Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentilerini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi

Transkript

1 1 Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentilerini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi ÖZET Doç. Dr. Oya HAZER* Bu Araştırma, Ankara ilinin Keçiören ilçesi Hasköy ve Subayevleri semtindeki Sağlık Ocağı Bölgesinde yaşayan yaş arası ergenlerin büyük ebeveynlerine ilişkin beklentilerini etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla toplam 511 öğrenci üzerinde yapılmıştır. Ergenlerin büyük ebeveynden beklentilerini belirlemek için 7 beklenti cümlesi belirlenmiştir. Ergenlerin cinsiyet, öğrenim durumu ile büyük ebeveynin yaş ve öğrenim düzeyi algılanan sağlık durumu, görüşme sıklığı ve ikamet edilen yerin uzaklığının belirlenen bu beklentilerle ilişkisi incelenmiştir. Araştırmaya katılan ergenlerin %54,4'ü kız ve %45,6'sı erkek olup, %68,2'si ilköğretime ve %31,8'i ise liseye devam etmektedir. Ergenlerin anneanne, babaanne, anne tarafından büyükbaba ve baba tarafından büyükbabadan gerektiğinde yanımda olma ve aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma beklentilerinin en yüksek ortalamaları oluşturduğu bulunmuştur. Anahtar kelime; Büyük ebeveyn, Torun, Ergen, Büyük ebeveyn-torun ilişkisi ABSTRACT This study has been planned in order to determine of the factors affecting grandparent expectations of adolescence. The study was composed of 511 students living in Health Center in the Keçiören neighborhood. To determine the expectations of parents of adolescents were determined 7 expectations sentence, It has been examined relationship between this expectations of adolescents and adolescent s gender and educational level and grandparent's age, education level, perceived health status of older, frequency of contacts, and geographical proximity. 54.4% of adolescents were female and 45.6% were male. It was found that the first and second expectations of young grandchildren was just around when needed and advice for dealing with parents. Giriş Key words: Grandparent, grandchild, grandparent-grandchild relationship Aile, kişisel ilişkilerin gelişmesini ve devam etmesini sağlayan kurumlardan biri olup, bütün aile üyeleri açısından ekonomik, sosyal ve psikolojik nitelikli bir destek sistemidir. (Hanson ve ark., 1983) Günümüzde değişen hayat tarzı, doğum ve ölüm oranlarındaki azalma nesillerin birbiriyle iletişim, ilişki, rol ve beklentilerinde farklılaşmalarının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Sanayileşme sürecinde ailenin yapısında değişiklikler meydana gelmiş, büyük anne ve büyük babalar torunlarından ayrı yerlerde yaşamaya başlamış, parçalanmış ailelerin sayısında artışlar görülmüştür. Bu gelişmeler çocuk ve gençlerin yetişkinlerden ayrı ortamlarda daha fazla zaman geçirmesine sebep olmuştur. Sonuçta nesillerin birbiriyle iletişiminin süre ve miktarında azalmalar meydana gelmiştir. Nesillerin birbirinden uzaklaşmaları sonucu yetişkinler bir taraftan iş hayatının getirdiği zorluklar, diğer taraftan anne ve babalarına yardımcı olma ve çocuklarını yetiştirme konusunda problemlerle karşılaşmışlardır. Yaşlılar artan bir şekilde gençlerin enerji ve yardımından mahrum kalmışlardır. Torunlar da büyük anne ve büyük babalarının tecrübelerinden yeteri oranda yararlanma imkanı bulamamışlardır. Bu durum, kuşakların birbiriyle yardımlaşmaları anlayışını olumsuz yönde etkilerken bazen de nesillerin birbirlerine ön yargıyla bakmalarına ve hatta çatışmalarına sebep oluştur. ( 2010; Argyle, 1975) Sosyal değişimle ortaya çıkan yeni kalıpların aile ve akrabalık bağlarını zayıflattığı ileri sürülmekle birlikte kişilerde aile bağları ile ilgili sevgi ihtiyacının herhangi bir zamandan daha az olmadığı aile bağına ve sevgiye günümüzde de ihtiyaç olduğu bilinen bir gerçektir. (Ross ve ark.,2005) *Hacettepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Aile ve Tüketici Bilimleri Bölümü.

2 2 Bu nedenle büyük şehirlerde büyük ebeveynler ile yaşamak gittikçe zorlaşsa da birçok şehirde hala büyük bir aile gibi yaşama geleneği devam etmektedir. Bu gelenek kadının çalışma hayatına girmesiyle, torunların büyük ebeveynlerinin yanına bırakılması, annenin çalıştığı saatlerde bakım vazifesini üstlenmesi şeklinde görülebilir. Büyük ebeveynler için torunları kendi çocuklarından daha kıymetlidir. Baran ve ark. (2005) tarafından yapılan araştırmada yaşlı bireylerin % 62.2 sinin torunlarına kendi çocuklarından farklı davrandıklarını ifade ettikleri bulunmuştur. Büyük ebeveynlerin torun sevgisi, daha çok gençliklerinde geçim telaşıyla birlikte çocuklarına ayırmadıkları zamanları telafi etme duygusundan kaynaklanır. (Ross ve ark.,2005; Holladay ve ark 1998) Geçmişte işgücü nedeniyle kendi çocuklarına veremediği ilgi ve zamanı torunlarına vermek, yaşlılara doyum sağlamaktadır. Büyük ebeveyn olmak mutluluk ve yeterlilik kaynağı olabilmektedir. Çünkü ailede gelenekleri, değerleri sürdürmede bir sonraki kuşakları geleceğe sağlıklı hazırlamada yaşlılar anlamlı bir rol yüklenmektedirler. Özellikle çoğunluk çağı ile yetişkinlik çağı arasındaki geçiş dönemi olan ergenlik (genel olarak yaş arası), bireyde çocuksu tutum ve davranışların yerini yetişkinlik tutum ve davranışlarının aldığı, cinsiyet yetinelerinin kazanıldığı, bireyin erişkin rolüne psikolojik ve somatik olarak hazırlandığı dönemdir. (Ross ve ark.,2005, Güven, 2002) Bu dönemde büyük ebeveynler ile torunları arasındaki olumlu ilişkiler yeni düşünceleri öğrenme, duygu alışverişi, kişiliğin zenginleşmesi, gurur duyma sorumluluk duygusu, hoşlanma ve zevk alma gibi birçok konularda karşılıklı duygusal bağları kuvvetlendirebilmektedir. Yaslılar çok sayıdaki deneyimlerinin sonuçlarını gençlere aktarmakla kültürel değerler ve bilginin devam etmesini sağlamaktadır. (Canatan. 2008; Baranowski, 1982) Birçok yaşlı bireyin torunları ile ilişkileri onların kendilerini daha genç hissetmelerini de sağlayabilmektedir. (Ross ve ark.,2005) Ruoppila (1991) yaptığı bir araştırmada; ergenlerin de büyük ebeveynlerinin yaşamlarında önemli bir rolü olduğuna inandıklarını saptamıştır. Büyükebeveyn-ergen ilişkileri konusunda yapılan araştırmalarda; ergenin cinsiyet ve yaşı, büyük ebeveynin yaş, eğitim, sağlık durumu, büyük ebeveynle görüşme sıklığı ve ikamet edilen yerin uzaklığı gibi faktörlerin ergen ile büyük ebeveynlerin ilişkilerini ve beklentilerini etkiyen faktörler arasında yer alığı bulunmuştur (Eisenberg, 1988;. Hodgson, 1992; Wood, 2007;Ross ve ark.,2005) Ülkemizde ise ergenlerin büyük ebeveynden beklentilerini inceleyen bir araştırmaya rastlanmamıştır. Bu araştırma ergenlerin büyük ebeveynlerine ilişkin beklentileri ve bu beklentileri etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla planlanmış ve yapılmıştır. Gereç ve Yöntem Bu Araştırma, Ankara ilinin Keçiören ilçesi Subayevleri ve Hasköy semtindeki Sağlık Ocağı Bölgesinde yaşayan yaş arası ergenlerin büyük ebeveynlerine ilişkin beklentilerini etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla yapılmıştır. Evreni temsil edebilecek örneklem sayısı Sağlık Ocağı Bölgesinde bulunan ilköğretim ve lisede okuyan 950 öğrenciden tesadüfü örnekleme yöntemi ile belirlenen toplam 511 öğrencidir. Veri toplama araçları Ergenlerin ve Büyük ebeveynin demografik özellikleri: Araştırmaya katılan ergenlerin yaş, cinsiyet, öğrenim durumu ile büyük ebeveynin yaşama durumu, yaşı ve öğrenim düzeyini belirlemeye yönelik sorular yer almaktadır. Ergen tarafından algılanan büyük ebeveynin sağlık durumu: Ergenlere büyük ebeveynin sağlık durumunu nasıl algıladıklarını belirlemek için kötü, orta, iyi çok iyi biçiminde 4 lü skala kullanılmıştır. Kötü 1, çok iyi 4 olmak üzere 1-4 arasında değişen puanlar verilmiştir.

