ZÜMRE ÖĞRETMENLER KURULU TOPLANTI KARARLARININ EĞİTİM VE ÖĞRETİM UYGULAMALARI ÜZERİNDEKİ YANSIMALARI

Transkript

1 XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi,Malatya ZÜMRE ÖĞRETMENLER KURULU TOPLANTI KARARLARININ EĞİTİM VE ÖĞRETİM UYGULAMALARI ÜZERİNDEKİ YANSIMALARI Mehmet KÜÇÜK 1, Hakan Şevki AYVACI 2 ve Ahmet ALTINTAŞ 1 1 KTÜ. Artvin Eğitim Fakültesi. İlköğretim Anabilim Dalı. Artvin. 2 KTÜ. Fatih Eğitim Fakültesi. İlköğretim Anabilim Dalı. Trabzon. kucukm@ktu.edu.tr, hsa@ktu.edu.tr, aaltıntas@ktu.edu.tr Özet Bu araştırma, zümre öğretmenler kurulu (ZÖK) toplantılarında alınan kararların okullardaki eğitim - öğretim uygulamaları üzerindeki etkilerini belirlemek amacıyla yapılmıştır Eğitim-Öğretim yılında yürütülen çalışmanın örneklemini; Trabzon il merkezi ve çevre ilçelerdeki ilköğretim okullarında çalışan 47 öğretmen oluşturmaktadır. Bu araştırmada ilk olarak; ZÖK toplantılarında alınan kararların eğitim-öğretim uygulamaları üzerindeki yansımalarını değerlendirmek için altı açık uçlu sorudan oluşan bir anket formu hazırlanarak öğretmenlere uygulanmıştır. İkinci olarak; öğretmenlere anket uygulanan ilköğretim okullarından farklı yıllara ait ZÖK tutanakları fotokopi edilerek alınmış, bunların her biri doküman incelemesi yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Elde edilen veriler, % ve frekans değerleri hesaplanarak analiz edilmiştir. Bu çalışma sonucunda, kurul tutanaklarındaki birçok ifadenin yüzeysel olduğu ve ne şekilde uygulanıp değerlendirileceklerinin açıkça belirtilmediği ortaya çıkmıştır. Bu sonuç, ZÖK toplantılarında alınan kararların birçoğunun kağıt üzerinde kaldığını ve uygulanmadığını düşündürmekte olup, öğretmenlere uygulanan anketlerden alınan verilerin bu sonucu desteklediği ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada ulaşılan önemli sonuçlardan bir diğeri; örneklemdeki öğretmenlerin, ZÖK toplantılarına kendilerinin yanında öğrenci ve veli temsilcilerinin de katılarak, uygulamaya dönük eylem planlarının yapılmasında daha demokratik ve katılımcı bir ortamın oluşturulmasının faydalı olacağını düşündükleri olmuştur. Bu nedenle araştırma, kurul toplantılarının düzenlenme zamanı ile toplantılara katılacak kişilere yönelik yapılan birtakım önerilerle tamamlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Zümre Öğretmenler Kurulu, İlköğretim Okulları, Eğitim ve Öğretim Uygulamaları Abstract This study has been implemented to find out the effects of decision which were taken by the Committee of Teachers Group (CTG) on learning and teaching practices in schools. The study was implemented between the years of 2001 and The sample consisted of 47 primary teachers who work in the city center and also close towns schools of Trabzon. In the study, firstly, an open-ended questionnaire which is consisted of six questions were implemented to the sample teachers in order to determine the effects of the decisions done by the CTG on learning and teaching practices in schools. Secondly, the written reports of

