Cilt: 10 Say : 2 Y l: 2005

Transkript

1 Cilt: 10 Say : 2 Y l: 2005 Hepatit B ve C Virüs nfeksiyonlar nda Haptoglobulin, Serüloplazmin, α1-antitripsin ve α2-makroglobulin Düzeylerindeki De iflimler Tamer fianlida, Sinem AKÇALI, Eda KAN ÜNLÜ, Beril ÖZBAKKALO LU Akut Viral Hepatitlerde Serum TNF-α, IL-1β ve IFN-γ Düzeyleri Çi dem TORUN ED S, Mehmet A. TAfiYARAN, Ayten KADANALI, Zülal ÖZKURT Hepatit C Virüsü nfeksiyonunun Tan s nda HCV-RNA Saptanmas n n Önemi Asl Gamze fiener, Serdar GÜNGÖR, Zafer BUYRAÇ, Meral TÜRK, Belk s ÜNSAL, Metin TÜRKER Hepatit Delta Virüs Seroprevalans : Rutin Laboratuvar Test Çal flmalar n n Önemi Alpay AZAP, Hüseyin POLAT, Osman MEM KO LU, Serhat B RENGEL, Çi dem KADER, Emin TEKEL Kronik Delta Hepatitli Olgular m zda Uzun Süreli Yüksek Doz nterferon Tedavisi Sonuçlar fierif YILMAZ, Kadim BAYAN, Mehmet DURSUN, Fikri CANORUÇ Kronik B Hepatitinde nterferon Alfa-Lamivudin Kombinasyon Tedavisi ile Lamivudin Monoterapisinin De erlendirilmesi Muzaffer F NCANCI, Cüneyt MÜDERR SO LU, Aylin ZAT, Ersan SANDER, Gülhan EREN, Ferda SOYSAL, Zeki BOZTAfi, Bahad r CEYLAN, Zuhal GÜC N Viral Hepatit fiüpheli Hastalarda Anti-HCV Antikorlar n n EIA Yöntemiyle Araflt r lmas Fahriye EKfi, Tekin KARSLIG L, Ayflen BAYRAM, clal BALCI Efl Zamanl HBV/HCV nfeksiyonu: Hangi Virüs Daha Güçlü? Sinem AKÇALI, Tamer fianlida, Beril ÖZBAKKALO LU Akdeniz Üniversitesi Hastanesi Sa l k Çal flanlar n n Kan veya Vücut S v lar yla Mesleki Temas Dilara NAN, Filiz GÜNSEREN, Kemal SELÇUK, Rezan HARMAN, Sevim KESK N, Dilek ÇOLAK Hepatit B ve C Koinfeksiyonu Olan Hastada Pegile nterferon ve Ribavirin Tedavisi: Olgu Sunumu S la AKHAN, Emel AZAK KARAL, Zerrin YULU KURAL, Hüseyin ÜÇKARDEfi Kronik Hepatit B nfeksiyonu Olan Bir Hastada Akut Hepatit A Süperinfeksiyonu Çi dem ATAMAN HAT PO LU, Süda TEK N KORUK, Sami KINIKLI, Ali Pekcan DEM RÖZ Pegile IFN-α2b ile Tedavi Edilen Akut Hepatit C: Olgu Sunumu S la AKHAN, Emel AZAK KARAL, Haluk VAHABO LU

2 V RAL HEPAT T DERG S Cilt: 10 Say : 2 Y l: 2005 Ç NDEK LER Hepatit B ve C Virüs nfeksiyonlar nda Haptoglobulin, Serüloplazmin, α1-antitripsin ve α2-makroglobulin Düzeylerindeki De iflimler Tamer fianlida, Sinem AKÇALI, Eda KAN ÜNLÜ, Beril ÖZBAKKALO LU Akut Viral Hepatitlerde Serum TNF-α, IL-1β ve IFN-γ Düzeyleri Çi dem TORUN ED S, Mehmet A. TAfiYARAN, Ayten KADANALI, Zülal ÖZKURT Hepatit C Virüsü nfeksiyonunun Tan s nda HCV-RNA Saptanmas n n Önemi Asl Gamze fiener, Serdar GÜNGÖR, Zafer BUYRAÇ, Meral TÜRK, Belk s ÜNSAL, Metin TÜRKER Hepatit Delta Virüs Seroprevalans : Rutin Laboratuvar Test Çal flmalar n n Önemi Alpay AZAP, Hüseyin POLAT, Osman MEM KO LU, Serhat B RENGEL, Çi dem KADER, Emin TEKEL Kronik Delta Hepatitli Olgular m zda Uzun Süreli Yüksek Doz nterferon Tedavisi Sonuçlar fierif YILMAZ, Kadim BAYAN, Mehmet DURSUN, Fikri CANORUÇ Kronik B Hepatitinde nterferon Alfa-Lamivudin Kombinasyon Tedavisi ile Lamivudin Monoterapisinin De erlendirilmesi Muzaffer F NCANCI, Cüneyt MÜDERR SO LU, Aylin ZAT, Ersan SANDER, Gülhan EREN, Ferda SOYSAL, Zeki BOZTAfi, Bahad r CEYLAN, Zuhal GÜC N Viral Hepatit fiüpheli Hastalarda Anti-HCV Antikorlar n n EIA Yöntemiyle Araflt r lmas Fahriye EKfi, Tekin KARSLIG L, Ayflen BAYRAM, clal BALCI Efl Zamanl HBV/HCV nfeksiyonu: Hangi Virüs Daha Güçlü? Sinem AKÇALI, Tamer fianlida, Beril ÖZBAKKALO LU Akdeniz Üniversitesi Hastanesi Sa l k Çal flanlar n n Kan veya Vücut S v lar yla Mesleki Temas Dilara NAN, Filiz GÜNSEREN, Kemal SELÇUK, Rezan HARMAN, Sevim KESK N, Dilek ÇOLAK Hepatit B ve C Koinfeksiyonu Olan Hastada Pegile nterferon ve Ribavirin Tedavisi: Olgu Sunumu S la AKHAN, Emel AZAK KARAL, Zerrin YULU KURAL, Hüseyin ÜÇKARDEfi Kronik Hepatit B nfeksiyonu Olan Bir Hastada Akut Hepatit A Süperinfeksiyonu Çi dem ATAMAN HAT PO LU, Süda TEK N KORUK, Sami KINIKLI, Ali Pekcan DEM RÖZ Pegile IFN-α2b ile Tedavi Edilen Akut Hepatit C: Olgu Sunumu S la AKHAN, Emel AZAK KARAL, Haluk VAHABO LU

3 V RAL HEPAT T DERG S Cilt: 10 Say : 2 Y l: 2005 Editör: Emin TEKEL Yay n Kurulu: Neriman BALABAN smail BALIK Hürrem BODUR Necati ÖRMEC Nefle SALTO LU Fehmi TABAK Yay n Sekreteryas : Hürrem BODUR Arzu ALTINYOLLAR Hakan ABACIO LU Canan A ALAR Ulus AKARCA Ayhan AKBULUT Hasan Salih Zeki AKSU Filiz AKfi T Firdevs AKTAfi Mustafa ALTIND fi Celal AYAZ Bilgehan AYGEN Selim BADUR Sait BA CI Neriman BALABAN smail BALIK Yücel BATUR brahim BAYDAR Bülent BAYSAL Ahmet BEKTAfi Fatih BEfiIfiIK Ali Reflit BEYLER Alt nay B LG Ç Hürrem BODUR Vedat BULUT A. Tevfik CENG Z Mehmet C NDORUK Y lmaz ÇAKALO LU Nedim ÇAKIR Mustafa Ayd n ÇEV K Hasan ÇOLAK Halil DE ERTEK N Ali DEM R fiükrü DUMLU Abdülkadir DÖKMEC lyas DÖKMETAfi smail Hakk DÜNDAR Haluk ERAKSOY Selda ERENSOY Yaz nceleme Kurulu Ekin ERTEM Can Polat EY GÜN Mustafa GÜLfiEN Murat GÜNAYDIN Ali GÖREN Levent GÖRENEK Salih HOfiO LU Abdurrahman KADAYIFÇI Ayhan Gazi KALAYCI Ali KAYA Sabahattin KAYMAKO LU Hüseyin KILIÇ S rr KILIÇ Fatih KÖKSAL ftihar KÖKSAL Halil KURT Semra KUfiT MUR Hakan LEBLEB C O LU Latife MAMIKO LU Faruk MEM K Ali MERT Reflit MISTIK Özcan NAZLICAN Nihat OKÇU M. Derya ONUK Metin OTKUN Atilla ÖKTEN Necati ÖRMEC Hatice ÖZENC Yusuf ÖZBAL Serdar ÖZER Hasan ÖZKAN Recep ÖZTÜRK Halit ÖZSÜT Alaattin PAHSA Murat PALABIYIKO LU Mehmet PARLAK Ömer POYRAZ Nefle SALTO LU Macit U. SANDIKÇI Adnan SEYREK Fatma SIRMATEL Ayfle S VREL ARISOY Bülent S VR Mehmet SOKMAEN Nedim SULTAN Mustafa SÜNBÜL Halis fi MfiEK Fehmi TABAK Yeflim TAfiOVA Mehmet TAfiYARAN Emin TEKEL Okan TÖRE Nurdan TÖZÜN Hüseyin TURGUT Necla TÜLEK Emel TÜRK ARIBAfi Salih TÜRKO LU Rüçhan TÜRKYILMAZ Fatma ULUTAN Sercan ULUSOY Gaye USLUER fiemsettin USTAÇELEB Ahmet UYGUN Özden UZUNAL MO LU Selahattin ÜNAL Ata Nevzat YALÇIN M. Hadi YAfiA O. fiadi YENEN Necati YEN CE Taner YILDIRMAK Arif YILMAZ Ayfle YÜCE Haluk VAHABO LU Ayfle W LLKE TOPÇU

4 V RAL HEPAT T DERG S Yaz flma Adresi Ankara Üniversitesi T p Fakültesi bn-i Sina Hastanesi Klinik Bakteriyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Anabilim Dal ANKARA Viral Hepatitle Savafl m Derne i Baflkan Emin TEKEL kinci Baflkan Fehmi TABAK Genel Sekreter smail BALIK Muhasip Üye Hürrem BODUR Üyeler Neriman BALABAN Nefle SALTO LU Necati ÖRMEC Hesap Numaras Türkiye fl Bankas Samanpazar fiubesi/ankara VHSD Tasar m, Dizgi ve Bask B L MSEL TIP YAYINEV Bükrefl Sokak No: 3/20 Kavakl dere - ANKARA Tel: Faks: bilimsel@tr.net Genel Koordinatör: Ecz. brahim ÇEV K Viral Hepatit Dergisi nde yay nlanan yaz lar, resim, flekil ve tablolar editör ve yay n kurulunun izni olmadan k smen veya tamamen ço alt lamaz. Bilimsel amaçlarla kaynak gösterilmek flart ile özetleme ve al nt yap labilir. Viral Hepatit Dergisi Viral Hepatitle Savafl m Derne i taraf ndan yay nlanmakta ve üyelerine ücretsiz olarak da t lmaktad r. Bu derginin bas m ve da t m ndaki katk lar ndan dolay Roche Müstahzarlar A.fi. ye teflekkür ederiz.

