KADINLAR VE SAĞLIK. - doğum kontrolü ve üreme hakkında bilgi

Transkript

1 KADINLAR VE SAĞLIK - doğum kontrolü ve üreme hakkında bilgi

2 Çocuklar birer hediyedir! 3 Güvenli korunmanın yolları 4 Doktorla konuşmak 6 Hamilelik ve adet döngüsü 8 Çocuklar birer hediyedir! Hangi doğum kontrol yöntemini seçmeliyim? 10 Doğum kontrol hapları 12 Minik haplar 13 Doğum kontrol bandı 14 Doğum kontrol çubuğu 15 Vajinal halka 16 Hormon spiral 17 Bakır spiral 18 Prezervatif/kondom 19 Boşalmadan cinsel ilişkiyi kesme 21 Güvenceli dönemler 22 Kısırlaştırma 23 Acil doğum kontrol yöntemi 24 Kürtaj 26 Doğum kontrol klinikleri 28 Daha fazla bilgi 31 Her zaman böyle olmuştur ve çogu insan için böyle olmaya devam edecektir. Fakat toplum artık değişti ve böylece kadının anne rolü de değişmiş bulunmaktadır. Bugün ekonomik, barınma, iş ve çocuk bakım imkanları kaç çocuğa sahip olabileceğinizi etkileyebilmektedir. Bundan dolayı kaç çocuğunuzun olacağına ve ne zaman olacağını iyice düşünmeniz gerekir. Bunu başarmak için doğum kontrolü zorunludur. Hamilelik ve doğum kadının sağlığını ağır bir şekilde etkiler. Bunun için bir kadının, yeni bir hamilelik geçirmeden önce kendine ve çocuğuna iyi yetişme olanaklarını sağlamayı istemesi günümüzde normaldir. Bu durumda da doğum kontrolü zorunludur. Kadınların çoğu belirli bir doğum kontrol yönteminin zorunlu olduğunu bilmektedirler. Bu, gerek istedikleri zaman çocuk sahibi olabilmeleri için gerekse sağlık durumlarını koruyabilmeleri için böyledir. Doğum kontrolü hakkında konuşmak ve iyi bir doğum kontrol yöntemi bulmak zor olabilir. Cinsellik ve hamilelik çoğu insanın sadece en yakınlarıyla konuştuğu özel hayata ait konulardır. Fakat doktorların meslek yemini olduğunu ve her zaman doktora gidebileceğinizi unutmayın sadece doğum kontrolü hakkında konuşmak için de doktora gidebilirsiniz. Kvinder og sundhed - viden om prævention og forplantning Sundhedsstyrelsen 2005 Bu kitapçık Sammenslutning af Muslimske Indvandrer Foreninger (DMGT) (Müslüman Göçmenler Dernekler Birliği), ebe Hanne Gylche, doktorlar ve bireylerin yardımıyla yazılmıştır.» İçten söylemek gerekirse, insanın çocuğu oluyorsa onu dünyaya getirmesi gerektiğini düşünüyorum. Ama çok çocuk sahibi olmak her zaman kolay olmayabilir. Onun için şimdilik daha fazla çocuk yapmak istemiyorum. Bizim kültürümüzde de doğum kontrolü kullanmak kabül görülür. Çocukların iyiliği için aralarına yaş farkı bırakmak daha uygundur. Emine 27 yaşında 2 KADINLAR VE SAĞLIK KADINLAR VE SAĞLIK 3

3 Güvenli korunmanın yolları Naciye Elgin, Glostrup Hastahanesi sağlık bölümünde doktor Ailenin büyüklüğü hakkında alınacak karara hem kadın hem de erkeğin katılması önemlidir. Bu iştek dışı hamileliklere ve kürtajlara karşı önlem almada da öyle olmalıdır. Erkekler, geleneksel olarak kadınların hamile olduklarında veya kürtaj yaptıklarında neye maruz kaldıklarını pek fazla düşünmezler. Erkekler bundan dolayı doğum kontrolü hakkında pek fazla konuşmazlar. Ama birlikte doğum kontrolü hakkında konuşulmazsa güvenli olarak korunma zor olur. O kadar Türk kadınının böyle bir ters yol almasında, sanırım bir çok neden var. Nedenlerden biri genç kadınların annelerinden yanlış bilgi almarıdır. Anne çocuğuna yanlışlıkla doğum kontrol hapı aldığında hiç bir zaman çocuğunun olmayacağını anlatmıştır. Ya da spiral kullanmanın henüz doğurmamış kadınlara iyi gelmediğini anlatmıştır. Bunlardan başka bir neden de kadınların, çocuk emzirmenin onları hamileliğe karşı koruduğunu sanmalarıdır. Bu yanlıştır. Kadın doğumdan hemen sonra kolaylıkla hamile olabilir. Naciye Elgin Glostrup Hastahanesi sağlık bölümünde doktor Şükür ki herkesin islam dininde de - kendini istek dışı hamileliklere karşı korunma imkanı ve hakkı vardır. Doğum kontrolü belirleyicidir, çünkü kürtaja karşı önlem almak önemlidir. Buna karşın bir kürtaj girişimi çok ciddidir. Ama malesef Danimarka daki Türk kadınları Danimarkalı kadınlardan daha fazla kürtaj yapmaktalar. Son olarak, artık hamile olamayacaklarına inanan ve zamanla doğum kontrolünü aksatan yetişkin kadınlar bulunmaktadır. Fakat yetişkin kadınların da her defasında kendilerini korumaları gerekir. Ama yine de korunmadan cinsel bir ilişkiye girilirse ilişkiden sonra alınan, ertesi gün hapları hakkında bilgili olmak önemlidir. Doktorum defalarca kocamla doğum kontrolü hakkında konuşmamı önerdi. Ama kocamın buna katılmayacağına emindim. Sonunda kocama, doktorun kendisiyle doğum kontrolü hakkında konuşmam gerektiğini söylediğini anlattım. Ona, neden hemen yeniden hamile olmayı önlemek istediğimi anlattım. Ondan sonra kocamın buna karşı olmadığı ortaya çıktı. Pek fazla bir şey söylemedi ama karşı çıkmadı. Betul 24 yaşında 4 KADINLAR VE SAĞLIK KADINLAR VE SAĞLIK 5

