T.C. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü ĠĢletme Anabilim Dalı

Transkript

1 T.C. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü ĠĢletme Anabilim Dalı FĠNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI ÇERÇEVESĠNDE ÖZEL TÜKENMEYE TABĠ VARLIKLARIN ĠNCELENMESĠ VE MADENCĠLĠK SEKTÖRÜNDE BĠR UYGULAMA Burhan DĠKMEN Yüksek Lisans Tezi Çorum 2011

2 FĠNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI ÇERÇEVESĠNDE ÖZEL TÜKENMEYE TABĠ VARLIKLARIN ĠNCELENMESĠ VE MADENCĠLĠK SEKTÖRÜNDE BĠR UYGULAMA Burhan DĠKMEN Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü ĠĢletme Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi Tez DanıĢmanı Yrd. Doç. Dr. Yusuf DĠNÇ Çorum 2011

3

4 T.C. HĠTĠT ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE Bu belge ile bu tezdeki bütün bölümlerin akademik kurallara ve etik davranıģ ilkelerine uygun olarak toplanıp sunulduğunu beyan ederim. Bu kural ve ilkelerin gereği olarak, çalıģmada bana ait olmayan tüm veri, düģünce ve sonuçları anladığımı ve kaynağını gösterdiğimi ayrıca beyan ederim. ( ) BURHAN DĠKMEN i

5 ÖZET DĠKMEN, Burhan, Finansal Raporlama Standartları Çerçevesinde Özel Tükenmeye Tabi Varlıkların Ġncelenmesi ve Madencilik Sektöründe Bir Uygulama, (Yüksek Lisans Tezi), Çorum, 2011 Dünyadaki küreselleģmenin etkisi ile birçok alanda olduğu gibi madencilikte geliģmiģtir. Madenciliğin geçmiģi insanın var oluģana kadar dayanmaktadır. Çünkü binlerce yıl öncesinde insanlar taģtan ve demirden aletler yapmıģ, bazılarını günlük kullanım amaçlı, bunları günlük ve güvenlik amaçlı olarak kullanmıģlardır. YaklaĢık yıl öncesinde yaģadığı düģünülen insana ait kemiklerinin bulunması ve kemik kalıntılarının yanında çakmak taģı benzeri maddelere rastlanması ilginçtir. Günümüzün geliģmiģ teknolojisine sahip olmayan eski insanlar, bazı madenleri tesadüf eseri, bazı madenleri ise aramaları sonucunda bulmuģtur. Nitekim baktığımızda taģ devri, yontma taģ devri, cilalı taģ devri ve bunu takip eden bakır devri, tunç devri ve demir devri madencilik ile uğraģıldığını ve sürekli geliģtiğini göstermektedir. Bu çalıģmada ülkemizde yaklaģık olarak 17 yıldır uygulanmakta olan Tekdüzen Muhasebe Sistemi (TDMS) ile Uluslararası Muhasebe Standartları (IAS) arasında meydana gelebilecek uyum sorunlarını belirlemek, bu çerçevede çözüm yollarını ifade etmeye çalıģarak ve örnekler yardımı ile sürece katkıda bulunmak amaçlanmıģtır. ÇalıĢmamızda Türkiye Finansal Raporlama Standardı-6 ele alınmıģ, konuyla ilgili genel olarak literatür taraması yapılmıģ ve madencilik sektöründe faaliyet gösteren iģletmelerin imalat süreci fiili olarak izlenmiģtir. Ayrıca madencilik sektöründe faaliyet gösteren bir firmanın verileri varsayımsal olarak ele alınmıģ ve standart çerçevesinde incelenmiģtir. Madencilik Anahtar Sözcükler: Özel Tükenmeye Tabi Varlık, TFRS 6, Maden ve ii

6 ABSTRACT DIKMEN, Burhan, An Analysis of Assets Which are Subject to Depletion And a Case Study in Mining Sector Within the about of Financial Reporting Standarts, (Master Thesis), Çorum, 2011 Mining sector has developed under the impact of globalization as in the case of many other areas. The history of mining is as old as the history of human beings. People made tools out of iron, bronze, copper and other materials and used them in their daily lifes and also for protection purposes about thousands of years ago. It is interesting to find flint stone pieces near human bones belonged to people who have lived approximately 450,000 years ago. Ancient people found some mines by chance and some others by carefull searches without having today s advanced technology. Indeed, the Stone Age, Paleolithic, Neolithic period, and subsequently copper age, bronze age and iron age periods show us that people have been dealing with mining throughout history and this activity has been improving constantly. In this study, we try to determine possible adjustment problems could arise between the Uniform Accounting System (TDMS) and the International Accounting Standards (IAS), to propose solutions for these problems and also to contribute to this process by providing examples. In our study, Turkish Financial Reporting-6 is studied, related literature review in general is completed, and the actual manufacturing process of mining sector enterprises was observed. In addition, data belongs to a hypothetical firm operating in the mining sector is examined within the framework of the standard. Mining Key Words: Assets Subject to Amortization (depletion), IFRS 6, Mines and iii

