Çukurova Bölgesinde Brokoli (Brassica oleracea L. var. italicd)'de Zararlı Olan Türler

Transkript

1 Ç.Ü.Z.F. D ergisi, 2007, 22 (1) : J.A gric. Fac. Ç.Ü., ,2 2 ( 1 ) : Çukurova Bölgesinde Brokoli (Brassica oleracea L. var. italicd)'de Zararlı Olan Türler Zeynel AKDAĞCIK(,) Mehmet Rifat ULUSOY(,) Özet Çukurova Bölgesi brokoli üretim alanlarındaki zararlı türleri belirlemek amacıyla yılları arasında araştırma yapılmıştır. Böcekler atrap. ağız aspiratörü ve tüm bitki incelenmesi yöntemleri ile toplanmıştır. Çalışmada 9 takıma bağlı 16 familyadan loplam 34 zararlı tür saptanmıştır. Zararlı türlerden; Brevicoryne brassicae (L.) (Homoptera: Aphididae), Bemisia tabaci Genn. (Homoptera; Aleyrodiclae), Pieris rapae (L.), P. brassicae (L.) (Lepidoptera: Pieridae), Spodoptera littoralis Boisd. ve Helicoverpa armigera Hübn. (Lepidoptera: Noctuidae) bölgede en sık rastlanan türler olmuştur. Bu türlerin ekonomik düzeyde zarar yaptığı ve üreticiler tarafından ez az 3-4 kez kimyasal mücadeleye başvurulduğu belirlenmiştir. A nalıtar kelim eler: Brokoli Zararlıları. Çukurova Bölgesi. Türkiye. Insect Pests on Broccoli {Brassica oleracea L. var. italica) in Çukurova Region Abstract This study was conducted to determine the insect pests of broccoli in Çukurova region during The insect pests were collected by sweep-net, sucking lube and whole plant inspection methods. A total of 34 harmful insect species from 16 families belonging to 9 orders were recorded in both years. It was observed that most widespread insect pests in the region are Brevicoryne brassicae (L.) (Homoptera: Aphididae), Bemisia tabaci Genn. (Homoptera: Aleyrodidae), Pieris rapae (L.). P. brassicae (L.) (Lepidoptera: Pieridac), Spodoptera littoralis Boisd. and Helicoverpa armigera llübn. (Lepidoptera: Noctuidae). The high population of these pests caused economic level crop losses. Thus insecticide application were selected by farmer to pressure the pest population 3-4 times per season. Key w ords: Broccoli Insect Pests. Çukurova Region. Turkey. Giriş Çukurova Bölgesi; bir çok kültür bitkisinde olduğu gibi geniş alanlarda sebze üretiminin yapıldığı önemli tarımsal potansiyele sahip bir bölgedir. Cruciferae (Brassicaceae) familyası sebzelerinden biri olan brokoli (Brassica oleracea L. var. italica') serin iklim sebzesidir. Brokoli ülkemizde son yıllarda liretimi ve tüketimi hızla artan bir sebzedir (Eşiyok, 1996). Çukurova Bölgesinde de kış aylarında üretilebilmesi nedeniyle bölgemiz için ekonomik bir öneme sahiptir. Brokoli ekim alanı ve üretim miktarı ile ilgili net bir kayıt olmamakla birlikte, 2005 yılında Tarım ve Köyişleri Bakanlığının tahmini üretim miktarı 8500 ton olup, geçmiş yıllara göre üretim miktarı yıldan yıla artmaktadır (Anonim, 2007). Ülkemizin farklı bölgelerinde Cruciferae familyasına bağlı sebzelerden özellikle lahana vc az da olsa karnabahar üzerinde zararlı türler ile ilgili çalışmalar yürütülmüştür. Ölmez (2004), Brevicoryne brassicae (L.) (Homoptera: Aphididae) 'nin farklı cruciferae familyasına bağlı konukçularda ve brokoli üzerinde biyolojisini ve populasyon gelişmesini ortaya çıkarmıştır. Dünyada yapılan bazı çalışmalarda; Sachan ve Gangvvar (1980), Hindistan da farklı yükseklikte yetiştirilen cruciferlerde zararlıların yayılış dönemleri, mevsimsel bulunuşlarını araştırmışlar, farklı yüksekliklerde ana zararlılarında da değişebildiğini bildirmişlerdir m yüksekliklerdeki ana zararlıların Pieris brassicae (L.) (Lepidoptera: Pieridae), Lipaphis erysimi (Kalt.) (Homoptera: Aphididae), Hellula undalis (F.) (Lepidotera: Noctuidae), m ve m yüksekliklerde ise bu türler ile birlikte B. Yayın Kuruluna Geliş Tarihi: th Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, 01330, Balcalı, Adana