4 Doktorla konuşmak Doktor : Læge Doğum kontrol yöntemlerinin çoğu doktordan temin edilmeli. Pratisyen doktorlar ve jinekologlar kadınlarla doğum kontrolü hakkında konuşmada başarılı ve alışkınlar. Danimarka da, herkes serbestçe kadın bir praktisyen doktor seçebilir. Genelde kadın bir jinekoloğa da mucacat edebilir.. Buna karşın, bir hastahanede kadın bir doktor tarafından tedavi edilmek gibi bir şart koşulamaz. Fakat böyle bir isteği dile getirebilirsiniz. Eğer kendi doktorunuzla doğum kontrolü hakkında konuşmak istemiyorsanız bir doğum kontrol kliniğine başvurabilirsiniz. Kliniklere ücretsiz, anonim ve kendi doktorunuzdan havalesiz olarak başvurabilirsiniz. (Kitapçığın arka sayfasında doğum kontrol kliniklerinin listesi bulunmaktadır). Sağlik : Sundhed Doğum kontrolü : Prævention Meslek Yemini Sağlık makamlarına güvenle başvurup bilgilerinizi onlara verebilirsiniz. Doktorlar, hemşireler, diş hekimleri ve sağlık makamlarında çalışan diğer elemanlar meslek yemini yükümlülüğü altında çalışmaktalar. Bu, tercümanlar için de geçerlidir. Bu, bilgileri başkalarına vermenin cezaya çarptırılacağı anlamına gelmektedir. Bu bilgiler kendi ailenize ve arkadaşlarınıza da verilemez. Örneğin bir muayene veya kürtaj hakkındaki bilgiler sadece, kendi verdiğiniz izin dahilinde sağlık makamlarının dışına aktarılır. Eğer 18 yaşın altında ve 15 yaşın üstündeyseniz ve anne ve babanız, karışmadan doğum kontrolü yöntemlerinden faydalanmak istiyorsanız doktorunuzla konuşmanız gerekir. Bunun mümkün olup olamayacağını doktorun kendisi kararlaştırır. Tercüman kullanmak hakkında tavsiyeler Doktorla iyi bir görüşme elde etmeye dil yetersizliği büyük bir engel olabilir. Bunun için doktora gittiğiniz, önemli görüşmelerde başka bir kadını ya da profesyönel bir tercümanı yanınızda götürmeniz iyi bir fikir olabilir. Eğer profesyönel bir tercümana ihtiyacınız varsa, bunu doktorda zaman ayırdığınızda bildirmeniz gerekli. Başka bir yere muayene havale edildiğinizde ya da hastahaneye yatırılıdığınızda da tercüman isteğinizi işlem kağıtlarına yazılmasını sağlayınız. Tercümanlıkla ilgili hangi imkanların bulunduğunu doktorunuzla konuşun. Tercümanlık ücretsizdir. Tercüman yeminlidir. Onun için ihtiyaç duyduğunuz herşeyi rahatça anlatabilirsiniz. Bazı kadınlar aile üyelerini tercüman olarak kullanırlar. Ama bu her zaman iyi bir çözüm değildir. Bu tür durumlarda çevirinin tam olarak doğru olduğuna güven olmaz ve çeviriye alile üyesinin kendi fikirleri yansıyabilir. 6 KADINLAR VE SAĞLI KADINLAR VE SAĞLIK 7

5 Hamilelik ve adet döngüsü Bir hamileliği planlama ve doğum kontrol yöntemlerini kullanma için kadının adet döngüsünü anlamak zorunludur. KADININ ADET DÖNGÜSÜ Kadının adet döngüsü Kadının adet döngüsü yaklaşık olarak 28 gün sürer. Bundan sonra, kadın hamile olmadığı sürece, yeniden baştan başlar Her ay kadının yumurtalıklarında bir yumurta hücresi oluşup yumurta adet günü Yumurtlama Döllenme: Cinsel ilişki sırasında, erkek boşaldığında sperm hücreleri kadının döl yatağına doğru hareket edip ana rahime girer ve yumurta kanalından çıkarlar. Sperm hücreleri, bu doğrultuda bir yumurtayla karşılaşırlarsa yumurta döllenir. Döllenmiş yumurta ana rahminde sümük zarına yerleşip bir embriyona dönüşmek üzere gelişmeye başlar. Yumurta döllenmediğinde adet ile birlikte dışarı atılır. Adet Dölsüz dönem Olası döllenme dönemi KADININ İÇ CİNSEL ORGANLARI yumurta kanalı ana rahim boğazı yumurtalık ana rahim döl yatağı kanalından ana rahmine doğru yol alır. Buna yumurtlamak denir ve iki adet dönemi arasında gerçekleşir. En kolay, yumurtlamaktan yaklaşık dört gün önce ve dört gün sonra hamile olunur. Hamilelik testi Hamileliğin ilk işareti, çoğunlukla adet görmediğinizde kendini gösterir. İç bulanma ve göğüs darlığı da olur. Hamile olduğunuzu farklı yollarla şu şekilde tespit edebilirsiniz: - eczane, Matas den vb. bir hamilelik testi satın alıp kendiniz testi yaptırabilirsiniz. - eczanede ya da bir doğum kontrol kliniğinde idrarınızı kontrol yapabilirsiniz. - idrarınızı kendi doktorunuzda kontrol edip doktorda, jinekolojik bir muayeneden de geçebilirsiniz. Hamile kalanlar için muayeneler Eğer hamileyseniz ve çocuğu doğurmak istiyorsanız doktorda ve ebede bir dizi muayeneden geçmeniz gerekir. Bütün muayenelere gitmeniz, gerek sizin için gerekse çocuk için çok önemlidir: - Kadının kendi doktoru jinekolojik bir muayene ve birkaç kan testi yapar. Sonuçları bir dosyaya yazılıp bu dosya bütün hamilelik dönemi kadının doktora ve ebeye gittiği her muayenede takibe alınır. - Kadın değişik hamilelik muayenelerine çağrılır. Bu muayeneler, örneğin çocuğun gerektiği gibi büyüyüp-büyümediğini ve çocuğun ciddi irsi hastalıklarının olup-olmadığını gösterir. - Kadına, hamileliğinin 18. ve 22. haftaları arasındayken ultrason muayenesi sunulur. Embriyon taranıp doğum zamanı hesaplanır. Bu muayeneler canınızı acıtmaz ve çocuğa da zarar vermez. - Kadına, örneğin kan testi ve boyun kemiği (nakkefoldsscanning) gibi diğer muayeneler hakkında da bilgi sunulur. Ayrıca hamilelik döneminde, doktora ve ebeye kadının durumunun ve çocuk gelişiminin takib edildiği muayenelere gitmeniz gerekir. 8 KADINLAR VE SAĞLIK KADINLAR VE SAĞLIK 9