3 3 Büyük ebeveynle görüşme sıklığı: Ergenlerin büyük ebeveynleri ile görüşme sıklığını belirlemek için çok nadir, 3 ayda bir, ayda en az bir ve haftada bir veya daha çok biçiminde 4 lü likert skalası kullanılmıştır. Çok nadir 1, haftada bir veya daha çok 4 olmak üzere 1-4 arasında değişen puanlar verilmiştir. Büyük ebeveynin ikamet ettiği yerin uzaklığı: Büyük ebeveynin ikamet ettiği yerin uzaklığını belirlemek için aynı evde, aynı semtte, aynı şehirde ama farklı semtte ve farklı şehirde olmak üzere 4 lü likert skalası kullanılmıştır. Aynı ev 1, farklı şehir 4 olmak üzere 1-4 arasında değişen puanlar verilmiştir. Ergenlerin büyük ebeveynlerinden beklentileri: Ergenlerin büyük ebeveynden beklentilerini belirlemek için sadece gerektiğinde yanımda olsun, eğitimde, ev ödevlerimde destek olsun, gerektiğinde destek olsun gibi 7 beklenti cümlesi belirlenmiştir. Bu beklentiler hiç doğru değil, çok az doğru, biraz doğru, doğru, kesinlikle doğru olmak üzere 5 li likert skalası ile ölçülmüştür. Hiç doğru değil 0, kesinlikle doğru 4 olmak üzere 0-4 arasında değişen puanlar verilmiştir. Puan sayısı arttıkça beklentide artmaktadır. Verilerin Toplanması ve Değerlendirilmesi Çalışmanın verileri 6 Haziran- 6 Temmuz 2010 tarihleri arasında anket formuna bağlı kalınarak anket konusunda eğitim görmüş anketörler tarafından ergenlerle yüz yüze görüşme tekniği kullanılarak toplanmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilerin analizi SPSS 10.0 paket programında yapılmıştır. Önemlilik düzeyinin belirlenmesi için, ikili gruplarda t testi, üç veya daha fazla gruplarda ise tek yönlü varyans analizi (F testi) uygulanmıştır. Anlamlılık düzeyi olarak en düşük 0.05 alınmıştır. Bulgular Ergenlerin ve Büyük ebeveynlerinin Demografik özellikleri Araştırmaya katılan ergenlerin %54,4'ü kız ve %45,6'sı erkek olup, %22,9'u 12 yaşında, %20,7'si 13 yaşında, %21,1'i 14 yaşında, %21,6'sı yaşında ve %13,8'i ise yaşındadır. Ergenlerin %68,2'si ilköğretime ve %31,8'i ise liseye devam etmektedir (Tablo 1). Anneanneleri hayatta olan ergenlerin oranı %79,9, babaanneleri hayatta olan ergenlerin oranı ise %70,8 dir. Araştırmaya katılan ergenlerin anne tarafından büyükbabalarının %54,8'i, baba tarafından büyükbabalarının %50,8'i hayattadır. Ergenlerin hayatta olan anneannelerinin %50,5'si yaş arasında olup %76,6'sı ilkokul mezunu veya daha düşük eğitim düzeyindedir. Hayatta olan babaannelerinin ise %52,3'ü 65 yaş ve altında, %76,4'ü ilkokul mezunu veya daha düşük eğitim düzeyindedir. Hayatta olan anne tarafından büyükbabalarının %48'i, baba tarafından büyükbabalarının ise %58,9'u yaş arasında olup anne tarafından büyükbabalarının %57,9'u, baba tarafından büyükbabalarının ise %57,1'i ilkokul mezunu veya daha düşük eğitim düzeyindedir (Tablo 1) Tablo 1: Ergenlerin ve Büyük Ebeveynlerinin Demografik Özellikleri Demografik Özellikler N % , ,7 Yaş Grubu , Yaş Arası , Yaş Arası 76 13,8 Cinsiyet Kız ,4 Erkek ,6 Eğitim Düzeyi İlköğretim ,2 Lise ,8

4 4 Anneannenin Yaşama Yaşıyor ,9 Durumu Vefat Etti ,1 Babaannenin Yaşama Yaşıyor ,8 Durumu Vefat Etti ,2 Anne Tarafından Yaşıyor ,8 Büyükbabanın Yaşama 45,2 Vefat Etti 249 Durumu Baba Tarafından Yaşıyor ,8 Büyükbabanın Yaşama 49,2 Vefat Etti 271 Durumu 60 yaş ve altı ,2 Anneannenin Yaşı yaş arası ,5 74 yaş ve üstü 50 11,3 65 Yaş ve Altı ,3 Babaannenin Yaşı Yaş Arası ,1 81 Yaş ve Üstü 22 5,6 65 Yaş ve Altı , Yaş Arası ,0 Anne Tarafından Büyükbabanın Yaşı Baba Tarafından Büyükbabanın Yaşı Anneannenin Eğitim Durumu Babaannenin Eğitim Durumu Anne Tarafından Büyükbabanın Eğitim Durumu Baba Tarafından Büyükbabanın Eğitim Durumu 81 Yaş ve Üstü 13 4,3 65 Yaş ve Altı 97 34, Yaş Arası ,9 81 Yaş ve Üstü 18 6,5 İlkokul ve Altı ,6 Ortaokul 66 15,0 Lise 29 6,6 Üniversite 8 1,8 İlkokul ve daha az ,4 Ortaokul 63 16,2 Lise 24 6,2 Üniversite 5 1,2 İlkokul ve Altı ,9 Ortaokul 67 22,2 Lise 37 12,3 Üniversite 23 7,6 İlkokul ve Altı ,1 Ortaokul 65 23,2 Lise 43 15,4 Üniversite 12 4,3 Toplam Tablo 2: Ergen Tarafından Büyük Ebeveynin Algılanan Sağlık Durumu, Ergenin Büyük Ebeveyniyle Görüşme Sıklığı ve Büyük Ebeveynin İkamet Ettiği Yerin Uzaklığının Ortalama Değerleri Mean (Std. Dev) Min 1 Max 4) Ergen Tarafından Algılanan Büyük Ebeveynin Sağlık Durumu Ergenin Büyük Ebeveyni ile Görüşme Sıklığı Büyük Ebeveynin İkamet Ettiği Yerin Uzaklığı Anneanne (0,82973) Babaanne 2,7647 (0,83653) Büyük baba (Anne tarafından) 2,9853 (0,76966) Büyük baba (Baba tarafından) 2,8382 (0,88795) Anneanne 3,0438 (1,12373) Babaanne 3,1752 (1,04246) Büyük baba (Anne tarafından) 2,9708 (1,19399) Büyük baba (Baba tarafından) 3,1898 (1,06089) Anneanne 3,0149 (0,80399) Babaanne 2,7313 (0,90250) Büyük baba (Anne tarafından) 3,0426 (0,76185) Büyük baba (Baba tarafından) 2,7388 (0,90885)