2 Ç ukurova Bölgesinde Brokoli (Brassica oleracea L. var. italicd)'d e Zararlı Olan Türler brassicae (L.)'nin de ana zararlı durumunda olduğunu tespit etmişlerdir. Trumble (1982), Myzas persicae ve B. brassicae'nin brokolide bitki üzerindeki dağılışlarını incelemiş, M persicae yaşlı yaprakları tercih ederken, B. brassicae'"nin ise genç ve yüksekteki yapraklan tercih ettiğini bildirmiştir. Bitkide daha yoğun olarak bulunan M persicae nln Özellikle yaprak altında koloni oluşturduğunu gözlemiştir. Finch ve Thompson (1992), cruciferae familyasına ait kültür bitkilerde zarar yapan türlerin listesini oluşturmuşlar, brokolide özellikle B. brassicae ve Aleyrodes proletella (L.) (Homoptera: Aleyrodidae) nin önemli zararlar verdiğini ve çıkardıkları balımsı maddeler nedeniyle fumajine neden olup ürünün pazar değerini düşürdüklerini bildirmişlerdir. Delia radicum (L.) (Diptera: Anthomyiidae) larvalarının bitki kökünde açtıkları galerilerde beslendiklerini, zarar görmüş bitkilerin kısa sürede kuruyarak öldüklerini belirtmişlerdir. Bölgemizde ise genel olarak brokolide bulunan zararlı böcek türlerinin belirlenmesi üzerine bir çalışma olmadığı gibi, farklı kültür bitkilerinde zarar yapan türlerin çoğu bilinmekle birlikte bunların brokolideki zarar durumları ile ilgili bir çalışma bulunmamaktadır. Bu nedenlerle ele alınan bu çalışmada, Çukurova Bölgesinde brokoli alanlarında bulunan zararlı ve ekonomik öneme sahip olan türler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Materyal ve Metot Bu çalışma; yılları arasında Adana nın Seyhan ve Yüreğir, Mersin'in özellikle Cruciferae grubu sebzeciliğin yoğun yapıldığı Tarsus ilçesinde yürütülmüş olup, çalışmanın ana materyalini brokoli (.Brassica oleracea L. var. italicd) ve üzerindeki zararlı türler oluşturmuştur. Brokolinin yetiştirildiği alanlara en az iki haftada bir olmak üzere bitkilerin fide döneminden başlanarak, hasad dönemine kadar periyodik olmayan, ancak sık arazi çıkışları yapılarak örneklemeler yapılmıştır. Örneklemeler atrap, ağız aspiratörü ve tüm bitki organlarının incelenmesi yöntemiyle yapılmıştır. Tarla büyüklüğüne göre er bitki incelenerek, bitkilerin dış (en dıştaki), orta (dıştan 3-5 inci) ve iç (göbek kısmına bitişik) kısımlarından seçilen yaprakların her iki kısmı ve göbek kısmı tek tek kontrol edilmiştir. Ergin dönemde olan bazı zararlı türler arazide öldürme şişelerinde öldürüldükten sonra, akar, thrips ve yaprak biti gibi türler ise % 70 lik alkol içerisine alınarak etiket bilgileri ile birlikte laboratuvara getirilmiştir. Ergin öncesi dönemde olanlar ise üzerinde beslendiği bitki organı ile birlikte laboratuvara getirilerek kültüre alınmış ve ergin döneme gelinceye kadar beslenmiştir. Zararlıların bitkideki zarar yerleri ve zarar şekilleri, örnekleme tarihi, yeri vb. bilgiler not edilmiştir. Araziden toplanan ve laboratuvarda elde edilen ergin böcekler yöntemine uygun olarak etiket bilgileri ile birlikte iğnelenerek yada preparatlan yapılarak koleksiyonları hazırlanmıştır. Genel bilinen türlerin teşhisleri tarafımızca, teşhisi yapılamayan türler ise konusunda uzman kişilere gönderilerek