GRUP BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI GRUP TERAPİLERİ YAŞANTISAL KİŞİLERARASI GRUP TERAPİLERİ GRUP TERAPİLERİ PSİKANALİTİK GRUP TERAPİLERİ. Psikodrama Gestalt

Transkript

1 Kişileraras Rol Analizi Terapisi Grup Terapisi (KARAT G) Adnan Menderes Üniversitesi T p ve Sağl k Bilimleri Merkezi Araşt rma Uygulama Hastanesi Psikiyatri Servisi

2 BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI YAŞANTISAL KİŞİLERARASI Psikodrama Gestalt PSİKANALİTİK Transaksiyonal Analiz Kişilerarası Terapi Etkileşim Grupları Kişilerarası Rol Analizi

3 BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI Transaksiyonal Analiz Kişilerarası Terapi Etkileşim Grupları Kişilerarası Rol Analizi Psikodrama Gestalt YAŞANTISAL KİŞİLERARASI PSİKANALİTİK

8 VAROLUŞCU TERAPİSTİ HASTALARINA ŞU ADIMLARI ATTIRMAYA ÇALIŞIR: Davran şlar n n; 1. başkalar taraf ndan nas l görüldüğünü, 2. başkalar nda nas l duygular uyand rd ğ n, 3. başkalar n n kendisi hakk ndaki fikirlerini nas l biçimlendirdiğini, 4. kendisi hakk ndaki fikirlerini nas l etkilediğini öğrenme. May, R. and I. Yalom (2005). Current Psychotherapies. R. Corsini and D. Wedding. Belmont, CA, Brooks/Cole Thompson Learning:

9 VAROLUŞCU TERAPİSTİ HASTALARINA ŞU ADIMLARI ATTIRMAYA ÇALIŞIR: Bu sürecin sonunda her bir grup üyesi şunu anlamaya başlar: Başkalar n n kendisini nas l gördüğünden ve kendisine nas l davrand ğ ndan yine kendisi sorumludur. Başka deyişle, grup içinde ve yaşamda kendine seçtiği kişileraras konumdan kendisi sorumludur. May, R. and I. Yalom (2005). Current Psychotherapies. R. Corsini and D. Wedding. Belmont, CA, Brooks/Cole Thompson Learning:

10 YATAN HASTALARLA TERAPİSİ Niye Yayg n Değil? Mesleki alansall k (professional territoriality) sorunlar : ABD de yatan hastalar n grup terapileri psikiyatri hemşireleri taraf ndan sürdürülmektedir. Bir servisin şefi hemşirelerin bu işi yapmas gerektiği düşüncesinde olmad ğ nda Kültürel olarak yatk n olmamaya bağl sorunlar: Terapinin amac n anlayamama Gündem belirleyememe Duygular n anlatmakta zorlanma Terapinin yap land r lm ş olmamas na bağl sorunlar: Terapinin yönünü bilememe Terapide yol al n p al nmad ğ n anlayamama Gidilmesi gereken yol hakk nda bir fikre sahip olmama.

11 Psikodrama Gestalt BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI Transaksiyonal Analiz Kişilerarası Terapi Etkileşim Grupları Kişilerarası Rol Analizi YAŞANTISAL KİŞİLERARASI PSİKANALİTİK

12 Stevens & Price (1996, 2000) PSİKODİNAMİĞİN YASALARI 1. Ne zaman bir davranışsal örüntü (kültüre, ırka, tarihsel döneme bakılmaksızın) tüm insan topluluklarında gözleniyorsa, onun doğuştan gelen bir eğilim veya arketip olma ihtimali göz önünde tutulmalıdır. 2. Arketipler içsel bir dinamiğe sahiptirler ve amaçları hem ruh hem davranışta kendilerini gerçekleştirmektir. 3. Ruh sağlığı arketipsel amaçların doyumunun sonucudur. 4. Ruhsal patoloji arketipsel amaçların doyurulamamasından kaynaklanır. 5. Psikiyatrik semptomlar uyuma yönelik psikofizyolojik tepkilerin kalıcı ve abartılı görünümleridir.