5 V RAL HEPAT T DERG S YAZIM KURALLARI 1. Viral Hepatit dergisi, Viral Hepatitle Savafl m Derne i (VHSD) nin süreli bilimsel yay n olarak dört ayda bir yay nlanmaktad r. Bu derginin amac, viral hepatitler konusunda yap lan klinik ve deneysel araflt rmalar, ilginç olgu bildirimleri, derlemeler türünden yaz lar ile okuyucular aras nda bilgi al flveriflini sa lamak; özellikle VHSD nin kurulufl amac olan konularda ülkemizin bilimsel geliflimine katk da bulunmakt r. Dergide bas lan çal flmalarla ilgili görüfller ve bunlara yay n sahibinin verdi i cevaplara Editöre Mektup bölümünde yer verilir. 2. Derginin yay n dili Türkçe dir. Yaz lar n Türk Dil Kurumu nun Türkçe sözlü üne ve yeni yaz m k lavuzuna uygun olmas gerekir. Ancak deneysel çal flmalar, klinik çal flmalar ve olgu sunumlar için ngilizce bafll k, ngilizce özet ve ngilizce anahtar kelimelerin bulunmas zorunludur. K saltmalar uluslararas kabul edilen flekilde olmal, ilk kullan ld klar yerde aç k olarak yaz lmal ve parantez içinde k salt lm fl flekli gösterilmeli ve metin içinde daha sonra k saltmalar kullan lmal d r. 3. Gönderilen yaz lar önce yay n yürütme kurulu ve editör taraf ndan de erlendirilir. Yay n yürütme kurulu ve editörden onay alan yaz lar, isimleri gizli tutulan konuyla ilgili üç yay n inceleme kurulu üyesi taraf ndan de erlendirildikten sonra, en az iki olumlu görüfl almak kayd ile yay nlanmaya hak kazan r. Yaz lar gelifl tarihi göz önüne al - narak yay n kurulunun belirledi i s raya göre yay nlan r. Yay n kurulu yay n koflullar na uymayan bilimsel yaz lar yay nlamamak, gerekti inde düzeltmek üzere yazar na geri vermek, yazar n iznini alarak k saltmak yetkisine sahiptir. 4. Yaz lar A4 ka d na yaz c ile; solda 3, sa da 2 cm boflluk kalacak flekilde çift aral kl ve 12 punto ile imla ve yaz m hatalar olmayacak flekilde bilgisayarda yaz lm fl halde bilgisayar disketi ile birlikte 3 nüsha halinde gönderilmelidir. 5. Antibiyotik ve antivirallerin isimleri dil bütünlü ünü sa lamak aç s ndan okundu u gibi yaz lmal ve cümle bafl nda de ilse ilk harfi küçük harfle yaz lmal d r. Örne in; ribavirin, interferon-alfa 2b, streptomisin gibi. 6. Araflt rma ve olgu sunumu fleklindeki makaleler mutlaka afla da belirtilen düzene uygun olmal d r; 1. Sayfa: Bafll k (Türkçe), Yazarlar, Kurum, Yaz flma Adresi, 2. Sayfa: Özet (Türkçe), Anahtar Kelimeler, ngilizce Bafll k, ngilizce Özet, ngilizce Anahtar Kelimeler, 3. ve sonraki sayfalar s ras ile Girifl, Materyal ve Metod, Bulgular, Tart flma ve Kaynaklar bölümleri olacak flekilde yaz lmal d r 7. Derleme türü makalelerde Türkçe ve ngilizce Özete gerek yoktur. Kaynak say s mümkünse 40 n üzerinde olmamal d r 8. Tablo, fiekil ve Resimler (numaralar ve alt yaz lar ile birlikte) gönderilecek olan üç örnekten yaln zca birinde yaz içinde yer almas istenen flekilde haz rlanmal (eklenmeli, yap flt r lmal vs.), di er iki örnekte numara, bafll k veya alt yaz lar ile birlikte her biri bir A4 ka d na haz rlanarak yaz ya eklenmelidir. Son iki örnekte yaz dan flma kurulu üyelerine isim sakl olarak gönderilece i için, yazar isimleri ve çal flman n yap ld yer ile ilgili bilgiler bulunmamal d r. 9. Kaynak numaralar metinde parantez içinde ve cümle sonunda belirtilmeli, metin sonunda eserin içindeki geçifl s ras na göre numaraland r lmal d r. Kaynaklar n yaz l m afla daki örneklere uygun olmal d r. Kaynak bir dergi ise; Yazar(lar) n soyad ad n n bafl harf(ler)i, 6 ve daha az say daki yazarlar için yazarlar n tamam, 6 n n üzerinde yazar bulunan makaleler için ilk 3 yazar belirtilmeli Türkçe kaynaklar için ve ark. Yabanc kaynaklar için et al. baresi kullan lmal d r. Makalenin bafll, derginin ndex Medicus a göre uygun k salt lm fl ismi Y l; Cilt: ilk ve son sayfa numaralar. Öne in; Kuo G, Choo QL, After HJ, et al. An assay for circulating antibodies to a major etiologic virus of human non-a, non-b hepatitis. Science 1989; 244: Kaynak bir kitap ise; Yazar(lar) n soyad ve ad n n bafl harf(ler)i. Kitab n ad. Kaç nc bask oldu u. Bas mevi, Bas m y l. Örne in; Sykes G. Disinfection and Application. 2 nd ed. London: FN Spon Co, Kaynak kitaptan bir bölüm ise; Bölüm yazar(lar) n n soyad ad n n bafl harf(ler)i. Bölüm bafll. In: Editör(ler)in soyad ad n n bafl harf(ler)i (ed) veya (eds). Kitab n ad. Kaç nc bask oldu u. Bas m yeri: Yay nevi, Bask y l : Bölümün ilk ve son sayfa numaras. Örne in; Yenen Ofi. Hepatit C virusu molekül özellikleri ve serolojik tan. K l çturgay K (ed). Viral Hepatit Bask. stanbul: Viral Hepatitle Savafl m Derne i, 1994: Olgu sunumlar n n girifl ve tart flma k s mlar k sa ve öz olmal, kaynak say s s n rl olmal d r. 11. Editöre mektup bölümü, dergide daha önce yay nlanm fl yaz lara elefltiri getirmek, katk sa lamak ya da orjinal bir çal flma olarak haz rlanmam fl ve haz rlanamayacak bilgilerin iletilmesi amac yla oluflturuldu undan k sa-öz olmal, özet içermemeli, kaynaklar s n rl olmal d r. 12. Yaz lar, yaz n n daha önce bir dergide yay nlanmam fl veya yay nlanmak üzere gönderilmemifl oldu unu bildiren, makaledeki isim s ras na uygun biçimde yazarlar taraf ndan imzalanm fl bir üst yaz ile gönderilmelidir. 13. Daha önce sunulmufl bildiriler yer ve tarih belirtmek koflulu ile yay nlanabilir. Bu durum ilk sayfa alt nda belirtilmelidir. 14. Yay nlanan yaz lar n hukuki sorumlulu u yazarlara aittir. Yazarlara telif ücreti ödenmez. 15. Gönderilen yaz lar, disket ve resimler yaz kabul edilsin veya edilmesin hiçbir flekilde iade edilmez. 16. Yaz lar afla daki adrese YUKARIDAK KURALLARA UY- GUN fiek LDE 3.5 disket ile birlikte ve mutlaka üç nüsha olarak gönderilmelidir. V RAL HEPAT T DERG S Ankara Üniversitesi T p Fakültesi, bn-i Sina Hastanesi, Klinik Bakteriyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Anabilim Dal, ANKARA

6 Hepatit B ve C Virüs nfeksiyonlar nda Haptoglobulin, Serüloplazmin, α1-antitripsin ve α2-makroglobulin Düzeylerindeki De iflimler Tamer fianlida 1, Sinem AKÇALI 1, Eda KAN ÜNLÜ 1, Beril ÖZBAKKALO LU 1 1 Celal Bayar Üniversitesi T p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal, MAN SA ÖZET Bu çal flmada, hepatit B virüsü (HBV) veya hepatit C virüsü (HCV) ile infekte olan hemodiyaliz hastalar nda haptoglobulin, serüloplazmin, α1-antitripsin ve α2-makroglobulin serum düzeylerindeki de iflimlerin gösterilmesi amaçlanm flt r. Çal flmaya 104 hemodiyaliz hastas al nd. Hastalar dört grupta incelendi. Grup I: Anti-HCV pozitif 33 (%31.7) hasta, grup II: HBsAg pozitif 9 (%8.6) hasta, grup III: Anti-HCV ve HBsAg pozitif 2 (%1.9) hasta, grup IV: kontrol grubu; anti-hcv ve HBsAg negatif 60 (%57.6) kifli. Hastalar n anti-hcv ve HBV markerleri mikroelisa yöntemiyle, haptoglobulin, serüloplazmin, α1-antitripsin, α2-makroglobulin düzeyleri nefelometrik yöntemle, HBV-DNA ve HCV-RNA kantitasyonu ise Real-Time polimeraz zincir reaksiyonu ile araflt r ld. Grup I deki 33 hastan n 4 (%12) ünün haptoglobulin, 2 (%6) sinin α2-makroglobulin düzeyleri normal s n rlar n üzerinde saptand. Bu gruptaki befl hastan n HCV-RNA s pozitifti ve bu hastalar n üçünde haptoglobulin, ikisinde α2-makroglobulin düzeyleri yüksek bulundu. Grup II deki hastalar n tümünün anti-hbe, anti-hbc IgG ve HBV-DNA s pozitifti. Dokuz hastan n 4 (%44) ünde haptoglobulin, 6 (%67) s nda α1-antitripsin ve α2-makroglobulin de erleri normal s n rlar n üzerinde saptand. Grup III teki iki hastan n 1 (%50) inde yaln zca haptoglobulin düzeyi yüksek bulundu. Kontrol grubunun ise 14 (%23) ünde haptoglobulin düzeyleri yüksek olarak saptan rken, α1-antitripsin ve α2-makroglobulin normal s - n rlarda bulundu. Serüloplazmin düzeyleri tüm gruplarda normal s n rlar içerisindeydi. statistiksel olarak grup I, II ve IV aras nda haptoglobulin, serüloplazmin, α2-makroglobulin de erleri karfl laflt r ld nda anlaml bir farkl l k saptanmad (p= 0.051). Yaln zca grup II ile di er gruplar karfl laflt r ld nda α1-antitripsin de erleri aras ndaki fark istatistiksel olarak anlaml bulundu (p= ). Sonuç olarak; HBsAg pozitif tüm hastalarda karaci erdeki replikasyonun bir göstergesi olan HBV-DNA n n pozitif saptanmas nedeniyle, virüs replikasyonunun akut faz protein sentezi üzerine stimülan etki yapt n ve α1-antitripsin düzeyindeki art fltan sorumlu oldu unu düflünmekteyiz. Anahtar Kelimeler: Haptoglobulin, serüloplazmin, α1-antitripsin, α2-makroglobulin, hepatit B, hepatit C, hemodiyaliz. SUMMARY Changes in the Serum Levels of Haptoglobulin, Ceruloplasmine, α1-antitrypsin and α2-macroglobulin in Hepatitis B and Hepatitis C Virus Infection The object of this study is to determine the changes in the serum levels of haptoglobulin, ceruloplasmine, α1-antitrypsin and α2-macroglobulin in hepatitis B or hepatitis C infected hemodialysis patients. 104 hemodialysis patients which have attended to the study were examined in four groups. Group I; 33 patients (31.7%) anti-hcv positive, group II; 9 patients (8.6%) HBsAg positive, group III; 2 patients (1.9%) anti-hcv and HBsAg negative and group IV; control group; 60 patients anti-hcv and HBsAg negative. Serum levels of anti-hcv and anti-hbv markers were Viral Hepatit Dergisi 2005; 10(2):