2 CTG which are belong to different years were taken via photocopy from the researched schools and each of those was examined by using document review method. In the conclusion of the study, most of the explanations in the CTG s written reports were understood as very superficial and reports did not have adequate knowledge about how they would be implement and evaluate. This result seemed to telling that most of the CTG decisions have been remained on the paper and could not catch a chance to be implemented, and questionnaire data is also believed to support this view. One of the other important result which came out with this study is that teachers wanted student and parent representatives join to these meetings as well as themselves and in this way, a participatory and more democratically environment can be formed in making action plans toward practice. The study has been finished with some suggestions toward the time of the meetings and the participants of the meetings. Key Words: Committee of Teachers Group, Primary Schools, Learning and Teaching Practices 1. GİRİŞ Bir okulda uygulanan eğitim ve öğretim faaliyetlerinin başarılı olmasında veya olmamasında en büyük sorumluluk öğretmenlere aittir. Bu nedenle, bireysel çabalardan çok katılımcı çabaların uygulanma ve başarılı olma şansı daha yüksek olan okullarımızda, eğitimde verimliliğin arttırılmasının ilk ve belki de en önemli adımını, aynı okulda çalışan öğretmenler arasında kurulabilecek ve katılımcılığı - ortak çalışmayı - teşvik eden ilişkilerin ve yardımlaşma etkinliklerinin arttırılması oluşturmaktadır (Çepni ve Küçük, 2003). Bu amaçla, okullardaki branş öğretmenlerinin öğretim programının uygulanma ve eğitim faaliyetlerinin yürütülme sürecine yönelik birlikte karar alacakları ve sahip oldukları deneyimleri paylaşacakları birtakım toplantılar okullarımızda bazı aralıklarla düzenlenmektedir. Zümre Öğretmenler Kurulu (ZÖK) toplantıları olarak bilinen bu toplantılar, ülkemizdeki okullarda çalışan branş öğretmenleri arasındaki karşılıklı ilişkilerin kuvvetlendirilmesini, eğitimde başarının yakalanması için ortak kararların alınmasını ve sistemli bir şekilde uygulanıp değerlendirilmesini teşvik etmesi beklenen önemli bir etkinliktir. ZÖK, okullarda aynı dersleri okutan branş öğretmenlerinin katıldığı bir çalışma organı olarak işlev görmektedir (MEB, 1992). MEB İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin 109. maddesinde, ZÖK ün 1-5. sınıflarda aynı sınıfı okutan sınıf öğretmenlerinden, 6-8 sınıflarda ise branş öğretmenlerinden oluştuğu açıklanmaktadır (MEB, 1992). Bu yönetmeliğin ilgili maddesinde ZÖK ün okul müdürlüğünce yapılacak planlanmaya uygun olarak öğretim yılı başında, ortasında ve sonunda ve ihtiyaç duyuldukça toplanacağı ve

3 toplantıların okul müdürünün görevlendireceği bir müdür yardımcısının veya en kıdemli branş öğretmeninin başkanlığında yapılacağı belirtilmektedir. Bu toplantılarda, branş öğretmenlerinin uyguladıkları öğretim programlarının ve derslerin birbirine paralel olarak yürütülmesi, öğrencilerin ders araçları ile okuldaki fiziksel imkanlardan planlı bir şekilde yararlandırılması, öğrenci ödevleri ve derslerin değerlendirilmesi, derslerde izlenecek yöntem ve tekniklerle benzeri konularda birtakım kararlar alınmaktadır. İlköğretim Kurumları Yönetmeliğine göre, ZÖK te; Eğitim ve öğretim programları incelenir ve ortak bir anlayış oluşturulur. Uygulamalarda karşılaşılan sorunlar üzerinde durulur ve bunlara çözüm yolları aranır. Öğrencilerin çalışma ve eğitim durumları ile çevrenin özellikleri incelenir ve alınacak önlemler kararlaştırılır. Yıllık, ünite ve günlük planlar ile gezi, gözlem, deney ve inceleme planları arasında birlik sağlanır ve son olarak, Mesleki eserler ve eğitim alanındaki yeni gelişmeler incelenir, şeklindeki açıklamalara yer verilmiştir. Bu toplantıların eğitim ve öğretimde birlik ve beraberliği artırmayı ve koordinasyonu sağmayı amaçladığı ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla, toplantılarda ele alınacak konular, neden, neyi, ne zaman neyle ve nerede sorularına cevap verecek şekilde ayrıntılı olarak ele alınmalı ve tartışma konusu yapılarak karara bağlanmalıdır (MEB, 1992). Bir okulda öğrenci başarısını arttırmanın en önemli adımı, okulda çalışan öğretmenler arasındaki ilişkileri en üst düzeye çıkarmaktan geçmektedir (Avalos, 1998; Utley, Basile ve Rhodes, 2003). ZÖK toplantılarında alınan kararların teorikte bu türden bir amacı olmasına rağmen, pratikte birçoğunun hem amacından uzak ve yüzeysel olduğu hem de uygulanmadığı kişisel deneyimlerimiz boyunca okullardaki öğretmenlerle konuşma fırsatı yakaladığımız birçok toplantıda vurgulanmıştır. Küçük (2002) tarafından yürütülen Hizmet İçi Aksiyon Araştırması Kurs Programının Fen Bilgisi Öğretmenlerine Uygulanması isimli yüksek lisans tezinde, öğretmenlerin aksiyon araştırması yapabilme deneyimleri incelenmiştir. Bu çalışmada, öğretmenlerle aksiyon araştırmasında