ve Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü öğretim üyelerine teyit ettirilip teşhisleri yapılmıştır. Bulgular ve Tartışma Çukurova Bölgesin de brokoli yetiştiriciliği yapılan sebze alanlarında 9 takıma bağlı 16 familyadan toplam 34 zararlı tür saptanmıştır (Çizelge 1). Çalışmada elde edilen zararlı türlerden üçü Hemiptera, 6 'sı Homoptera, 3 ü Coleoptera, 12 si Lepidoptera, 2'si Diptera, 3 ü Orthoptera, 3 ü Thysanoptera, birisi Acarina ve birisi Gastropoda takımına bağlıdır. Önemli görülen bu türlerin bazı biyolojik özellikleri hakkında gözlemlerimiz ile literatür bilgilerinden yararlanılmıştır. Brevicoryne brassicae (L.) Bölgede özellikle ilaçlama yapılmayan brokoli alanlarında en yaygın görülen türlerden birisidir. Fidelerin tarlaya dikilmesiyle birlikte ekim-kasım aylarında yüksek populasyonlar oluşturarak ekonomik anlamda zararlara neden olduğu ve hasad sonuna kadar varlığım sürdürdüğü gözlemlenmiştir. Bitkilerin yapraklarında beslenerek kıvrılmalara, sararmalara ve yaprakların küçük kalmalarına neden olmaktadırlar. Çiçek tablalarında beslendiklerinde ise çiçek tablalarının sertliğini kaybetmesine, küçük kalmasına, çıkarttığı tatlı 120

3 Ç.Ü.Z.F. D ergisi, 2007, 2 2 (1 ) : J.A grie. Fac. Ç.Ü., 2007, 22 (1 ) : ve mumsu maddeler fumajine, ölü bireyler, gömlek ve dışkıları ise çiçek tablalarının kirlenmesiyle kalite kaybına neden oldukları gözlenmiştir. Bu türün hasad sonuna kadar varlığım sürdürerek, üretim sezonu boyunca 2-3 kez hasad edilen brokolide ana zararlı durumuna geldiği tespit edilmiştir. Bölgemizde yapılan çalışmada; B. brassicae (L.) nin brokolide gelişme süresinin 20±1 C sabit sıcaklık ve 65±5 orantılı nemde 9,8±0,27 gün olarak belirlenmiş, farklı cruciferae konukçuları arasında ilk populasyonunu brokoli de ekim ayı başında oluşturduğu saptanmıştır (Ölmez, 2004). Bu türün birçok virüs hastalığının vektörü olup, cruciferaelerden karnabahar mozaik virüsünü (CaMV) semi-persistent olarak taşıdığı bildirilmiştir (Kennedy et al., 1962). Bemisia tabaci Genn., B. argentifolii Bellows and Perring, Aleyrodes proletella (L.) Brokolinin fide döneminden itibaren, özellikle erken ekilmiş olan alanlarda populasyon oluşturarak zarar veren beyaz sinekler; bitki özsuyunu emerek doğrudan, balımsı madde salgılayıp fumajine neden olması ile dolaylı olarak zarar verdiği tespit edilmiştir. Zarar gören bitkiler zamanla sararıp yaprakları dökülerek bitki gelişimi yavaşlamaktadır. Beyaz sinek populasyonu yüksek olan ve Çizelge l. de belirtilen lepidopter türlerden herhangi birisinin beyaz sinekler ile birlikte bulunduğu brokoli alanlarında zararın daha fazla artış gösterdiği ve üreticilerin daha yoğun kimyasal mücadeleye başvurdukları belirlenmiştir. Çukurova Bölgesinde Bemisia tabaci Genn. nin konukçusu olarak brokolide bulunması ilk kayıttır. B. argentifolii Bellows and Perring Adana ili sınırlarında brokolinin konukçusu olduğu 2002 yılında tespit edilmiştir (Bayhan ve ark., 2002). Aleyrodes proletella (L.) ise Doğu Akdeniz Bölgesinde ilk kez lahana, karnabahar ve kırmızı lahana üzerinde tespit edilmiş ve populasyonlarının önemli seviyede olmayıp doğada var olan düşmanlan tarafından baskı altında tutulduğu bildirilmiştir (Ulusoy ve Vatansever, 1997). Çizelge 1. Çukurova Bölgesi Brokoli Alanlarında Saptanan Zararlı Türler Takım Familya Hemiptera Pentatomidae Homoptera Coleoptera Lepidoptera Diptera Aphididae Aleyrodidae Chrysomelidae Curculionidae Pieridae Noctuidae