7 fianl da T ve ark. investigated by microelisa method, serum levels of haptoglobulin, ceruloplasmine, α1-antitrypsin and α2-macroglobulin were investigated by nefelometric method and serum levels of HBV-DNA and HCV-RNA markers were investigated by Real-Time polymerase chain reaction method. In group I, along a total of 33 patients; 4 patients (12%) serum levels of haptoglobulin and 2 patients serum levels of α2-macroglobulin were above normal limits. Along 5 patients which were positive for HCV-RNA; in 3 patients serum levels of haptoglobulin and in 2 patients serum levels of α2-macroglobulin were high. All the patients in group II were positive for anti-hbe, anti-hbc IgG and HBV- DNA. In group II, along 9 patients; 4 patients (44%) serum levels of haptoglobulin and 6 patients (67%) serum levels of α2-macroglobulin were above normal limits. Serum levels of haptoglobulin were high in 1 of 2 patients (50%) of group III and in 14 of 60 patients (23%) of the control group. Serum levels of α1-antitrypsin, α2-macroglobulin and ceruloplasmine were found within normal limits in all of the groups. The difference between serum levels of α2-macroglobuline, ceruloplasmine and haptoglobuline of the patients in groups I, II and IV wasn t statistically significant (p= 0.051). Compared with the other groups in group II, the difference between serum levels of α1- antitrypsin was statistically significant (p= ). As a conclusion, finding HBV-DNA positive in all HBsAg positive patients is a sign for the replication in the liver. We consider that this replication in the liver has a stimulating effect on the protein synthesis and may be responsible for the increase in the serum levels of α1-antitrypsin. Key Words: Haptoglobulin, ceruloplasmine, α2-macroglobulin, α1-antitrypsin, hepatitis B, hepatitis C, hemodialysis. G R fi Hemodiyaliz hastalar nda yap lan çal flmalarda, hastal n süresi, parenteral giriflim s kl, transfüzyon say s ile ba lant l olarak hepatit infeksiyonlar normal popülasyona göre anlaml derecede yüksektir. Türkiye de de iflik flehirlerde toplam 1026 hemodiyaliz hastas nda yap lan çal flmada HBsAg pozitifli i %10.1, anti-hbs pozitifli i %36 olarak saptanm fl ve normal popülasyona göre s ras yla p< 0.001, p< anlaml derecede yüksek bulunmufltur (1). Hepatit B ye karfl yürütülen afl çal flmalar ile önümüzdeki 30 y l içinde hepatit B ve iliflkili hastal klar n azalaca ve kronik hepatitlerin en önemli nedeninin hepatit C olaca düflünülmektedir. Dünyada yaklafl k 170 milyon insan hepatit C virüsü (HCV) ile infektedir ve Avrupa daki prevalans %0.5-2 aras nda de iflmektedir. Hemodiyaliz hastalar nda merkezden merkeze oldukça de iflik anti-hcv pozitiflik oranlar (% ) bildirilmifltir. Bu farkl l n nedenlerinden birisi genel popülasyonda HCV infeksiyon prevalans yüksekli i, di erleri ise; ünitelerin bu grup hastalar n yönetimindeki uygulama farkl l klar ; örne in kan transfüzyonu uygulamas nda, diyaliz ekibinin görev da l m nda, infekte hastalar n ayr m nda ve en önemlisi de üniversal korunma kurallar na uyumda farkl l klard r. Türkiye de de iflik merkezlerde toplam 3610 hemodiyaliz hastas nda HCV seroprevalans n n %41.5 oran nda ve normal popülasyona göre anlaml derecede yüksek oldu u bildirilmifltir (p< ) (1,2). Vücuda d flar - dan giren bir etken yeterli oranda vücut savunmas oluflturup fagositleri uyarabildi i zaman vücutta jeneralize, koordine ve spesifik akut faz cevab olarak tan mlanan bir reaksiyon meydana gelir. Bu cevapta, konsantrasyonlar nda azalma ya da artma olan kimyasal ve immünolojik komponentlere akut faz reaktan denir (3,4). Akut faz yan t ; infeksiyonlar, yan klar, travma, neoplazilerden dolay oluflan uyar larla plazma proteinlerinin kompozisyonlar nda olan h zl de iflimleri belirtmektedir (1). Bu süreç s ras nda birçok plazma proteininin konsantrasyonunda yükselme olurken, albumin ve transferrin düzeylerinde bir azalma gözlenir. Her an haz r olarak bulunan bu proteinler, fagositik hücrelerin say ve fonksiyonlar n artt rarak inflamasyon alanlar na do ru humoral ve hücresel komponentlerin yönelmelerini sa lar ve antijen spesifik immün yan - t n direkt göstergesidir (3,5). Akut faz proteinlerinin konsantrasyonlar nda görülen de iflimlerin ço u hepatositler taraf ndan bu proteinlerin sentez h zlar nda meydana gelen de iflimlerle sa lanmaktad r. Akut faz yan t na neden olan durumlar aras nda bakteriyel ve viral infeksiyonlar, travma, malign neoplaziler, yan klar, doku infarktlar, otoimmünite sonunda oluflan inflamasyon alanlar, a r ve zorlu egzersizler, ruhsal bozukluklar vb. say labilir. Hepatit B ve/veya C li hastalarda yani karaci erde aktif olarak replike olan bir virüs varl nda sentezlenen akut faz reaktanlar n n miktar n n artabilece i düflüncesiyle, çal flmam zda kronik hepatit 70 Viral Hepatit Dergisi 2005; 10(2): 69-73

8 Hepatit B ve C Virüs nfeksiyonlar nda Haptoglobulin, Serüloplazmin, α1-antitripsin ve α2-makroglobulin Düzeylerindeki De iflimler B ve/veya C li hemodiyaliz hastalar nda haptoglobulin, serüloplazmin, α1-antitripsin ve α2-makroglobulin kan düzeylerinin konsantrasyonlar ndaki de iflimlerin gösterilmesi amaçlanm flt r. Hastalar MATERYAL ve METOD Manisa ili içindeki üç hemodiyaliz merkezinden toplam 104 hemodiyaliz hastas çal flmaya al nd. Hastalar dört grupta incelendi. Grup I: Anti-HCV pozitif 33 hasta (befli HCV-RNA pozitif). Grup II: HBsAg pozitif dokuz hasta (tümü HBeAg negatif, anti-hbe, anti-hbc IgG ve HBV-DNA pozitif). Grup III: Anti-HCV ve HBsAg pozitif iki hasta (bu grup say azl nedeniyle istatistiksel de erlendirmeye al nmad ). Grup IV: Kontrol grubu; anti-hcv ve HBsAg negatif 60 kifli. Hepatit Markerleri HBsAg, anti-hbs, HBeAg, anti-hbe, anti-hbc IgG markerleri (Organon teknika, Boxtel, NL), anti- HCV (UBI HCV EIA, United Biologicals, Inc.) mikro ELISA yöntemiyle araflt r ld. Akut Faz Reaktanlar Haptoglobulin, serüloplazmin, α1-antitripsin ve α2-makroglobulin düzeyleri nefelometrik yöntemle (Dade Behring, Inc. Newark, DE USA) çal fl ld. Akut faz reaktanlar ndan haptoglobulin ( g/l), serüloplazmin ( g/l), α1-antitripsin ( g/l) ve α2-makroglobulin için ( g/l) belirtilen de erler normal s n r de erleri olarak kabul edildi. Real-Time Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR) HBV-DNA kantitasyonu TaqMan PCR core kit ile (Applied Biosystems, Inc.), HCV-RNA kantitasyonu EZ rtth RNA PCR kiti (Applied Biosystems, Inc.) kullan larak API Prism 7700 (AB, Foster City, Calif) cihaz nda, Real-Time PCR yöntemiyle yap ld. statistiksel Analiz Sonuçlar n istatistiksel analizinde Fisher in χ 2 testi kullan ld. BULGULAR Grup I deki 33 hastan n 21 inin transfüzyon öyküsü vard. Yirmidokuzunda anti-hbs de iflik titrelerde olmak üzere pozitifti. Alt s nda alanin aminotransferaz ve aspartat aminotransferaz düzeyleri l ml yüksekti. Bu gruptaki hastalar n 4 (%12) ünde haptoglobulin, 2 (%6) sinde α2-makroglobulin düzeyleri normal s n rlar n üzerinde saptand. Bu gruptaki befl hastan n HCV-RNA s pozitif ve bu befl hastan n üçünde haptoglobulin, ikisinde α2-makroglobulin düzeyleri yüksekti (Tablo 1, Tablo 2). Grup II deki hastalar n tümünde anti-hbe, anti- HBc IgG ve HBV-DNA pozitifti (Tablo 1). Dört (%44) hastan n haptoglobulin, 6 (%67) s n n α1- antitripsin ve α2-makroglobulin düzeyleri yüksek olarak bulundu (Tablo 2). Grup III teki iki hastan n 1 (%50) inde haptoglobulin düzeyi yüksek olarak bulundu. Kontrol grubunu oluflturan 60 hastan n tümünde α1-antitripsin ve α2-makroglobulin düzeyi normal s n rlar içerisindeyken, 14 (%23) ünde haptoglobulin düzeyi yüksek olarak bulundu. Tablo 1. Hepatit markerleri pozitif diyaliz hastalar n n viral yük düzeyleri. Grup I Grup II (n= 33) (n= 9) HBV-DNA pozitif - 9 (%100) HCV-RNA pozitif 5 (%15) - Tablo 2. Hemodiyaliz hastalar nda yüksek akut faz reaktan düzeyleri. Grup I Grup II Grup III Grup IV (n= 33) (n= 9) (n= 2) (n= 60) Haptoglobulin 4 (%12) 4 (%44) 1 (%50) 14 (%23) α1-antitripsin - 6 (%67) - - α2-makroglobulin 2 (%6) 6 (%67) - - Serüloplazmin Viral Hepatit Dergisi 2005; 10(2):