13 İki Büyük Arketip Sistemi Bağlanma S ra Yak nlaşma Bak m verme Bak m alma Özgecilik Statü Disiplin Alan Sahip olma

14 Bağlanma KENDİ Pozitif Negatif BAŞKASI Pozitif Negatif Güvenli Kay ts z Saplant l Kayg l

15 Sıra Statü Arayışı Törensel Savaş m Davran ş (Ritual Agonistic Behaviour RAB) Kaynaklar Elde Tutma Gücü (Resource Holding Power RHP) İstemsiz boyun eğme Stratejisi (Involuntary Subordinate Behaviour ISS) özdeğer duygusu = İnsanda RHP eşdeğeri (self esteem) esteem)

16 Russel Gardner PSALICS Programmed Spacings and Linkages in Conspecifics Türdeşler aras nda programlanm ş konumlan ş ve bağlan şlar Propensity States Antedating Language in Communication İletişimde lisandan önce gelen eğilim durumlar Belirli Biososyal Roller Türdeşler taraf ndan kolayca alg lanan ve anlaş lan iletişim durumlar

17 Biyososyal Rol Normal Hayvan Normal İnsan Anormal İnsan Besleyen Beslenen Cinsel Alfa Alfa karş l ğ Grupiçi Omega Grupd ş Omega Uzaklaşan (Kaç nan)

18 Biyososyal Rol Normal Hayvan Normal İnsan Anormal İnsan Besleyen Yuvaya bakma Ebeveynlik Ebeveynlik Bakım verme Maddi olanaksızlıkta çocuk kaçırma Beslenen Cinsel Alfa Alfa karşılığı Grupiçi Omega Grupdışı Omega Uzaklaşan (Kaçınan)

19 Biyososyal Rol Normal Hayvan Normal İnsan Anormal İnsan Besleyen Yuvaya bakma Ebeveynlik Ebeveynlik Bakım verme Maddi olanaksızlıkta çocuk kaçırma Beslenen Normal bakım arayan davranış Ebeveynler karşısında normal çocuk davranışı Bağımlılık Anaklitik Depresyon Cinsel Alfa Alfa karşılığı Grupiçi Omega Grupdışı Omega Uzaklaşan (Kaçınan)

20 Biyososyal Rol Normal Hayvan Normal İnsan Anormal İnsan Besleyen Yuvaya bakma Ebeveynlik Ebeveynlik Bakım verme Maddi olanaksızlıkta çocuk kaçırma Beslenen Normal bakım arayan davranış Ebeveynlerle normal çocuk davranışı Bağımlılık Anaklitik Depresyon Cinsel Kızışmış dişi davranışı Erkek cinsel davranışı Aşık olma Cinsel ilişkide bulunma Sapıklıklar Tecavüz Alfa Alfa karşılığı Grupiçi Omega Grupdışı Omega Uzaklaşan (Kaçınan)

21 Biyososyal Rol Normal Hayvan Normal İnsan Anormal İnsan Besleyen Yuvaya bakma Ebeveynlik Ebeveynlik Bakım verme Maddi olanaksızlıkta çocuk kaçırma Beslenen Normal bakım arayan davranış Ebeveynlerle normal çocuk davranışı Bağımlılık Anaklitik Depresyon Cinsel Kızışmış dişi davranışı Erkek cinsel davranışı Aşık olma Cinsel ilişkide bulunma Sapıklıklar Tecavüz Alfa Bir sosyal grubun (sürünün) baskın üyesi Kendini ortaya koyma Karizmatik lider Mani Çekırkeyiflik Hali Alfa karşılığı Grupiçi Omega Grupdışı Omega Uzaklaşan (Kaçınan)

22 Biyososyal Rol Normal Hayvan Normal İnsan Anormal İnsan Besleyen Yuvaya bakma Ebeveynlik Ebeveynlik Bak m verme Maddi olanaks zl kta çocuk kaç rma Beslenen Normal bak m arayan davran ş Ebeveynlerle normal çocuk davran ş Bağ ml l k Anaklitik Depresyon Cinsel K z şm ş dişi davran ş Erkek cinsel davran ş Aş k olma Cinsel ilişkide bulunma Sap kl klar Tecavüz Alfa Bir sosyal grubun (sürünün) bask n üyesi Kendini ortaya koyma Karizmatik lider Mani Çek rkeyiflik Hali Alfa karş l ğ Bir grupta omega olmayan üyeler İzleyiciler, seyirciler Hipnotik Trans Değerlerini yitirme Konversiyon Bozukluğu Grupiçi Omega Grupd ş Omega Uzaklaşan (Kaç nan)

23 Biyososyal Rol Normal Hayvan Normal İnsan Anormal İnsan Besleyen Yuvaya bakma Ebeveynlik Ebeveynlik Bakım verme Maddi olanaksızlıkta çocuk kaçırma Beslenen Normal bakım arayan davranış Ebeveynlerle normal çocuk davranışı Bağımlılık Anaklitik Depresyon Cinsel Kızışmış dişi davranışı Erkek cinsel davranışı Aşık olma Cinsel ilişkide bulunma Sapıklıklar Tecavüz Alfa Bir sosyal grubun (sürünün) baskın üyesi Kendini ortaya koyma Karizmatik lider Mani Çekırkeyiflik Hali Alfa karşılığı Bir grupta omega olmayan üyeler İzleyiciler, seyirciler Hipnotik Trans Değerlerini yitirme Konversiyon Bozukluğu Grupiçi Omega Sosyal hiyerarşinin en altındaki üye Grupdışı Omega Uzaklaşan (Kaçınan) En alt kademede olan ve grubun diğer üyelerine boyun eğen Melankolik Depresyon