5 5 Tablo 3: Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklenti Ortalama Değerleri Araştırma kapsamına alınan ergenlerin büyük ebeveynlerinden beklentileri Tablo 3 de verilmiştir. Sadece gerektiğinde yanımda olsun Eğitimde ev ödevlerime destek olsun Gerektiğinde destek olsun Aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için Maddi yardımda Boş zaman etkinlikleri için Özel hayatımla ilgili bana yol gösterecek Anneanne Babaanne Büyükbaba (anne tarafından) Büyükbaba (baba tarafından) N Mean S D N Mean S. D N Mean S. D N Mean S. D 440 2,1614 1, ,0997 1, ,1020 1, ,9892 1, ,6515 1, ,5692 1, ,6172 1, ,5950 1, ,9499 1, ,8026 1, ,8449 1, ,7133 1, ,5285 1, ,2134 1, ,3399 1, ,1828 1, ,1549 1, ,0692 1, ,1887 1, ,0538 1, ,9066 1, ,7564 1, ,8179 1, ,8100 1, ,8425 1, ,5193 1, ,5563 1, ,5827 1,59376 Ergenlerin anneanne, babaanne, anne tarafından büyükbaba ve baba tarafından büyükbabadan gerektiğinde yanımda olma (anneanne: Ort: 2,9499 SD: 1,23394, babaanne: Ort: 2,8026 SD: 1,32583, anne tarafından büyükbaba: Ort: 2,8449 SD: 1,26558, baba tarafından büyükbaba: Ort: 2,7133 SD: 1,39509 ) ve aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (anneanne: Ort: 2,5285 SD 1,46916 babaanne: Ort: 2,2134 SD: 1,54427 anne tarafından büyükbaba: Ort: 2,3399 SD: 1,52679 baba tarafından büyükbaba: Ort: 2,1828 SD: 1,57735) beklentilerinin en yüksek ortalamaları oluşturduğu bulunmuştur. Bunu ergenler tarafından anneanne ve babaannelerinden sadece gerektiğinde yanında bulunma (anneanne: Ort: 2,1614 SD 1,56960 babaanne: Ort: 2,0997 SD 1,57312), anne tarafından büyükbaba ile baba tarafından büyük babadan ise maddi yardımda bulunma (anne tarafından büyükbaba: Ort: 2,1887 SD: 1,64270 baba tarafından büyükbaba: Ort: 2,0538 SD: 1,67525) beklentilerinin izlediği saptanmıştır (Tablo 3). Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Cinsiyet Durumu Erkeklerin anneannelerinden sadece gerektiğinde yanında olma (Ort:2,0408, SD: 1,58320), eğitimde, ev ödevlerinde destek olma (Ort: 1,7128, SD: 1,59238) ve maddi yardımda bulunma (Ort: 2,3128, SD: 1,66516) beklenti ortalaması kızların beklenti ortalamalarından daha yüksektir (Şekil 1). Kızların anneannelerinden gerektiğinde destek olma, (Ort: 2,9918SD: 1,18631) aile sorunları ile başa çıkabilmek için bulunma (Ort: 2,5656SD:1,45996) boş zaman etkinlikleri için bulunma (Ort: 1,9303, SD:1,51238) ve özel hayat ile ilgili yol gösterecek bulunma (Ort: 1,8765 SD:1,66924) beklenti ortalaması erkeklerin beklenti ortalamalarından daha yüksektir. Ancak farklı cinsiyetteki ergenler arasında anneannelerinden beklentileri bakımından istatistiksel açıdan anlamlı farklılık bulunmamıştır (P>0.05)(Şekil 1).

6 6 Şekil 1: Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Cinsiyet Durumu ,705 2, ,9065 1,9146 1,9736 2,0714 2,3214 2,2744 2,0408 2,3128 1,5755 1,5793 1,5022 1,6143 1,6619 1,6626 1,6025 1,7128 2,7561 2,9496 2,793 2,816 2,1223 2,2429 2,3049 2,3813 2,1903 2,2454 2,9918 2,8974 2,5656 2,4821 2,0504 2,1288 1,9868 2,0571 2,259 2,184 2,0287 2,3128 1,8417 1,7786 1,8049 1,8333 1,4855 1,6756 1,4878 1,6377 1,7797 1,7239 1,5 1,546 1,9303 1,8769 1,8765 1,8 Kız Erkek Kız Erkek Kız Erkek Kız Erkek Kız Erkek Kız Erkek Kız Erkek Sadece gerektiğinde yanımda olsun Eğitimde ev ödevlerime destek olsun Gerektiğinde rahatlatsın destek olsun Aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için Maddi yardımda Boş zaman etkinlikleri için Anneanne Babaanne Büyükbaba (Anne tarafından) Büyükbaba (Baba tarafından) Özel hayatımla ilgili bana yol gösterecek Erkeklerin babaannelerinden sadece gerektiğinde yanında bulunma (Ort: 2,2744, SD: 1,58724), eğitimde, ev ödevlerinde destek olma, (Ort: 1,6626, SD: 1,57614) gerektiğinde destek olma (Ort: 2,8160, SD:1,34825) aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (Ort: 2,2454, SD: 1,52385), maddi yardımda bulunma (Ort: 2,1840, SD: 1,68596) ve özel hayatla ilgili yol gösterecek bulunma (Ort: 1,5460, SD: 1,62238) beklenti ortalaması kızların beklenti ortalamasından daha yüksektir. Ancak bu durum istatistiksel açıdan önemli bulunmamıştır (P>0.05) (Şekil 1). Erkeklerin gerek anne tarafından gerekse baba tarafından büyükbabalarından tüm beklenti ortalamaları kızların beklenti ortalamalarından daha yüksektir. Ancak ergenlerin anne tarafından büyükbabalarından sadece gerektiğinde yanında olma beklentisi ile cinsiyet arasındaki farklılık anlamlı bulunmuştur (P<0.05,.t=-2,249, Sig=,025) (Şekil 1) Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Öğrenim Durumu İlköğretimde okuyan ergenlerin anneannelerinden eğitimde, ev ödevlerinde yardımcı olma, (Ort: 1,7353, SD: 1,60895) gerektiğinde destek olma, (Ort: 3,0229, SD: 1,20224) boş zaman etkinlikleri için bulunma, (Ort: 2,0098, SD: 1,52892) ve özel hayatla yol gösterecek bulunma beklenti ortalaması (Ort: 1,8820, SD: 1,66598) liseli ergenlerin beklenti ortalamasından daha yüksektir (P>0.05) (Şekil 2). İlköğretimda okuyan ergenlerin babaannelerinden belirtilen tüm beklenti ortalamaları liseli ergenlerden daha yüksektir. Ancak ergenlerin babaannelerinden eğitimde, ev ödevlerinde yardımcı olma ((P<0.05,.t=-3,050, Sig=,003), gerektiğinde destek olma (P<0.05,.t=-2,316, Sig=,022) ve boş zaman etkinlikleri için bulunma (P<0.05,.t=-2,526, Sig=,012) beklentileri ile öğrenim durumu arasındaki farklılık anlamlı bulunmuştur (Şekil 2)