4 yansıtıcı uygulamanın ve yansıtıcı düşünmenin önemi konuları tartışılmış, öğretmenlerden bazılarının fen öğretim süreciyle ilgili yansıtıcı düşündükleri ve sahip oldukları fikirleri meslektaşlarıyla paylaştıkları ortaya çıkmıştır. Bu süreçte, ders aralarında öğretmenler odasında ve zümre toplantılarında ise branş öğretmenleri arasında yansıtıcı uygulama ve düşünmeye örnek verilecek konuşmaların yapıldığı belirtilmiştir. Bu bakımdan, branş öğretmenleri arasında ilgili dersin öğretim programının okutulmasına yönelik önemli kararların alınması açısından ZÖK toplantılarının önemi artmaktadır. Bu toplantılarda alınan kararların öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılayıcı ve onlara olumlu davranışlar kazandırıcı, eğitim ve öğretim etkinliklerini yönlendirici nitelikte olması durumunda, öğrencilerin sergiledikleri akademik başarının artması için önemli bir araç olarak kullanılabileceğine inanılmaktadır. Bunun yanında, ZÖK lerde branş öğretmenleri arasında kurulabilecek iletişim ve işbirliğinin aynı şekilde öğrencilere de yansıma olasılığı vardır. Ulusal eğitim literatürünün araştırılan kısmında, ZÖK toplantılarının öneminin açıklandığı ve okullardaki eğitim-öğretim uygulamaları üzerindeki yansımalarının tartışıldığı kapsamlı bir çalışmanın bulunmadığı tespit edildiğinden, bu çalışmanın yürütülmesine karar verilmiştir. 2. AMAÇ Bu çalışma, ZÖK toplantılarında alınan kararların okullardaki eğitim ve öğretim uygulamaları ile öğrenci başarıları üzerindeki etkilerini ortaya koymak amacıyla yürütülmüştür. 3. YÖNTEM Bu araştırmada örnek olay çalışması yöntemi kullanılmıştır (Cohen ve Manion, 1989) Eğitim-Öğretim yılında yürütülen bu çalışmanın örneklemini; Trabzon il merkezi ve çevre ilçelerindeki ilköğretim okullarında çalışan 47 öğretmen oluşturmaktadır. Bu araştırmada ilk olarak; zümre toplantılarında alınan kararların okullardaki eğitim-öğretim uygulamaları ve öğrencilerin başarıları üzerindeki yansımalarını değerlendirmek için altı açık uçlu sorudan oluşan ZÖK toplantıları ne amaçla yapılmaktadır?, ZÖK toplantılarında

5 alınan kararların öğrencilerin başarıları üzerinde ne tür etkileri vardır?, ZÖK toplantılarında en fazla hangi konu üzerinde durulmalıdır?, ZÖK toplantıları hangi aralıklarla yapılmalıdır?, ZÖK toplantılarına kimler katılmalıdır?, ZÖK toplantıları öğretmen-öğretmen, öğretmen-öğrenci, öğrenci-öğrenci, öğretmen-veli iletişimini ne yönde etkilemektedir? bir anket formu hazırlanarak öğretmenlere uygulanmıştır. Elde edilen veriler, soruların her biri için öğretmenlerin fikirlerine bağlı olarak % ve frekans değerleri hesaplanarak analiz edilmiştir. İkinci olarak; ziyaret edilen ilköğretim okullarından farklı yıllara ait zümre tutanak örnekleri fotokopi edilerek alınmıştır. Toplanan ZÖK tutanaklarından on tanesi, doküman incelemesi yöntemi kullanılarak ve likert türünde hazırlanan bir değerlendirme ölçeği yardımıyla analiz edilmiştir. Bu ölçek 12 maddeden oluşmakta olup, ölçekteki soru maddelerinin derecelendirmesi evet-kısmen-hayır şeklinde yapılmıştır. Ölçek maddelerinin hazırlanmasında, İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin 109. maddesinde ZÖK ün amaçları, işleyişi ve toplantılarda alınacak kararların özelikleriyle ilgili yapılan açıklamaların yanında toplanan ZÖK toplantı tutanaklarının ilk analizlerinde belirlenen değerlendirme kriterleri esas kaynak olarak kullanılmıştır. 4. BULGULAR Bu çalışmanın bulguları; örneklemdeki öğretmenlerle yürütülen anketlerden ve doküman incelemelerinden elde edilen araştırma verileri olmak üzere iki aşamada analiz edilerek aşağıda açıklanmıştır Anketlerden Elde Edilen Bulgular ZÖK toplantılarının örneklemdeki öğretmenlerin eğitim ve öğretim uygulamaları üzerindeki yansımalarının belirlenmesi için yürütülen bu araştırmada, öğretmenlerin mülakat sorularına verdikleri cevapların analizleri % ve frekans değerleri hesaplandıktan sonra tablolaştırılarak aşağıda sunulmuştur.

