Kamu yararı geniş anlamda ele alındığında toplum yararına eş eğerlidir.

18 3. Planlama Öncesi Faaliyetler / Sorunlar Planlamada sorunlar

19 3. Planlama Öncesi Faaliyetler / Sorunlar Planlamada sorunlar

20 3. Planlama Öncesi Faaliyetler / Sorunlar Planlamada sorunlar

21 3. Planlamada Konumsal Veri İmar planlama metodolojisinde, genel anlamda yerel eğilimleri yansıtan kentin gelişme yönü, taşınmaz fiyatları, altyapı varlığı, tarihsel gelişim ve koruma alanları, kent istekleri, konut tip ve yoğunlukları, mevcut yollar, toprağa ait fiziksel veriler vb. gibi faktörler arazi kullanım kararı üreterek kentin biçimsellenmesinde kullanılan içsel verilerdir. Bunlara karşın imar planının temel belirleyicileri ve planlama yapısını doğrudan etkileyen en önemli faktör mülkiyet dir. Bireysel mülkiyetin söz konusu olduğu toplumlarda, mülkiyet planlamanın merkez verisidir. Bir dışsal veri olarak toprak sahiplerinin talepleri toprak kullanım kararlarının verilmesinde, dikkate alınan ve kararı etkileyen en önemli faktördür. Öyle ki imar planı değişikliklerinin temel istemi, mülkiyet kullanım içeriğinden kaynaklanmaktadır. Planlama yapısını doğrudan etkileyen bir diğer faktör ise mevcut kullanım durumu yani halihazır durumdur.

22

23 Kurum Görüşleri Karayolları Bayındırlık MTA DSİ Askeri Kısıtlamalar Jeolojik Sakıncalı Alanlar Fay hatları Altyapı Tesisleri (TEİAŞ, Telekom, PTT vb.) Milli Eğitim

24 Kentlerde Konumsal Bilgi Üreten Kurumlar COĞRAFİ VERİ KATMANLARI Hidroloji Orman Jeoloji Enerji İklim Ulaşım Yerleşim Toprak Akarsu Orman Kadastro Haritası Litolojik Birimler Enerji Hatları Meteoroloji İstasyonları Otoyol İl Sınırları Tarım Arazileri Göl, Gölet, Baraj Gölü... Sulama Kanalı Su Kirliliği Yeraltı Su Potansiyeli Hidrojeoloji Termal Sular Tatlı Su Kaynakları Meşcere Haritası Yetişme Ortamı Haritası Orman İşletme Sınırları Milli Parklar Sit Alanları Faylar Kıvrımlar Mühendislik Jeolojisi Ayrışma Doğalgaz Yağış Hatları Dağılımı GSM Kar, Yağmur Operatörleri Nisbi Nem... Petrol Kar, Yağmur Hatları Nisbi Nem... Temel Altlık Devlet Yolu Köy Yolu Demir Yolu Deniz Yolu Yaya Yolu İlçe Sınırları Bucak, Belde Köy Sınırları İdari Merkezler Yaylalar Turizm Merkezleri Sanayi, Endüstri Alanları Alt Toprak Grubu Erozyon Derecesi Büyük Toprak Grupları Eğim Derinlik Kombinasyonu Bitkisel Üretim Alanları Bitki Örtüsü Mevcut Heyelan Alanları Jeodezik Kontrol Topoğrafya Harita İndeksi 3D Arazi Modeli Erozyon Eğim Haritası Turizm Haritası Bakı Haritası BCVT E 7 D 885 Yol Haritası Potansiyel Heyelan Çığ Haritası Yerleşime Uygunluk Jeomorfoloji Harita Kütüphanesi Arazi Kullanım Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfı

25 NÜFUS ADALET ULAŞIM İLETİŞİM KİRLİLİK YANGIN İMAR SU PARK--BAHÇE PARK TURİZM EĞİTİM PLANLAMA VERGİ ALTYAPI SAĞLIK PERSONEL TRAFİK BÜTÇE EMLAK HALKLA İLİŞKİ KANAL ELEKTRİK ÇEVRE MÜLKİYET SANAYİ EMNİYET

26 4. Planlamada Konumsal Veri Veri Toplama Yöntemleri Mevcut Veriler Mevcut Olmayan Veriler 1- Analog veriler A- Sayısallaştırma (klasik, tarama) B-Tablosal dokümanlar 1- Araziden doğrudan yapılan yersel ölçmeler 2- GPS 3-Uzaktan algılama 4- Fotogrametri 5- Hava fotoğrafları 2- Dijital veriler A-Dağıtılmış veritabanları B- Veri saklama formatları

27 HARİTA BÖLÜMÜ Trabzon Teşekkürler... Yrd. Doç. Dr. Volkan YILDIRIM