6 Hangi doğum kontrol yöntemini seçmeliyim? Günümüzde hamileliğe karşı koruyan birçok doğum kontrol çeşidi bulunmaktadır. Bu, özellikle size uygun olan bir doğum kontrol yöntemini her zaman bulabilmenin mümkün olduğu anlamına gelmektedir. Hamile olmamaya emin olmak için bazı, doğum kontrol yöntem çeşitleri çok özel bir şekilde kullanılmalı. Aldığınız doğum kontrol çeşidinde kullanma tarifesi bulunuyorsa bunu her zaman dikkatle okuyun. Doğum kontrol yönteminin nasıl kullanılacağı her zaman doktorunuz tarafından izah edilmelidir. Prezervatif ve ertesi gün hapları dışında, bütün doğum kontrol yöntemleri doktordan ya da bir doğum kontrol kliniğinden temin edilmelidir. Birçok yaşlı kadın bana, doğum kontrol haplarının beni hem çocuksuz bırakabileceğini hem de kanser yapabileceğini anlatmıştı. Onun için, ilk etapta hormonlu doğum kontrolünü duymamazlıktan gelmem pek tuhaf bir şey değildi. Fakat nasıl etki gösterdiklerini ve kullanmanın ne kadar az riziko taşıdığını anladıktan sonra, artık doğum kontrol hapları almaktan korkmuyorum. Saliha 31 yaşında Hangi doğum kontrol yöntemini seçmeniz gerekir? Seçeceğiniz doğum kontrol yöntemi durumunuza ve ihtiyacınıza bağlıdır. Her gün bir hapın alındığı bir doğum kontrol yöntemi mi yoksa uzun süre kendi kendini idare eden bir yöntemi mi istiyorsunuz? Temel olarak iki çeşit doğum kontrol yöntemi bulunmaktadır: Hormonlu ve mekanik doğum kontrol yöntemi. Hormonlu doğum kontrol yöntemi Hormonlu doğum kontrol yöntemi, doğru kullanıldığında çok güvenceli bir yöntemdir. Hormonlu doğum kontrol yöntemini neredeyse bütün sağlıklı ve sağlam kadınlar kullanabilir. Kadınların çoğunluğu herhangi bir yan etki hissetmezler. Büyük yan etkiler hissedildiğinde, doktorunuzla konuşup başka bir doğum kontrol yöntemine başlayınız. Günümüzde hormonlu doğum kontrol yöntemini, iki hormon içeren (estrogen ve gestagen) doğum kontrol hapları, doğum kontrol bandı, vajinal halka, hormon çubuğu ve hormon spirali alınabilmektedir. Bunun dışında, bir tek hormon içeren (gestagen) minik haplar da alınabilir. Bu tür doğum kontrol yöntemlerindeki hormonlar, kadının yumurtlamasını engeller ve muhtemel döllenmiş bir yumurtanın ana rahmin sümük zarına yerleşmesini engeller. Hormonlu doğum kontrol yöntemi her zaman, rehberlik sunabilen doktorda ya da doğum kontrol kliniğinde temin edilmelidir. Çünkü, kanser olduysanız, kanınızda pıhtılaşma olduysa, tansiyonunuz yüksekse, migreniniz varsa, sigara içiyorsanız ya da 35 yaşın üzerindeyseniz hormonlu doğum kontrol yöntemi sizin için iyi bir çözüm olmayabilir. Doğum kontrol yöntemiminin göğüs kanserine yol açıp-açmadığı doktorlar arasında hala tartışılmaktadır. Doktorlarca çok küçük bir risk bulunduğu iddia edilmektedir. Ama bu yıllarca sürdürülen bir tüketimden sonra gelişmektedir. Bu risk, hormonlar bırakıldıktan sonra muhtemelen yeniden kaybolmaktadır. Mekanik doğum kontrol yöntemi Hormon içermeyen, mekanik bir doğum kontrol yöntemi istiyorsanız seçenekler arasında en normali bakır spiral ya da prezervatiftir. Diğer olanaklar arasında ise diyafram ve femidom bulunmaktadır. Doğum kontrolünü unuttuğunuzda Doğum kontrol önlemi almayı unuttuysanız - ya da yanlış kullandıysanız - cinsel ilişkiden sonra acil kontrol yöntemini kullanabilirsiniz. Her şeye rağmen, acil doğum kontrol yöntemi kullanmak hiçbir şey kullanmamak ve böylece kürtaj yapma riskine girmekten çok daha iyidir. İyi bir acil doğum kontrol yöntemi olarak, eczaneden reçetesiz satın alınabilen ertesi gün hapları bulunmaktadır. Ertesi gün hapları, hamile olmanızı engeller. (Acil doğum kontrol yöntemi hakkında daha fazlasını sayfa 24 te okuyabilirsiniz). 10 KADINLAR VE SAĞLIK KADINLAR VE SAĞLIK 11