9 fianl da T ve ark. Serüloplazmin düzeyleri çal fl lan tüm gruplarda normal düzeylerdeydi (Tablo 2). Fisher in χ 2 testine göre grup I, II ve IV aras nda haptoglobulin ve α2-makroglobulin düzeyleri k - yasland nda istatistiksel olarak anlaml bir sonuç bulunmad (p= 0.051). Ancak grup II ile di er gruplar aras nda α1-antitripsin düzeylerindeki de ifliklik anlaml yd ve grup II de α1-antitripsin düzeyi di er gruplara nazaran yüksek olarak saptand (p= ). TARTIfiMA Hepatit B afl lamas n n yayg nlaflmas ndan sonra hepatit C, Amerika Birleflik Devletleri (ABD) nde ve dünyada en önemli kronik karaci er hastal nedeni olmaya bafllam flt r (1). Hepatit C infeksiyonunun %15 i akut viral hepatit, %60-70 i kronik hepatit ve yaklafl k %50 si de siroz ve son dönem karaci er hastal na dönüflmektedir. ABD de hepatit C infeksiyonuna ba l y ll k ölümler aras nda de iflmektedir (6). Toplumdaki hepatit yayg nl de iflik popülasyonlarda farkl l klar göstermektedir. Hemodiyaliz hastalar nda diyalize girifl süresi, transfüzyon say s ve hemodiyaliz tipine ba l olarak normal popülasyona göre anlaml oranda farkl l klar gözlenmektedir (1). Yap lan çal flmalar göstermektedir ki, hemodiyalize otoimmün nedenlerle ba l olan hastalarda, haptoglobulin ve α2-makroglobulin düzeyleri yüksek olarak bulunabilmektedir (7). Bunun aksine otoimmün hepatitlerde α1-antitripsin ve serüloplazminin serum konsantrasyonlar normal düzeylerde görülebilmektedir (8). Di er çal flmalarla uyumlu olarak çal flmam zda grup IV teki 60 hemodiyaliz hastas n n 14 (%23) ünde haptoglobulin düzeyi yüksek olarak bulunmufltur. Bartelik ve arkadafllar taraf ndan 25 hemodiyaliz hastas nda (n= 13 kronik non-a non-b hepatiti, n= 12 hepatoselüler hasar kan tlanmam fl) yap lan bir çal flmada serüloplazmin, haptoglobulin, α2-makroglobulin düzeyleri incelenmifl ve gruplar aras nda anlaml bir farka rastlanmam flt r (9). Yine ayn araflt r c lar benzer bir çal flmada 34 hemodiyaliz hastas n n (n= 11 hepatoselüler hasar kan tlanmam fl, n= 13 HBsAg negatif hepatoselüler hasarl, n= 10 HBeAg ve HBsAg pozitif hepatoselüler hasarl ) haptoglobulin düzeylerini hemodiyaliz öncesi çal flm fllar ve gruplar aras nda anlaml bir fark saptamam fllard r (10). Çal flmam zda grup I, grup IV teki hastalarda α1- antitripsin düzeyleri normal s n rlar içerisinde saptanmas na ra men, grup II deki dokuz hastan n 6 (%67) s nda bu de erler anlaml olarak yüksek bulunmufltur. Bu hastalarda ayn zamanda haptoglobulin ve α2-makroglobulin düzeyleri de di er gruplara oranla yüksekti, ancak istatistiksel olarak anlaml de ildi. Bu durumun say - sal azl a ba l oldu unu düflünmekteyiz. Grup I deki HCV-RNA pozitif hastan n üçünde haptoglobulin, ikisinde α2-makroglobulin düzeylerinin yüksek olmas istatistiksel olarak anlaml olmasa da bir antijenik uyar m n oldu unu düflündürmektedir. HBsAg pozitif tüm hastalarda HBV-DNA n n da pozitif olmas karaci erdeki replikasyonun bir göstergesidir. Karaci erdeki replikasyonun akut faz protein sentezi üzerine stimülan etki yapt n ve α1-antitripsin düzeyindeki art fltan sorumlu oldu- unu düflünmekteyiz. Ancak çal flmam z destekleyecek son döneme ait fazla yay na ulaflamad m z için bu konu ile ilgili daha fazla araflt rma yap lmas n uygun bulmaktay z. KAYNAKLAR 1. M st k R, Bal k İ. Türkiye de viral hepatitlerin epidemiyolojik analizi. K l çturgay K (editör). Viral Hepatit Bask. İstanbul: Viral Hepatitle Savaş m Derneği, 2001: Beltrami E, Williams I, Shapiro C. Risk and management of blood-borne infections in health care workers. Clin Microbiol Rev 2000; 13: Wyngaarden JB, Smith LH. The acute phase response. In: Wyngaarden JB, Smith LH (eds). Cecil Textbook of Medicine. 18 th ed. Volume 2. Philadelphia: WB Saunders Co, 1998: Abbas AK, Litchman AH, Pober JS. Cytokines. In: Abbas AK, Litchman AH, Pober JS (eds). Cellular and Molecular Immunology. 3 rd ed. Philadelphia: WB Saunders Co, 1997: Golub ES, Gren DR. The response to external invaders immunity to parasites. In: Golub ES, Gren DR (eds). Immunology A Synthesis. 2 nd ed. Massachusets: Sinauer Associates Inc, 1991: Alter HJ, Seeff LB. Recovery, persistence and sequelae in hepatitis C virus infection: A perspective on long-term outcome. Semin Liver Dis 2000; 20: Viral Hepatit Dergisi 2005; 10(2): 69-73

10 Hepatit B ve C Virüs nfeksiyonlar nda Haptoglobulin, Serüloplazmin, α1-antitripsin ve α2-makroglobulin Düzeylerindeki De iflimler 7. Starzyk J, Bartelik S, Kowalski D. Effect of hemodialysis on the concentration of beta-2- microglobulin and acute phase proteins in the serum of patients with chronic renal failure. Wiad Lek 1990; 43: Suirtlih N. Institute for infectious diseases. Arch Gastroenterohepatol 2000; 19: Bartelik S, Starzyk J, Krajewska R. Concentration of prealbumin, ceruloplasmin, alpha-macroglobulin and haptoglobulin in blood serum of patiens with chronic non-a, non-b hepatitis treated with hemodialysis for chronic renal failure. Wiad Lek 1992; 45: Bartelik S, Starzyk J. Serum levels of acid alpha 1-glycoprotein, haptoglobulin, C 3c component of the complement and immunoglobulins IgG, IgA and IgM in liver damage in patients with chronic renal failure treated by repeated hemodialysis. Wiad Lek 1989; 42: YAZIfiMA ADRES Dr. Tamer fianlida Celal Bayar Üniversitesi T p Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal MAN SA trsanlidag@yahoo.com Viral Hepatit Dergisi 2005; 10(2):

11 Akut Viral Hepatitlerde Serum TNF-α, IL-1β ve IFN-γ Düzeyleri Çi dem TORUN ED S 1, Mehmet A. TAfiYARAN 1, Ayten KADANALI 1, Zülal ÖZKURT 1 1 Atatürk Üniversitesi T p Fakültesi, Klinik Bakteriyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Anabilim Dal, ERZURUM ÖZET Bu çal flma, akut viral hepatitler (AVH) de predominant sitokin profilini belirlemek ve bu profilin karaci er enzimleri ile iliflkisini saptamak amac yla yap ld. Çal flmaya AVH li 33 hasta (hepatit A virüsü olan 15, hepatit B virüsü olan 15 ve hepatit C virüsü olan üç vaka) ile 30 sa l kl kontrol dahil edildi. Hasta grubunda hastal n bafllang ç ile iyileflme döneminde ve kontrol grubunda serum sitokin düzeyleri [tümör nekroz faktörü (TNF)-α, interlökin (IL)-1β, interferon (IFN)-γ] ile karaci er enzimlerinin aktivitesi ölçüldü. Gruplar sitokin seviyeleri aç s ndan birbirleriyle karfl laflt r ld ve her bir grup için karaci er enzimleri ile sitokinlerin seviyesi aras ndaki korelasyon araflt r ld. Serum sitokin seviyeleri [TNF-α (p< 0.001), IL-1β (p< 0.001) ve IFN-γ (p< 0.001)] ve karaci er enzim aktivitelerinin [AST (p< 0.001), ALT (p< 0.001), LDH (p< 0.001) ve GGT (p< 0.01)] her ikisi de hastal n bafllang ç döneminde hasta gruplar nda kontrol grubundan anlaml derecede yüksek bulundu. Hastalarda bafllang çta yüksek olan tüm parametreler iyileflme döneminde önemli ölçüde düfltü ü halde [TNF-α (p< 0.001), IL-1β (p< 0.01), IFN-γ (p< 0.05), AST (p< 0.001), ALT (p< 0.001), LDH (p< 0.001) ve GGT (p< 0.05)], sitokin seviyelerindeki azalma karaci er enzimlerindeki azalma ile korele de ildi (p> 0.05). Anahtar Kelimeler: Sitokinler, akut viral hepatit. SUMMARY Serum Levels of TNF-α, IL-1β and IFN-γ in Acute Viral Hepatitis This study was performed to determine the predominant cytokine profile in acute viral hepatitis (AVH) and to investigate whether there is any correlation between the cytokine profile and liver enzymes. For this purpose, 33 patients with AVH (15 hepatitis A virus, 15 hepatitis B virus and 3 hepatitis C virus) and 30 healthy control subjects were taken in this study. The levels of cytokines [tumor necrosis factor (TNF)-α, interleukin (IL)-1β and interferon (IFN)-γ] and activities of liver enzymes in serum were measured at baseline and recovery periods of the diseases and control groups. They were compared with each other in terms of cytokine values, and the relationships of cytokines values with liver enzymes were investigated for each group. Both serum cytokines levels [TNF-α (p< 0.001), IL-1β (p< 0.001) and IFN-γ (p< 0.001)] and liver enzymes activities [AST (p< 0.001), ALT (p< 0.001), LDH (p< 0.001) and GGT (p< 0.01)] at baseline were found increased in the patient groups when compared to control group. Although high baseline serum values of all parameters were significantly decreased at recovery period [TNF-α (p< 0.001), IL- 1β (p< 0.01), IFN-γ (p< 0.05), AST (p< 0.001), ALT (p< 0.001), LDH (p< 0.001) and GGT (p< 0.05)], the decrease in cytokines was not correlated with decreases in the liver enzymes (p> 0.05). Key Words: Cytokines, acute viral hepatitis. 74 Viral Hepatit Dergisi 2005; 10(2): 74-81