7 7 Şekil 2: Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Öğrenim Durumu ,825 2, ,98 2,0127 2,0415 2,2529 2,1087 2,0783 2,1303 2,2331 1,745 1,2152 1,6713 1,4828 1,72 1,2087 1,7353 1,4586 2,225 2,0759 1,9241 2,9074 2,105 2,6897 1,915 2,2778 2,4943 2,3448 1,5443 1,5628 2,1256 1,6329 1,8977 2,9055 2,5565 2,2545 1,6207 1,5535 1,5632 2,114 2,0435 2,08 1,8764 1,4696 1,5803 1,3739 3,0229 2,782 2,5327 2,5188 2,0588 2,3759 2,0098 1,6692 1,882 1,7519 ilköğretim lise ilköğretim lise ilköğretim lise ilköğretim lise ilköğretim lise ilköğretim lise ilköğretim lise Sadece gerektiğinde yanımda olsun Eğitimde ev ödevlerime destek olsun Gerektiğinde rahatlatsın destek olsun Aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için Maddi yardımda Boş zaman etkinlikleri için Özel hayatımla ilgili bana yol gösterecek Anneanne Babaanne Büyükbaba (Anne tarafından) Büyükbaba (Baba tarafından) Liseli ergenlerin anne tarafından büyükbabalarından sadece gerektiğinde yanında olma, (Ort: 2,2529, SD: 1,50363) aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (Ort: 2,4943, SD: 1,42954), maddi yardımda bulunma (Ort: 2,4943, SD: 1,42954) beklenti ortalaması ilköğretimde okuyan ergenlerin beklenti ortalamasından daha yüksektir. Ancak bu farklılık istatistiksel açıdan önemli bulunmamıştır (P<0.05) (Şekil 2). Liseli ergenlerin baba tarafından büyükbabalarından sadece gerektiğinde yanında olma (Ort: 2,0127, SD: 1,57296) ve özel hayat ile ilgili yol gösterecek bulunma (Ort:1,6329, SD: 1,53737) beklenti ortalaması ilköğretimde okuyan ergenlerin beklenti ortalamalarından daha yüksektir. (P>0.05). Ergenlerin baba tarafından büyükbabalarından eğitimde, ev ödevlerinde yardımcı olma (P<0.05,.t=-2,724, Sig=,007) ve gerektiğinde destek olma (P<0.05,.t=-2,070, Sig=,040) beklentileri ile öğrenim durumu arasındaki farklılık anlamlı bulunmuştur (Şekil 2) Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Büyük Ebeveynlerin Yaşı Ergenlerin 60 yaş ve daha küçük yaşlardaki anneannelerinden 2,8862 (SD= 1,32365), yaş arası anneannelerinden 3,0541 (SD=1,12026) ve 75 ve daha yaşlı anneannelerinden 2,7083 (SD=1,36769) ortalamalar ile gerektiğinde destek olma ve 60 yaş ve daha küçük yaşlardaki anneannelerinden 2,3713 (SD=1,61876), yaş arası anneannelerinden 2,6441 (SD=1,35688) ve 75 ve daha yaşlı anneannelerinden 2,5000 (SD=1,41421) ortalamalar ile Aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma beklentilerinin en yüksek değeri oluşturduğu bulunmuştur. Ancak bu durum istatistiksel açıdan önemli bulunmamıştır. P>0.05) (Tablo 4). Yaş attıkça ergenlerin babaannelerinden eğitimde ev ödevlerine destek olsun, (65 yaş ve daha küçük; Ort=1,7291, SD=1,64121, yaş; Ort= 1,4364,SD=1,55505, 81 yaş ve daha büyük; Ort=1,0909, SD=1,23091) gerektiğinde destek olsun, (65 yaş ve daha küçük; Ort=2,9212, SD=1,28344, yaş; Ort=2,6848, SD=1,34258, 81 yaş ve daha büyük; Ort=2,5909,SD=1,53248)

8 aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için, (65 yaş ve daha küçük; Ort=2,9212, SD=1,28344, yaş; Ort= 2,6848, SD=1,34258, 81 yaş ve daha büyük; Ort=2,5909, SD=1,53248) ve boş zaman etkinlikleri için (65 yaş ve daha küçük; Ort=1,8670, SD=1,54697, yaş; Ort=1,6545, SD=1,48017, 81 yaş ve daha büyük; Ort=1,5000, SD=1,43925) diyenlerin ortalamaların düştüğü bulunmuştur. Ancak bu farklılık istatistiksel açıdan anlamlı bulunmamıştır (P>0.05) (Tablo 4). Ergenlerin 65 yaş ve altındaki anne tarafından büyükbabadan aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma beklenti ortalamasının 2,1748 (SD= ), yaş arası büyükbabadan 2,4218 (SD=1,43310) ve 81 yaş ve üzeri büyükbabalardan 3,2308 (SD=1,16575) olduğu bulunmuştur. Bu farklılık istatistiksel açıdanda anlamlı bulunmuştur. (P<0.05) F=3,310; sig=,038.ergenlerin anne tarafından büyükbabadan Özel hayatla ilgili yol gösterecek bulunma beklentisi ile anne tarafından büyükbabanın yaşı arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (P<0.05) (F=3,072; sig=,048 ) (Tablo 4) Ergenin baba tarafından büyükbabasından Eğitimde ev ödevlerimde destek olsun (65 yaş ve daha az: Ort=1,7010, SD=1,57563; yaş: Ort=1,5636, SD=1,60141; 81 yaş ve üzeri; Ort=1,2941, SD=1,44761) ve boş zaman etkinlikleri için (65 yaş ve daha az: Ort=1,9278, SD=1,48778; yaş: Ort=1,7818, SD=1,60439; 81 yaş ve üzeri: Ort=1,4118, SD=1,37199) beklenti ortalamalarında baba tarafından büyükbabanın yaşındaki artışla bir azalma göstermektedir. Ancak Tablo 4 da belirtilen beklentiler ile baba tarafından büyükbabanın yaşı arasında istatistiksel açıdan önemli bir faklılık bulunamamıştır. (P>0.05) (Tablo4) 8

9 9 Tablo4: Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Büyük ebeveynin Yaşı Anneanne Babaanne Büyükbaba (anne tarafından) Büyükbaba (baba tarafından) Beklenti Yaş N ORT SD F Sig. Yaş N ORT SD F Sig. Yaş N ORT SD F Sig. Yaş N ORT SD F Sig. Sadece ,1377 1, ,0640 1, ,0979 1, ,8247 1,51390,777,460,089,915 gerektiğinde ,1982 1,57652,139, ,1879 1, ,1156 1, ,1212 1,64089 yanımda olsun ,0833 1, ,7727 1, ,9231 1, ,6471 1,86886 Eğitimde ev ödevlerime destek olsun Gerektiğinde destek olsun Aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için Maddi yardımda Boş zaman etkinlikleri için Özel hayatımla ilgili bana yol gösterecek ,8204 1, ,7291 1, ,6573 1, ,7010 1, ,613, ,5315 1, ,639, ,4364 1, ,5782 1, ,5636 1,60141,090, ,6042 1, ,0909 1, ,6154 1, ,2941 1, ,8862 1, ,9212 1, ,8462 1, ,6804 1,38854,101, ,0541 1, ,946, ,6848 1, ,8571 1, ,8061 1, ,750, ,7083 1, ,5909 1, ,6923 1, ,0000 1, ,3713 1, ,2266 1, ,1748 1, ,0928 1, ,6441 1, ,1890 1, ,4218 1, ,310, ,2606 1,56913,044,957 1,653, ,5000 1, ,2727 1, ,2308 1, ,9412 1, ,1377 1, ,0296 1, ,0423 1, ,1031 1, ,087, ,1081 1,63586,442, ,1515 1, ,3265 1, ,1152 1,68351,494, ,3542 1, ,8182 1, ,2308 1, ,1765 1, ,8982 1, ,8670 1, ,8169 1, ,9278 1, ,8694 1,46329,317, ,6545 1, ,232, ,8299 1,58492,044, ,7818 1, ,0625 1, ,5000 1, ,6923 1, ,4118 1, ,9398 1, ,6980 1, ,5352 1, ,5313 1, ,7432 1, ,2909 1, ,4830 1, ,6485 1,65576,760,468 2,952,053 3,072, ,9375 1, ,5909 1, ,6154 1, ,2353 1, ,440,239,556,574 2,645,073,556,574 2,511,083,866,422,593,554