7 Doğum kontrol hapları Minik haplar Doğum kontrol hapı, günlük olarak vücuda küçük dozajda hormon aktararak etkisini gösterir. Doğum kontrol hapı en çok kullanılan doğum kontrol yöntemidir ve değişik hormon içeriğiyle farklı markaları ve çeşitleri bulunmaktadır. Belirli bir markanın kullanımında yan etki hissedildiğinde başka bir marka denenebilir. Doğum kontrol hapları, 21 gün alınıp ondan sonra adetin görüldüğü 7 gün ara verilir. Doğum kontrol hapları doktor veya doğum kontrol kliniği tarafından yazılan reçeteyle, eczaneden alınır. Hamile olmaya karşı yaklaşık olarak % 100 korur. Adeti daha düzenli kılar ve azaltır. Çocuk yapma kabiliyetini etkilemez. Doğum kontrol haplarını bıraktıktan sonra, başlamadan önceki kadar hamile olma imkanınız var. En yeni doğum kontrol hapları (az dozajlı haplar) çok az hormon içermekte olup aynı güvenceyi sağlarlar. Her gün alınması gerekir. İlk aylarda yan etki yapabilir. Örneğin bulantı, göğüs darlığı, baş ağrısı, kan lekeleri ve moralde iniş ve çıkışlar. Doğum kontrol hapını almayı unutursanız Doğum kontrol hapı unutulduğunda farkına vardıktan hemen sonra alınmalıdır. Son alınan hapın üzerınden bir gün geçerse, ileriki 7 gün içerisinde hamileliğe karşı korunamazsınız. Onun için bu süre içerisinde diğer doğum kontrol yöntemleriyle hamileliğe karşı korunmalı. İlk günden sonra cinsel ilişkiye girip başka bir doğum kontrol yöntemi kullanılmadıysa acil doğum kontrol hapları kullanılmalıdır. Minik haplar günlük olarak vücuda küçük dozajda hormon aktararak etkisini gösterir. Adına minik hapı takılması, doğum kontrol haplarından daha küçük oldukları anlamına gelmeyip sadece bir çeşit hormon (gestagen) içerdiklerinden kaynaklanır. Minik haplar doktor veya doğum kontrol kliniği tarafından yazılan reçeteyle, eczaneden alınır. Hamile olmaya karşı yaklaşık olarak % 98 oranında korur. Çocuk emziren kadınlarca kullanılabilir. Normal doğum kontrol haplarında yan etki hissedildiğinde onların yerine kullanılabilir. Hergün aynı zamanda alınması gerekir. Kan lekelerine veya düzensiz adete yol açabilir. Eğer bunlara yol açıyorsa diğer doğum kontrol yöntemleri denenmeli. Doğum kontrol hapı almayı unutursanız Minik hapı almayı unuttuğunuzda ileriki iki gün içerisinde hamileliğe karşı korunduğunuza emin olamazsınız. Onun için aynı zamanda başka bir doğum kontrol yöntemi kullanılmalıdır. Uzun yıllar minik haplar aldıktan sonra yeniden hamile olmamın çok zor olabileciğini sanıyordum. Fakat minik hapları bıraktıktan hemen sonra hamile oldum. Çok güzeldi, çocuklarımızın olmasını çok istiyorduk. Nezihe 26 yaşında Doğum kontrol haplarını ( ya da minik hapları) her gün aynı zamanda almayı alışkanlık haline getirmek iyi bir fikirdir örneğin diş fırçalarken. 12 KADINLAR VE SAĞLIK KADINLAR VE SAĞLIK 13

8 Doğum kontrol bandı Doğum kontrol çubuğu Doğum kontrol bandı, banttan vücuda sızan hormonlar içerir. Bandı üç hafta tekrarlamak üzere, haftada bir defa, aynı gün kendiniz teninize yapıştırmalısınız. Ondan sonra adetin görüldüğü bir haftalık süre ara verilir. Doğum kontrol bandı kalçaya, karına, vücuda ve üst kol kısıman yapıştırılabilir göğüslere yapıştırılmamalı. Bandın düşmesi durumunda, vücutta hamileliğe karşı önlem alacak iki günlük ekstradan hormon bulunmaktadır. Doğum kontrol bandı doktor veya doğum kontrol kliniği tarafından yazılan reçeteyle, eczaneden alınır. Hamile olmaya karşı yaklaşık olarak % 99 oranında korur. Haftada sadece bir kez değiştirilir. Her gün doğum kontrolünü düşünmeniz gerekmez. Doğum hapı almayı sevmeyenler için uygundur. Fazla kilolu kadınlar tarafından kullanılmamalı. Banttaki hormon dozajının,fazla kilolu kadınları hamileliğe karşı tam olarak korumaya yeterli güvencesi bulunmamaktadır. Doğum kontrol haplarından biraz daha pahalıdır. İlk aylarda yan etki yapabilir. Örneğin bulantı, göğüs darlığı, baş ağrısı, kan lekeleri ve moralde iniş ve çıkışlar. Doğum kontrol çubuğu, bir kibrit çöpü büyüklüğünde olan plastikten yapılma bir çubuktur. Çubuk günlük olarak küçük dozajda hormon sızdırır. Doğum kontrol çubuğu hamileliğe karşı üç yıl korur. Doktor, uyuşturduktan sonra üst kol kısmındaki tenin altına çubuğu yerleştirir. Doğum kontrol çubuğu tam doktorun yerleştirdiği yerde durur. Doğum kontrol çubuğu yerleştirmek için doktora ya da doğum kontrol kliniğine başvurmanız gerekir. Hamile olmaya karşı yaklaşık olarak % 100 korur. Üç yıl korur. Kullanımı kolaydır. Her gün doğum kontrölü düşünmeniz gerekmez. Hap almayı sevmeyenler için çok uygundur. Hamile olmak istediğinizde ya da yan etkileri olduğunda her an çıkartabilirsiniz. Kan lekelerine veya adetinize son vermeye yol açabilir. Bu durumda doktora gidilmeli. Bugün, kaç çocuk yapmak istediğimize ve ne zaman yapmak istediğimize karar vermemiz beni sevindiriyor. İki dilek çocuğum oldu ve ayrıca bugün iyi bir işe sahip olmamı sağlayan mesleğim var. Isra 42 yaşında Ben yıllarca doğum kontrol hapları kullandım ve aslında kullanmaktan memnundum. Fakat bazen hapları almayı unutuyordum. O zaman da kocamla cinsel ilişkiye girmekten çekiniyordum. Çünkü hamile olmaktan korkuyordum. Ama artık tenimin altına küçük bir çubuk yerleştirdim. Böylece üç yıl hiç endişe duymam gerekmez. Kocam da iyi bir fikir olduğunu düşünüyor. Leyla 31 yaşında 14 KADINLAR VE SAĞLIK KADINLAR VE SAĞLIK 15