12 Akut Viral Hepatitlerde Serum TNF-α, IL-1β ve IFN-γ Düzeyleri G R fi Viral hepatitler birçok hepatotropik virüs taraf ndan oluflturulan, karaci erin nekroinflamatuvar hastal d r. Son y llarda, konakç n n antiviral immün yan t n anlamaya ve böylece etkin afl ve tedavi yöntemleri gelifltirmeye; karaci er fonksiyon testi olarak alternatif parametreler bulmaya yönelik çal flmalar yo unlaflm flt r. Viral hepatitlerde oluflan karaci er hücre hasar, büyük oranda virüs ile infekte hücrelerin neden oldu u immün yan tla iliflkilidir. B-lenfositler taraf ndan oluflturulan antikor yan t, viral infeksiyonun önlenmesi ve virüslerin opsonizasyonunda rol oynamaktad r. Fakat virüsün yay l m n n önlenmesi esas olarak CD4+ ve CD8+ T-lenfositler taraf ndan sa lanmaktad r. Muhtemelen Kupffer hücreleri ve B-lenfositler, major histocompatibility complex (MHC) s n f II molekülleri ile birlikte viral peptidleri CD4+ T-lenfositlere sunmaktad r. Bu hücrelerden sal nan sitokinler ise B-lenfositleri ve CD8+ T-hücrelerinin aktivitesini düzenlemektedir (1-6). Virüsle karfl laflma sonras nda CD4+ T-lenfositlerden ve di er birçok immün efektör hücrelerden Th1 sitokinler [interlökin (IL)-2, tümör nekroz faktörü (TNF)-α, interferon (IFN)-γ, IL-12] üretildi inde viral ço alman n etkin flekilde inhibe edilece i, Th2 tip sitokinler (IL-4, IL-5, IL-6, IL-10, IL-13) üretildi inde ise virüsün konakç da ço almas n n kolaylaflabilece i bildirilmifltir. Viral hepatitlerde Th1 ve Th2 sitokin kal - b n n önemi ve bu iki uç sitokin yan t n n infeksiyonun sonucunu ne yönde etkiledi i konusunda yo un tart flmalar yaflanmaktad r (2,4,6,7). Bu çal flma, akut viral hepatitler (AVH) de predominant sitokin profilini belirlemek ve ortaya ç - kan profilin karaci er enzimleri ile korelasyonu olup olmad n araflt rmak amac yla yap ld. MATERYAL ve METOD A ustos 2000-Mart 2002 tarihleri aras nda klini imize yatan; anamnez, klinik muayene ve laboratuvar tetkikleri ile AVH tan s alan 33 hasta ile 30 sa l kl kontrol çal flmam za dahil edildi. Hastalardan hastaneye baflvurduklar gün ve taburcu edildikleri gün olmak üzere iki, kontrol grubundan ise bir serum örne i al nd. Hasta ve kontrol grubunun yafllar, cinsiyetleri; hasta grubunun hepatit tipleri ve hastanedeki kalma süreleri kaydedildi. AST, ALT, GGT ve LDH düzeyleri spektrofotometrik yöntemle; serum TNF-α, IL-1β ve IFN-γ düzeyleri haz r ticari kit (Bender Med System Diagnostics Austria; Cat No: BMS 223/3 TNF-α, Cat No: BMS 228 IFN-γ, Cat No: BMS 224 IL-1β) kullan - larak ELISA metoduyla manüel olarak kit içeri indeki prosedüre uygun olarak çal fl ld. statistiksel analizlerde Student s t-testi, Mann-Whitney U, One-way Anova ve korelasyon analizi kullan ld. BULGULAR AVH li toplam 33 hasta çal flmam za dahil edildi. Hasta grubunun 15 (%45.4) i AVH-A l, 15 (%45.4) i AVH-B li ve 3 (%9.2) ü AVH-C li idi. Hastalar n 24 (%72.7) ü erkek, 9 (%27) u kad n olup, yafllar 14 ile 62 aras nda (25.9 ± 14) de iflmekteydi. Kontrol grubu 30 kifliyi içermekteydi. %56.7 si erkek, %43.3 ü kad n olup yafllar (ortalama 28.8 ± 4.1) y l aras nda de iflmekteydi. AVH li hastalar n bafllang ç ve iyileflme dönemlerindeki karaci er enzimleri ve sitokin serum düzeyleri Tablo 1, 2 ve 3 te gösterilmifltir. AVH-A l hastalar n bafllang ç dönemi karaci er enzimleri ve sitokinlerin serum düzeyleri ile iyilefl- Tablo 1. AVH-A da hastal n bafllang ç ve iyileflme dönemlerinde karaci er enzimleri ve sitokinlerin serum düzeyleri. Başlangıç dönemi İyileşme dönemi p AST (U/L) ± ± 20.6 < ALT (U/L) ± ± 81.0 < LDH (U/L) ± ± 82.6 < 0.01 GGT (U/L) ± ± 41.0 < 0.01 TNF-α (pg/ml) ± ±18.0 < 0.05 IL-1β (pg/ml) 13.1 ± ± IFN-γ (pg/ml) 7.2 ± ± Viral Hepatit Dergisi 2005; 10(2):

13 Torun Edis Ç ve ark. Tablo 2. AVH-B de hastal n bafllang ç ve iyileflme dönemlerinde karaci er enzimleri ve sitokinlerin serum düzeyleri. Başlangıç dönemi İyileşme dönemi p AST (U/L) ± ± < ALT (U/L) ± ± < LDH (U/L) ± ± < 0.01 GGT (U/L) ± ± TNF-α (pg/ml) ± ± 17.8 < IL-1β (pg/ml) 15.7 ± ± 1.9 < IFN-γ (pg/ml) 7.2 ± ±1.2 < 0.01 Tablo 3. AVH-C de hastal n bafllang ç ve iyileflme dönemlerinde karaci er enzimleri ve sitokinlerin serum düzeylerinin ortalama ve standart sapmalar. Başlangıç dönemi İyileşme dönemi AST (U/L) ± ± 45.2 ALT (U/L) ± ± LDH (U/L) ± ± 85.4 GGT (U/L) ± ± 7.8 TNF-α (pg/ml) ± ±14.1 IL-1β (pg/ml) 16.2 ± ± 4.5 IFN-γ (pg/ml) 5.7 ± ± 1.4 me dönemi karaci er enzimleri ve sitokinlerin serum düzeyleri karfl laflt r ld nda IL-1β ve IFN-γ parametreleri sonuçlar istatistiksel anlam ifade etmiyordu (p> 0.05); buna karfl n karaci er enzimleri ve TNF-α düzeyleri aras nda istatistiksel olarak anlaml farkl l k vard. AVH-B li hastalarda ise GGT d fl nda tüm parametrelerde istatistiksel olarak anlam ifade eden farkl l k belirlendi (p< 0.05), AVH-C de ise vaka say s yeterli olmad ndan istatistiksel de erlendirme yap lamad. Gruplara göre de erlendirildi inde, en yüksek bafllang ç dönemi serum TNF-α ve IL-1β de erleri AVH-C de (s ras yla ortalama: ± 61.2 ve ortalama: 16.2 ± 9.1), en yüksek serum IFN-γ düzeyi ise AVH-B de (ortalama: 7.2 ± 2.0) saptand. Tüm hepatitli hastalar toplu olarak karfl laflt r ld - nda bafllang ç ve iyileflme döneminde karaci er enzimleri ve sitokin seviyelerinde istatistiksel olarak anlaml l k saptand (p< 0.05). Sonuçlar Tablo 4 te izlenmektedir. Tablo 4. AVH lerde hastal n bafllang ç ve iyileflme dönemlerindeki karaci er enzimleri ve sitokinlerin serum düzeyleri. Başlangıç dönemi İyileşme dönemi p AST (U/L) ± ± < ALT (U/L) ± ± < LDH (U/L) ± ± < GGT (U/L) ± ± 70.9 < 0.05 TNF-α (pg/ml) ± ±19.8 < IL-1β (pg/ml) 14.6 ± ± 3.2 < 0.01 IFN-γ (pg/ml) 7.1 ± ± 1.2 < Viral Hepatit Dergisi 2005; 10(2): 74-81

14 Akut Viral Hepatitlerde Serum TNF-α, IL-1β ve IFN-γ Düzeyleri AVH-A l ve AVH-B li hastalar n bafllang ç dönemi karaci er enzimleri ve sitokinlerin serum düzeyleri ile kontrol grubu karfl laflt r ld nda istatistiksel olarak anlaml yükseklik tespit edildi (p< 0.05). AVH-C de (n= 3) ise vaka say s yeterli olmad ndan istatistiksel de erlendirme yap lamad. AVH li hastalar n bafllang ç dönemi karaci er enzimleri ve sitokinlerin serum düzeyleri ile kontrol grubundaki karaci er enzimleri ve sitokinlerin serum düzeyleri karfl laflt r ld nda hepsi AVH li hastalarda istatistiksel olarak anlaml yüksek bulundu (p< 0.05). Sonuçlar Tablo 5 te gösterilmifltir. AVH-A l ve AVH-B li hastalar aras nda bafllang ç dönemi karaci er enzimleri ve sitokinlerin serum düzeyleri aras nda karfl laflt rma yap ld nda AVH-B de IL-1β istatistiksel olarak anlaml yüksek bulundu (p< 0.05). AVH li hasta gruplar nda serum karaci er enzimleri ile sitokin de erleri aras nda korelasyon olup olmad da araflt r ld. Tüm hasta gruplar nda TNF-α, IL-1β, IFN-γ ile AST, ALT, LDH ve GGT de- erleri aras nda bafllang ç ve iyileflme dönemlerinde korelasyon saptanamad. TARTIfiMA Viral infeksiyonlar n seyrinde hücresel immün sistem oldukça önemli görev yapmaktad r. Dengeli ve etkili bir hücresel immün yan t virüsün tam olarak elimine edilmesini sa lamaktad r. Buna karfl n immün yan ttaki yetersizlik veya afl r l k kronik karaci er hastal, siroz veya karaci er kanseri oluflumu için uygun bir ortam sa layabilir. Hücresel immün yan t oluflumunda CD4+ Th hücreleri temeli oluflturmaktad r. Akdifl ve arkadafllar, AVH-A l ve AVH-B lilerde lenfosit alt gruplar n çal flt klar bir araflt rmalar nda AVH-A da bafllang ç döneminde sa l kl lara k yasla CD4+ hücre oran nda azalma ile CD4+/CD8+ oran nda hafif düflme, AVH-B de CD8+ hücre oran nda artma ve CD4+/CD8+ oran nda düflme bulmufllar ve bu oranlar n iyileflme döneminde normale döndü ünü tespit etmifllerdir (8). Bu çal flmadaki CD4+/CD8+ oran nda hafif azalma AVH-A da CD4+ hücrelerinde azalma ve AVH-B de CD8+ hücrelerinde artmayla iliflkili olabilir. Ancak yap lan bu çal flmada CD4+ T-lenfositlerindeki azalman n bu lenfositlerin alt gruplar olan Th1 ve Th2 sitokinlerin oran na nas l yans d ayr nt l incelenmedi- inden net bir sonuç ç karmak mümkün olmamaktad r. Belki de mutlak CD4+ T-lenfosit say s azalmakla birlikte Th1 dominans oldu undan güçlü bir hücresel immün yan t oluflarak AVH den kurtulma sa lanabilmekte ya da Th2 lerin oran yüksek oldu undan bu hastalarda kronikleflme kolaylaflabilmektedir. Chemello ve arkadafllar ise AVH-B nin erken dönemlerinde natural killer (NK) aktivitesinin artm fl oldu unu gösterirken, Thomas ve arkadafllar da yine kronik hepatit B virüsü (HBV) tafl - y c lar nda CD8+ hücrelerde artmayla iliflkili olan CD4+/CD8+ oran nda azalmay belirtmifl, di er yandan Barnaba ve arkadafllar ise KAH li hastalarda Th1 sitokin sekresyon profili ile sitotoksik CD4+ T-hücrelerinin karaci erde birikti ini ve CD4+ CD56+ yüzey fenotipinin HBV infeksiyonunda patogenetik bir rol oynayabilece ini belirtmifllerdir (9-11). Bu çal flmalarda viral hepatitlerde etkin olan sitokin kal plar ile ilgili bir fikir birli i olmad gibi birbiri ile oldukça çeliflen verilerin sunuldu u birtak m çal flmalar da mevcuttur. Farkl raporlar bu sitokin profillerinin viral hepatitlerdeki rolü ve etkinli i konusunda karmaflaya yol açarak net kanaat oluflmas n engellemektedir. Çal flmam zda AVH-A, AVH-B ve AVH-C li hastalardan hastal n bafllang ç dönemi ve iyileflme Tablo 5. AVH lerin bafllang ç dönemi ile kontrol grubundaki karaci er enzimleri ve sitokinlerin serum düzeyleri. Hasta grubu Kontrol grubu p AST (U/L) ± ± 6.6 < ALT (U/L) ± ± 7.9 < LDH (U/L) ± ± 72.0 < GGT (U/L) ± ± 4.8 < 0.01 TNF-α (pg/ml) ± ± 8.0 < IL-1β (pg/ml) 14.6 ± ± 1.3 < IFN-γ (pg/ml) 7.1 ± ± 1.0 < Viral Hepatit Dergisi 2005; 10(2):