6 1. ZÖK toplantıları ne amaçla yapılmaktadır? Tablo 1. ZÖK toplantıları ne amaçla yapılmaktadır? sorusuna öğretmenlerin verdikleri cevapların dağılımı f % Bir eğitim/öğretim dönemi içinde yürütülecek ortak çalışmaların planlanması ve branş öğretmenlerinin birlikte hareket etmelerinin sağlanması Branş öğretmenleri arasında aktif fikir alışverişi olması için ortam sağlanması Bir akademik dönem içinde yürütülecek derslerde kullanılacak öğretim 7 14 materyallerinin deney araç ve gereçlerinin- isimlerinin belirlenmesi Öğrenci seviyelerinin belirlenerek öğretim programının işleniş sırasının bu 6 12 doğrultuda düzenlenmesi Öğretim programındaki ünite konuları için etkili yöntem ve tekniklere 5 10 karar verilmesi Bir önceki akademik dönemde planlanarak uygulamaya konulan eğitim ve 3 6 öğretim faaliyetlerinin sonuçlarının değerlendirilmesi Bir akademik dönem içinde öğrencilere verilecek ödevlerin isimlerinin ve değerlendirilme kriterlerinin belirlenmesi Bu toplantılarda alınan kararların öğrencilerin başarıları üzerinde ne tür etkileri vardır? Tablo 2. ZÖK toplantılarında alınan kararların öğrencilerin başarıları üzerinde ne tür etkileri vardır? sorusuna öğretmenlerin verdikleri cevapların dağılımı f % Öğretim programındaki konuların işlenişi süresince ortaya çıkan problemlere uygun çözüm bulunduğundan öğrenci başarısını arttırma Kararların etkin bir şekilde uygulanması durumunda öğrenci başarısını arttırma Bilişsel bilgi ve akademik seviye bakımından öğrencilerin kontrol 6 12 edilmesini sağlama Öğrencilerin sistemli çalışmasını sağlayarak, onları ders konularına karşı 4 8 teşvik etme Eğitim ve öğretim uygulamalarındaki yeniliklerin öğrencilerin seviyelerine 2 4 göre yansıtılmasını sağlama Öğrencilerin öncelikli ihtiyaçlarına bağlı olarak derslerin işlenmesi 2 4 sağlandığından, öğrenci başarısını arttırma Öğretmenlerin, başarısız ve olumsuz davranış sergileyen öğrencilere karşı tavırları belirlemeleri 2 4

7 3. ZÖK toplantılarında en fazla hangi konu üzerinde durulmalıdır? Tablo 3. ZÖK toplantılarında en fazla hangi konu üzerinde durulmalıdır? Neden? sorusuna öğretmenlerin verdikleri cevapların dağılımı f % Öğrencilerin başarılarının arttırılmasına dönük önerilerin tartışılması Öğrencilerin öğretiminde karşılaşılan sorunların tartışılması Programdaki ünite konuları için etkili öğretim yöntem ve tekniklerinin belirlenmesi Öğrencilerin sınıf ve okul içi davranışlarının nasıl düzeltilebileceği ile 9 19 derse ilgilerinin nasıl arttırılabileceği Branş öğretmenleri arasında birlik ve beraberliği sağlayacak şekilde 4 8 ölçme ve değerlendirme etkinliklerinin planlanması İçinde bulunulan sosyal ve fiziksel çevrenin öğrencilerin eğitiminde 3 6 uygun şekilde kullanılması Öğretim programının işlenişinin izlenmesi 2 4 Toplam kalite yönetiminin uygulanmasına dönük kararların alınması ZÖK toplantıları hangi aralıklarla yapılmalıdır? Tablo 4. ZÖK toplantıları hangi aralıklarla yapılmalıdır? sorusuna öğretmenlerin verdikleri cevapların dağılımı f % Dönem başında ve sonunda birer defa Ayda bir defa Dönem başlarında ve birer defa 9 19 En az iki olmak üzere ve ihtiyaç olması durumunda daha fazla 5 10 Dönem içlerinde ve birkaç defa 4 8 En az üç defa -dönem başı, dönem arası ve dönem sonu- 2 4 Haftada bir defa ZÖK toplantılarına kimler katılmalıdır? Tablo 5. ZÖK toplantılarına kimler katılmalıdır? Neden? sorusuna öğretmenlerin verdikleri cevapların dağılımı f % Branş öğretmenlerinin yanında başarılı ve başarısız öğrenci temsilcileri ve öğrenci velileri Okul yöneticilerinden -okul müdürü veya müdür yardımcısı- biri ile branş öğretmenleri ve rehber öğretmen 9 19 Okul yöneticilerinden -okul müdürü veya müdür yardımcısı- biri ve 8 17