10 Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Büyük Ebeveynin Eğitim Durumu Anneannelerin eğitim düzeyi arttıkça ergenlerin anneannelerden eğitimde, ev ödevlerimde destek olsun (İlkokul ve daha az: Ort=1,5731, SD= 1,55533, ortaokul: Ort=1,6061, SD=1,56774; lise: Ort=2,3103, SD=1,60587; üniversite: Ort=2,6250, SD=1,50594) (P<0.05,,F=3,063, Sig=,028) gerektiğinde destek olsun,(ilkokul ve daha az: Ort=2,8985, SD= 1,24841, ortaokul: Ort=2,9091, SD=1,27373; lise: Ort=3,4828, SD=,91107; üniversite: Ort=3,3750, SD=,91613) maddi yardımda, (İlkokul ve daha az: Ort=2,0866, SD= 1,66551, ortaokul: Ort=2,1212, SD=1,61260; lise: Ort=2,7931, SD=1,47308; üniversite: Ort=2,7500, SD=1,48805) ve özel hayatımla ilgili bana yol gösterecek (İlkokul ve daha az: Ort=1,7395, SD= 1,62593, ortaokul: Ort=1,8939, SD=1,72875; lise: Ort=2,6552 SD=1,60970; üniversite: Ort=2,5000, SD=1,85164) (P<0.05,,F=3,243, Sig=,022) beklenti ortalamaları da artmaktadır (Tablo 5). Babaannenin eğitim düzeyi yükseldikçe, eğitimde ev ödevlerimde destek olsun (İlkokul ve daha az: Ort=1,4561, SD= 1,58535, üniversite: Ort=2,2000, SD=1,78885) (P<0.05, F=3,780, Sig=,011) maddi yardımda (İlkokul ve daha az: Ort=1,9358, SD= 1,67107, üniversite: Ort=3,6000, SD=,89443) (P<0.05, F=3,944, Sig=,009) ve özel hayatım ile ilgili bana yol gösterecek (İlkokul ve daha az: Ort=1,4169, SD= 1,56244, üniversite: Ort=2,2000, SD=1,78885) (P<0.05, F=2,867, Sig=,036) diyenlerin ortalamaları da artmaktadır (Tablo 5). Ergenlerin anne tarafından büyük babalarından beklenti durumları anne tarafından büyük babanın eğitim durumuna göre incelendiğinde; üniversite mezunu büyükbabalardan sadece gerektiğinde yanında olma beklenti ortalaması hariç diğer tüm seçilen beklenti ortalamaları diğer eğitim düzeyindekilerden daha yüksektir. Ancak anne tarafından büyükbabadan ev ödevlerime destek olsun (P<0.05, F= 3,466, Sig=,017)ve gerektiğinde destek olsun (P<0.05, F= 3,361, Sig=,019) beklentisini belirtenler ile anne tarafından büyükbabanın eğitim düzeyi arasındaki farklılık istatistiksel açıdan anlamlı bulunmuştur (Tablo 5). Araştırma kapsamına alınan ergenlerin baba tarafından büyükbabadan Sadece gerektiğinde yarımda olsun beklentisi hariç diğer tüm beklentilerdeki lise ve üniversite mezunu olan büyük babadan (baba tarafından) beklenti ortalamaları diğer eğitim düzeyindekilere göre daha yüksektir. Ancak eğitimde ev ödevlerinde destek olma beklentisi ile büyükbabanın (baba tarafından) eğitim düzeyi arasında istatistiksel açıdan farklılık bulunmuştur (P<0.05, F= 2,789, Sig=,041) (Tablo 5). 10

11 11 Tablo 5: Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Büyük ebeveynin Eğitim Durumu Anneanne Babaanne Büyükbaba (anne tarafından) Büyükbaba (baba tarafından) Beklenti Eğitim Düzeyi N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. Sadece gerektiğinde yanımda olsun Eğitimde ev ödevlerime destek olsun Gerektiğinde destek olsun Aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için Maddi yardımda Boş zaman etkinlikleri için Özel hayatımla ilgili bana yol gösterecek ilkokul ve daha az 335 2,1761 1, ,1791 1, ,0914 1, ,0126 1,56297 ortaokul 66 2,0303 1,60738,323, ,9048 1, ,082, ,1493 1,55947,204, ,1077 1,63098 Lise 29 2,3448 1, ,0833 1, ,1622 1, ,8333 1,76575 üniversite 8 2,0000 1, ,6000 1, ,8696 1, ,7500 1,76455 ilkokul ve daha az 335 1,5731 1, ,4561 1, ,6914 1, ,5220 1,55830 ortaokul 66 1,6061 1, ,7302 1, ,2239 1, ,466,017 3,780, ,4923 1, ,063,028 Lise 29 2,3103 1, ,5000 1, ,5405 1, ,7143 1,64221 üniversite 8 2,6250 1, ,2000 1, ,3913 1, ,8333 1,58592 ilkokul ve daha az 335 2,8985 1, ,7399 1, ,8457 1, ,6981 1,38141 ortaokul 66 2,9091 1, ,0000 1, ,091, ,7612 1, ,361, ,7538 1, ,357,071 Lise 29 3,4828, ,0833 1, ,5405 1, ,5000 1,48570 üniversite 8 3,3750, ,0000 1, ,5652, ,4167 1,24011 ilkokul ve daha az 335 2,5045 1, ,1593 1, ,3943 1, ,2201 1,54530 ortaokul 66 2,4697 1,42742,674, ,1429 1, ,128, ,1493 1, ,233, ,9692 1,62951 Lise 29 2,7241 1, ,7500 1, ,1622 1, ,2619 1,57820 üniversite 8 3,1250, ,4000, ,7826 1, ,7500 1,65831 ilkokul ve daha az 335 2,0866 1, ,9358 1, ,2471 1, ,9497 1,69436 ortaokul 66 2,1212 1, ,3016 1, ,0000 1, ,8462 1,56356 Lise 29 2,7931 1, ,009, ,7917 1, ,944, ,1892 1,72945,367, ,5238 1,65630 üniversite 8 2,7500 1, ,6000, ,2174 1, ,7500 1,76455 ilkokul ve altý 335 1,8269 1, ,7196 1, ,8400 1, ,7673 1,51864 ortaokul 66 1,9394 1, ,6349 1, ,6515 1, ,5538 1, ,329,074 2,008,112 2,395,068 Lise 29 2,5517 1, ,2917 1, ,5135 1, ,2619 1,48257 üniversite 8 2,3750 1, ,8000 1, ,5652 1, ,0833 1,88092 ilkokul ve daha az 334 1,7395 1, ,4169 1, ,6686 1, ,5127 1,56285 ortaokul 66 1,8939 1, ,6190 1, ,3182 1, ,3538 1, ,243,022 2,867,036 1,948,122 Lise 29 2,6552 1, ,3333 1, ,2162 1, ,1190 1,62604 üniversite 8 2,5000 1, ,2000 1, ,0000 1, ,7500 1,81534,342,795 2,789,041 1,369,252,980,403 2,366,071 1,960,120 2,204,088

12 12 Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Ergenler Tarafından Büyük ebeveynlerinin Algılanan Sağlık Durumu Araştırmada belirtilen tüm beklentilerin ortalamaları ergen tarafından anneannenin algılanan sağlık durumu arttıkça artmaktadır. Ergenler tarafından sağlık durumu kötü olarak algılanan anneannelerden 1,0000 (SD=1,44600) beklenti ortalaması ile eğitimde ev ödevlerine destek olma ve 1,5217 (SD=1,67521) beklenti ortalaması ile özel hayatla ilgili yol gösterecek bulunma en düşük ortalamaları oluşturmaktadır. Ergenler tarafından sağlık durumu çok iyi olarak algılanan anneannelerden 3,0980 (SD=1,19826) beklenti ortalaması ile gerektiğinde destek olma ve 2,8235 (SD=1,29287) beklenti ortalaması ile aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma en yüksek ortalamaları oluşturmaktadır. Ancak sadece anneannelerinin ergen tarafından algılanan sağlık durumu ile aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma beklentisi arasındaki farklılık istatistiksel açıdan önemli bulunmuştur (P<0,05 F=2,927, sig=,034) (Tablo 6). Babaannenin algılanan sağlık durumu yükseldikçe, gerektiğinde destek olsun (kötü; Ort: 2,3214, SD=1,49204, çok iyi; Ort=2,9186, SD=1,26877)(P<0,05, F=9,607, sig=,000), aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için (kötü; Ort: 1,8929 SD=1,66309, çok iyi; Ort=2,4595, SD=1,46362)(P>0,05), maddi yardımda (kötü; Ort: 1,5357, SD=1,68835, çok iyi; Ort=2,5270, SD=1,60669)(P<0,05, F=2,905, sig=,035), boş zaman etkinlikleri için (kötü; Ort: 1,2857 SD=1,41047, çok iyi; Ort=2,2838, SD=1,47602)(P<0,05, F=5,236, sig=,001) ve özel hayatımla ilgili bana yol gösterecek (kötü; Ort: 1,7143, SD=1,65232, çok iyi; Ort=1,9730, SD=1,63835)(P<0,05, F=4,249, sig=,006) beklenti ortalamaları da artmaktadır. Araştırmada sadece gerektiğinde yanımda olsun (P<0,05, F=3,560, sig=,014) ve eğitimde, ev ödevlerimde destek olsun (P<0,05, F=4,505, sig=,004) beklentileri ile babaannenin algılanan sağlık durumu arasındaki fark istatistiksel açıdan da önemli bulunmuştur (Tablo 6). Anne tarafından büyük babanın algılanan sağlık durumu arttıkça ergen tarafından büyükbabadan (anne tarafından) gerektiğinde destek olsun (kötü; Ort: 2,3750, SD=1,40789, çok iyi; Ort=3,1067, SD=1,00772)(P>0,05, F=2,369, sig=,071) aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için, (kötü; Ort: 2,0000, SD=1,77281, çok iyi; Ort=2,7733, SD=1,30045)(P<0,05, F=4,957, sig=,002) maddi yardımda (kötü; Ort: 1,50000, SD=1,69031, çok iyi; Ort=2,4533, SD=1,5217)(P>0,05, F=1,367, sig=,253) Boş zaman aktiviteleri için (kötü; Ort: 1,2500, SD=1,75255, çok iyi; Ort=2,3514, SD=1,55654)(P<0,05, F=4,044, sig=,008) ve özel hayatım ile ilgili bana yol gösterecek (kötü; Ort: 1,1250, SD=1,45774, çok iyi; Ort=2,0000, SD=1,59623)(P<0,05, F=2,820, sig=,039) beklentisini belirtenlerin ortalamaları da artmaktadır (Tablo 6). Baba tarafından büyük babanın algılanan sağlık durumu arttıkça ergen tarafından büyükbabadan (baba tarafından) gerektiğinde destek olsun (kötü; Ort: 1,8077, SD=1,49718, çok iyi; Ort=2,8615, SD=1,33319)(P<0,05, F=5,822, sig=,001) aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için, (kötü; Ort: 1,4231, SD=1,55366, çok iyi; Ort=2,3846, SD=1,53798)(P<0,05, F=6,065, sig=,001) ve Boş zaman aktiviteleri için (kötü; Ort: 1,4615, SD=1,58065, çok iyi; Ort=2,1692, SD=1,53673)(P>0,05, F=2,286, sig=,079) beklentisini belirtenlerin ortalamaları da artmaktadır (Tablo 6).

