L TYUM D S L KAT SERAM K YÜZEY YAPISI ÜZER NE FARKLI PÜRÜZLEND RME SÜRELER N N ETK S N N TARAMA ELEKTRON M KROSKOBU LE DE ERLEND R LMES

Transkript

1 ARAŞTIRMALAR L TYUM D S L KAT SERAM K YÜZEY YAPISI ÜZER NE FARKLI PÜRÜZLEND RME SÜRELER N N ETK S N N TARAMA ELEKTRON M KROSKOBU LE DE ERLEND R LMES EVALUATION OF THE EFFECT OF DIFFERENT ETCHING TIMES ON SURFACE STRUCTURE OF LITHIUM DISILICATE CERAMIC USING SCANNING ELECTRON MICROSCOPY Ifl l ÇEK Ç NA Afi 1 Gülfem ERGÜN 2 Timo HEIKKINEN 3 Lippo V. J. LASSILA 4 ÖZET Amaç: Bu çal flman n amac, farkl asitle pürüzlendirme sürelerinin lityum disilikat seramiklerin yüzey yap s ve a rl üzerine etkilerinin de erlendirilmesidir. Gereç ve Yöntem: 18 adet IPS Empress 2 seramik örnek haz rland. Seramik örnekler 50 µm Al 2 O 3 partikülü ile 400 kpa da kumlama aleti ile afl nd r ld. Örnekler 10 dakika ultrasonik banyoda distile suda temizlendi. Örneklerin a rl klar ölçüldükten sonra, % 9.5 hidroflorik asit jel ile pürüzlendirildi. Pürüzlendirme ifllemleri, 5, 10, 15, 60, 180 ve 300 saniyelik pürüzlendirme sürelerinde gerçeklefltirildi. Pürüzlendirme süreleri sonunda % 9.5 hidroflorik asit jel, su ile y kanarak uzaklaflt r ld. Örnekler tekrar tart ld. Daha sonra her gruptan bir örnek, alt n püskürtülerek kapland ve tarama elektron mikroskobu ile farkl büyütmelerde incelendi (X50, X500, X1000). statistiksel analiz tek-yönlü varyans analizi ve Tukey post-hoc testi ile yap ld. Bulgular: Örneklerin tarama elektron mikroskobu de erlendirmesinde, gözenek ve oluklar tarz nda morfolojik de ifliklikler görüldü. Örnekler benzer yüzey yap lar gösterdi. Farkl sürelerde pürüzlendirilen seramiklerin a rl k kay p yüzdeleri aras nda istatistiksel olarak anlaml farkl l k bulundu (p < 0.001). Sonuç: Seramiklerin pürüzlendirilmifl yüzeyleri her örnekte pürüzlendirme zaman na ba l kalmaks z n benzer yap lar gösterdi. Lityum disilikat seramiklerin pürüzlendirme sürelerinin art fl ile görülen a rl k kayb, baz özelliklerinin olumsuz yönde etkilenebilece ini düflündürmektedir. Anahtar Kelimeler: Lityum disilikat seramik, asitle pürüzlendirme, tarama elektron mikroskobu. SUMMARY Objective: The aim of this study was to evaluate the effect of different etching times on the surface structure and weight of lithium disilicate ceramic. Material and Method: Eighteen IPS Empress 2 ceramic specimens were fabricated. The ceramic specimens were air abraded with 50 mm Al 2 O 3 particles for 14 s from a distance of approximately 10 mm at 400 kpa with a sandblasting device. The specimens were cleaned with distilled water for 10 min in an ultrasonic bath. After measuring the weight of the specimens they were etched with 9.5 % hydrofluoric acid gel. The etching procedures were achieved by the etching times of 5, 10, 15, 60, 180 and 300 seconds. At the end of etching times, the 9.5 % hydrofluoric acid gel was removed by rinsing with water. The specimens were again weighed. Then one specimen from each group was gold sputter-coated and observed with a scanning electron microscope at different magnifications (X50, X500, X1000). Statistical analyses were performed by one-way variance analysis and Tukey post-hoc test. Results: In the scanning electron microscope evaluation of the specimens, morphological changes such as pores and grooves were seen. Specimens showed similar surface topographies. Statistically significant differences were found between weight loss