15 Torun Edis Ç ve ark. dönemlerinde al nan kanlarda AST, ALT, LDH, GGT, TNF-α, IL-1β ve IFN-γ serum düzeyleri ölçüldü. AVH-A da TNF-α, AST, ALT, LDH ve GGT seviyeleri bafllang ç döneminde iyileflme dönemindeki serum seviyelerine göre istatistiksel olarak anlaml yükseklik tespit edildi, AVH-B de GGT d fl ndaki parametrelerde istatistiksel anlaml fark saptand. AVH-C de vaka say s de erlendirmeye yetmeyecek düzeyde oldu undan istatistiksel de erlendirmeye al nmad. Tüm AVH ler toplu olarak incelendi inde bafllang ç döneminde her üç sitokinin ve tüm karaci er enzimlerinin serum seviyesi iyileflme dönemindeki seviyelerden anlaml yüksek bulundu. AVH-A l ve AVH-B li hastalar n bafllang ç dönemi serum sitokin ve karaci er enzimleri kontrollerin serum seviyeleri ile k yasland nda her iki hepatitli hasta grubunun bafllang ç serum seviyeleri ayr ayr her iki hepatit tipinde kontrollerden istatistiksel anlaml yüksek tespit edildi. Yine AVH-C de vaka say s tek bafl na AVH-C de bafllang ç seviyeleri ile kontrol grubunun düzeylerini karfl laflt rmaya yetmeyecek say dayd. Tüm AVH ler toplu olarak de erlendirildi inde de bafllang ç serum sitokin ve karaci er enzim düzeyleri kontrollerin seviyelerinden istatistiksel olarak anlaml yüksek bulundu. AVH-A, AVH-B ve AVH-C li hastalar n bafllang ç dönemi serum TNF-α ve IL-1β de erleri içerisinde en yüksek de er AVH-C de ve serum IFN-γ da ise en yüksek de er AVH-B de tespit edildi. Yap lan korelasyon analizlerinde karaci er fonksiyon testleri (KCFT) ile bu sitokinlerin seviyesi aras nda korelasyon tespit edilmedi. AVH lerin her biri için ayr ayr korelasyon analizi vaka say s genelleme yapmak için yetersiz oldu undan yap lmad. Akut inflamatuvar hadiselerde proinflamatuvar sitokinlerden olan TNF-α, IL-1β ve IFN-γ n n yükselmesi beklenen bir cevap olarak yorumlanabilirse de bu sitokin seviyelerindeki yükselme AVH lerde viral hepatitin tipinden ba ms z olarak Th1 sitokin kal b n n etkin oldu unu ve viral hepatitten iyileflme yolunda viral temizlenmede de bu sitokinlerin önemli rolü olabilece ini düflündürmektedir (12). Th1 sitokinler viral hepatitin erken faz nda yükselerek etkin bir hücresel immün yan t oluflturmakta ve virüsten iyileflmeye yard mc olmaktad r. Ayr ca, çal flmam zda araflt - r lan sitokinlerin serum seviyeleri ile karaci er enzimleri aras nda anlaml korelasyon bulunamamas ndan dolay bu parametrelerin viral hepatitlerin takibinde KCFT olarak kullan lmas n n yol gösterici olamayaca sonucuna da var lm flt r. Birkaç çal flmada iyileflen akut hepatitli hastalar n periferik kan CD4+ T-hücrelerinin rekombinant hepatit virüs Ag leri ile karfl laflt r lmas nda IFN-γ ve TNF-α ile IL-12 ürettikleri (Th1 tip), kronik hepatitli hastalar n CD4+ T-hücrelerinin ise IL- 4 ve IL-10 ürettikleri (Th2 tip) bildirilmifltir. Bahsedilen bu çal flmalar n sonuçlar bizim çal flmam zda elde edilen verilere uyumlu olarak AVH lerde Th1 tipi sitokinlerin bask n oldu unu desteklemektedir. Bu çal flmalarda da Th1 tipindeki sitokinler hastal n bafllang ç döneminde hastalar n serumlar nda yüksek tespit edilmekte ve hastal - n iyileflme faz nda seviyeleri anlaml oranda azalmaktad r (3,12-14). Watanabe ve arkadafllar çal flmalar nda TNF-α ve IL-1β n n inflamatuvar dokuya lenfosit invazyonu için gerekli olan VCAM-1 ve ICAM-1 in ekspresyonunu sa layarak da hepatitlerin patogenezine kat ld klar n gösterirken, Ferlugo ve arkadafllar da farelerde oluflturulan hepatitte mononükleer fagositlerden solubl faktörler sal nd n ve bunlar n hepatosit nekrozu ve öldürücü hepatit yapt n ; TNF ve IL-1 içeren bu farelere anti-tnf verilmesinin düflünülebilece ini bildirmifllerdir (15,16). Ayn sonuçlar destekleyen baflka bir çal flmada farelerde HBsAg ve HBsAg-spesifik Th1 hücreleri enjeksiyonuyla deneysel bir hepatit modeli oluflturarak Th1 tip immünitenin ön fazda hasar oluflmas nda esansiyel oldu u, Th1 hücrelerince oluflturulan hasar n patogenezinde TNF-α ve IFN-γ n n kritik rol oynad, fulminan hepatitin patogenezinde de önemli olduklar ileri sürülmüfltür (17). Kocabafl ve arkadafllar AVH li hastalarda TNF-α, IL-1β ve IFN-γ seviyelerini sa l kl kontrollere k - yasla yüksek bulmufl ve bu hastalar aras nda serum ALT seviyesi > 400 olanlarda TNF-α y daha fazla artm fl tespit ederek AVH lerdeki karaci er zedelenmesi ile Th1 tipindeki immün yan t yak ndan iliflkili olabilir yorumunu yapm fllard r (3). Çal flmam z n sonucunda AVH lerde Th1 tipi sitokinlerin akut dönemde artm fl oldu u bulunduysa da ALT, AST seviyesi ile sitokinler aras nda herhangi bir korelasyon bulunamam flt r; dolay s yla akut dönemde bu sitokinlerdeki anlaml art fl n karaci er zedelenmesine yol açt fleklinde bir yorumda bulunmam z do ru olmayacakt r. Torre ve arkadafllar yapt klar benzer bir araflt rmada, AVH li hastalarda hastal n bafllang ç döneminde viral hepatitin tipinden ba ms z olarak TNF-α ve 78 Viral Hepatit Dergisi 2005; 10(2): 74-81

