SAYI17. MUziK VE SANAT DERGisi YIL: 3 EKiM TL. a. aydln IIik. can karahan. ernel bur~in ozgune, evin liyasoglu BUSAYIDA

Transkript

1 MUziK VE SANAT DERGisi YIL: 3 EKiM TL. BUSAYIDA can karahan gilman kahyaoglu peremecl mehmet atak denlz ertan a. aydln IIik mehmet cemll u{furlu ernel bur~in ozgune, evin liyasoglu SAYI17

2 Mavi Nota'dan Ekim ayr ile birlikte yenideu bir kosusturma, birosevinc, yasammuzda bir yog unlukt!jr basladl sevgili ckurtanrmz. Ulkemizin gonden gone ag lrla~n ekonomik koseflanna ragmen, yaz tathinin ardmdan sa nat sezonu ile birtikte okullar da egitim 6gretim donemini ba~lath. Sanat kurumlan Agustos aymda basladrklan yeni sezon cahsmalanm vine buyok bir tuzla so rdoro rken ilk lemsillerini halkrrruztn beqenisine sunmak iivin perdelerini sen. Bu arada bizlerde, dergimizin 17. sayrsuu sizlere ulastrra bilmenin sevircini yasiyoruz. FEF MOziK EGiTiMi BOLOMO YETENEK SINAVI BU YIL TRABZON'OA YAPILDI. GO nomozde, bilgisayar ve elektronik teknolojlsinin ne boyutlara geldigi ve czellikle son yirmi yrlda insan yasermr n ne dozeyde etkiledigi sorusu hep kalama takumrsnr. Va bu soruya yamt ararrnsu n crr kendimce... Yazuan ve s6ylenenlere bakmrsa, yeni teknolo jilerin getirdigi degi~imler _ bira z aba rtlll, bir o kadar ~a~ l rtic i goronmektedir. DOnya haritasmdan tutun, loplumlann ve toplumsal ya~a m bit;iminin de g; ~; mine kadar her alanda yeni teknolojilerin payi vardlr. Bu nedenle, leknolojide ki ge1i~ me le r. do ~le rimizde bile e ri~meyece~i miz bir hlzla OnOmOze y eni olanaklar koymaktadlf. Oyle ki bugonon leknolo jisi yan n eskimektedi r. Muzik E ~ i tjmj ve O~ re t i m i de dogal olarak bu g eli ~i mden pa Yln l a lml~ t l r, ya da almak zorundadlr. C;OnkO elektronik ve bilgisayar teknolojisi gondelik ya ~a m a gi rmi~tir. Muzik og retimi bunun d l ~ ln~"a kalamaz. Hacetlepe Universitesi Ankara Devlet KonselVatuan MOzikoloji BOlumO 6{l relim gorevlisi, besteci ve mozik egitimcisi "'.-" Saym ~ rtu g rul Bayr aktar, "Muzik Ogrellmi ve Cagd af Teknoloji" baslrklr eansrnasmda bu yeni boyut acrsmdan konuyu lrdetemekte ve mozik egititrciterine yeni ip uetan vermektedir. Saym Ertu grul B ay ~ raldar, ~ h ~maslnda tekoolo]inin geli~mi~ OrOnO clan Ozellik Ie klavyeli <:algilara degindikten sonra soruna :?6yre yaktasmaktadn: "Eg itimciliginin ya m 5 1 ra, mozik ogretmenlnin sanat ~I kifiligide cck cnemlldir. Muzik dersi bir sanat dersidlr. Cgretmen, s anate r kimligiyle ogrenc ilerini etk ilemeyi ba,armak...zorundadlr_conko bir anla mda suutta varc lusunun nedeni budur.