13 13 Tablo 6: Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Ergenler Tarafından Büyük ebeveynlerinin Algılanan Sağlık Durumu Anneanne Babaanne Büyükbaba (anne tarafından) Büyükbaba (baba tarafından) Sadece gerektiğinde yanımda olsun Eğitimde ev ödevlerime destek olsun Gerektiğinde destek olsun Sağlık Durumu N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. kötü 23 1,6522 1, ,5357 1, ,5000 1, ,1154 1,42343 orta 126 2,0317 1, ,504, ,9107 1, ,560, ,0870 1,44242,354, ,1111 1,52496 iyi 186 2,2849 1, ,3657 1, ,0267 1, ,0435 1,62433 çok iyi 102 2,1961 1, ,9865 1, ,1867 1, ,7385 1,76136 kötü 23 1,0000 1, ,3571 1, ,8750 1, ,6538 1,62339 orta 126 1,6032 1, ,536, ,1518 1, ,505, ,4058 1,53698,577, ,3611 1,36666 iyi 186 1,6989 1, ,7371 1, ,6867 1, ,6000 1,67960 çok iyi 102 1,7451 1, ,8919 1, ,6267 1, ,8308 1,61603 kötü 23 2,4348 1, ,3214 1, ,3750 1, ,8077 1,49718 orta 126 2,8413 1, ,3661 1, ,5942 1, ,369, ,5139 1, ,247,082 9,607,000 iyi 186 2,9946 1, ,1257 1, ,8467 1, ,9565 1,32712 çok iyi 102 3,0980 1, ,9189 1, ,1067 1, ,8615 1,33319 Aile kötü 23 2,0435 1, ,8929 1, ,0000 1, ,4231 1,55366 sorunlarıyla orta 126 2,3413 1, ,0179 1, ,766, ,8261 1, ,957,002 başa 2,927, ,7500 1,53595 çıkabilmek için iyi 186 2,5376 1, ,2874 1, ,3667 1, ,5043 1,53539 çok iyi 102 2,8235 1, ,4595 1, ,7733 1, ,3846 1,53798 Maddi yardımda Boş zaman etkinlikleri için kötü 23 2,4783 1, ,5357 1, ,5000 1, ,9231 1,71868 orta 126 1,9524 1, ,0089 1, ,2029 1, ,7639 1, ,905,035 1,367,253 iyi 186 2,0806 1, ,325, ,0114 1, ,0738 1, ,1913 1,63780 çok iyi 102 2,4706 1, ,5270 1, ,4533 1, ,1538 1,72510 kötü 23 1,6957 1, ,2857 1, ,2500 1, ,4615 1,58065 orta 126 1,7619 1, ,4911 1, ,6087 1, ,5556 1, ,387,246 5,236,001 4,044,008 iyi 186 1,8871 1, ,7886 1, ,6667 1, ,8435 1,59270 çok iyi 102 2,1471 1, ,2838 1, ,3514 1, ,1692 1,53673 Özel hayatımla kötü 23 1,5217 1, ,7143 1, ,1250 1, ,6154 1,60192 ilgili bana yol orta 125 1,6800 1, ,1429 1, ,3478 1, ,2113 1,50158 gösterecek 2,128,096 4,249,006 2,820,039 iyi 186 1,7957 1, ,5460 1, ,4400 1, ,6174 1,65743 çok iyi 102 2,1765 1, ,9730 1, ,0000 1, ,9077 1,53829,753,521 1,016,386 5,822,001 6,065,001 1,108,346 2,286,079 2,230,085

14 Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Büyük Ebeveyn İle Görüşme Sıklığı Anneanneleri ile haftada 1 veya daha çok görüşen ergenlerin anneannelerinden 3,0855 (SD=1,17245) ortalama ile gerektiğinde destek olma, 2,7137 (SD=1,42903) ortalama ile aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma ve 2,2393 (SD=1,63728) ortalama ile sadece gerektiğinde yanında olma beklentileri en yüksek değerleri oluşturmaktadır (Tablo 7). Anneanne ile görüşle sıklığı ile anneanneden eğitimde ev ödevlerinde destek olma (P<0,05, F=4,834, sig=,003), aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (P<0,05, F=3,935, sig=,009), ve boş zaman etkinlikleri için yol gösterecek bulunma (P<0,05, F=2,668, sig=,047), beklentileri arasında istatistiksel açıdan anlamlı faklılık bulunmuştur (Tablo 7). Babaanneleri ile haftada 1 veya daha sık görüşen ergenlerin babaannelerinden beklentileri incelendiğinde; en yüksek ortalamayı 2,8416 (SD=1,34374) ile gerektiğinde destek olma beklentisinin oluşturduğu bulunmuştur. Bunu 2,4752 (SD=1,49356) ortalama ile aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma ve 2,2327 (SD=1,71337) ile maddi yardımda bulunma beklentisinin izlediği saptanmıştır. Babaanneleri ile görüşme sıklığı ile babaanneden sadece gerektiğinde yanında olma (P<0,05, F=2,855, sig=,037), eğitimde, ev ödevlerine destek olma (P<0,05, F=3,320, sig=,020), aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (P<0,05, F=4,590, sig=,004), boş zaman etkinlikleri için bulunma (P<0,05, F=2,990, sig=,031) ve özel hayatla ilgili yol gösterecek bulunma (P<0,05, F=3,669, sig=,012) beklentileri arasında istatistiksel açıdan anlamlı faklılık bulunmuştur (Tablo 7). Büyükbabası (anne tarafından) ile haftada bir ve daha çok görüşenlerde büyükbabalarından (anne tarafından), gerektiğinde destek olma (çok nadir: ort=2,6667, SD=1,22746, haftada bir veya daha sık: ort=2,9650, SD=1,19513) (P>0,05, F=,894, sig=,444) ve aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (çok nadir: ort=1,9804, SD=1,60612, haftada bir veya daha sık: ort=2,4685, SD=1,48611) (P>0,05, F=1,285, sig=,280) beklentisi diğer gruplara göre daha fazladır (Tablo 7). Gençlerin baba tarafından büyük babadan gerektiğinde destek olma (çok nadir: ort=2,2941, SD=1,33778, haftada bir veya daha sık: ort=2,8571, SD=1,35483) (P>0,05, F=1,594, sig=,191), aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (çok nadir: ort=1,7059, SD=1,60547, haftada bir veya daha sık: ort=2,4143, SD=1,53138) (P<0,05, F=2,890, sig=,036), ve maddi yardımda bulunma (çok nadir: ort=1,6765, SD=1,77047, haftada bir veya daha sık: ort=2,2214, SD=1,70090)(P>0,05, F=1,430, sig=,234) beklentisi büyükbaba (baba tarafından) ile görüşme sıklığı arttıkça artmaktadır (Tablo 7). Eğitimde ev ödevlerinde destek olma (P<0,05, F=3,763, sig=,011), aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (P<0,05, F=2,890, sig=,036) ve boş zaman etkinlikleri için bulunma (P<0,05, F=2,780, sig=,041) beklentisi ile büyükbabayla (baba tarafından) görüşme sıklığı arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (Tablo 7). 14