8 branş öğretmenleri Branş öğretmenleri 6 12 Sınıf ve branş öğretmenleri ile öğrenci temsilcileri 5 10 Öğretmen-öğrenci-veli ve okul aile birliği 2 4 Branş öğretmenleri ve sınıf öğrenci temsilcileri 2 4 Bir sınıfı okutan öğretmenlerin tamamı 1 2 Okul müdürü, öğrenci temsilcileri ve branş öğretmenleri 1 2 Okul çalışanlarının tümü ve öğrenci temsilcileri ZÖK toplantıları öğretmen-öğretmen, öğretmen-öğrenci, öğrenci-öğrenci, öğretmen-veli iletişimini ne yönde etkilemektedir? Tablo 6. ZÖK toplantıları öğretmen-öğretmen, öğretmen-öğrenci, öğrenciöğrenci, öğretmen-veli iletişimini ne yönde etkilemektedir? sorusuna öğretmenlerin verdikleri cevapların dağılımı f % Öğretmenlerle hem meslektaşları hem de öğrenci velileri arasındaki işbirliğini arttırma Öğrencilerin akademik başarılarını arttırma Öğretmenlerin birlikte çalışmasını teşvik etme 9 19 Sınıf içi disiplini sağlama 3 6 Öğrencilerin sosyal çevrelerini zenginleştirme 1 2 Öğrencilerin derse devamının sağlama Doküman İncelemesinden Elde Edilen Bulgular Bu araştırmanın ikinci aşamasında ilköğretim okullarından toplanan ZÖK toplantı tutanaklarından on tanesi, hazırlanan likert türünden bir anket yardımıyla değerlendirilerek elde edilen veriler aşağıda sunulmuştur. Bu anketin hazırlanmasıyla ilgili kapsamlı bilgilere yöntem bölümünde yer verilmiştir. Değerlendirme Kriterleri Bir önceki ZÖK toplantı tutanağı incelenerek uygulanması planlandığı halde uygulanamayan eylem planlarının nedenleri üzerinde durulmuş mu? İlgili dersin öğretim programındaki içerik konuları incelenerek, bunların her biri için en etkili öğretim yöntem ve Evet Kısmen Hayır f % f % f %

9 teknikleri üzerinde durulmuş mu? Öğrencilerin dönem içindeki başarı ve performanslarının ölçülme ve değerlendirilmesine ilişkin özel kararlar alınmış mı? Öğrencilere dönem içinde verilecek dönem ödevlerinin konusu, ödevlerin toplanması ve değerlendirilmesine ilişkin ortak kararlara varılmış mı? Zümre öğretmenleri ile aynı okulda çalışan farklı branşlardaki öğretmenler arasında nasıl bir işbirliği yapılacağının kararı alınmış mı? Öğretmen-öğrenci-veli ilişkisini kuvvetlendirmeye ilişkin önemli kararlara yer verilmiş mi? Uygulama derslerinde kullanılacak laboratuar araç ve gereçleri ile öğretim materyallerine karar verilmiş mi? Bir önceki dönem için öğrencilerin başarılı veya başarısız olmalarının değerlendirmesi kapsamlı olarak yapılmış mı? Dönem içinde okutulacak ders kitaplarının isimleri açıkça belirtilmiş mi? Kullanılacak teknolojik araç ve gereçlerin isimlerine ve ne şekilde kullanılacaklarına karar verilmiş mi? Laboratuar uygulamalarının önemi ve ne şekilde yapılacağına ilişkin özel kararlar alınmış mı? Branş öğretmenleri arasındaki işbirliğinin nasıl yürütüleceğine yönelik özel kararlar alınmış mı? TARTIŞMA VE SONUÇ İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin 109. maddesi uyarınca okullarda yapılan ZÖK toplantılarının temel amacı, aynı okulda görev yapan branş öğretmenleri ile bunun yanında diğer branştaki öğretmenler arasındaki iletişimi güçlendirerek işbirliği ve dayanışmayı artırmaktır. Literatürdeki birçok