24 Biyososyal Rol Normal Hayvan Normal İnsan Anormal İnsan Besleyen Yuvaya bakma Ebeveynlik Ebeveynlik Bakım verme Maddi olanaksızlıkta çocuk kaçırma Beslenen Normal bakım arayan davranış Ebeveynlerle normal çocuk davranışı Bağımlılık Anaklitik Depresyon Cinsel Kızışmış dişi davranışı Erkek cinsel davranışı Aşık olma Cinsel ilişkide bulunma Sapıklıklar Tecavüz Alfa Bir sosyal grubun (sürünün) baskın üyesi Kendini ortaya koyma Karizmatik lider Mani Çekırkeyiflik Hali Alfa karşılığı Bir grupta omega olmayan üyeler İzleyiciler, seyirciler Hipnotik Trans Değerlerini yitirme Konversiyon Bozukluğu Grupiçi Omega Sosyal hiyerarşinin en altındaki üye En alt kademede olan ve grubun diğer üyelerine boyun eğen Melankolik Depresyon Grupdışı Omega Başka grubun zulmedilen üyesi (grup üyesi değil) Dış grubun zulmedilen üyesi Paranoya Kötülük görme sanrıları Uzaklaşan (Kaçınan)

25 Biyososyal Rol Normal Hayvan Normal İnsan Anormal İnsan Besleyen Yuvaya bakma Ebeveynlik Ebeveynlik Bak m verme Maddi olanaks zl kta çocuk kaç rma Beslenen Normal bak m arayan davran ş Ebeveynler ile normal çocuk davran ş Bağ ml l k Anaklitik Depresyon Cinsel K z şm ş dişi davran ş Erkek cinsel davran ş Aş k olma Cinsel ilişkide bulunma Sap kl klar Tecavüz Alfa Bir sosyal grubun (sürünün) bask n üyesi Kendini ortaya koyma Karizmatik lider Mani Çek rkeyiflik Hali Alfa karş l ğ Bir grupta omega olmayan üyeler İzleyiciler, seyirciler Hipnotik Trans Değerlerini yitirme Konversiyon Bozukluğu Grupiçi Omega Sosyal hiyerarşinin en alt ndaki üye En alt kademede olan ve grubun diğer üyelerine boyun eğen Melankolik Depresyon Grupd ş Omega Başka grubun zulmedilen üyesi (grubun üyesi değil) D ş grubun zulmedilen üyesi Paranoya Kötülük görme sanr lar Uzaklaşan (Kaç nan) Türdeşlerine karş kaç nan çekinen davran ş Münzevi İzole Yaşama Şİzoid Davran ş Otizm

26 BİYOPSİKOSOSYAL ROL Kişinin Temel iletişim Stratejisi Kişinin Temel ADAPTASYON Stratejisi Ayakta kalma, hayatta kalma İlgi / bak m / sevgi görme (bağlanma) Grupta yer edinme / statü kazanma

27 6 5 Rolün Düzeltilmesi Hastalıkla İlişkisi Rolün Edinilmesi 4 Rolün Kazancı Rolün Bedeli Rolün Tanımı

28 6 5 Rolün Düzeltilmesi Hastalıkla İlişkisi Rolün Edinilmesi 4 Rolün Kazancı Rolün Bedeli Rolün Tanımı

29 1. Basamak ROLÜ TANIMLAMA Amaç, aile/arkadaş/iş/okul ortamlar nda kişinin üstlendiği rolün ne olduğunun anlaş lmas d r. Hastan n rolünün tan mlanmas n kolaylaşt ran teknikler: Serviste hasta grubu içinde nas l bir konum/yer edindiğinin terapi seans s ras nda irdelenmesi. Seanslar s ras nda terapi gurubu içinde üstlendiği rolün gözlenmesi ve gösterilmesi Aile içinde veya iş/arkadaş ortam nda kişiye tak lan adlar n, lakaplar n konuşulmas

30 2. Basamak ROLÜN BEDELİNİ ANLAMA Her rol için mutlaka bir bedel ödenir. Her rolün kişiye bir maliyeti vard r. Yani, bedava rol yoktur. Kimi rolleri sürdürmek için ödenen bedel oldukça yüksektir. Bu tür rolleri pahal roller olarak adland rmaktay z. Kişiye maliyeti kazanc ndan yüksek olan rolleri maladaptif olarak adland rmaktay z.