7 TEġEKKÜR Bazı çalıģmalar vardır ki yalnız baģına yapamazsınız, tez çalıģması da bunun en büyük örneğidir. Onlara teģekkür etmek her ne kadar vermiģ oldukları emeğin karģılığı olmasa da, bu çalıģmayı bitirmemde yardımcı olan herkese minnettarım. BaĢta dualarını eksik etmeyen annem, babam ve kardeģlerim olmak üzere, gece gündüz vaktini harcayarak ilgilenen değerli danıģman hocam Yrd. Doç. Dr. Yusuf Dinç e, desteğini esirgemeyen hocam Yrd. Doç. Dr. Selçuk Kendirli ve eģine, Emrah ġahin kardeģime ve emeği geçen herkese sonsuz teģekkür ederim. iv

8 ĠÇĠNDEKĠLER ÖZET... ii ABSTRACT... iii TEġEKKÜR... iv ĠÇĠNDEKĠLER... v TABLOLAR VE ġekġller... ix KISALTMALAR VE SĠMGELER... x ÖNSÖZ... xi GĠRĠġ... 1 I. BÖLÜM... 3 MADEN VE MADENCĠLĠK ĠġLEMLERĠ MADEN MADENCĠLĠK Madencilikte Alınması Gereken Belgeler, Ġzinler ve Gerekli ġartlar Maden Arama Ruhsatı Alımı Maden Arama Ruhsatı Ġçin Gerekli Belgeler Maden ĠĢletme Süreci Madencilik Sektöründe Kullanılan Terimler Açık ĠĢletme Terimleri Kapalı ĠĢletme Terimleri MADENCĠLĠK ĠġLETME SÜRECĠ Hazırlık AĢaması Arama AĢaması GeliĢtirme (Fizibilite, Planlama) ve Çıkarma Maden ĠĢletmelerini Etkileyen Faktörler...21 v

9 Coğrafya Ġklim UlaĢım ĠĢçi Temini Kanun, Yasa ve Yönetmelikler Makine ve Ekipman TaĢıma Yöntemi Güvenlik Stoklama Açık Maden ĠĢletmeciliği Açık ĠĢletmelerde Patlatma Açık ĠĢletmelerde TaĢıma Kapalı Maden ĠĢletmeciliği Kapalı Madencilikte Patlatma Kapalı Madencilikte Havalandırma Kapalı Madencilikte Güvenlik Ekipmanları Kapalı Madencilikte TaĢıma Sistemi Cevher Hazırlama Kırma Öğütme Eleme Sınıflandırma Cevher ZenginleĢtirme Madeni Kapatma ve Çevre Düzeni...48 vi

10 4. PETROL VE DOĞALGAZ MADENCĠLĠĞĠ MERMER MADENCĠLĠĞĠ...50 II. BÖLÜM...51 TFRS 6 VE ÖZEL TÜKENMEYE TABĠ VARLIKLAR MADEN KAYNAKLARININ ARAġTIRILMASI VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ STANDARDI Standardın Amacı Standardın Kapsamı Standartta Yer Alan Kavramlar Maden Varlıklarının MuhasebeleĢtirilmesi AraĢtırma ve Değerlendirme Varlıklarının Maliyet Unsurları AraĢtırma ve Değerlendirme Varlıklarında Değer DüĢüklüğü AraĢtırma ve Değerlendirme Varlıklarında Değer DüĢüklüğü AĢamalarının Belirlenmesi ÖZEL TÜKENMEYE TABĠ VARLIKLAR Arama Giderleri Hazırlık ve GeliĢtirme Giderleri BirikmiĢ Tükenme Payları (-)...73 III. BÖLÜM...77 MADENCĠLĠK SEKTÖRÜNDE UYGULAMA ĠġLETME BĠLGĠLERĠ ARAMA GĠDERLERĠ ĠġLEMLERĠ Arama Giderleri Amortismanı HAZIRLIK ve GELĠġTĠRME GĠDERLERĠ AMORTĠSMAN ĠġLEMLERĠ...92 KAYNAKÇA vii