of the ceramics etched in different periods (p < 0.001). Conclusion: The etched surface of ceramics showed similar structures within each specimen, regardless of the etching time. It is considered that some properties of lithium disilicate ceramics might be negatively affected by the weight loss with the increase in etching times. Key words: Lithium disilicate ceramic, acid-etching, scanning electron microscope. Makale Gönderilifl Tarihi : Yay na Kabul Tarihi : * Bu çal flma, 4-6 Eylül 2008 tarihleri aras nda Macaristan da yap lan Avrupa Prostodonti Birli inin (European Prosthodontic Association) 32. kongresinde poster olarak sunulmufltur. Hacettepe Üniversitesi Sa l k Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Dr. Gazi Üniversitesi Difl Hekimli i Fakültesi Protetik Difl Tedavisi Anabilim Dal, Doç. Dr. Private Clinic, Turku, Finlandiya, Dr. Turku Üniversitesi Biyomateryal ve Protetik Difl Hekimli i Anabilim Dal, Difl Hekimli i Enstitüsü, Yrd. Doç. Dr. 73

2 Na afl IÇ, Ergün G, Heikkinen T, Lassila LVJ G R fi Silika esasl seramiklerden lityum disilikat kor yap - ya sahip yüksek dirençli seramikler, tam seramik restorasyonlarda yüksek dayan kl l kta seramik alt yap s olarak kullan lmaktad rlar. Bu materyallerin mükemmel estetik özellikleri, seramik veneer, inley-onley ve kronköprü restorasyonlar n yap m nda kullan lmalar n sa lamaktad r 2,22. Sinterlenen cam seramik ile kaplanan lityum disilikat cam seramik alt yap (IPS Empress 2), ön ve arka difllerde, diflsiz alan n k sa oldu u durumlarda üç üyeli sabit protetik restorasyonlar n oluflturulmas na olanak sa lamaktad r 9,15,25. Silika esasl seramiklerin k r lgan yap lar ve bükülme dayan mlar n n s n rl olmas na karfl n, adeziv sistem ve kompozit rezin yap flt rma siman ile baflka bir deyiflle adeziv simantasyon tekni i ile simantasyon, seramik restorasyonun ayn zamanda destek diflin k r lma direncini artt rmaktad r 2. Kuvvetli rezin ba lant s n n sa lanmas, seramik restorasyonun iç yüzeyine mikromekanik kilitlenme ve kimyasal ba lanmaya ba l d r. Yüzeyin yeterince aktivasyonunun sa lanabilmesi için pürüzlendirme ve temizleme gerekmektedir 4. Restorasyon iç yüzeyinin pürüzlendirilmesi ile seramik yüzeyinin yüzey alan artmakta ve yüzeyde mikroboflluklar oluflmaktad r 1. Bu amaçla kullan lan yöntemler; mekanik, kimyasal yöntemler veya bu yöntemlerin kombinasyonudur 4,7,12,18. Mekanik yolla pürüzlendirme; seramik yüzeylerinin elmas frez ile pürüzlendirilmesi, alüminyum oksit ile kumlama ya da afl nd rmad r. Kimyasal olarak yüzey uygulamalar ise; ortofosforik asit, sülfirik asit, nitrik asit, hidroflorik asit (HF), asitli fosfat florit ve amonyum hidrojen diflorit ile pürüzlendirmeyi takiben silan ba lant ajan uygulamas n içermektedir 11,14,20. Araflt rmalarda HF asit ile pürüzlendirmenin, uygun yüzey yap s n ve pürüzlülü ünü oluflturdu u bildirilmifltir 2,3,20. Cams matriks baz bölgelerde uzaklaflt r l r ve kristal yap aç a ç kar 2. Kimyasal bilgilere ve afla daki formüle dayan larak, HF asit ile pürüzlendirmenin sadece silika (SiO 2 ) esasl seramiklerde veya camlarda mümkün oldu u belirtilmifltir 10 : 6H 2 F 2 + 2SiO 2 2H 2 SiF 6 + 4H 2 O HF kullan m n n ba lant üzerine olumlu etkilerinin yan nda, sa l a ve seramik dayan kl l üzerine zararl etkileri konusunda halen büyük endifleler bulunmaktad r 6-8,17. Bu nedenle kullan lan asitin tipi ve konsantrasyonunun yan nda, pürüzlendirme zaman da seramik restorasyon-difl ba lant s nda önem tafl maktad r 12. Çal flmam zda, farkl sürelerde pürüzlendirme ile lityum disilikat esasl seramiklerde oluflan a rl k de iflimlerinin ve mikroyap sal de iflikliklerin tarama elektron mikroskobu ile de erlendirilmesi amaçlanm flt r. GEREÇ VE YÖNTEM Seramiklerin mum örneklerinin haz rlanmas nda, 7x7x5 mm 3 boyutlar nda vida sistemine sahip metal kal p kullan ld (Resim 1a). 