9 Vajinal halka Hormon spiral Vajinal halka bükebilen ve bütün vücuda küçük dozajda hormon sızdıran plastik bir halkadır. Kadın vajinal halkayı kendisi döl yatağının yukarı kısmına yerleştirmesi gerekir. Belirli bir şekilde yerleştirilmesi gerekmez. Kadın, yerleştirilen halkayı hissetmez. Vajinal halka adet döneminin başında yerleştirilip üç hafta takılı kalması gerekir. Ondan sonra çıkarıp atılılır ve adet döneminin görüldüğü bir haftalık ara verilir. Ondan sonra yeni bir halkanın yerleştirilmesi gerekir. Vajinal halkanın düşmesi durumunda, düştükten sonra hamileliğe karşı üç saatlik koruma etkisi bulunur Vajinal halka cinsel ilişki sırasında çıkarılabilir. Ama çıkarmaya gerek yoktur. Çünkü erkek vajinal halkanın olduğunu hissetmez. Vajinal halka doktor veya doğum kontrol kliniği tarafından yazılan reçeteyle, eczaneden alınır. Hamile olmaya karşı yaklaşık olarak % 98 oranında korur. Üç hafta takılı kalabilir. Doğum kontrolünü sadece ayda bir düşünmeniz gerekir. Hormonlar karın yoluyla değil de sümük zarı yoluya vücuda aktarıldığından dolayı, örneğin doğum kontrol haplarında daha az yan etki yapar. Öğrendikten sonra kullanılması kolaydır. Hormon spiral, doktorda ya da doğum kontrol kliniğinde ana rahmine yerleştirilen t şeklinde küçük plastik bir figürdür. Hormon spiralın, günlük olarak küçük dozajda hormon sızdırdığı çok küçük bir tüpü bulunur. Hormon spiral döllenmiş yumurtaların ana rahmine yerleşmesini engeller ve sperm hücrelerinin ana rahime girmesini zorlaştırır. Hamile olmaya karşı yaklaşık olarak % 100 oranında korur. Beş yıllık etkisi var. Günlük olarak doğum kontrolünü düşünmeniz gerekmez. Çoğunda adeti zayıflaştırır. Onun için hormon spirali şiddetli adet gören kadınlar için çok uygundur. Uzun vadede en ucuz doğum kontrol yöntemidir. Düzensiz kanamalara yol açabilir. Adetlere son verebilir. Başlangıçta göğüs darlığını, baş ağrısına ve ten kirlenmesine yol açabilir. Yerleştirildiği zaman acı verip bir kaç gün kanama olabilir. Doğum kontrol hapların daha pahalıdır. Çocuk emzirildiğinde her zaman kullanılamaz. Çocuk emziriyorsanız doktorunuza sorunuz. İlk üç içerisinde yan etki yapabilir. Örneğin bulantı, göğüs darlığıö baş ağrısı, kan lekeleri ve moralde iniş ve çıkışlar. 16 KADINLAR VE SAĞLIK KADINLAR VE SAĞLIK 17

10 Bakır spiral Prezervatif/Kondom Bakır spiral, doktorda ya da doğum kontrol kliniğinde ana rahmine yerleştirilen t şeklinde küçük plastik bir figürdür. Bakır spiral olası döllenmiş yumurtaların ana rahmine yerleşmesini engeller. Bakır spiral hormonsuz olup etrafı, sperm hücrelerin yumurtaları döllemesini zorlaştıran ince bir bakır tel ile sarılmıştır. Hamile olmaya karşı karşı yaklaşık olarak % oranında korur. Üç yıldan on yıla kadar etkisi var. Günlük olarak doğum kontrolünü düşünmeniz gerekmez. Acil doğum kontrol yöntemi olarak kullanılabilir. En çok, çocuk doğurmuş ve ana rahim iltihabı olma eğilimi bulunmayan kadınlar için uygundur. Şiddetli ve uzun süren kanamalara yol açabilir. Yerleştirilmesi acı verip bir kaç gün kanama olabilir. Spiral ana rahimden çıkıp kan yörüngesine kaymaz. İstediğimiz çocukları sahip olduk. Karım, doğum kontrol hapı almayı pek istemiyor. Onun için hep hamile oldu. Ama artık prezervatif bizim için en iyi bir çaredir. Benim sorumluluğumun olmasına alışmak zordu. Ama bugün üzerinde fazla düşünmüyorum. Aslan 39 yaşında Prezervatif, erkekler için bulunan tek doğum kontrol yöntemidir. Prezervatif, penisin üzerine geçirilen lastikten yapılmış uzun ince bir kılıftır. Prezervatif, erkekteki sperm hücrelerin ana rahime girıp yumurtaları döllemesini engeller. Boşalmadan önce de kadına sperm kaçabileceğinden dolayı erkeğin, cinsel ilişkiye başlanmadan önce prezervatifi takması önemlidir. Erkek boşaldıktan sonra, bütün spermin prezervatifta kalmasını sağlamak üzere prezervatif yeniden yavaşça çekilir. Hamileliğe karşı yaklaşık olarak % 90 koruma güvencesi bulunur. Cinsel hastalıklara karşı korur. Erkek tarafından kullanılır. Eczanelerde ve birçok normal alış-veriş yerlerinde reçetesiz satın alınabilir. Birçok çeşitte, büyüklükte ve renklerde bulunur. Ucuzdur. Cinsel ilişki sırasında takılmalıdır. Prezervatifler için krem Bazı kadınların döl yatağında, prezervatifi kullanmayı zorlaştıran bir kuruluk bulunur. Bu bir sorun teşkil ediyorsa prezervatife kaygan krem ya da sperm öldürücü krem kullanılabilir. Kremler, eczaneden reçetesiz satın alınır. 18 KADINLAR VE SAĞLIK KADINLAR VE SAĞLIK 19

