Bir diziden farklı yoğunlukta akorlar elde edilmesi. Sacher dizisi ve çevrimi

Transkript

1 OpenMusic Proje 1: Bir diziden farklı yoğunlukta akorlar elde edilmesi Herhangi bir diziye ait perdelerin gruplanarak akorlar elde edilmesi 20. yüzyıl müziğinde en sık kullanılan tekniklerden birisidir. Bu uygulamayı şimdi farklı yoğunlukta 1 akorlar elde etmek üzere OpenMusic yardımıyla yapacağız. Bunun için ünlü Sacher dizisi 2 ile bu dizinin kendi çevriminin 3 perdeleri üzerine yapılmış aktarımlarını kullanacağız. Sacher dizisi ve çevrimi Sacher dizisinin kendi çevriminin perdeleri üzerine yapılmış aktarımları 1 Değişen sayıda perde içeren 2 İsviçreli şef ve müzik hamisi Paul Sacher in soyadının harflerinin perdesel karşılıkları: S (Alm. [es]) = mib A (İng., Alm.) = la C (İng., Alm.) = do H (Alm.) = si E (İng., Alm.) = mi R (Fr. [ré]) = re 3 İng. inversion OpenMusic Proje 1 Oğuz Usman 1

2 Öncelikle OpenMusic te yeni bir patch penceresi açarak herhangi bir yere çift tıklayalım. Böylelikle perdelerin Cent değerlerini girebileceğimiz bir kutucuk yaratmış olacağız. Bu kutucuğun içine yukarıdaki tablodaki perdelerin Cent değerlerini parantez içinde yazalım. Gerekli oktav transpozisyonlarını yaparak bütün perdeleri bir oktav içerisinde, ideal olarak C4 (6000) ile B4 (7100) arasında yazmamız çalışma açısından kolaylık sağlayacaktır: Tablodaki bütün perdelerin ardışık olarak yazılmasıyla elimizde 36 sesten oluşan bir dizi oldu. Dilersek bu perdeleri CHORD-SEQ objesi ile (Classes>Score) nota üzerinde görebiliriz: Şimdi yapacağımız şey, dizi seslerini dilediğimiz sayılarda gruplayarak akorlar oluşturmak. Örnek olarak 2, 1, 3, 2 ve 4 gruplamasını seçelim. 36 seslik dizinin perdeleri sırası ile 2, 1, 3, 2 ve 4 perdelik gruplar halinde bölünecektir. Bunun için GROUP-LIST objesini kullanıyoruz: OpenMusic Proje 1 Oğuz Usman 2

3 GROUP-LIST objesinin sol girişine ses dizimizi, orta girişine de yine parantez içinde yazdığımız gruplama dizimizi bağlıyoruz. GROUP-LIST objesini de CHORD-SEQ objesinin soldan ikinci çıkışına bağladıktan sonra, CHORD-SEQ objesine tıklayıp klavyede v tuşuna basarak işlemi gerçekleştiriyoruz 4 : 2, 1, 3, 2 ve 4 sayılarının toplamı 12 olduğundan, gruplama işlemi 36 seslik dizimizin sadece ilk 12 sesine uygulanmış, geri kalan sesler işlem sonucunda dışarıda bırakılmıştır. İşlemi dizimizin tamamına uygulamak için gruplama dizisini üç defa yazmamız gerekecektir. Bunu elle yapabileceğimiz gibi OpenMusic ten yardım da alabiliriz. Bunun için iki objeye ihtiyacımız vardır. Öncelikle ( ) listesini üç defa tekrarlamak için REPEAT-N objesini alırız (Functions>Kernel>Control). Bu obje gruplama dizisini üç defa tekrarlayacak, fakat sonuç olarak dizinin her tekrarını ayrı bir parantez içinde verecektir: (( ) ( ) ( )) Bu veriyle GROUP-LIST objesi işlem yapamayacaktır. Ara parantezlerin ortadan kaldırılması için de ikinci bir objeye ihtiyacımız vardır. Bu obje FLAT objesidir (Functions>Basic tools>list processing). Sonuç olarak ara parantezleri kaldırılmış bir liste elde ederiz: ( ) REPEAT-N objesinin sol girişine ( ) listesini bağladıktan sonra sağ girişine SHIFT tuşuna basılı tutarak tıklayalım ve beliren kutucuğa 3 sayısını girelim. REPEAT-N objesinin çıkışını FLAT objesinin girişine, FLAT objesinin çıkışını da GROUP-LIST objesinin orta girişine bağlayalım. Artık CHORD-SEQ objesine tıklayıp 4 Sonuçları sayısal olarak OM LISTENER penceresinde görmek için grafiksel olmayan son objenin (burada GROUP-LIST) üzerine tıklayarak v tuşuna basarız. OpenMusic Proje 1 Oğuz Usman 3