- lste degerli o kurtanmrz., U andan ilibaren karsumza yeni bir mfizik ogretme ni modeli" crkmaktadrr: "Teknolojinin clanakla n m Ost dozeyde kullanan, yara trcr bilqlterde nyararl anarak kendine ozg u niteli gi olan bi r muzlk og retmeni modell... lste. bu modeli qerceklesnrebilmek i~in MOzik Ogretmeni yetisttren e~itim kutumlanrmz m teknolojideki ge l i~i m leri n gerisinde kalmamak j~i n, ge rce k~i Onerileri ortaya koyarak, bu Onerileri mozik e ~i limine yansltmalan gerekiyor kaoimca. SozO ~ u raya getirmek istiyorum d e~ e rli okurlarlmlz. Ge~ e n yll.(1994) dogru bir kararla Gazi Universitesi Gazi E ~ i -" tim FakOltesi MOzik Egitimi BO 10mOnde yaplla n FEF MOzik E Qitimi BOIOmOyetenek smavlan, bu yll Trabzon'da yaplldl. Tabii ki bu karan vermede ne gibi baskllar ve yonlendirmeler oldu bilemiyorum ama, bolgemizde tek alan bir sanat egitim kur\:lmunun yetenek SlnaVl G.U. G.E.F. Muzik Egilimi BolOmO'nde yap llsaydl dogru olurdu. Bir kere, slnavtn Trabzon'a allnmaslyla birlikte, Slnava girecek alan gem; a rkada~la n n se ~ im haklan ellerinden ahnarak onla ra.,ok boyok bir ha kslzhk yaptlml~tlr. Sayln yetkilife~ bunu d O~O nmediler mi acaba? G.O. G.E.F. Muzik Egitimi B610 mo'nde qecen YII yap' Ian smavlarm dogru ve yerinde clduqu. birinci stmftarm g~ligimiz ogrenim ynmoa verdikleri konsenerdeki basantanda gozlenebilir. Smavm Trabzon'da yaprlmasmdaki amac, okulun TH M ve 1S M kcrclarrm ayakta tu tm a ya dayamyorsa, Trabzo n'da ~o k se sll muzigin dinleyi ci si yo k dive bir mantarite yasatlljyo rsa buna dergi ola rak yamtrrmz su olacaknc THM ve TSM korolanru ayakta tutabilmek it;in bu yola gid ilmi~ ise bu eok buyuk talihsizlikti r kentim iz acrsmde n, digerine gelince, bu Trabzon hal kn u ku c;omsemektedir. Kent halkmm ~ok sesli muzige ol an i1g isini der 9!mizin "BAHAR KONSERLE RI" ortaya kc ymustur. Qnerimiz su otacaktm Bu Slnay sistermne bir ~OzO m metta ~.a gelirilmelidir. Ya sma vlara OSYM el koyarak merkezi sistemle (tam muzik egitimi bolumlerinin sma vlanm kastediyorum) ge n;e kl e~ti ril me l i dir (ki biz bunu destekliyoruz) ya da tom mozik M IOmlen ke ndi 51 navl anm kendile ri yapmahdtrlar. Son~a, TOm MOzik Egitimi B6fOmlerimizin 2000'li yillan yakalayabilen ~agda~ okullar 01 masioi yorekten diliyofum. e s o 7 EKiM'OE KONSER TA KVi MiNi HipOORUM'OA BA ~LATIYO R Cu mhu rba~ kanll g l Sentoni Orkest ras,'nln 7 Ekim'de Ankara! Hipodrum'da b a~latacagl konser takvimine baklld l{jlnda ilk dikkali ~e ken, bu yll 21 yeni yapltln programa allnml ~ olma 5 1. Orkestranl n modoro Husey in Ertug, tum ekonomik sorunlara ragmen, yeni yap ltjann notalann l elde edebilmek it;in hit;bir harcamadan ka~l n mayacaklanm seyloyor. Orkeslran ln repertuannda, Gorecki'oin u cuneo senfosi. Svirid oy'un Kar flrtlnasl, Celin 1 ~l kozlu 'n O n keman kont;ertosu, Fazll Say'm 2