15 15 Tablo 7: Ergenlerin Ebeveynlerinden Beklentileri ve Büyük Ebeveyn İle Görüşme Sıklığı Anneanne Babaanne Büyükbaba (anne tarafından) Büyükbaba (baba tarafından) Beklenti Görüşme Sıklığı N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. Sadece gerektiğinde yanımda olsun Eğitimde ev ödevlerime destek olsun Gerektiğinde destek olsun Aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için Maddi yardımda çok nadir 61 1,8033 1, ,0000 1, ,7843 1, ,7647 1, ayda bir 54 2,2407 1, ,303, ,5882 1, ,855, ,9778 1, ,220, ,4211 1,68670 ayda en az bir 89 2,1573 1, ,2949 1, ,3125 1, ,1940 1,56901 haftada 1/daha çok 234 2,2393 1, ,9356 1, ,1538 1, ,8286 1,64882 çok nadir 61 1,2295 1, ,2586 1, ,4118 1, ,4706 1, ayda bir 54 1,7407 1, ,834, ,1373 1, ,320, ,7778 1, ,449,064 38,8421 1,34619 ayda en az bir 89 1,2809 1, ,5256 1, ,2344 1, ,7164 1,51564 haftada 1/daha çok 234 1,8718 1, ,7871 1, ,8112 1, ,7714 1,62420 çok nadir 61 2,6557 1, ,6034 1, ,6667 1, ,2941 1, ayda bir 54 2,7778 1, ,548, ,0588 1, ,245, ,7556 1,44844,894, ,6842 1,45389 ayda en az bir 89 2,8876 1, ,7179 1, ,7813 1, ,6418 1,45333 haftada 1/daha çok 234 3,0855 1, ,8416 1, ,9650 1, ,8571 1,35483 çok nadir 61 2,0328 1, ,7414 1, ,9804 1, ,7059 1, ayda bir 54 2,3519 1, ,9600 1, ,590, ,3333 1, ,285, ,7895 1, ,935,009 ayda en az bir 89 2,4719 1, ,0513 1, ,3438 1, ,1642 1,57246 haftada 1/daha çok 234 2,7137 1, ,4752 1, ,4685 1, ,4143 1,53138 çok nadir 61 1,9836 1, ,8276 1, ,1200 1, ,6765 1, ayda bir 54 1,9815 1, ,9020 1, ,4222 1, ,7632 1, ,303,273,841,473 ayda en az bir 89 2,3820 1,51886,983, ,9615 1, ,3594 1, ,0597 1,57519 haftada 1/daha çok 234 2,1453 1, ,2327 1, ,0629 1, ,2214 1,70090 Boş zaman çok nadir 61 1,4262 1, ,5172 1, ,6800 1, ,6765 1,59013 etkinlikleri 3 ayda bir 54 1,8519 1, ,5098 1, ,8000 1, ,3947 1,55162 için 2,668,047 2,990,031,715,544 ayda en az bir 89 1,8989 1, ,5385 1, ,6406 1, ,5821 1,41581 haftada 1/daha çok 234 2,0385 1, ,9802 1, ,9510 1, ,0643 1,57412 Özel hayatımla ilgili bana yol gösterecek çok nadir 61 1,4590 1, ,2759 1, ,4600 1, ,5588 1, ayda bir 54 1,5370 1, ,1176 1, ,5778 1, ,3243 1,52851 ayda en az bir 89 1,9438 1, ,258, ,3205 1, ,669, ,7344 1,60596,379, ,2537 1,44959 haftada 1/daha çok 233 1,9657 1, ,7761 1, ,5035 1, ,8143 1, ,966,119 3,763,011 1,594,191 2,890,036 1,430,234 2,780,041 2,295,078

16 Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Büyük Ebeveynin İkamet Ettiği Yerin Uzaklığı Aynı evde yaşayan anneanneden ergenlerin gerektiğinde destek olma beklenti ortalaması 2,7826 (SD=1,20441) olup en yüksek değeri oluşturmaktadır. Bunu 2,4783 (SD=1,62003) beklenti ortalaması ile sadece gerektiğinde yanında olma izlemektedir. Ancak ergenlerin anneanneden beklentileri ile anneannenin ikamet ettiği yerin uzaklığı arasındaki farklılık istatistiksel açıdan önemli bulunmamıştır (P>0,05) (Tablo 8). Aynı evde yaşayan babaanneden ergenlerin eğitimde ev ödevlerinde destek olma (aynı evde: Ort=2,3846, SD=1,42562; farklı şehirde: Ort=1,1176, SD=1,47785), aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (aynı evde: Ort=2,6154, SD=1,46207; farklı şehirde: Ort=1,8119, SD=1,54086), maddi yardımda bulunma (aynı evde: Ort=2,5897, SD=1,74292; farklı şehirde: Ort=1,6961, SD=1,69326) ve boş zaman etkinlikleri için bulunma (aynı evde: Ort=2,0513, SD=1,48588; farklı şehirde: Ort=1,3627, SD=1,40571) beklenti ortalaması ayrı yaşayanlara göre daha yüksektir (Tablo 8). Eğitimde ev ödevlerinde destek olma (P<0,05, F=6,546, sig=,000), aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (P<0,05, F=3,682, sig=,012), maddi yardımda bulunma (P<0,05, F=3,388, sig=,018), ve boş zaman etkinlikleri için bulunma (P<0,05, F=3,412, sig=,018) beklentileri ile babaanneyle görüşme sıklığı arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (Tablo 8). Aynı evde veya aynı semtte yaşayan ergenlerin anne tarafından büyük babadan sadece gerektiğinde yanında olma (aynı ev veya semt: Ort=2,5366, SD=1,50878, farklı şehir: Ort=1,8404, SD=1,56784) (P<0,05, F=4,761, sig=,009) ve eğitimde ev ödevlerine destek olma beklenti ortalaması (aynı ev veya semt: Ort=1,8049, SD=1,59040, farklı şehir: Ort=1,5319, SD=1,61779) daha uzakta ikamet edenlere göre daha yüksektir (Tablo 8). Anne tarafından büyükbaba ile ikamet edilen yerin uzaklığı ile anne tarafından büyükbabadan ergenlerin sadece gerektiğinde yanında olma beklentisi (P<0,05, F=4,761, sig=,009) hariç diğer beklentiler bakımından anlamlı faklılıklar bulunmamıştır (Tablo 8). Aynı evde yaşayan büyükbabalardan (baba tarafından) eğitimde ev ödevlerinde destek olma (aynı ev: Ort=2,0800, SD=1,46969, farklı şehir: Ort=1,1528, SD=1,44046), aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (aynı ev: Ort=2,4800, SD=1,66132, farklı şehir: Ort=1,6944, SD=1,48835), maddi yardımda bulunma (aynı ev: Ort=2,4000, SD=1,68325, farklı şehir: Ort=1,5556, SD=1,64350), boş zaman etkinlikleri için bulunma (aynı ev: Ort=2,1600, SD=1,62481, farklı şehir: Ort=1,5139, SD=1,44371) ve özel hayat ile ilgili yol gösterecek bulunma (aynı ev: Ort=1,9600, SD=1,79072, farklı şehir: Ort=1,3750, SD=1,50527) beklenti ortalaması diğer gruplara göre daha yüksektir (Tablo 8). Baba tarafından büyükbabanın ikamet ettiği yerin uzaklığı ile ergenlerin Eğitimde ev ödevlerinde destek olma (P<0,05, F=3,073, sig=,028) aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma (P<0,05, F=3,330, sig=,020) ve maddi yardımda bulunma (P<0,05, F=3,485, sig=,016) beklentileri arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (Tablo 8). 16