4 v tuşuna basarak işlemi tekrar gerçekleştirebiliriz. İşlemin bütün dizi üzerine uygulandığı görülecektir. Dilersek CHORD-SEQ objesine tıklayıp p tuşuna basarak ortaya çıkan sonucu dinleyebiliriz. 5 2, 1, 3, 2 ve 4 er perdelik grupların aynı sıra ile tekrarlanması ortaya ilginç bir sonuç çıkarmamakta, bu yüzden kompozisyonlarda kullanılmak üzere yararlı bir malzeme elde edilememektedir. Farklı yoğunluklardaki grupların sıralarının değişmesi, örneğin ( ) gruplamasından sonra ( ), ( ) gibi gruplamaların yapılması ile ortaya çıkan sonuç çok daha ilginç olacaktır. Bunun için PERMUTATIONS objesini kullanırız: 5 Play fonksiyonu özellikle Machintosh un son sürümlerinde sorun çıkarabilmektedir. Eğer CHORD- SEQ objesine tıklayıp p tuşuna bastığınızda ya da objeye çift tıklayarak açılan pencerede boşluk tuşuna bastığınızda ses gelmiyorsa, MicroPlayer adlı uygulamayı kullanabilirsiniz: (sayfanın en altında) OpenMusic Proje 1 Oğuz Usman 4

5 PERMUTATIONS objesi verilen bir listenin olası tüm sıralamalarını hesaplamaktadır. Bizim gruplama dizimiz gibi 5 ögeli bir listenin 120 farklı sıralama olanağı bulunmaktadır. Patch penceremizdeki REPEAT-N objesini PERMUTATIONS objesi ile değiştirerek işlemi tekrarlarsak (FLAT objesini burada da kullanmak zorundayız), sonucun biraz önceki ile aynı uzunlukta kaldığını görürüz. Bunun nedeni 36 seslik dizimizin yeni işlemimiz için çok kısa kalmasıdır. Bir başka deyişle, PERMUTATIONS objesinden elde edilen verinin tamamının uygulanabileceği malzeme yoktur. Dizimizi PERMUTATIONS objesinden elde edilen verinin gerektirdiği kadar uzatarak işlemimizi tamamlayabiliriz. Bunun için bir dizi aritmetik fonksiyonu kullanmamız gerekecektir. Öncelikle PERMUTATIONS objesinin verdiği sonucun perde sayısını bulalım. PERMUTATIONS objesinin verdiği sonuçtaki sayıların toplamı bize işlemin ihtiyacı olan toplam perde sayısını verecektir. Bunun için önce bir OMLOOP penceresine ihtiyacımız vardır. Functions>Kernel>Control yolundan OMLOOP objesini seçelim ve objeye çift tıklayarak pencereyi açalım. Boş bir OMLOOP penceresi aşağıdaki gibi görünecektir: OpenMusic Proje 1 Oğuz Usman 5