18 adet mum örnek, özel kal p içine mum damlat larak elde edildi. Haz rlanan mum örnekler, özel bir rövetman (PressVest Speed, Ivoclar, Schaan, Liechtenstein) kullan larak manflete al nd ve sertleflmeye b rak ld. Mumlar n eritilmesi için manfletler ön s tma f r n nda 10 dakika bekletildi. Oda s s nda so uyan rövetman 850 C de 1 saat süre ile s -bas nç f r n (EP 500, Ivoclar, Schaan, Liechtenstein) içinde s - t ld. Bir saatin sonunda, lityum disilikat cam-seramik tablet (IPS Empress 2, H14142, Renk 100, Ivoclar, Vivadent, Schaan, Liechtenstein) EP500 f r n nda 920 C de viskoz özelli ine ulaflt ktan sonra kay p mum tekni i ile elde edilen kal p içerisine 20 bar piston bas nç ile transfer edildi. Döküm örnekler, oda s s nda so umaya b rak ld (Resim 1b). Daha sonra örneklerin ba lanma yüzeylerinin standardizasyonu için 220, 360 ve 600 gritlik silikon karbit kâ tlar ile otomatik parlatma makinesinde afl nd rma yap ld. Test örnekleri kumlama cihaz nda (Ar-Ge Dental; Turkey), 125 µm büyüklü ündeki alüminyum oksit kumu (Korox; Bego, Bremen, Germany) ile ilk etapta 4 bar bas nçla manflet üzerine püskürtüldü. Seramik örneklere do ru yaklafl ld nda bas nç 2.5 bara düflürüldü ve 50 µm lik alüminyum oksit kumu ile kumland. Bu amaçla orta grenli elmas frez ve ön bitirme için beyaz lastikler kullan ld. Kontamine olmam fl ve temiz seramik yüzeylerinin elde edilmesi amac ile örnekler, ultrasonik banyo içinde (L&R Quantrex; Kearny, USA) distile suda 10 dakikada temizlendi. 74

3 Farkl Sürelerde Pürüzlendirmenin Seramiklere Etkileri Resim 1. a. Mum örneklerin haz rlanmas nda kullan lan metal kal p ve b. elde edilen lityum disilikat (IPS Empress 2) seramik örnekler. Seramik örneklerin bafllang ç a rl klar ölçüldükten sonra, % 9.5 luk HF asit jel ile (Bisco Inc, Schaumburg, IL, USA) farkl sürelerde (5, 10, 15, 60, 180 ve 300 saniye) pürüzlendirildi (n=3). Pürüzlendirme süreleri sonunda, pürüzlendirici su ile y kanarak uzaklaflt r ld. Örneklerin tekrar a rl klar ölçüldü. Her gruptan bir örnek, alt n püskürtülerek kapland (Bal-Tec SCD 050 Sputter Coater, Bal-Tec AG, Liechtenstein) ve tarama elektron mikroskobu (JSM-5500; Jeol Ltd., Tokyo, Japan) ile ayn araflt r c taraf ndan farkl büyütmelerde incelendi (X50, X500, X1000). Grafik 1: HF asit ile farkl sürelerde pürüzlendirilen seramiklerdeki a rl k kayb yüzdeleri. 4). Baz gözenekler, birkaç küçük gözene in birleflmesi nedeniyle derin ve genifl olarak gözlendi. Genel olarak farkl sürelerde pürüzlendirilen örneklerin tarama elektron mikroskobu de erlendirmelerinde, yüzey yap lar aras nda belirgin bir farkl l k gözlenmemesine ra men 300 sn. pürüzlendirmeden sonra X1000 büyütmede al nan görüntüde yüzey yap s nda bozulmalar izlendi (Resim 4f). statistiksel De erlendirme: Verilerin analizi SPSS 11.5 (SPSS Inc., Chicago, IL, USA) paket program nda yap ld. Gruplar aras nda uygulama öncesi ve sonras a rl k yüzdeleri aras ndaki de iflim tek yönlü varyans analizi ve post-hoc Tukey testi ile de erlendirildi. p < 0.05 için sonuçlar