Plutellidae Agromyzidae Anthomyiidae Zararlı tür Mezara viridula L. Eurydema ventrale Ktl. E. ornatıım L. Brevicoryne brassicae (L.) Myzus persicae Sulz. Macrosiphum euphorbiae (Thomas) Bemisia tabaci (Genn.) B. argentifolii Bellows and Perring Aleyrodes proletella (L.) Psylliodes chrysocephala L. Tanymecus dilaticollis Gyll. Ceutorryhynchus pleurostigma (Marsham) Pier is brassicae (L.) P. rapae(l.) P. napi (L.) Helicoverpa armígera (Hübn.) Spodoptera littoralis (Boisd.) Hellula undalis F. Peridroma saucia Hübn. Mniotype leuconola (Herrich-Schaffer) Aııtographa gamma L. Agrotis Ípsilon (Hufn.) A. segetum (Schiff) Plutella xylostella (L.) Liriomyza trifoli (Burgess) Delia radicum (L.) 121

4 Ç ukurova Bölgesinde Brokoli (Brassica oleracea L. var. italicayde Zararlı Olan Türler Orthoptera Thysanoptera Acariña Gastropoda Acrididae Gryllidae Gryllotalpidae Thripidae Tetranychidae Helicidae Locusta migratoria L. Gryllus bimaculatus De Geer Gryllotalpa gryllotalpa L.. Thrips tabaci Lind. Frankliniella occidenialis (Pergande) Isoneurothrips australis Bagnall. Tetranychus cinnebarinus Boisd. Eubonia vermicıdata Müller Pieris rapae (L.), P. brassicae (L.) Bitkide yapraklan yiyerek zarar vermekte ve fide döneminde beslendiğinde, özellikle sıcaklığın düşmesiyle birlikte bitki gelişiminin oldukça gerilemesine neden olmaktadır. P. rapae yumurtalarını bitkiye bir yada iki adet bırakırken, P. brassicae paket halinde yumurta bırakmaktadır. Brokoli alanlarında bu iki türün yumurta bırakma durumuna bağlı olarak; P.rapae tarla başına homojene yakm bir dağılım gösterirken, P. brassicae homojen bir dağılım göstermemekle birlikte bitki başına en fazla yoğunluk gösteren tür olduğu görülmektedir. Keyder (1953), cruciferae familyasına bağlı sebzelerin en önemli zararlıları arasında Pieridae familyasına bağlı türlerin ilk sırada yer aldığını bildirmiştir. P. rapae bölgemizde lahana ve karnabaharlarda P. brassicae'<\qn sonra en çok rastlanan türdür (Bayhan ve ark., 2002). Ancak bu çalışmada süıvey yapılan tüm brokoli üretim alanlarında P. rapae' ye P. brassicae'de ıı daha sık rastlanmış olup özellikle etrafında lahana, karnabahar bulunan brokoli alanlarında P. brassicae'ye pek rastlanılmamıştır. Atak ve Atak (1984), P. brassicae larvalarının lahana ve karnabaharda beslendiklerini ancak beyaz lahanayı tercih ettiklerini, bu iki konukçuyu bulamayınca kırmızı lahana, kolza, turp, yabani turp gibi diğer cruciferae bitkileriyle beslendiklerini bildirmişlerdir. Helicoverpa armigera (Hübn.), Spodoptera littoralis (Boisd.) Çukurova Bölgesinde bu iki türün yazlık kültür bitkilerin hasadından sonra, kışlık kültür bitkilerinde de döl vermeye devam ettiği bilinmektedir. Kışlık kültür bitkilerindeki konukçuları arasında da brokolinin bulunduğu bu çalışma ile tespit edilmiştir. Zarar düzeyleri yöreden yöreye değişmekle birlikte bu iki tür, bitkilerin yaprak damar aralarını yemek suretiyle bitkinin gelişimini oldukça 122 yavaşlatmaktadırlar. Dışkıları ise çiçek tablası yenilen brokolinin kirlenmesine neden olarak pazar değerini düşürmektedirler. Özellikle yabancı ot mücadelesi yapılan tarlalarda ve mısır, pamuk gibi bitkilerin hasadından sonra ekilen brokoli alanlarında bu iki türün önemli zarar oluşturdukları tespit edilmiştir. Bu iki türün brokolinin ikinci hasad zamanına kadar zararlarının devam ettiği gözlenmiştir. Yüksek populasyonlara ulaştığında ve mücadele edilmediğinde, sıcaklığın da düşmesiyle