6 OMLOOP, içinde oldukça çeşitli işlemlerin gerçekleştirilebileceği kompleks bir ortamdır. Bir listedeki bütün sayıların toplanması her ne kadar kulağa basit gelse de OpenMusic için çok da basit olmayan bir işlemdir. Önce yukarıda soldan ikinci sembole tıklayarak bir giriş oluştururuz. Daha sonra orta kolondaki iki LIST objesinden soldakine tıklayarak LISTLOOP ve son olarak da sağ kolondaki sembolüne tıklayarak SUM objelerini oluştururuz. Bunları aşağıda görüldüğü şekilde birbiri ile bağlayarak pencereyi kapatabiliriz: Şimdi FLAT objesinin çıkışını OMLOOP objesinin girişine bağlayalım. 6 OMLOOP objesine tıklayarak v tuşuna bastığımızda OM LISTENER penceresinde 1440 sayısı belirecektir. Bu, işlem için gerekli olan toplam perde sayısıdır. 6 Görüldüğü gibi FLAT objesinin çıkışı iki farklı objenin girişine aynı anda bağlanmıştır. Bu durum OpenMusic te normaldir. Buna karşın objelerin girişlerine sadece tek bir bağlantı yapılabilmektedir. OpenMusic Proje 1 Oğuz Usman 6

7 Fakat bizim ihtiyacımız olan 36 seslik dizimizin kaç defa daha tekrar edilmesi gerektiğidir. Bunun için 1440 sayısını 36 bölmemiz gerekir. OM/ objesi ile bu basit aritmetik işlemi gerçekleştirebiliriz (Functions>Basic Tools>Arithmetic). Objenin sol girişine OMLOOP objesinin çıkışını bağlarız ve OM/ objesinin sağ girişine SHIFT tuşuna basılı tutup tıklayarak 36 sayısını gireriz: Şimdi önceden de tanıdığımız REPEAT-N objesini kullanarak işlemi tamamlayabiliriz (Functions>Kernel>Control). Objenin sol girişine 36 seslik dizimizin Cent değerlerinde oluşan liste, sağ girişine de OM/ objesinin çıkışı bağlanmalıdır. REPEAT- N objesinin çıkışı ile GROUP-LIST objesinin sol girişi arasında tekrar FLAT objesine (Functions>Basic Tools>List Processing) ihtiyacımız vardır. OpenMusic Proje 1 Oğuz Usman 7

8 Bir eklenti ile elde ettiğimiz sonucu biraz daha ilginç hale getireceğiz. OpenMusic in PERMUTATIONS fonksiyonu ögelerin sıralamasını oldukça sistematik bir şekilde değiştirmektedir. Bu sistematiklik PERMUTATIONS objesine tıklayarak v tuşuna basıldığında OM LISTENER penceresinde görülebilir: (( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) Görüldüğü gibi OpenMusic önce son iki ögenin yerini değiştirmiş, ardından son üç ögenin olası sıralamaları ile devam etmiştir. Bunun ardından son dört öge ve nihayet tüm ögelerin olası sıralaması aynı sistem ile verilmiştir. Bu durumun arzu edilmemesi halinde, işleme sadece tek bir objenin daha eklenmesi ile bu sistematik sıralama ortadan kaldırılabilir. Bu obje PERMUT-RANDOM objesidir: PERMUTATIONS ile FLAT objeleri arasına yerleştireceğimiz PERMUT-RANDOM objesi, kendisine verilen bir listeyi rastlamsal bir sıralama ile geri vermektedir: OpenMusic Proje 1 Oğuz Usman 8

9 Artık işlemimiz tamamlanmıştır. CHORD-SEQ objesine tıklayıp v tuşuna basıldığında işlemin son hali nota üzerinde görülebilir. CHORD-SEQ objesine çift tıklayarak sonucu ayrı bir pencerede de açabiliriz. Bu pencerede görüş kolaylığı sağlayacak başka seçenekler de bulunmaktadır: Elde ettiğimiz sonucu kompozisyon çalışmalarında daha rahat kullanmak üzere Sibelius içinde açmak son derece yararlı olacaktır. Bunun için CHORD-SEQ penceresi ön planda iken File>Export yolundan MIDI ögesini seçelim: OpenMusic Proje 1 Oğuz Usman 9