istatistiksel olarak anlaml kabul edildi. BULGULAR Test örneklerinde asit uygulama sonras zamana ba l olarak oluflan ortalama a rl k kay plar Grafik 1 de gösterilmifltir. Gruplarda en fazla a rl k kayb 300 sn. pürüzlendirmeden sonra görülürken (% 0.887), en az a rl k kayb ise 5 sn. pürüzlendirmeden sonra görüldü (% 0.071). Farkl sürelerde pürüzlendirilen seramiklerin a rl k kay plar aras nda istatistiksel olarak anlaml farkl l k gözlendi (p < 0.001). Örneklerin asitle pürüzlendirmeden sonra al nan tarama elektron mikroskobu görüntülerinde yüzeye yay lm fl farkl boyutlarda gözenekler ve oluklar görüldü (Resim 2- Resim 2. Seramik örne in % 9.5 HF asit ile pürüzlendirildikten 5, 10, 15, 60,180 ve 300 saniye sonra görüntüsü (orijinal büyütme X50, bar = 500 µm). 75

4 Na afl IÇ, Ergün G, Heikkinen T, Lassila LVJ TARTIfiMA Resim 3. Seramik örne in % 9.5 HF asit ile pürüzlendirildikten 5, 10, 15, 60,180 ve 300 saniye sonra görüntüsü (orijinal büyütme X500, bar = 50 µm). Resim 4. Seramik örne in % 9.5 HF asit ile pürüzlendirildikten 5, 10, 15, 60,180 ve 300 saniye sonra görüntüsü (orijinal büyütme X1000, bar = 10 µm). 76 Seramiklerin pürüzlendirmesi ile yüzey yap s nda meydana gelen de iflikliklerin ba lanma dayan m üzerinde önemli etkileri bilinmektedir 20. Pürüzlendirme ve silan uygulama, serami in yüzey enerjisini artt rmakta ve kompozit rezin yap flt rma siman ile seramik yüzeyi aras ndaki temas aç s n azaltmaktad r 19. Pürüzlendirilen seramik yüzeyinin yap s ve rezinin serami e ba lanma dayan m ; serami in yap s, tipi ve pürüzlendirici ajan n konsantrasyonu gibi birçok faktörden de etkilenmektedir 12. Nagai ve arkadafllar 16, rezin simanlar n lityum disilikat serami e ba lanma dayan m n iki farkl asit (HF ve fosforik asit) ile pürüzlendirme ve alüminyum oksit ile kumlama sonras de erlendirmifller ve HF asit ile silan uygulamas n n en iyi ba lant y oluflturdu unu bildirmifllerdir. Pisani-Proenca ve arkadafllar 20 lityum disilikat serami e rezin siman n mikrogerilim ba lanma dayan m n HF asit ile silan kullanarak ve kullanmadan karfl laflt rd klar çal flmalar nda, HF asit ve silan n birlikte kullan ld durumda ba lanma dayan m de erlerinin artt n rapor etmifllerdir. Çal flmalarda, farkl asit solüsyonlar aras nda HF asitin en etkili asit oldu u bildirilmifltir 1,16,23,24. Saraço lu ve arkadafllar 21, farkl asitlerin (HF ve ortofosforik asit) farkl sürelerde seramikler üzerindeki etkilerini de erlendirmifller ve HF asitin daha iyi bir ba lant oluflturdu unu vurgulam fllard r. Ayad ve arkadafllar 1 da, lösitle güçlendirilmifl feldspatik serami in mineye rezin siman ile ba lanma dayan m n, ortofosforik ve HF asiti kullanarak karfl laflt rm fllar, HF asitin daha yüksek ba lanma dayan - m de erleri verdi ini bildirerek bu durumu tarama elektron mikroskobu incelemesinde görülen artm fl boflluklu yap ve oluk oluflumuna ba lam fllard r. Höland ve arkadafllar 9, lityum disilikat cam serami inin uzam fl lityum disilikat kristallerinden ve ikinci faz n nda lityum ortofosfattan olufltu unu, cam matriksin de her iki kristal faz çevreledi ini belirtmifllerdir. HF asit, lityum disilikat kristalleri içinde düzensizlik meydana getirerek, cam matriksi ve kristal faz uzaklaflt rabilmektedir 3. Baz araflt rmac lar, % 2.5 ve % 10 aras nda konsantrasyona sahip HF asit solüsyonlar ile 30 saniye ile 3 dakika aras nda pürüzlendirmenin yeterli oldu unu rapor etmifllerdir 5,20.