11 YIKANMA FAYDA ETMEZ Cinsel ilişkiden hemen sonra hiç koruma etkisi yoktur. Sirke veya limon suyuyla yıkanma da hamile olma riskini düşürmez. Hamile olma rizikosu hep aynıdır. Boşalmadan cinsel ilişkiyi kesme EMZİRME KORUMAZ Çocuk emzirme hamileliğe karşı korumaz. Çocuk emzirmenize rağmen doğum yaptığınız ilk aydan sonra yine de hamile olabilirsiniz. Onun için doğumdan hemen sonra doğum kontrolü yapılmalıdır. Boşalmadan cinsel ilişkiyi kesmenin tam olarak bir doğum kontrol yöntemi olduğu denilemez. Çünkü hamileliğe karşı güvenceli bir koruma yöntemi değildir. Boşalmadan cinsel ilişkiyi kesme erkeğin, boşalmadan penisini kadından çekmesi anlamına gelir. Fakat erkeğin ereksiyon olduğu andan itibaren oluşan sperm sıvısında sperm hücreleri olabilir. Onun için erkek, boşalmadan önce penisi kadından çekmesine rağmen kadını hamile yapabilir. Normal doğum kontrolünün hariç tutulduğu durumlarda kullanılabilir. Hamile olmaya karşı korumada çok güvencesizdir. Erkeğin çok disiplinli olmasını gerektirir. Diğer doğum kontrol yöntemleri Hormonlu doğum kontrol yöntemini kullanmak istemiyorsanız diğer imkanlar arasında Diyafram veya Femidom bulunmaktadır. Diyafram Diyafram, cinsel ilişkiden önce sperm öldürücü krem sürülüp kadının döl yatağına yerleştirilen kubbe şeklinde plastik bir tastır. Diyafram doğru kullanıldığında % 90 oranının üzerinde hamileliğe karşı güvencesi bulunur. Femidom Femidoma, kadın prezervatifi de denir. Her iki ucunda lastikli halkanın bulunduğu uzun plastik bir kılıftır. Küçük halka ana rahim ağzının etrafına ve döl yatağının en yukarı kısmında yerleştirilir. Uzun olan halka ise döl yatağının açısına yerleştirilir. Femidom reçetesiz satın alınıp bulaşıcı cinsel hastalıklara karşı korur. Biz, boşalmadan cinsel ilişkiyi kesme yöntemini kullanıyoruz. Hamile olma riskinin olduğunu duydum. Erkek boşaldığında her şey çok hızlı gidiyor ve bazen penisini henüz çekmeden boşalabiliyor. İstemeden iki defa hamile oldum. Fatme 35 yaşında 20 KADINLAR VE SAĞLIK KADINLAR VE SAĞLIK 21

12 Güvenceli dönemler Kısırlaştırma Hamile kalmaya karşı güvenceli bir koruma sağlamadığından dolayı, güvenceli dönemlere tam olarak doğum kontrol yöntemi denilemez. Güvenceli dönemler, kadının hamile olma rizikosunun en yüksek olduğu yumurtlama günlerine yakın dönemde cinsel ilişkiye girmeme anlamına gelir. Çift, hesaplanan yumurtlama döneminden dört gün önce ve sonra cinsel ilişkiye girmemelidir. Yöntem, kadının çok düzenli adet görmesini ve kendi adet döngsünü iyi bilmesini gerektirir. Normal doğum kontrolünün hariç tutulduğu durumlarda kullanılmalı. Hamileliğe karşı korumada çok güvencesizdir. (yöntemi doğru kullansanız da ve adetiniz düzenli olsa da). Çift, ayda en az dokuz gün cinsel ilişkiye giremez. Kadının tam olarak ne zaman yumurtladığını öğrenmesi 6 ay sürer adet günü Yumurtlama Adet Dölsüz dönem Olası döllenme dönemi İstediğiniz çocukları doğuduysanız kısırlaştırma imkanı bulunmaktadır. Hem kadın hem de erkek kısırlaştırılabilir. Danimarka yasalarına göre, kısırlaştırılmak için 25 yaşında olmanız gerekir. Kısırlaştırılmayı gerçekleştirmek için doktorunuzla birlikte başvurmanız gerekir. Başvuru hastahaneye gönderilip ondan sonra hastahane tarafından ameliyata çağrılır. Yapılan ameliyat hafif olup aynı günde tahliye edilir. Yerel bir uyuşturma yapıldığından dolayı ameliyat en çok erkekler için hafiftir. Kadınlarda ise ameliyat bütün vucut uyuşturularak yapılır. Hakkında birçok hikaye olmasına rağmen kısırlaştırmanın ne erkeğin ne de kadının cinsel kabiliyeti için herhangi bir önem taşımaz. Hem erkek hem de kadın önceki gibi ürettiği hormon ve sıvıları üretir. Erkek ya da kadın kısırlaştırılmışsa hamileliğe karşı yaklaşık olarak % 99 koruma güvencesi bulunur. Hamile olmamak çok önemliyse iyi bir çözüm olabilir. Örneğin hamilelik kadın için hayati bir tehlike taşıyorsa ya da ailede ciddi ırsi hastalıklar varsa. Günlük olarak veya ileride - doğum kontrolü düşünmeniz gerekmez. Yeniden döllenmeyi zorlaştırır. Ameliyat, çok nadir durumlarda zorluklara yol açabilir. Doğum kontrol yöntemlerini hiçbir zaman kullanmadık. Ama cinsel bir beraberlikten hemen sonra yıkanmakla insanın hamile olmayacağını duydum. Onun için herhangi bir doğum konrolü yöntemi kullanmadık. 4 defa plansız hamilelik geçirdim. Her defasında, yıkanmak yerine tembellikten dolayı yatarak hamile kaldığımı sanıyordum. Anam 41 yaşında 22 KADINLAR VE SAĞLIK KADINLAR VE SAĞLIK 23