10 Dosya adını ve kaydedilecek yeri belirledikten sonra dosyayı birlikte aç seçeneğini kullanarak Sibelius ile açabiliriz. Açılan ara diyalog penceresindeki ayarlar değiştirilebileceği gibi olduğu gibi de bırakılabilir: Sonuç olarak elde edeceğimiz Sibelius dosyası (yukarıda üçüncü satırda olduğu gibi) her zaman ideal olmasa da kullanılabilir bir malzeme verecektir. Bu sonucu bir adım daha ileri götürelim. Yukarıda akorun tüm seslerinin bir oktav içerisinde olduğu görülmektedir. Bu durumun zamanla sıkıcı bir etki yaratacağı açıktır. Şimdi her sesin rastlamsal olarak oktav transpozisyonlarının yapılacağı bir sistem oluşturalım. İlk önce yeni bir OMLOOP objesine ihtiyacımız vardır (Functions>Kernel>Control). Objeyi yarattıktan sonra çift tıklayarak içine girelim. Daha önce yaptığımız gibi bir giriş ile LISTLOOP objesi oluşturduktan sonra bunları birbirine bağlayalım: OpenMusic Proje 1 Oğuz Usman 10

11 LISTLOOP objesi bundan sonra belirleyeceğimiz işlemleri verilen listenin her bir ögesi için ayrı olarak gerçekleştirecektir. Şimdi yapacağımız iki şey vardır. İlk olarak, o anki perdenin transpoze edilip edilmeyeceğine, transpozisyon gerçekleşecek ise bunun hangi aralıkla yapılacağına karar veren bir random fonksiyonu oluşturmak. Transpozisyon OpenMusic için basit bir toplama işlemidir. Bir sesi 1200 ile toplamak demek o sesi bir oktav yukarıya transpoze etmek demektir. 7 Bir sesi ile toplamak ise o sesi bir oktav aşağı transpoze etmek anlamına gelir. 0 sayısı toplamada etkisiz eleman olduğundan sesin oktav konumunu değiştirmeyecektir. Transpozisyon için iki oktavı sınır kabul edelim ve seçeneklerimizi OpenMusic dilinde yazalım: ( ) Şimdi yukarıdaki listeden herhangi birini rastlamsal olarak seçmesi için bir fonksiyona ihtiyacımız vardır. Bu fonksiyon NTH-RANDOM fonksiyonudur: NTH-RANDOM objesi kendisine verilen listenin rastlamsal olarak seçtiği bir öğesini sonuç olarak verecektir. Şimdi de NTH-RANDOM objesinin verdiği sayı ile perdemizin değerinin toplama işlemini gerçekleştirmek üzere OM+ objesini alalım (Functions>Basic Tools>Arithmetic). LISTLOOP ve NTH-RANDOM objelerinin çıkışlarını OM+ objesinin girişlerine bağlayalım: 7 Tampere sistemde bir yarım ses 100 Cent, dolayısıyla bir oktav da 1200 Cent tir. OpenMusic in Cent değerini kullandığını aklımızda bulunduralım. (OpenMusic in işleyişi ile ilgili temel bilgiler için OpenMusic notlarımın ilk bölümlerine bakabilirsiniz.) OpenMusic Proje 1 Oğuz Usman 11

12 OMLOOP işlemini tamamlamak için yukarıda sağdan ikinci sembole tıklayarak COLLECT objesini oluşturalım ve objenin sol çıkışını eachtime objesine, orta çıkışını da finally objesine bağlayalım. COLLECT objesinin sağ çıkışı boşta kalacaktır. Bu OMLOOP objesi, GROUP-LIST objesi ile bunun sol girişine bağlanan FLAT objesinin arasında yer alacaktır: OpenMusic Proje 1 Oğuz Usman 12