birlikte bitkinin kendisini tolere etmesinin zorlaştığı sonucuna ulaşılmıştır. Brokoli alanlarında önemli zararlar oluşturan lepidoptera takımına ait türlerin hem familya hemde tür sayısı bakımından birinci sırada yer aldığı Çizelge 1. de görülmektedir. Bu çalışmada belirlenen lepidopter türler arasında Noctuidae familyasından olan Peridroma sauc'ıa Hübn. ve Mniotype leuconota (Herrich-Schafi'er), bölgemiz için ilk kayıt olmakla birlikte yoğunlukları oldukça düşük bulunmuştur. Thrips tabaci Lind., Frankliniella occidentalis (Pergande), Isoneurothrips ausîralis Bagnall. Yöreye göre değişmekle birlikte brokoli fidelerinin tarlaya dikildiği ilk günde bu türlere yoğun olarak rastlanmıştır. Emgi yaparak zarar veren thripsler beslendikleri yapraklardaki simptomların önce açık gri beyaz çizgiler daha sonra ise koyu sarı-kahvrcngine dönüştüğü gözlenmiştir. Fidelerin ilk dönemlerinde zarar gören bitkilerin yoğun simptomları tespit edilse de, ikinci sulamayla birlikte bitkilerin gelişiminin daha iyi olduğu ve kendilerini bu zararlılara karşı tolere ettiği gözlenmiştir. Polifag olan T. tabaci Antalya ve çevresinde, meyve türleri ve tarla bitkilerinin yanında, lahananın da yer aldığı birçok sebzede zararlı olan en Önemli thrips türü olduğu belirtilmektedir (Tunç, 1992).

5 Ç.Ü.Z.F. D ergisi, 2007, 22 ( 1 ) : J.A gric. Fac. Ç.Ü., 2007, 22 ( 1 ) : Sonuç ve Öneriler Sonuç olarak; bu çalışmanın yürütüldüğü Çukurova Bölgesinde brokolinin ekiliş alanları yıldan yıla artmaktadır. Brokolinin özellikle insan beslenmesi yönünden önem kazanması ve bölgemizde hazır fide firmalarının devreye girmesi bu artışın en belirgin sebepleridir. Çünkü önceden üreticilerimizin kendi fide tavalarından topraksız yada kökleri açık olarak aldığı fidelerin tarlaya ekildiğinde fıdelerin tutmama riski yüksekken, hazır fide firmalarının devreye girmesiyle viyol içerisinde olan fideler sayesinde bu risk büyük oranda azalmış ve tercih edilen bir ekim sistemi haline gelmiştir. Brokoli ekim alanlarındaki artış göz önünde bulundurularak ve brokolideki önemli ve potansiyel zararlıların belirlenmesi amaçlanan bu çalışmada 9 takıma bağlı 16 familyadan toplam 34 zararlı tür saptanmıştır. Ayrıca bazı türler üzerinde kısa biyolojik gözlemler yapılarak bunlarla ilgili yapılacak daha detaylı çalışmalara temel oluşturulmuştur. Çizelge l. de verilen zararlı türlerden; Brevicoryne brassicae (L.) (Homoptera: Aphididae), Bemisia tabaci Genn. B. argentifolii Bellows and Perring, Aleyrodes prolelella (L.) (Homoptera: Aleyrodidae), Pieris rapae (L.), P. brassicae (L.) (Lepidoptera: Pieridae), Spodoptera littoralis Boisd. ve Helicoverpa armigera Hübn. (Lepidoptera: Noctuidae) bölgede brokoli alanlarında en sık rastlanan türler olmuştur. Bu türlerin ekonomik düzeyde zarar yaptığı, üreticiler tarafından ez az 3-4 kez kimyasal mücadeleye başvurulduğu belirlenmiştir. Cruciferae sebzeleri yetiştirilen bölgelerimizde bitki koruma problemlerine genellikle hiç tolerans gösterilmeden uygulanan kimyasal mücadele hakimdir. Brokoli üreticilerinde de aynı yaklaşım söz konusudur. Sebzelerde son ilaçlama ile hasat zamanı arasında geçmesi gereken süre gerek yetiştirilen sebzenin türü bakımından ve gerekse piyasadaki d a lg a la n m a la r b a k ım ın d an d ik k a te alınmamaktadır. Pazara sunulan bu tip ürünler, doğrudan bu sebzelerle beslenen insanlar üzerinde başta kronik zehirlenme vakaları olmak üzere sağlığımızda birçok olumsuz etkiye neden