16 Akut Viral Hepatitlerde Serum TNF-α, IL-1β ve IFN-γ Düzeyleri IL-1β düzeylerini serumda kontrol grubuna göre yükselmifl, iyileflme döneminde bu sitokinlerin serum seviyesini azalm fl ve alt ay sonra tespit edilemez bulmufllard r (12). Bizim bulgular m zla uyumlu flekilde sitokinlerin serum düzeyleri ile biyokimyasal de erler aras nda anlaml korelasyon bulunamam flt r. Onlar n tespitleri de Th1 tipi sitokin yan t n n AVH den iyileflmeyi belirleyen sitokin kal b oldu u yönünde olmufltur. Karaci er sitokinler için majör temizleme organ ve sentez alan olarak önemlidir ve mononükleer fagositler (kuppfer hücreleri) proinflamatuvar sitokinlerin üretiminde etkilidir. Normal flartlar alt nda dolaflan sitokinlerin h zl hepatik klerensi sitokinlerin sistemik etkilerini s n rlayan önemli mekanizmay oluflturur. TNF-α, IFN-γ ve IL-1β düzeylerindeki yükselmenin akut fazda hepatositlerin h zl bozulmas sonucunda olabilece i, bunun da artm fl lipopolisakkarid (LPS) ba ml makrofaj stimülasyonunu ya da viral infeksiyona ba l olarak karaci erde bu sitokinlerin temizlenmesinde bozulmay yans tabilece i fleklinde bir yorumlama da yap labilir. Ancak bizim çal flmam zda ve benzer baz çal flmalarda serum sitokin seviyeleri ile KCFT aras nda korelasyon olmamas bu düflünceyi tam olarak desteklememektedir (12,18). Benzer flekilde Al-Wabel ve arkadafllar AVH-B, HBV + KAH ve otoimmün KAH li hastalar n pürifiye edilmifl periferik kan mononükleer hücrelerinde (PBMNC) TNF-α ve IFN-γ çal flarak AVH-B li hastalarda IFN-γ ve TNF-α düzeylerini kontrollerden anlaml yüksek bulmufllard r (13). Yap lan bu çal flmada sa l kl kontrollere k yasla tüm hepatitli hastalarda dolaflan CD4+ T-hücreleri artm fl, CD8+ T-hücreleri ise azalm fl bulunurken stimüle edilen ve edilmeyen AVH-B lilerde IFN-γ üretimi di erlerinden yüksek tespit edilmifltir. IFN-γ n n inflamatuvar etkisi çok az olmas na ra men, direkt inflamasyona yol açarak di er sitokinlerin çeflitli aktivitesini güçlendirme özelli ine sahip olan bir sitokindir. Proinflamatuvar sitokinlerden olan IFN-γ ve TNF-α n n yap m inflamatuvar cevab n kuvvetlenmesinde çok önemli olup, viral infeksiyonun eliminasyonunda immün cevapta artma için bafllat c bir güç olarak da görülebilir. Baflka bir çal flmada da akut HBV den tamamen kurtulan kiflilerde tafl y c olanlara k yasla ortalama TNF-α seviyelerinin yüksek oldu u bildirilmifl ve virüsten temizlenmede proinflamatuvar sitokinlerin önemli olabilece i vurgulanm flt r (19). AVH de Th1 tipi sitokinlerin seviyesinde artman n tespit edildi i uyumlu verilerin yan nda CD4+/CD8+ hücre oran nda, IL-1 ile IL-2 üretiminde ve blast transformasyonunda azalmayla iliflkili olabilecek de ifliklikleri içeren, hücre arac l immünitede anormallikler de rapor edilmifltir. Muller ve arkadafllar AVH lerde IL-1 üretiminde KCFT leri ile korelasyonu olmayan bir azalma oldu unu bildirmifllerdir; çal flmalar nda IL-1 üretimini IL-1 için bir makrofaj stimülan olan lymphosit activating factor (LAF) sal n m n ölçerek de- erlendirmifl ve azalman n LAF üretimine kaynakl k eden hücrelerin direkt hepatit virüsüyle infeksiyonu veya IL-1 inhibitörü varl ya da PGE2 sal n m nda art fla sekonder olabilece ini; kültürlere indometazin verilmesiyle IL-1 seviyelerinin düzelmesinin de bunu do rulad n ifade etmifllerdir (20). Ayn araflt rmac baflka bir çal flmas nda akut ve kronik HBV ve HCV lilerde azalm fl immünoreaktif IL-1 üretimi tespit etmifllerdir (21). Yokota ve arkadafllar n n çal flmalar nda benzer, ancak Anastassakos ve arkadafllar ise bununla uyumlu olmayan sonuçlar bulmufllard r (22,23). Muller ve arkadafllar bir baflka çal flmalar nda AVH li hastalar n periferik kan monositlerinde TNF nin sa l kl lardan farkl olmad na dair raporlar da literatürde bulunmaktad r (24). Tafl y c kalan ve iyileflen hastalar aras nda IFN-γ seviyeleri aras nda anlaml fark tespit edilememifltir, IFN-γ eksikli inin HBV infeksiyonunun kronikli i için neden olamayabilece i izlenimini vermifltir (14). Buna karfl n Levin ve arkadafllar AVH li hastalarda kan IFN seviyesinin h zla yükselip hücrelerin antiviral bir duruma girdi ini bildirmifllerdir (25). Fulminanl larda IFN sisteminin defektli olup ancak ekzojen IFN verimiyle antiviral duruma geldiklerini, IFN eksikli inin kronikleflmeye neden olabilece i ve tüm viral hepatitlerde erken IFN tedavisinin denenmesi gerekti ini bildirmifllerdir. Hamasaki ve arkadafllar ise IFN-α ile IL-1β n n kombine ya da IFN-α ile TNF-α n n kombine kullan m - n n HBsAg mrna y ve DNA polimeraz aktivitesini bask lad n ve bu etkileflimin kal c süpresyona katk da bulunabilece ini saptam fllard r (26). Sonuçta Th1 tipi immün yan t belirleyen sitokinlerin viral hepatitten kurtulmada etkili olabileceklerini söylemifllerdir. Proinflamatuvar sitokinlerin aktivitesi viral replikasyon, hastal n aktivitesi ve prognozu ile yak ndan iliflkili olabilir. Bu sitokinler yaln z hepatosit y k m nda rol oynamay p ayn zamanda karaci- erde akut faz proteinlerinin uyar lm fl sentezi ile antiviral aktiviteyi ortaya ç kararak hepatosit re- Viral Hepatit Dergisi 2005; 10(2):

17 Torun Edis Ç ve ark. jenerasyonuna arac l k eder. Viral replikasyonda konak immün cevab n n afl r l hepatosit rejenerasyonundan ziyade karfl konulamaz hepatosit y k m na yol açabilir (12). Bu tespitler de yine AVH lerden kurtulmada belli seviyelerde yap lmas gerekli olan sitokinlerin azl kadar afl r l n n da istenmeyen sonuçlara yol açt n ortaya koymaktad r. Mevcut literatür verileri viral hepatitte oluflan immün yan t n etkileri konusunda daha kapsaml çal flmalara gereksinim oldu unu göstermektedir. ntrahepatik makrofajlar n ve ürettikleri sitokinlerin immün yan ta etkileri, periferik kan hücreleri ile intrahepatik hücrelerin oluflturdu u immün yan tlar aras ndaki farkl l klar ve akut hepatit seyri s ras nda karaci erde viral temizlenmede geliflen geçici bozulman n serum sitokin düzeylerine olas katk s henüz çok iyi bilinmemektedir. Bizim yapt m z çal flmada HAV, HBV ve HCV ye ikincil geliflen AVH ler aras nda serum sitokin düzeyi yönünden anlaml fark olmamas kendili inden iyileflen akut hepatitte etkenin tipinden ba- ms z olarak ortak bir immün yan t geliflti ini gösterir. Hem yap m hem de y k m için karaci erin önemli bir organ oldu u sitokinler karaci er ve ekstrahepatik alanlar aras nda haberleflmede esansiyel olup, viral hepatitin akut ve kronik faz esnas nda intrahepatik immün cevab n bafllamas nda rol oynar (27). Sonuç olarak AVH lerdeki iyileflme hepatit tipinden ba ms z olarak Th1 tipi sitokin yan t ile iliflkilidir. Literatürlerde akut ve kronik hepatitlerde patogenezde rol oynayan T-hücre dominans ve bunlara ba l sal nan sitokinlerin rolü ya da bask nl konusu ve hatta viral hepatitlerdeki immünopatogenetik mekanizma net olmad gibi birbiriyle çeliflen ve hatta birbirinin tam aksi sonuçlar veren yay nlar mevcuttur. De iflik çal flmalar n sonuçlar n n farkl farkl olmas viral hepatitin immünopatogenezindeki karmaflay ve belirsizli i ortaya ç karm fl olup, immün yan t n yoklu u ya da eksikli i kadar afl r l n n da istenmeyen sonuçlara davetiye ç karabilece ini düflündürmüfltür. Bundan dolay d r ki viral hepatitlerdeki immün mekanizmay anlamada AVH lerle kronik viral hepatitler paralel olarak de erlendirilmeli ve prospektif olarak ayn hasta grubu AVH nin erken faz nda, geç faz nda ve e er ilerliyorsa kronikleflme döneminde ve hatta fulminan hepatit ya da siroza gidiflte sitokin profili de erlendirilerek viral hepatitlerin seyrinde sitokinlerin rolleri hakk nda yoruma gitmeye çal fl lmal d r. Yapt m z çal flmada her ne kadar AVH lerde Th1 tipi sitokinlerin bask n oldu unu göstermifl olsak da bu sitokinlerin miktar ile hastal ktan tamamen kurtulma ya da kronikleflme aras nda iliflki olup olmad konusunda hastalar n takibini uzun vadede yapamad m zdan bir yorum getirme flans m z olamam flt r. Ancak yine de araflt rd m z sitokinlerle karaci er enzimleri aras nda korelasyon olmamas bunlar n KCFT olarak kullan m n n uygun olmad sonucuna varmam zda yeterli görünmektedir. leride prospektif olarak yap lacak daha kapsaml çal flmalar sitokinlerin viral hepatitlerdeki de erinin tam olarak belirlemesi ve iyileflmede gerekli olan sitokin miktar n n tespit edilerek eksikse yerine konmas ; e er afl r ise sitokin antagonistlerinin verilmesi fleklinde yeni tedavi yöntemlerinin ortaya ç kar lmas nda etkili gibi durmaktad r. KAYNAKLAR 1. Yenen OŞ. Viral hepatitler. Topçu AW, Söyletir G, Doğanay M (editörler). Enfeksiyon Hastal klar. 1. Bask. İstanbul: Nobel T p Kitabevleri, 1996: Belardelli F. Role of interferons and other cytokines in the regulation of the immun response. Apmis 1995; 103: Kocabaş E, Aksaray N, Y ld zdaş D, Özbek S, Seydaoğlu G. Akut viral hepatitlerde serum tümör nekroze edici faktör-alfa (TNF-α), interlökin--1 beta (IL-1β) ve interferon-gama (IF-γ) düzeyleri. Viral Hepatit Dergisi 1998; 5: K l çturgay K. İmmunolojiye Giriş. 3. Bask. Bursa: Güneş & Nobel T p Kitabevleri, Ayd ntuğ O. Sitokinler. Tokgöz G (editör). Klinik İmmünoloji. 1. Bask. Ankara: Ant p A.Ş., 1997: Aybay C. Antijen tan nmas, salg sal ve hücresel immün yan t. Mutlu G, İmir T, Cengiz T (editörler). Temel ve Klinik Mikrobiyoloji. 1. Bask. Ankara: Güneş Kitabevi, 1999: Arai K, Lee F, Miyajama A, Miyatake S, Arai N, Yokota T. Cytokines: Coordinators of immune and inflammatory responses. Annu Rev Biochem 1990; 59: Akdiş C, Göral G, K l çturgay K, et al. Immunologic studies in acute A and B viral hepatitis. J Med Sci 1992; 15: Chemello L, Mondelli M, Bartolotti F, et al. Naturel killer activity in patients with acute viral hepatitis. Clin Exp Immunol 1986; 64: Thomas HC, Brown D, Routhier G, et al. Induser and supressor T cells in hepatitis B induced liver disease. Hepatology 1982; 2: Viral Hepatit Dergisi 2005; 10(2): 74-81