3 Mavi Nota'dan piyano koncertosu. Respi gh i 'nin Gregorian koncertosu. Joli. vet'in Fagot koncertosu. Bozza'nm klarnet koncertosu. Goldmark'm Rustik senfonlsl hemen g6ze carpan yapt ttar olarak 96 roioyor. Orkestra modoru Huseyln Ertug'u en ya k dustmduren, Ocak da sesle ndirilecek alan Mahler'in 2. senfonisi. lyi bir Mahler yorumu icin boyok ozen gerekiyor kusku SUZ ėsa, bu YII programmda butun seflerirmze yer vermis. Orkestrarun sanat yonetmen! GOrer Aykal, on konser yonetecek. Aykal'm Ankara'da verecegi konserlerin van. sua Hengim Gi:Skmen - Ay;;egill San ca'nm solistliginde Ekim tanhleri arasmda Makedonya turnesinde vereceqt konse rje r de bulunuyor. Ender Sakpmar, Copland'dan Billy the Kid'i, s e rodin 'den 2. Senfoniyi yonetecek. Em in Guven Ya ~hcr:am, Devlet Cocuk Korosuyla birlikte cccuk bay rarm konserini; Naci OzgGcr: penclik konserinde iki sanatcrya Handel'in Su meatgini caldrracak. Gurer Aykal Erol Erd in cr: gitarist Bek ir Ku cr:ukay'a eslik edecek. Cem Mansur par lak bir gen~ kernancrya, Flori n Galat i'ye Saint Saens'in Rondo Capricco'sunda eslik edip, Elgar'l ikinei senfonisini yonetecek. eso bu yll kendi bunyesindeki sanatcrlan degerlendirerek. orkestra uyeleri arasmdan solistler crkararak, bircok kon-. sere iki solist yerlesttrerek pekcok sotisjlmizl konse rsiz brrakmanus. Unlu solistlerinuzden I dil Birel, Verda Erm an, Ay~e g ul s auce, Ay han Baran, Gulsin Onay, Ahmet Ed iz, A y~ e Edi z c rkestrasmm proqrarnmda yer alm aktadrr. FaZl1 Say Turk bestecilerinin hemen her ku ~agln dan yaprtla r sef';ilrnis, Saygun'un aryala nru Murat Goksu seslendiri rken, Tan c'm Yankrla r'rr u ve Fai k Canse len'in Kay DugunO adh yaprtlanm Gurer Aykal yonetece k. Fazrl Say kendi konce r tosunu seslendirelecek. Orkestrar nn prcqrammdan burada yazamadtqtrr uz pekcok yaprt. solist ve set yer almaktaor r. DEVLET DPERA VE BALESi YURDA YI\YILMA <;:ABASI I<;:INDE. Ankara, istanbul, Izmir ve Mersin'den soma Sams un Opera ve Bale MOdQrlOgu'nun kurulus karannm onaylandrqtm duymak qercekte n sevinc verici. Bu arada Gaziantep ve Van mudorluklerinde kurulus cansmatan so rmekte. Va r alan kurulu s lann kendi alanian icinde turneye crkmalan fryin batkm kclayca anlayabifeceqi populer yaprtlann secilerek programa elmrrus olrnasr da aynca ir sevinc kaynagi. Devlet Opera ve Bale Ge nel MOdOru Has an Hueeyl n Akbulut, en onemli sorunlanrun kadrolardaki trkamkuk ve butce cld uqunu belirtirken, emeklilik yasasrmn biran once crkmasrm ve ozel kurulustann sponsor 0 larak bu sanatr desteklemelerint istiyor. GULsiN ONAY'IN "<;:EsiTLEMELER" CD'si YAY IMLANDI. Piyanist GUlsin o oav'm yeni kompakl disk inin adr cesltteme ier. Hannover Kuzey Alman Radyosu'nin ii?bi rjigi ile Ars Mustet diskleri arasmoa yayrmlando. Verda Erman Basten sona piyano iryin yazuml ~ cesltlemefer formu ndak i yaprttan fcertyor. Eger tern ve cesneme. bir cekirdeqin cesitlenerek zenginlenmesi nedir, hemen duyup dmeklemek istiyorsamz. GOlsin Onay'm bu son CD'sini arayrp bufun. 8u CD'y i dinfeyerek kendiniz! piyano edebiyatmdaki cesitlemeler OstOne rahathkta egitebifirsiniz. 3