5 Farkl Sürelerde Pürüzlendirmenin Seramiklere Etkileri Çal flmam zda elde edilen tarama elektron mikroskobu görüntüleri incelendi inde, lityum disilikat seramik yüzeyinde kristaller ve s düzensizlikler göze çarpmaktad r (Resim 2-4) sn. aras nda HF ile pürüzlendirme sonucunda lityum disilikat serami in ikinci kristal faz ve cam matriksinin uzaklaflt görülmektedir (Resim 4b-4f). Bulgular, 10 sn.lik uygulama süresinin yeterli olabilece ini ve bu flekilde ba lanma için uygun düzensiz yüzeyin elde edilebilece ini düflündürmektedir. Olorunfemi 17, % 1 lik ve 10 luk konsantrasyonlarda HF asitin farkl sürelerde uygulanmas n n lösit esasl cam inley serami in a rl ve yüzey yap s üzerine etkisini de erlendirdi i çal flmas nda, % 1 lik HF asitin 25 saniye süre ile uygulanmas n n lösit/cam arayüzüne etki etti ini ve cam faz n çözündü ünü belirtmifltir. lave olarak, % 10 luk asitin farkl sürelerde (10, 25, 30, 90, 120, 180, 300 ve 600 saniye) uygulanmas sonucunda oluflan yüzeyin farkl olmad n ancak 120 saniyeden sonra materyaldeki a rl k kayb n n artt n rapor etmifltir. Çal flmam zda a rl k kayb yüzdeleri incelendi inde % 9.5 luk HF asitin 300 saniye uygulamas nda a rl k kayb n n artm fl oldu u gözlendi. Farkl sürelerde HF asit ile pürüzlendirmenin lityum disilikat seramik üzerinde meydana getirdi i a rl k kayb n araflt rmam z n amac, serami in çözünmeye karfl direncinin belirlenebilmesidir. Hooshmand ve arkadafllar n n8 % 9 luk HF asit ile lösitle güçlendirilmifl feldspatik seramik ve lityum disilikat cam serami i 2 dakika pürüzlendirerek bükülme dayan mlar n de erlendirdikleri çal flmalar nda, asitin bu seramikleri zay flatt sonucunu ortaya koymufllard r. Ayn zamanda HF asitin k sa sürede ve farkl konsantrasyonlarda uygulanmas n n bu zay flat c ve olas zararl etkileri önleyebilece ini öne sürmüfllerdir. Janda ve arkadafllar 10 da, HF asitin toksik bir kimyasal madde oldu unu ve deri ile temas etmesi durumunda ciddi hasara yol açabilece ini, bu nedenle kolay flekilde ve k sa sürede uygulanabilmesinin önemli oldu unu bildirmifllerdir. Leibrock ve arkadafllar 13, farkl asit (HF ve fosforik asit) uygulamalar - n n a z içi tamir setlerinin porselene ba lanma dayan - m n de erlendirdikleri çal flmalar nda asitler aras nda fark tespit etmemifllerdir. Bu nedenle, yumuflak dokularda zararl etkilere yol açabilece i düflüncesi ile a z içi porselen tamirinde HF asit yerine fosforik asitin silan ile birlikte kullan m n önermifllerdir. Bu çal flman n sonuçlar, lityum disilikat seramik materyaline, 10 sn 300 saniye sürelerde % 9.5 asit uygulamas n n mikromekanik kilitlenme için uygun yap oluflumunu sa lad n düflündürmektedir. Fakat uygulama süresinin fazla olmas n n serami in yap s na (örn. a rl k kayb ) ve sa l a etkileri göz önüne al nd nda, tarama elektron mikroskobundaki yüzey de erlendirmeleri sonucunda saniye uygulaman n yeterli olabilece i düflünülmektedir. KAYNAKLAR 1. Ayad MF, Fahmy NZ, Rosenstiel SF. Effect of surface treatment on roughness and bond strength of a heat-pressed ceramic. J Prosthet Dent 99: , Blatz MB, Sadan A, Kern M. Resin-ceramic bonding: a review of the literature. J Prosthet Dent 89: , Borges GA, Sophr AM, de Goes MF, Sobrinho LC, Chan DC. Effect of etching and airborne particle abrasion on the microstructure of different dental ceramics. J Prosthet Dent 89: , Chen JH, Matsumura H, Atsuta M. Effect of different etching periods on the bond strength of a composite resin to a machinable porcelain. J