13 CHORD-SEQ objesine tıklayıp v tuşuna bastığımızda akorların içerdikleri aralıkların oldukça çeşitli olduğu görülecektir. Random fonksiyonu işin içinde olduğundan v tuşuna her basışımızda farklı bir sonuçla karşılaşacağız. Ek çizgileri azaltarak notayı daha kolay okunur hale getirmek için farklı anahtarda dizekleri gösterim için kullanabiliriz. Bunu CHORD-SEQ objesine çift tıklayarak içine girerek, alt bölmede yer alan Staff açılır menüsünden gerçekleştirebiliriz: 8 Elde ettiğimiz sonucu tekrar MIDI dosyası olarak dışa aktarıp Sibelius ta açalım. Bu işlemden iyi bir sonuç almak için birkaç yöntem göstereceğim. 8 Bu menüdeki F fa anahtarlı dizek, G ise sol anahtarlı dizek anlamına gelmektedir. GG seçildiğinde iki tane sol anahtarlı dizek gösterilecek, üst dizekteki perdeler bir oktav yukarıdan duyulacaktır. FF seçildiğinde ise iki tane fa anahtarlı dizek gösterilerek alt dizekteki notalar bir oktav aşağıdan duyulacaktır. OpenMusic Proje 1 Oğuz Usman 13

14 Öncelikle dosyayı Sibelius ta açarken en küçük nota değerini dörtlük olarak ayarlayalım: Use multiple voices obsiyonunun da seçili olmaması daha sade bir partisyon görüntüsü oluşmasına katkıda bulunacaktır: Bunun sonucunda aşağıdaki Sibelius görüntüsünü elde ederiz: OpenMusic Proje 1 Oğuz Usman 14

15 Şimdi herhangi bir dizeğe üç kere arka arkaya tıklayarak tüm partisyonu seçelim ve +c (Windows ta ctrl+c) kombinasyonu ile seçtiğimiz partisyonu panoya kopyalayalım. Bunun ardından +n (Windows ta ctrl+n) ile Quick Start penceresini açarak yeni bir dosya oluşturmak üzere piyano çalgısını seçelim: Açılan piyano partisinin her iki dizeğini de (Windows ta ctrl) tuşuna basılı tutarak seçelim ve Note Input sekmesinde Explode üzerine tıklayalım: OpenMusic Proje 1 Oğuz Usman 15

16 Ortaya aşağıdaki görüntü çıkacaktır: Yine Note Input sekmesinde en sağdaki Plug-ins açılır menüsüne tıklayarak Simplify Notation bölmesindeki Change Split Point üzerine tıklayalım: OpenMusic Proje 1 Oğuz Usman 16

17 Eğer daha önce değiştirilmediyse orta do olarak adlandırdığımız C4 seçili olacaktır: Bu pencereyi olduğu gibi bırakarak OK e tıklayalım. Aynı bölmedeki Remove Unison Notes plug-in i ile ünison notalar silinmesi faydalı olacaktır. Arzu edilirse yine aynı bölmedeki Remove Rests ile esler uzayan notalar ile ortadan kaldırılabilir ya da esler Home sekmesinin Filters açılır menüsündeki Rests ile seçilerek SHIFT+ (ctrl)+h kombinasyonu ile gizlenebilir (ben bu ikincisini tercih ediyorum). Son olarak Appearance sekmesindeki Reset Note Spacing ile notalar arasındaki mesafe yeniden düzenlenerek partisyon daha da okunaklı hale getirilebilir. Bunların sonucunda elde edeceğimiz partisyon aşağıdaki gibi görünecektir: Böylelikle projemizi tamamlamış oluyoruz. OpenMusic Proje 1 Oğuz Usman 17