10 araştırmada, öğretmenlerin mesleki gelişimlerinin sağlanmasında öğretmenler arasındaki fikir alış verişi için fırsat sağlanmasının önemi üzerinde durulmuş ve okula dayalı hizmet içi eğitim programları ile okul geliştirme (school development) programlarının yürütüldüğü belirlenmiştir (Holloway ve Long, 1998; Van Driel, Beijaard ve Verloop, 2001). Bir okulda çalışan öğretmenlerin mesleki deneyim süreleri ile meslekte kendilerini yetiştirme çabalarına göre farklı seviyelerde pratik veya teorik bilgi birikimine sahip olabilecekleri kabul edilmektedir (Black ve Halliwell, 2000; Feldman, 1996). Bu nedenle, öğretmenlerin sahip oldukları fikirleri birbirleriyle paylaşmaları amacıyla deneyimlerini paylaşmaları için özel fırsatların kendilerine sunulması, yürütülen eğitim ve öğretim çalışmalarının başarılı olması için oldukça önemlidir. İşte bu amaçla, aynı okuldaki branş öğretmenleri arasında ve eğitim/öğretim yılının değişik zamanlarında yapılan ZÖK toplantılarının, bu faaliyetlerin hedeflerine uygun olarak yapılması ve katılımcı öğretmenlerin bu toplantılarda alınan ortak kararları uygulaması durumunda başarının yakalanması için önem taşıdığına inanmaları oldukça önemlidir. Bu bağlamda mevcut çalışmada ilk olarak, ilköğretimde görev yapan öğretmenlerin ZÖK kararlarının eğitim ve öğretim uygulamaları üzerinde ne şekilde etkili olduğuna yönelik düşüncelerinin belirlenerek tartışılmasına ihtiyaç duyulduğu varsayılmıştır. Bu nedenle, araştırmanın örneklemindeki ilköğretim öğretmenlerinden kırk yedisi ile altı soruluk anket çalışması yapılmıştır. Bu anketlerde, öğretmenlerin sorulara verdikleri cevapların % ve frekans dağılımları hesaplanıp, bu bölümde her biri derinlemesine tartışılmıştır. İlk soruda öğretmenlerden ZÖK toplantılarının amaçlarını ifade etmeleri istenmiş ve soruya verilenen cevaplar arasında en fazla tekrarlananların; bir eğitim ve öğretim dönemi içinde yürütülecek ortak çalışmaların planlanması ve branş öğretmenlerinin birlikte hareket etmelerinin sağlanması ile branş öğretmenleri arasında aktif fikir alışverişi için ortam sağlanması olduğu ortaya çıkmıştır. Bu sonuç, öğretmenlerin ZÖK toplantılarını, okulda o branşla ilgili yürütülecek ortak çalışmaların planlandığı ve kararların alındığı bir yer olarak gördükleri anlamına gelmektedir. İkinci soruda, öğretmenlerden ZÖK toplantılarında alınan kararların öğrencilerin başarıları üzerindeki etkilerini açıklamaları istenmiş ve bu soruya

11 verilenen cevaplar arasında en fazla tekrarlananların; öğretim programındaki konuların işlenişi süresince ortaya çıkan problemlere uygun çözüm bulunduğundan öğrenci başarısını arttırma ve kararların etkin bir şekilde uygulanması durumunda öğrencilerin başarısının artması olduğu ortaya çıkmıştır. Bu veriler, ZÖK toplantı kararlarının öğretmenlerin zihnindeki öncelikli hedefinin öğrencilerin akademik başarılarını arttırmak olduğu anlaşılmaktadır. Literatürdeki birçok araştırmada, öğretmenlerin okullardaki eğitim-öğretim uygulamalarının öğrencilerin akademik başarılarını arttırmayı hedeflediğini düşündükleri ve bu doğrultuda yapılacak etkinliklerin öğretmenlerin öncelikli hedefleri arasında yer aldığı ortaya çıkmaktadır (Yiğit, Saka ve Akdeniz, 1998). Bu durumun birçok nedeni olmasına rağmen, öğrenci ailelerinin ve okul yönetimlerinin öğrencilerin merkezi sınavlarda başarılı olmasını okulların öncelikli hedefleri arasında görmeleri ve öğretmenlerin de bu yönde teşvik edilmesinin bunda etkili olduğuna inanılmaktadır (Kaya, Çepni ve Küçük, 2002). Üçüncü soruda; öğretmenlerden ZÖK toplantılarında en fazla hangi konu üzerinde durulmalıdır? sorusuna cevap vermeleri istenmiş ve verilenen cevaplar arasında en fazla tekrarlananların; öğrencilerin başarılarının arttırılmasına dönük önerilerin tartışılması, öğrencilerin öğretiminde karşılaşılan sorunların tartışılması, programdaki ünite konuları için etkili öğretim yöntem ve tekniklerinin belirlenmesi olduğu ortaya çıkmıştır. Dördüncü soruda; öğretmenlerden ZÖK toplantıları hangi aralıklarla yapılmalıdır? sorusuna cevap vermeleri istenmiş ve verilenen cevaplar arasında en fazla tekrarlananların; dönem başında ve sonunda birer defa ile ayda birer defa olduğu ortaya çıkmıştır. Beşinci soruda, ZÖK toplantılarına kimler katılmalıdır? Neden? sorusuna öğretmenlerin cevap vermeleri istenmiş ve verilenen cevaplar arasında en fazla tekrarlananların; branş öğretmenlerinin yanında başarılı ve başarısız öğrenci temsilcileri ve öğrenci velileri ile okul yöneticilerinden-okul müdürü veya müdür yardımcısı- biri ile branş öğretmenleri ve rehber öğretmen olduğu belirlenmiştir. Son soruda ise, öğretmenlerden, ZÖK toplantıları öğretmenöğretmen, öğretmen-öğrenci, öğrenci-öğrenci, öğretmen-veli iletişimini ne yönde etkilemektedir? sorusuna cevap vermeleri istenmiş ve verilenen cevaplar arasında en fazla tekrarlananların; öğretmenlerle hem meslektaşları hem de öğrenci velileri