31 3. Basamak ROLÜN KAZANCINI ANLAMA Rol çözümleme sürecinin üçüncü basamağ hastan n gruptan en çok yard m almas gereken basamakt r. Çünkü kimi rollerin ilk bak şta hiçbir ciddi kazanc yokmuş gibi görünür. Ama her rolün kişiye sağlad ğ belirli kazançlar vard r. Her bir rol belirli ihtiyaçlar karş lamak için biçilmiş kaftand r. AGRESİF = Çevredekiler suyuna gider, isteklerine uymaya çal ş r NARSİSİSTİK = Çevredekiler hayranl klar n belli eder. HİSTRİONİK = Çevredekiler şevkat gösterir ÇEKİNGEN = Kimse tehdit olarak görmez, üstüne gitmez. PARANOİD = Kimse kand ramaz ELEŞTİREN = Çevredekiler savunmaya çekilirler

32 4. Basamak ROLÜN NASIL EDİNİLDİĞİ Kişileraras rolümüzü genellikle çocukluk ve gençlik y llar m z boyunca fark na varmadan ediniriz. Genellikle belirli bir rolü edinmemiz; hem çevrenin o rolü bize uygun görmesi, Hem o rolün bizim yap sal özelliklerimize uygun düşmesi, hem de bizim benimsememizle olur. Kimi zaman, çevremiz taraf ndan dayat lan belirli bir rolü benimsenmeden üstlenmek durumunda kalabiliriz. Rolü değiştirmemize izin verilmediğinde rol çat şmas yaşan r. Bazen de, kendiliğinden ortaya ç kan bir ruhsal rahats zl k geçiren insanlar, hastal k rolünün kazançlar n sezerek fark nda olmadan bu role tutunurlar: Hasta Rolü.

33 5. Basamak ROLÜN HASTALIKLA İLİŞKİSİ Rol çözümleme sürecinin beşinci basamağ nda amaç; hastan n rolü ile rahats zl ğ aras nda nas l bir ilişki bulunduğunun anlaş lmas d r. Böylelikle, hastan n rolünü değiştirmeden rahats zl ğ n n iyileşmesinin mümkün olup olmayacağ ayd nl ğa kavuşur. Çoğu zaman, insan n kişileraras rolü ile ruhsal rahats zl ğ aras nda yak n bir ilişki vard r. Kimi zaman rahats zl ğ üreten, doğrudan doğruya rolün kendisidir. Kimi zaman da rol, başlam ş olan bir rahats zl ğ n bir türlü iyileşmemesine yol açar. Özellikle insan n kendini hasta rolüne kapt rd ğ durumlarda, iyileşmenin yolu ilaçlardan değil, rol düzeltmesinden geçer.

34 6. Basamak ROLÜN DÜZELTİLMESİ Rol çözümleme sürecinin hedefi, insan n kişileraras rolünde yapmas gerekli değişiklikler olup olmad ğ n fark etmesidir. Sürecin sonunda kimi hastalar, rollerinden memnun olduklar ve bir düzeltme yapma gereği duymad klar noktas na varmaktad rlar. Ancak pek çok hasta, rolünde ne tür düzeltmeler yapmas gerektiğini grubun yard m yla fark edebilmekte ve yaşam n değiştirebilecek önemli kararlar alabilmektedir. Rol çözümleme sürecinin son basamağ nda Hastan n birinci görevi, rolünde yapmas gereken düzeltmelerin neler olduğunu grubun yard m yla belirlemektir. İkinci görev de, yapmaya karar verdiği rol değişikliğiyle ilgili ilk denemeleri veya provalar seanslar s ras nda veya seanslar n aras nda gerçekleştirmektir.

35 Kişileraras Rol Analizi Grup Terapisinin Özellikleri Yap land r lm ş bir terapi tekniğidir. Uygulamas ve eğitimi görece kolayd r. Kişileraras /ilişkisel psikanaliz, evrimsel psikiyatri ve varoluşçu psikiyatri okullar ndan esinlenmiştir. Teknik olarak Yalom (etkileşim) gruplar na dayanmaktad r.

36 Kişileraras Rol Analizi Grup Terapisinin Uygulanmas Haftada iki/üç kez dakikal k seanslar 4 8 hasta, 2 terapist, gözlemciler ile Seans ak ş : dakika: gündem belirleme dakika: gündemler üzerinde çal şma dakika: gözlemcilerle birlikte değerlendirme

37