13 Acil doğum kontrol yöntemi Doğum kontrolünün başarılı olmadığı veya doğum kontrolü kullanmadan cinsel ilişkiye girdiğiniz durumlarda da hamileliği önleyebilirsiniz. O zaman acil doğum kontrol yöntemini kullanmalısınız. İki çeşit acil doğum kontrol yöntemi bulunmaktadır: ertesi gün hapları ve bakır spiral. Acil doğum kontrol, normal doğum kontrolün yerini alan bir yöntem değildir. Ama istek dışı hamile olup kürtaj yapmaktan daha iyidir. Hangi acil doğum kontrol yöntemi seçerseniz seçin, ardından her zaman doktorunuza görünmelisiniz. Doktor, yine de hamile olup olmadığınızı kontrol etmek için muayene yapar. ERTESİ GÜN HAPLARI Bir ertesi gün hap seti hormon içeren iki haptan oluşur. Hormon, gebe kalmamak için yumurtayı, sperm hücrelerini ve ana rahimdeki sümük zarını etkiler. Yani bir çeşid kürtaj söz konusu olmayıp, örneğin doğum kontrol hapı gibi etkisi olan bir haptır. Ertesi gün hapları, korunmadan girilen cinsel ilişkiden sonra üç gün içerisinde alınmalıdır. Ne kadak çabuk alınırsa etkisi o kadar güvenceli olur. Ertesi gün hapları eczaneden satın alınabilir. Reçete gerektirmez. Bütün büyük şehirlerde, normal mesai saatlerinden sonra açık olan 24 saat açık eczanelerin bulunduğunu unutmayın. Hafif bir şekilde gebe kalmanızı önler. Reçete veya herhangi bir yere başvuru gerektirmez. Bazı durumlarda bulantıya, kusmaya, baş ağrısına, baş dönmesine, göğüs darlığına veya adete benzer kanamalara yol açabilir. Ertesi gün haplarında, aylık bir minik hap kullanımı kadar hormon bulunmaktadır. Bunun için ertesi gün hapları mümkün olduğu kadar çok nadir kullanılmalı. SPİRAL Korumasız bir cinsel ilişkiden en geç beş gün sonra ana rahime bir spiral yerleştirirseniz, muhtemel bir gebelik dokusu geri çevrilir. Spiral, bir doktor tarafından yerleştirilmelidir. Korumasız bir cinsel ilişkiden sonra beş gün geçinceye kadar yerleştirilebilir. İlerdeki hamileliklere karşı korur. Yerleştirmek için kendi doktorunuza gitmelisiniz. (Spiral hakkında daha fazlasını 18. sayfada okuyabilirsiniz) Ben doğum kontrol hapları kullanırım. Ama kocamla cinsel ilişkide bulunduğum iki gün hapları almayı unuttum. Hamile kalacağımdan korktum ve telefonla doktorumla konuştum. Doktor ertesi gün haplarını anlattı bana daha önce hiç duymamıştım. Ama hemen eczaneden satın alarak aldım hapları. Daha sonra doktor tarafından yapılan muayene hamile kalmadığım gösterdi. Ya hamilelik ve kürtajla sonuçlansaydı. Artık haplara çok dikkat ediyorum. Kothan 35 yaşında 24 KADINLAR VE SAĞLIK KADINLAR VE SAĞLIK 25