17 17 Tablo 8: Ergenlerin Büyük Ebeveynlerinden Beklentileri ve Büyük Ebeveynin İkamet Ettiği Yerin Uzaklığı Anneanne Babaanne Büyükbaba (anne tarafından) Büyükbaba (baba tarafından) Beklenti Sadece gerektiğinde yanımda olsun Eğitimde ev ödevlerime destek olsun Gerektiğinde destek olsun Aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için Maddi yardımda İkamet edilen yer N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. N ORT SD F Sig. aynı evde 23 2,4783 1, ,1026 1, ,0000 1, ,0000 1,70783 aynı semt 123 2,3659 1, ,623, ,9911 1,55091,729, ,5946 1, ,526, ,8721 1,57029 aynı şehir 174 2,0977 1, ,0515 1, ,0079 1, ,9574 1,66504 farklı şehir 118 1,9831 1, ,2941 1, ,8404 1, ,1667 1,60106 aynı evde 23 1,6087 1, ,3846 1, ,3750 1, ,0800 1,46969 aynı semt 123 1,8049 1, ,333, ,6607 1, ,546, ,8514 1,57621,751, ,7093 1,62239 aynı şehir 174 1,6954 1, ,6029 1, ,5591 1, ,7234 1,62907 farklı şehir 118 1,4153 1, ,1176 1, ,5319 1, ,1528 1,44046 aynı evde 23 2,7826 1, ,7949 1, ,1250 1, ,8400 1,43411 aynı semt 123 3,0732 1,08772,714, ,8036 1, ,9865 1, ,317, ,8372 1, ,085,355 aynı şehir 174 2,9310 1, ,9485 1, ,7795 1, ,8404 1,37021 farklı şehir 118 2,8729 1, ,6373 1, ,8830 1, ,4167 1,41172 aynı evde 23 2,3913 1, ,6154 1, ,5000 1, ,4800 1,66132 aynı semt 123 2,6260 1, ,3750 1, ,682, ,2973 1,49639,897, ,3023 1,52678,684,562 aynı şehir 174 2,5690 1, ,2647 1, ,3701 1, ,3830 1,62048 farklı şehir 118 2,3814 1, ,8119 1, ,4043 1, ,6944 1,48835 aynı evde 23 2,1739 1, ,5897 1, ,8571 1, ,4000 1,68325 aynı semt 123 2,2846 1, ,2500 1, ,2027 1, ,3488 1, ,311,270 3,388,018,101,960 aynı şehir 174 2,2241 1, ,0662 1, ,2047 1, ,1064 1,67504 farklı şehir 118 1,8983 1, ,6961 1, ,1809 1, ,5556 1,64350 Boş zaman aynı evde 23 2,0000 1, ,0513 1, ,8750 1, ,1600 1,62481 etkinlikleri aynı semt 123 1,9512 1, ,8571 1, ,7162 1, ,9884 1,51459 için 1,616,185 3,412,018 1,542,204 aynı şehir 174 2,0287 1, ,8971 1, ,9843 1, ,7979 1,63022 farklı şehir 118 1,6441 1, ,3627 1, ,7527 1, ,5139 1,44371 Özel hayatımla ilgili bana yol gösterecek aynı evde 23 1,8261 1, ,4359 1, ,2500, ,9600 1,79072 aynı semt 123 1,7642 1, ,7027 1, ,5541 1, ,7791 1,63348 aynı şehir 173 1,9595 1,67178,535, ,6691 1, ,564, ,5433 1, ,022, ,4516 1,57090 farklı şehir 118 1,7373 1, ,1667 1, ,6882 1, ,3750 1,50527,448,719 3,073,028 1,660,176 3,330,020 3,485,016 1,687,170 1,518,210

18 18 Tartışma Ergenlerin büyük ebeveynlerine ilişkin beklentilerini etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla yapılan bu araştırmada; ergenlerin büyük ebeveynlerinden gerektiğinde destek olma ve aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma beklentileri en yüksek ortalamaları oluşturmuştur. Anneanne ve anne tarafından büyük babadan ergenlerin bu beklentileri babaanne ve baba tarafından büyük babadan daha yüksektir. Bunu anneanne ve babaannelerde sadece gerektiğinde yanında olma anne tarafından büyük baba ve baba tarafından büyükbabadan ise maddi yardımda bulunma beklentisi izlemektedir. Ergenlerin büyük ebeveynlerinden eğitimde ev ödevlerine destek olma ve özel hayatla ilgili yol gösterecek bulunma beklentileri en düşük ortalamaları oluşturmaktadır. Bu sonuçlara göre ergen torunların ilk ve ana beklentileri büyük ebeveynlerinden sadece ihtiyacı olduğunda yanında bulunmalarıdır. Ergenler büyük ebeveynleri ile kendileri istediği zaman ilişki kurmak istemektedirler. Bu anlamda büyük ebeveynle vakit geçirme danışmanlıktan, daha önemli görülmektedir. Sonuçta, ergenler öncelikle 'aile üyesi olarak büyük ebeveynlerine değer vermekte, gerektiğinde destek verme istenmekte ama özel hayatlarına müdahale istenmemektedir. Höpflinger ve ark. (2010) tarafından İsviçre de yapılan araştırmada da aynı sonuca ulaşılmıştır. Ergen ve ailesi ile karşılaşılan sorunların çözümünde büyük ebeveynlerin önemli rolü bulunmaktadır. Büyük ebeveynlerden arabuluculuk ve tavsiyede bulunma klasik rol beklentisi bu araştırmadan elde edilen sonuçlara da yansımaktadır. Ergenlerin büyük ebeveynlerinden aile sorunlarıyla başa çıkabilmek için bulunma önemli beklentilerden birisidir. Höpflinger ve ark. (2010) kuşaklar arası arabuluculuk büyük ebeveynliğin gerek ergen gerekse büyük ebeveyn tarafından beklenen klasik rol olduğunu doğrulamakta ama bu rolün her iki nesil ile yoğun kişisel ilişkiye dayalı olduğunu belirtmektedirler. Araştırmada ergenlerin büyük ebeveynlerinden okul ödevlerine yardım etme beklentisi önemli görülmemektedir. Ancak Höpflinger ve arakadaşları (2010) yaptıkları araştırmada okul ödevlerine yardım etme beklentisinin oldukça yüksek olduğunu bulmuşlardır. Büyük ebeveynin eğitim düzeyinin okul ödevlerine yardım etmede önemli bir faktör olacağı düşünülmektedir. Eğitim düzeyi yüksek olan ülkelerde de bu beklentinin yüksek çıkması beklenen bir durumdur. Araştırmada anneanne, babaanne ve baba tarafından büyük babadan ergenlerin beklentileri ergenin cinsiyeti bakımından bir farklılık yaratmamaktadır. Ancak ergenin anne tarafından büyükbabadan sadece gerektiğinde yanında bulunma beklentisi erkeklerde kızlardan daha yüksektir. Literatürde cinsiyet, torun-büyük ebeveyn etkileşimleri üzerinde en çok çalışılan değişkenlerden biridir. Farklı literatürlerde cinsiyet ile büyük ebeveyn arasındaki ilişkilerde çelişkili sonuçlar bulunmuştur. Kız torunların erkek torunlara nazaran büyük ebeveynleri ile duygusal açıdan daha yakın ilişkilere sahip olduğunu (Creasey & Koblewski, 1991; Dubas, 2001) torun ile büyük ebeveynin ilişkisinin aynı cinsiyetteki büyük ebeveyn ve torun arasında daha kuvvetli olduğunu gösteren çalışmalar vardır. (Dubas, 2001; Hagestad, 1985). Bazı çalışmalar ise büyük ebeveyn-torun ilişkisinde kız ve erkekler arasında farklılık olmadığı kanıtlamaktadır (Block, 2000; Eisenberg, 1988; Hodgson, 1992; Kivett, 1985; Mueller & Elder, 2003; Thomas, 1989; Triado, Villar, Sole, Osuna, & Pinazo, 2005; Van Ranst et al., 1995). Araştırmada, ergenin öğrenim durumu dolayısıyla yaşı arttıkça anneannelerden boş zaman etkinlikleri için bulunma, babaanneden eğitimde, ev ödevlerinde destek olma, gerektiğinde destek olma ve boş zaman etkinlikleri için bulunma, baba tarafından büyükbabadan ise eğitimde, ev ödevlerinde destek olma ve gerektiğinde destek olma beklenti ortalamaları azalmaktadır.