4 Mavi Nota'dan istanbul OEVLET OPERA VE BALESi, 35. YILINI KUTL UYOR. 35. yrhm kutlayan Istanbul Devlet Opera ve Balesi sezonunu 5. Ekim a~ rru Olkemi zde ilk kez seslendiritecek olan Gustav Mahler'in ~8. senfon isi " lie ayiy0r. Her yastan ve her kesirnde seyirci nin ilgisini cekmek iyin qenis bit yelp azede dozenlenen ID0 S:un repertuan, bu yl l yogu nlukla ilk sestencnrnen ve ilk sahnelenen yaprtlan iceriyor.. Istanbul Devle t Opera ve Bales! MiJdOrO ve Genel Sanat Yonetmeni Yekta Ka ra, 6nOmOzdeki sezon un repertuvanm bir basm topfa ntrsryla tar uttr. Mah ler'in basyapm "8. senfon i"nin yarn etra. sezo nda ilkler arasmda Richard Straus s'un "Sal ome"si, Rodgers Hammersteio'in "Kral ve Ben- mozikali, Arif Ma likov' uo "Leyla ile Mecnun" r etest. Bizet'nin "Carmen"i, Ro ssini'nin "ltalya'da bir TOrk'Ove cilea'nm "Adriana Lecauvreur" adh yaprtlan ye r ail yo r. OERGiMiz in "~ AN MuziK OOULU"NE TUM GENC YETENEKLERi KATILMAYA CAC"JIRIYORUZ. KOIlOr - Sanat alarurun vaz qecilrnez unsunanndan btnsi a lan mozigin ulkemizdeki konumu ve gidi ~i ni nesnel bir bicimde ortay a koya bilmek arryaclyla dergi miz taratmdan Mav l Nota Muzik v e San at Dergisi ~a n Muzikoemoadryla bir yens ma duzenlenmis ve yans rna kosul Ian acrklanrrustrr. OM ER GON ER 'E SAYGI. Trabzon Gazeteciler Cemiyet i Baskam gazeteci I yazar Orner GOner'e 70. ya~. ned emx Ie bit saygl qecesr duzenlendl. KIY! KOllQr ve Sa nat Dergisi ile Cag da~ Yasarm Destekleme Demegi Trabzon Subesi'nin ortaklasa dozen le;l:digi geceyi salr. yazar Ah met Ozer y6netti. Ay' fica arkadasrrmz M. Re ~at Sumerka n Trabzon konulu bit ora gosterisi sundu. Cern M ansur A9lklanan bu kosullara uyg un tum qenc yans mactlan, yansmamu e katllmaya l;aglrl Yoruz. Yansmayla ilgili afi~ ve nrosurter ulkenuzdeki tom mg'; zfk ckultanna da g l tl lm l ~ bulunmaktadtr. Gereken bilgi oralardan all nacagl gibi, de rgimizin arka kapaqmda yer alan 00 10mden edinue bihr. 'ransmaya kall iacak alan tom yansrn ac.era ~i mdiden basanlar diliyo ruz. AHMET OZER YENi KiTABI ONLARLA YA~ AO I M' I TANITTI. Prospera Yay mla n'nda yen i cucan son kitam. Onla rla Ya:?Bdim Oze rine sair - yazar arkada smuza Ahmet Oz er'le TAT Trabzon Radyosu'nda, 29. A Oustos 1995 QO no bir ca nh ya ym ge rl;ek le~t l r il d i. Ahmet O zer, daha Once yayrmla nan kitaplan ile birlikte ye ni kita brru tamttt. 16 EylOI 1995 gono ise Trabzon'da Mah mut GoloOlu KOlhi r Me rkezi'nde kitabtr n o kurlann a lmzaladr. Arallk saymuzda bulusma k dileoiyle, mozik dostlanna sao 11k, mutl uluk ve basa nla r diliyorum. MOtit Semih Baylan Genel Yayln Y6netm.nl.