Dent 26: 53-58, Della Bona A, Shen C, Anusavice KJ. Work of adhesion of resin on treated lithia disilicate-based ceramic. Dent Mater 20: , Foxton RM, Nakajima M, Tagami J, Miura H. Effect of acidic pretreatment combined with a silane coupling agent on bonding durability to silicon oxide ceramic. J Biomed Mater Res B Appl Biomater 73: , Güler AU, Y lmaz F, Yenisey M, Güler E, Ural C. Effect of acid etching time and a self-etching adhesive on the shear bond strength of composite resin to porcelain. J Adhes Dent 8: 21-25, Hooshmand T, Parvizi S, Keshvad A. Effect of Surface Acid Etching on the Biaxial Flexural Strength of Two Hot-Pressed Glass Ceramics. J Prosthodont 2008, bas mda. 9. Höland W, Schweiger M, Frank M, Rheinberger V. A comparison of the microstructure and properties of the IPS Empress 2 and the IPS Empress glass-ceramics. J Biomed Mater Res 53: , Janda R, Roulet JF, Wulf M, Tiller HJ. A new adhesive technology for all-ceramics. Dent Mater 19: , Kamada K, Yoshida K, Atsuta M. Effect of ceramic surface treatments on the bond of four resin luting agents to a ceramic material. J Prosthet Dent 79: , Kukiattrakoon B, Thammasitboon K. The effect of different etching times of acidulated phosphate fluoride gel on the shear bond strength of high-leucite ceramics bonded to composite resin. J Prosthet Dent 98:17-23,

6 Na afl IÇ, Ergün G, Heikkinen T, Lassila LVJ 13. Leibrock A, Degenhart M, Behr M, Rosentritt M, Handel G. In vitro study of the effect of thermo- and load-cycling on the bond strength of porcelain repair systems. J Oral Rehabil 26: , Matsumura H, Kato H, Atsuta M. Shear bond strength to feldspathic porcelain of two luting cements in combination with three surface treatments. J Prosthet Dent 78: , Mitov G, Lohbauer U, Rabbo MA, Petschelt A, Pospiech P. Investigations of subcritical crack propagation of the Empress 2 all-ceramic system. Dent Mater 24: , Nagai T, Kawamoto Y, Kakehashi Y, Matsumura H. Adhesive bonding of a lithium disilicate ceramic material with resin-based luting agents. J Oral Rehabil 32: , Olorunfemi BO. Hydrofluoric acid etching of flexoceram inlay porcelain: A microscopic study. Saudi Dent J 7: 82-86, Özdemir E, Ni iz R, Zortuk M. Farkl yüzey haz rl klar n n porselen kompozit rezin ba lant s üzerine etkisinin in-vitro araflt r lmas. 24: 75-82, Phoenix RD, Shen C. Characterization of treated porcelain surfaces via dynamic contact angle analysis. Int J Prosthodont 8: , Pisani-Proenca J, Erhardt MC, Valandro LF, Gutierrez-Aceves G, Bolanos-Carmona MV, Del Castillo-Salmeron R, Bottino MA. Influence of ceramic surface conditioning and resin cements on microtensile bond strength to a glass ceramic. J Prosthet Dent 96: , Saraço lu A, Cura C, Cötert HS. Effect of various surface treatment methods on the bond strength of the heat-pressed ceramic samples. J Oral Rehabil 31: , Scientific documentation IPS Empress system- the original, Ivoclar Vivadent AG, 2003, Shiu P, De Souza-Zaroni WC, Eduardo Cde P, Youssef MN. Effect of feldspathic ceramic surface treatments on bond strength to resin cement. Photomed Laser Surg 25: , Stewart GP, Jain P, Hodges J. Shear bond strength of resin cements to both ceramic and dentin. J Prosthet Dent 88: , Toksavul S, Ulusoy M, Toman M. Clinical application of all-ceramic fixed partial dentures and crowns. Quintessence Int 35: , Yaz flma Adresi Dr. Gülfem ERGÜN Süslü sokak 14/9 Tando an, Ankara e-posta: gulfem@gazi.edu.tr ergungulfem@yahoo.com. 78