12 arasındaki işbirliğini arttırma, öğrencilerin akademik başarılarını arttırma ve öğretmenlerin birlikte çalışmasını teşvik etme olduğu belirlenmiştir. Bu araştırmanın ikinci aşamasında, ilköğretim okullarındaki fen bilgisi öğretmenlerinden toplanan ZÖK toplantı tutanakları hazırlanan ölçek yardımıyla değerlendirilerek, bu toplantılarda daha çok hangi konular üzerinde konuşulduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Bu noktada, toplantılarda konuşulanların tümünün tutanaklara kayıt edildiği varsayılmıştır. Buna göre, ZÖK toplantı tutanaklarının % 60 ında bir önceki ZÖK toplantı tutanağı incelenerek uygulanması planlandığı halde uygulanamayan eylem planlarının uygulanmama nedenleri üzerinde kısmen durulduğu, % 50 sinde ilgili dersin öğretim programındaki içerik konuları incelenerek, bunların her biri için en etkili öğretim yöntem ve teknikleri üzerinde kısmen durulduğu, % 70 inde öğrencilerin dönem içindeki başarı ve performanslarının ölçülme ve değerlendirilmesine ilişkin özel kararların alındığı, % 50 sinde öğrencilere dönem içinde verilecek dönem ödevlerinin konusu, ödevlerin toplanması ve değerlendirilmesine ilişkin ortak kararlara kısmen yer verildiği, % 40 ında zümre öğretmenleri ile aynı okulda çalışan farklı branşlardaki öğretmenler arasında nasıl bir işbirliği yapılacağına yönelik karar alındığı, % 40 ında öğretmenöğrenci-veli ilişkisini kuvvetlendirmeye ilişkin önemli kararlara kısmen yer verildiği, % 60 ında uygulama derslerinde kullanılacak laboratuar araç ve gereçleri ile öğretim materyallerine kısmen karar verildiği, % 40 ında bir önceki dönem için öğrencilerin başarılı veya başarısız olmalarının kapsamlı değerlendirmesinin kısmen yapıldığı, % 60 ında dönem içinde okutulacak ders kitaplarının isimlerinin açıkça belirtilmediği, % 50 sinde kullanılacak teknolojik araç ve gereçlerin isimlerine ve ne şekilde kullanılacaklarına karar verilmediği, % 70 inde laboratuar uygulamalarının önemi ve ne şekilde yapılacağına ilişkin özel bazı kararların alındığı ve % 50 sinde branş öğretmenleri arasındaki işbirliğinin nasıl yürütüleceğine yönelik özel kararların alınmadığı ortaya çıkmıştır. Bu veriler her ne kadar, incelenen dönem başı ZÖK toplantı tutanaklarındaki kararların uygulanıp uygulanmadığına yönelik sonuç ortaya koymuyor olsa bile, bir önceki ZÖK toplantısında alınan kararların nasıl uygulandığı ve değerlendirildiğine yönelik önemli açıklamalara yer verilmediğinden ve ayrıca ZÖK tutanaklarındaki