18 Akut Viral Hepatitlerde Serum TNF-α, IL-1β ve IFN-γ Düzeyleri 11. Barnaba V, Franco A, Paroli M, et al. Selective expansion of cytotoxic T lymphocytes with a CD4+CD56+ surface phenotype and a T helper type 1 profile of cytokine secretion in the liver of patients chronically infected with hepatitis B virus. J Immunol 1993; 12: Torre D, Zeroli C, Giola M, et al. Serum levels of interleukin-1α, interleukin-1β, interleukin-6, and tumor nekrosis factor in patients with acute viral hepatitis. Clin Infect Dis 1994; 18: Al-Wabel A, Janadi AM, Raziuddin S, et al. Cytokine profile of viral and autoimmune chronic active hepatitis. J Allergy Clin Immun 1993; 92: Chu CM, Sheen IS, Yeh CT, Hsieh SY, Tsai SL, Liav YF. Serum levels of interferon-α and interferon-γ in acute and chronic hepatitis B virus infection. Digest Dis Sci 1995; 40: Watanabe Y, Morita M, Ikematsu N, Akaike T. Tumor necrosis factor-α and interleukin-1β but not interferon-γ induce vaskuler cell adhesion molekule-1 expression on primary cultured murine hepatocytes. Biochem Bioph Res Co 1995; 209: Ferluga J, Allison AC. Role of mononuclear infiltrating cells in pathogenesis of hepatitis. Lancet 1978; i: Ohta A, Sekimoto M, Sato M, et al. Indispensable role for TNF-α and IF-γ at the effector phase of liver injury mediated by Th1 cells specific to hepatitis B virus surface antigen. J Immunol 2000; 165: Tiegs G. Experimental hepatitis and role of cytokines. Acta Gastro-Ent Belg 1997; 60: Geneva-Papova M, Murdjeva M. Study on proinflammatory cytokines (IL-1beta, IL-6, TNF-alpha) and IL-2 in patient. Folia Med (Plovdiv) 1999; 41: Muller C, Ahmad R, Wolf HM, Mannhalter JW, Eibl MM. Interleukin-1 production in acute viral hepatitis. Arch Dis Child 1989; 64: Muller C, Knoflach P, Zielinski CC, et al. Reduced production of immunoreactive interleukin-1 by peripheral blood monocytes of patients with acute and chronic viral hepatitis. Digest Dis Sci 1993; 38: Yokota M, Sakamoto S, Koga S, et al. Decreased nterleukin 1 activity in culture supernatants of lipopolysaccharide stimulated monocytes from patients with liver cirrhosis and hepatocellular carcinoma. Clin Exp Immunol 1987; 67: Anastassakos C, Alexander GJM, Wolstencroft A, at all. Interleukin-1 and interleukin-2 activity in chronic hepatitis B virus infection. Gastroenterology 1988; 94: Müller C, Zielinski CC. Impaired lipopolysaccharide-inducible tumor necrosis factor production in vitro by peripheral blood monocytes of patients with viral hepatitis. Hepatology 1990; 12: Levin S, Hahn T. Interferon system in acute viral hepatitis. Lancet 1982; 13: Hamasaki K, Nakata K, Nakkao K, et al. Interaction of interferon-α with interleukin-1β or tumor necrosis factor-α on hepatitis B virus enhancer activity. Biochem Bioph Res Co 1992; 183: Andus T, Bauer J, Gerok W, et al. Effects of cytokines on the liver. Hepatology 1991; 13: YAZIfiMA ADRES Dr. Çi dem TORUN ED S Atatürk Üniversitesi T p Fakültesi Klinik Bakteriyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Anabilim Dal ERZURUM cigdemedis@superposta.com Viral Hepatit Dergisi 2005; 10(2):

19 Hepatit C Virüsü nfeksiyonunun Tan s nda HCV-RNA Saptanmas n n Önemi # Asl Gamze fiener 1, Serdar GÜNGÖR 1, Zafer BUYRAÇ 2, Meral TÜRK 1, Belk s ÜNSAL 2, Metin TÜRKER 1 1 Atatürk E itim ve Araflt rma Hastanesi, Klinik Mikrobiyoloji ve Mikrobiyoloji Laboratuvar, 2 Atatürk E itim ve Araflt rma Hastanesi, Gastroenteroloji Klini i, ZM R ÖZET Çal flman n amac, kronik hepatitli hastalarda HCV-RNA varl ile anti-hcv sonuçlar n n araflt r lmas yd. Toplam 126 hasta serumu çal flmaya al nd. Anti-HCV antikorlar enzim immünassay (EIA) (Beckman Coulter) yöntemiyle 72 (%57.1) hastada pozitif bulundu. HCV-RNA efl zamanl polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ile araflt r ld. Anti- HCV ve HCV-RNA pozitiflik oran 66/72 (%91.6), HCV-RNA negatif anti-hcv pozitiflik oran 6/72 (%8.3), HCV-RNA pozitif anti-hcv negatiflik oran 9/54 (%16.6) idi. Sonuç olarak kronik karaci er hastalar nda anti-hcv ve HCV- RNA n n araflt r lmas n n HCV varl n n gösterilmesinde daha uygun oldu u düflünülmektedir. Anahtar Kelimeler: HCV-RNA, PCR. SUMMARY The Importance of Detection of HCV-RNA in Diagnosis of Hepatitis C Virus Infection The aim of this study was carried out to investigate the presence of anti-hcv and HCV-RNA in sera of 126 patients with chronic liver disease. Anti-HCV antibodies were found positive in 72 (57.1%) patients by using enzyme immunassay (EIA) (Beckman Coulter). HCV-RNA was investigated by real-time polymerase chain reaction (PCR). Anti-HCV antibodies and HCV-RNA positivity rate was 66/72 (91.6%), HCV-RNA negative anti-hcv antibody positive ratio was 6/72 (8.3%), HCV-RNA positive anti-hcv antibody negative ratio was 9/54 (16.6%). In conclusion, detection of anti-hcv antibody and HCV-RNA will be more suitable to show HCV in chronic liver disease. Key Words: HCV-RNA, PCR. # Bu çal flma, 3. Ulusal Moleküler ve Tan sal Mikrobiyoloji Kongresi (28 Haziran-1 Temmuz 2002, Ankara) nde poster olarak sunulmuştur. G R fi Hepatit C virüsü (HCV), parenteral yolla bulaflan non A-non B hepatitlerin en önemli nedenlerinden biridir. Akut infeksiyonun %70-80 i kronikleflmekte, bu olgular n en az %20-30 unda siroz ve hepatoselüler kanser görülmektedir (1). HCV infeksiyonunda tan, enzim immünassay (EIA) ve recombinant immunoblotting assay (RIBA) testleriyle antikorlar n saptanmas ve HCV-RNA s n n gösterilmesiyle konmaktad r (2). Ancak serolojik tan ço unlukla klinik için yetersiz sonuçlar vermektedir. HCV hücre kültürü ile de gösterilemedi- inden polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ile 82 Viral Hepatit Dergisi 2005; 10(2): 82-84

20 Hepatit C Virüsü İnfeksiyonunun Tan s nda HCV-RNA Saptanmas n n Önemi Tablo 1. Hastalardaki anti-hcv ve HCV-RNA sonuçlar. HCV-RNA HCV-RNA Serolojik pozitif negatif Toplam gösterge Sayı % Sayı % Sayı % Anti-HCV pozitif Anti-HCV negatif HCV-RNA n n saptanmas viral replikasyon ve aktif infeksiyon varl n göstermek için çok önemli bir tan yöntemi olarak kullan lmaktad r (3,4). Bu çal flmada kronik hepatitli hasta serumlar ndaki HCV-RNA ve anti-hcv sonuçlar n n karfl laflt r lmas amaçlanm flt r. MATERYAL ve METOD Hastanemiz gastroenteroloji klini inden laboratuvar m za gönderilen 126 hasta serumu çal flmaya al nm flt r. Anti-HCV EIA yöntemiyle (Access Beckman Coulter), HCV-RNA ise, efl zamanl PCR (Abi Prism 7700, Perkin Elmer) yöntemiyle araflt r ld. BULGULAR Çal flmaya al nan 126 hastan n 72 (%57.1) sinde anti-hcv pozitif olarak bulundu. Anti-HCV pozitif hastalar n 66 (%91.6) s nda HCV-RNA pozitif, 6 (%8.3) s nda negatifti. Anti-HCV negatif olan 54 (%42.8) hastan n 9 (%16.6) unda HCV-RNA pozitif olarak saptand (Tablo 1). TARTIfiMA HCV infeksiyonu tüm dünyada yayg n olan ve kronik karaci er hastal ve hepatoselüler karsinoman n önemli nedenlerinden olan bir viral infeksiyondur (5,6). nfeksiyonun seyri s ras nda, serumda anti-hcv saptan ncaya kadar uzun bir seronegatif dönem bulunmaktad r. Ayr ca, kronik HCV infeksiyonu bulunan kiflilerde serumda anti-hcv saptanamayabilmektedir (7). Viral RNA n n amplifikasyonuna dayanan PCR yöntemi ile HCV infeksiyonunun tan s daha duyarl ve özgül olarak konulabilmektedir (8). Ancak HCV-RNA negatifli i HCV tan s koyma olas l n tamamen ortadan kald rmamaktad r. Viremi aral kl oldu undan HCV-RNA saptanamayabilmektedir (9,10). Bu nedenle olgular devaml olarak izlenmelidir. Ülkemizde anti-hcv antikor pozitifli i %23-66 aras nda de iflken oranlardad r (11). Çal flmam zda anti- HCV pozitif hastalarda HCV-RNA pozitifli i %91.6, HCV-RNA negatifli i %8.3 olarak hesaplanm flt r. Anti-HCV negatif hastalarda ise HCV-RNA pozitifli- i %16.6, HCV negatifli i %83.3 tür. Us ve arkadafllar HCV-RNA ile anti-hcv pozitifli- ini %72.7 olarak bildirmektedir (12). Ayn çal flmada HCV-RNA pozitiflik oran, anti-hcv negatif hastalarda %24.3 olarak bulunmufltur. Anti-HCV pozitif olan 189 hastan n HCV-RNA s n n araflt r ld baflka bir çal flmada, 120 (%63.5) hastada HCV-RNA negatif, 69 (%36.5) hastada pozitif bulunmufltur (13). Çolak ve arkadafllar anti-hcv pozitif bulunan 58 örne in 42 (%72.4) sinde HCV-RNA y pozitif bulmufllard r (14). Rota ve arkadafllar ise, HCV-RNA pozitif hastalar n %94 ünde anti-hcv saptand n, anti-hcv pozitif 79 serum örne inin 57 (%72.1) sinde HCV-RNA s n n pozitif bulundu- unu bildirmektedir (15). Çeflitli çal flmalarda farkl oranlar bildirilmekle birlikte, anti-hcv nin tek bafl na saptanmas n n HCV hepatiti tan s koymak için yeterli olmad aç kt r. Kronik hepatitli olgularda HCV-RNA n n gösterilmesi hem anti-hcv pozitif olgularda tan y desteklemekte hem de seronegatif olgular n belirlenmesinde büyük önem tafl maktad r (16,17). Sonuç olarak; HCV infeksiyonunun tan s nda anti- HCV antikorlar n n belirlenmesi önemli olmakla birlikte, tan ve izlemde HCV-RNA n n da saptanmas gerekti i vurgulanmaktad r. KAYNAKLAR 1. Akk z H. HCV infeksiyonu: Epidemiyoloji ve korunma. K l çturgay K, Bodur S (editörler). Viral Hepatit Bask. İstanbul: Viral Hepatitle Savaş m Derneği, 2001: Türkoğlu S. HCV infeksiyonu: Viroloji ve seroloji. K l çturgay K, Bodur S (editörler). Viral Hepatit 2001, 1. Bask. İstanbul: Viral Hepatitle Savaş m Derneği, 2001: Lok ASF, Gunaratnam NT. Diagnosis of hepatitis C. Hepatology 1997; 26: (Suppl 1): Viral Hepatit Dergisi 2005; 10(2):