olmaktadır. Bu hususlar göz önünde bulundurulduğunda genellikle taze olarak tüketime sunulan brokolide zararlılara karşı ilaçlama yapılmadan önce üreticilerimizin ve bu konuda teknik tavsiyelerde bulunan meslektaşlarımızın son ilaçlama ile hasat zamanı arasındaki süreye özellikle dikkat etmeleri gerekmektedir. Ek olarak ekonomik zarar eşiği konusunda brokolide henüz ayrıntılı çalışma yapılmamış olmasına rağmen, brokolideki zararlılara karşı kimyasal mücadeleye karar verileceğinde en azından aynı familyaya bağlı olan lahana bitkisi için zirai mücadele teknik talimatında önerilen ekonomik zarar eşikleri kullanılabilir ve kimyasal mücadelede ruhsatlı ilaçlara yer verilmelidir. Teşekkür Lepidoptera takımına bağlı türlerin teşhisi yapan Prof. Dr. Serpil KORNOŞOR a, Tetranychidae familyasına bağlı türlerin teşhislerini yapan Doç. Dr. Cengiz KAZAK a, Thripidae familyasına bağlı türlerin teşhisini yapan Doç. Dr. Ekrem ATAKAN'a, Aphididae familyasına bağlı türlerin teşhisini yapan Doç. Dr. Serdar SATAR a, Aleyrodidae familyasına bağlı türlerin teşhisini yapan Doç. Dr. Kamil KARÜT a, Curculionidae familyasına bağlı türlerin teşhisini yapan Yrd. Doç. Dr. Osman SERT e teşekkür ederiz. Kaynaklar Anonim, Tarımsal Ürünlerin Üretim Miktarları. ik/uretim_miktarlari.xls (Erişim tarihi: 20/11/2007). Atak, U. ve Atak, E.D., Lahana Kelebeği {Pieris brassicae L.) nin biyo-ökolojisi ve mikrobiyal ilaçlarla savaşımı üzerinde çalışmalar, Bitki Koruma Bülteni, 24 (4): Bayhan, E., Ölmez, S., Ulusoy, M.R Doğu Akdeniz Bölgesi nde Lahana {Brassicae oleracae L.) ve Karnabahar {Brassicae oleracae var. Botrytis L.) da Zararlı Olan Türler ile Bunların Predatör ve Parazitoitleri. Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 17 (3): Eşiyok, D., Bornova Koşullarında Yetiştirilmeye Uygun Brokkoli Çeşitlerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Ege Üniversitesi, Ziraat 123

6 Çukurova Bölgesinde Brokoli (Brassica oleráceo L. var. italica)'d e Zararlı O lan Türler Fakültesi Dergisi, 33 (1): 56-62, Bornova. İzmir. Finch, S. and Thompson, A. R., Pests of Cruciferous Crops: Vegetable Crop Pests. McKinlay, R. (Ed.), , Macmillan Press, London. Kennedy, J.S., Day, M.F. and Eastof, V.F., A conspectus o f aphids as vectors o f plant viruses. 144 pp., London, Commonwealth Inst, of Entomology. Keyder, N., Pier is hrassicae L. (Lahana Kelebeği). Tomurcuk 2: Ölmez Bayhan, S., Çukurova Bölgesi nde Lahana Unlu Yaprak Biti Brevicoryne brassicae (L.) (Homoptera: Aphididae) nin Bazı Konukçularda Biyolojisi ve Parazitoidi Diaeretiella rapae (M intosh) (Hymenoptera: Aphididae) nin Populasyon Gelişmesi İle Aralarındaki İlişkilerin Belirlenmesi. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Adana. Sachan, J. N. and Gangwar, S. K., Vertical Distribution of Important Pests of Cole Crops in Meghalaya as Influenced by the Environmental Factors. Indian Journal of Entomology. 42 (3): Trumble, J. T., Temporal Occurrence Sampling, and within-field Distribution on Broccoli in Coastal California. Journal of Economic Entomology. 75 (2), Tunç, İ., Antalya da bazı tarımsal ürünlerdeki Thysanoptera kompozisyonları, Türkiye II. Entomoloji Kongresi, Ocak 1992, Adana, Ulusoy, M. R. ve Vatansever, G., Doğu Akdeniz Bölgesi Sebze Alanlarında İki Yeni Beyaz Sinek Türü: Aleyrodes proletella L. ve Trialeurodes vaporariorum Westw. (Homoptera: Aleyrodidae). Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 12 (3):