5 Muzik Yazrsrrun Gereklilig i ve 1~l evi * Can KARAHAN Australopitek adi verilen ilkel luron ya ~ad lg l I'aglarda, insanoqlunun ogrenme gocu ve kapasitesi kuiturel evrimin hiztru srrurlarrusttr, Bu I'ag larda, merkezi sinir sistemi dil ogrenmeye elverisli olan insansilar, dil ogrenmede geri kalanlara karsi boyuk bir OstOnlOk sagladllar. yonko, dil ogrenebilenler, onunla birlikte, atalanrun yasantrlanru ogreniyorlardl. Dil, yalmz belli toplumlann anlasrnasrru saglayan bir a ray degil, takat ayru zamanda, bolun insanlann yasantrlanru biriktiren ortak bir bilgi hazinesi oluyordu. (1) Bu kosullar altmda, onceki kusaklann kulturel birikiminin genl' kusaklara aktanlrnasmda dilin islevini on plana crkaracaglnl d O ~On e b i l i riz. Bu yozden dilin evrimi, insan turunun varhqrm surdu rebilrnesi aylsmdan onern tasrmaktaydr, (2) Buraya kadar olan tarnsmarmzda, konusrnarun isitilrnesi otesinde, soylensnlere sureklllik kazandrracak kayrt olanak Ianni henuz gozden gel'irmedik. GOnOrnuzde bunu g e rl' e k le~ t i rme n i n birden I'0k yolu varsa da, insanhqm bu konuda oteden beri kullanageldigi en onemli bulusu hil' kuskusuz yazi olrnustur, (3) Dil ve yazr iki ayn gostergeler dizgesidir. Yazmm biricik varllk nedeni dili gostermektir. (4) Yazirun bulusu gerl'e kten insan g e l i~ mesinde onernll bir asamayi simgeler. Biz I'agda~ insanlar icin bu yazuar onernlidir 1'0nkO bunlann aracihjnyla kollur atalanrruzrn d O ~Onl erinin derinliklerine inebiliyoruz. Yazrrun geryek onemi, insan bilgisinin aktanlmasmda yepyeni devrim yaratmasidrr. Yazi araclllglyla insan deneylerini 0 lurnsuzlestirebllir, cok uzaktaki kisilere, henoz do 9.m am l~ yeni kusaklara aktarabilir. Yazl, bilimi yer ve zaman s mmrun ustune yocelten aracnr, (5) Insamn il'i nde dogdugu I'evrede yer a lan, dogal, toplumsal ve kollurel ogeler a rasmda ' ses' cok onernli biroyer tutar, Sesin olmadlgl durumlarda iletisim ve etk i le~ im cok zor olur, lnsarun cevresi, bir bakima sanki "seslerden o r Qlm u~ bir ag" gibidir. Insan kaynagl luro ve islevi ( i ~ gorusu) cok degi ~ik olan bu sesleri alqrlar, cozurnler, yorumlar ve giderek insan yasarmrun aynlmaz bir parcasrru olusturur, (6) BOlUn dillerde iiiede bir ad vermek gerekirse yans.lama ikilemeleri" denebilecek bir sozcuk WrO vardrr; $ akrr sukur, tmgrr mmgrr, tak tuk, mini rnml, takur tukur. Bunlar ilk bakrsta, konusmarun ahsila ge lm i ~ biclmterine tamolarak uymazlar, a ma gene da acik secik tammlanabilen ce ~ i tl i ozellikleri vardrr, Birincisi bunlar birer yansirnadrr (onomatope), yani dogadaki sesleri veren sozcuklerdir, doqadakl seslerin nesneleri n seslerine benz etilerek turetllrn lstir, Bu da onlann insana ozgo bir ~ey olduklanru karutlar, yonko maymunlar aogadaki seslere oykunrn ezter, (7) lnsan yavrusunun daha ana karrunda (rahminde) iken annenin kalp atrslanndan etkilendiqi, dogumdan sonra bu bildik sesi yeniden bulmanm bebek Ozerinde rahatlatrci etki yaptlgl ve bu yozden annelerin 5