14 Kürtaj Hamile olup çocuğu doğurmak istemiyorsanız kürtaj yapabilirsiniz. Hamileliğin 12. haftasına henüz girmeyenlerin kürtaj yapma hakkı vardır. Kürtaj yapmak istiyorsanız doktorunuza mümkün olduğu kadar çok çabuk başvurmalısınız. Doktor, hamileliğin kaçıncı haftasında olduğunuzu öğrenmek için jinekolojik bir muayene yapar. Kadın, ondan sonra doktorla birlikte, kürtaj yapmak istediğini belirten bir forma imza atar. Kadın 18 yaşın altındaysa velilerin ya da çocuk üzerinde vesayeti bulunan yetişkinlerin de formu imzalaması gerekir. 18 yaşın altındaki kadının, velilerinin karışmasını istemediği bazı durumlarda veli rızasından muaf tutulabilir. Çok özel durumlarda, hamilelik 12. haftayı geçmesine rağmen kürtaj yapılabiliyor. Bu durumlarda doktorla birlikte özel bir başvurunun yapılması gerekir. Destek amaçlı görüşmeler Hamileliği sürdürmek mi yoksa kürtaj mi yapmak istediğinize emin değilseniz bir veya daha fazla destek amaçlı olarak sunulan görüşmelere gidebilirsiniz. Destek amaçlı görüşmeler ücretsizdir, sadece rica etmeniz yeterlidir. Bu görüşmelere hem kürtajdan önce hem de sonra hakkınız var. Görüşmeler aşağıdaki şu yerlerde yapılır: - Kendi doktorunuzda ya da kendi seçtiğiniz pratisyen bir doktorda - Anneler yardımı (Mødrehjælpen) - Eyalet birimlerindeki aile bölümleri - Doğum kontrol klinikleri (adresleri bu kitapçığın arka sayfasındadır) Danimarka daki sağlık makamları yeminli meslek yükümlülüğü altında çalışmaktadırlar. Bu, kendiniz izin vermediğiniz sürece aile veya akrabalarınza kürtaj hakkında bilgi verilmeyeceği anlamına gelir. İki çeşit kürtaj Kanuna göre, kürtaj her zaman bir hastahanede ya da pratisyen bir jinekolog tarafından yapılmalı. İstek dışı bir hamileliğe son vermek için iki yöntem bulunmaktadır: tıbbi kürtaj (hamileliğin 9. haftasından önce) Cerrahi kürtaj (hamileliğin 12. haftasından önce) Hamileliğin başlangıç tarihi, her zaman en son adetin ilk gününden itibaren hesaplanır. Tıbbi kürtaj, ilk etapta hamileliği durduran haplar alınarak yapılır. Ondan sonra başka haplarla kürtaj başlatılıp embriyon dışlanır. Cerrahi kürtajö vücud tam uyuşturulup ana rahimden bir emme borusuyla hamilelik dokusu boşaltılır. Daha yeni doğurmuştum ve çocuk emzirmenin beni, yeniden hamile olmama karşı koruyabileciğini sanıyorsum. Fakat öyle olmadı. Oğlum henüz dört aylıkken yeniden hamile kaldım. Ben kürtaja karşıyım. Kürtaj kültürümüze aykırıdır. Ama içinde düştüğüm durumun içinden çıkamıyordum. Onun için mutsuz ve teselli edilemez durumda olmama rağmen yine de kürtaj yapmaya karar verdim. Halimmeh 26 yaşında Ben iki kürtaj geçirdim ve kendimi çok kötü hissediyorum. Aslında istek dışı bir hamileliği önlemek benim görevimdir. Ama maalesef doğum kontrolü kullanmadığımız durumlar oldu. Onun için kürtajı seçmek zorunda kaldım çünkü daha fazla çocuk yapmaya gücüm yetmiyordu. Ingy 37 yaşında 26 KADINLAR VE SAĞLIK KADINLAR VE SAĞLIK 27

15 Doğum kontrol klinikleri Kendi doktorunuzla doğum kontrolü hakkında konuşmak istemiyorsanız bir doğum kontrol kliniğine başvurabilirsiniz. Kliniklere, ücretsiz, anonim ve kendi doktorunuzun havalesi olmaksızın başvuruda bulunabilirsiniz. FREDERIKSBERG Seksualvejledningsklinikken Frederiksberg Hospital Ndr. Fasanvej 57, vej 2, indgang Frederiksberg Telefon: HERLEV Antikonceptionsklinikken Herlev Amts Sygehus, Afd. G 114 Herlev Ringvej Herlev Telefon: HILLERØD Gynækologisk Ambulatorium Hillerød Sygehus, indgang G 0211 Helsevej Hillerød Telefon: KØBENHAVN Foreningen Sex & Samfunds Præventions- og Rådgivningsklinik Rosenørns Allé 12, st København V Telefon: ODENSE Præventionsklinikken Tigergården Nørregade Odense C Telefon: ESBJERG Seksualvejledningsklinikken Sct. Joseph Hospital, indgang E Jyllandsgade 79 C 6700 Esbjerg Telefon: SVENDBORG Svendborg Sygehus Præventionsklinik Valdemarsgade Svendborg Telefon: SØNDERBORG Gynækologisk Ambulatorium Sønderborg Sygehus Sydvang Sønderborg Telefon: KADINLAR VE SAĞLIK KADINLAR VE SAĞLIK 29

16 Daha fazla bilgi Sorularınız varsa her zaman doktorunuza ya da bir doğum kontrol kliniğine başvurabilirsiniz. Aşağıdaki şu internet sitelerinden de yararlı bilgi bulabilirsiniz: Doğum kontrolü ve kürtaj hakkında bilgi. Doğum kontrol yöntemleri, aile planlaması vs. hakkında değişik dillerde bilgi malzemeleri. Aile planlaması hakkında değişik dillerde broşürler. Değişik dillerde bilgi malzemeleri. Danimarkadaki jinekologların listesi. Doğum kontrolü, cinsel hastalıklar ve cinsellik hakkında bilgi. Soru sorabilirsiniz. Hiv, aids ve cinsel hastalıklar hakkında bilgi. Soru sorabilir site de sohbet (chat) yapabilirsiniz. Hamile kadınlara ve çocuklu ailelere danışmanlık. 30 KADINLAR VE SAĞLIK KADINLAR VE SAĞLIK 31

17 Denne pjece Kvinder og Sundhed viden om prævention og forplantning kan bestilles hos Sundhedsstyrelsen på telefon eller ISBN: (trykt) / (elektronisk) TYRKISK Çoğu kadının bir düşü var Bütün kadınların yaşamlarının nasıl bir biçim alacağına ilişkin hayalleri vardır. Kaç çocuklarının olacağına isimlerinin ne olacağına ve çocukların ne zaman dünyaya geleceğine ilişkin de hayalleri vardır. Bu düşlerin gerçekleşmesi için kadının hayatında çok önemli bir karar alması gerekir. Kadın, hayatının çocuk istemediği dönemlerinde her zaman doğum kontrol yöntemlerini kullanacağına karar vemelidir. Bu karar alındıktan sonra düşleri gerçekleştirmek daha da kolaylaşır. Sundhedsstyrelsen