13 kararların da nasıl uygulanacakları etkin şekilde planlanmadığından, ZÖK toplantı tutanaklarındaki kararların çoğunlukla yüzeysel olduğu ve çoğunlukla kağıt üzerinde kaldığını düşündürmektedir. Bu çalışmanın problemi olmamasına ve genellenebilirliği olmamasına rağmen, aynı okuldan alınan ve farklı yıllara ait ZÖK toplantı kararlarının birbiriyle aynı olması, öğretmenlerin ZÖK toplantılarının önemine inanamadıklarını ortaya koymaktadır. Yapılan anket çalışmasında, ZÖK toplantı kararlarının öğrenci başarısı üzerinde ne tür etkisi vardır sorusuna, öğretmenlerin bu kararların uygulanması durumunda öğrencilerin başarısını arttırır şeklinde cevap vermeleri kararlarının uygulanmadığını ifade etmektedir. Bu nedenle, alınan kararların uygulanma durumlarının hem zümre öğretmenleri hem de okul yöneticileri tarafından daha sıkı takip edilmesi ve sorumluluk anlayışı içerisinde yerine getirilmesi mutlaka sağlanmalıdır. Bu bağlamda, ZÖK toplantılarının, öğretmenler tarafından, okulda belli aralıklarla yapılması gereken bir zorunluluk olarak düşünülmemesi ve öğrencilerin akademik ve sosyal açılardan başarılı olmalarının sağlanması için çok önemli bir fırsat olarak görülmesi için öğretmenler ikna edilmelidir. Ayrıca, öğretmenlerin kendi öğretim uygulamalarıyla ilgili aksiyon araştırmaları yapmaya teşvik edilmesi ve bunların sonuçlarının ZÖK toplantılarında tartışmaya açılması da son derece önemli sonuçlar ortaya koyabilir. 6. ÖNERİLER Bu araştırmada ortaya konan sonuçlara bağlı olarak aşağıdaki önerilerin yapılmasına karar verilmiştir; ZÖK toplantılarında alınan kararlar kesinlikle hedefe yönelik olmalı ve bunların yüzeysel, ilgili yönetmenlik ve genelge maddelerini tekrar eden nitelikte olmamasına dikkat edilmelidir. ZÖK toplantılarına aynı dersi okutan branş öğretmenlerinin ve idarecilerin yanında, bir kaç öğrenci velisi ve öğrenci temsilcisinin katılması alınan kararların esnekliği açısından önem taşımaktadır. ZÖK toplantılarında araştırmacı öğrenci modeline önem verilerek, bu yolla, öğretmenlerin de araştırmacı bir kimliğe sahip olmak için çaba sarf

14 edecekleri ve okullarını araştırma için ziyaret eden araştırmacılara daha sıcak davranarak yardımcı olacakları unutulmamalıdır. Okullardaki eğitim ve öğretim çalışmalarının daha esnek ve derinlemesine planlanması ve yürütülmesi bakımından ZÖK toplantılarının bir mecburiyet olarak değil, ihtiyaç olarak düşünülmesinin daha faydalı olabileceği öğretmenlere anlatılmalıdır. 7. KAYNAKLAR Avalos, B. (1998). School-based teacher development: the experience of teacher professional groups in secondary school s in Chile, Teaching and Teacher Education, 14 (3) Black, A. L. ve Halliwell, G. (2000). Accessing practical knowledge: How? Why? Teaching and Teacher Education, 16, Çepni, S. ve Küçük, M. (2003). Eğitim araştırmalarının fen bilgisi öğretmenlerinin uygulamaları üzerindeki etkilerinin belirlenmesi: Bir örnek olay çalışması, Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(12) Çepni, S., Kaya, A. ve Küçük, M. (2002). Yeni üniversite sınav sisteminin liselerdeki fizik öğretimine etkileri, Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(22) Cohen. L. ve Manion. L. (1989). Research Methods In Education, New York: Routledge. Feldman, A. (1996). Enhancing the practice of physics teachers: mechanisms for the generation and sharing of knowledge and understanding in collaborative action research. Journal of Research In Science Teaching 33, (5), Holloway, K. ve Long, R. (1998). Teacher development and school improvement: The use of shared practice groups to improve teaching in primary schools, Journal of In-Service Education, 24(3) Küçük, M. (2002). Hizmet-içi aksiyon araştırması kurs programının fen bilgisi öğretmenlerine uygulanması, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. MEB. (1992). İlköğretim Kurumları Yönetmenliği, Resmi Gazete, Sayı,

15 Utley, B. L., Basile, C. G. ve Rhodes, L. K. (2003). Walking in two worlds: master teachers serving as site coordinators in partner schools, Teaching and Teacher Education, 19, Van Driel, J. H., Beijaard, D. ve Verloop, N. (2001). Professional development and reform in science education: the role of teachers practical knowledge, Journal of Research In Science Teaching, 8(2) Yiğit, N., Saka, A. Z. ve Akdeniz, A. R. (1998). Fizik derslerinde uygulanan ölçme-değerlendirme yaklaşımları, III. Ulusal Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu Bildiri Kitabı, s , Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.