6 bebeklerini rahat tanp uyutmak iyin gene l Iikle, kalpleri Ozerine yas ladrklan one surolmekledir. Nilekim, yap.ian baz i deneylerde ses bandma ahnrnrs kalp ahll ' seslerini dinleyen bebek grubunun, sessiz oda da yatanlara ve banllan ninni dinletilenlere gore co k daha erken uykuya daldlgl gozlenmilllir (GOnay 1978). Bu durum insan yav rusunun bazi moziksel ogelere karst duyarllilk kazanmaya ballladlgmm srrurh bir gosterges i ya da kanr n olarak kabul edilebilir. (8) insan yasarmnda mozigin belirli islevle ri I i ~ go<oler; (forksiyonlan) vardrr. Bu i ~ goroler y e ~ i tl i, cok yon lo ve ka rrnas ikt rr, MOzigin insan yasarru ndaki i ~ goro lerinin cesitll, cok yonlo ve karrnas rk olrnas r, lemelde insanm ya~a d lg l yevrenin, bu cevrenin bir parcasi olan mozigin ve insan - cevre etkiles imlnin yap ilarmda ki cok yonloiok ve karrnasrklrktan kaynaklan rr. (9) lnsarun ya~a dlg l cevre co k boyutl udur. Boyutlan bak irnmdan "d ogal", "toplumsal" ve " kultorel" olmak Ozere 01' all cevreden otusu r. Her birinde kendini ozgo 0 geler. buluna n bu all yevreler, gerek olusum, gerek nilelik ve gerekse islevle ri bakirru ndan birbirlerinin tarnarnlayrc rst ve b010nleyicisidir. (10) Bu boton icinde yer ala n "m Oziksel ~evre insan cevresinin en anlamll 6gelerinden biridi r. MOziksel yevrenin bir ogesi olarak gozokse de "d oga - lnsa n - kiiltor" bagla ml iyindeki olusurnu ve niteli gi bak r rnm dan toplumsal ve dogal yevrelerden soyutlanamaz. (11) MOzigin insarun kolto rel yasarrundakl i ~ goroleri genel yizgileriyle ~oylece belir lenebil ir; a) MOzik bir koltor ogesidir, koltoron 0 bor ogeleriyle etkilesir, (onlardan elkilenir, onlan etkiler.) b) MOzik, bir koi10r ogesi olarak, icinde olusup biyimlendigi koi10ron (yasarna biciminin) ozelliklerini ta~ rr. c) MOzik, insanm koltorel ya~am mda " geym l ~ " ile "s lmdi ", " ~ I m d i " ile "gelece k" ve boylece de "geym W ile "gelecek" aras mda bag kurar. Bunun dogal bir son ucu olarak da- belli koi10rei oze lliklerin goreli soreklil igini saglar. d) "Bireysel, komeler, lopluluklar ve loplumlar arasmdaki benzerlik ve ay nllklarm ortak nedeni kolto rdor. (GOveny, 1976) MOzik, soz konusu benzerlik ve ben zemezlikleri simgelemede basta gelen kollor ogelerinden biridir. (12) insanlann seslere olan tutkulanru ge li ~ tirmeleriyle baslarrus olan mozik macerarruzda yasanan her devirde ozgon bir leknolojinin b rraktlgl izleri go rmek momkon: Tas Devrinden kalm a yonl ularak oy ulmus taslard an, Ozerine hayvan derisi g e r il m i~ oldugu samian davullar bul unrnus... Ay n ca hayvan kemiklerinin cllalamp delin mesiyle yapilrrus vurma sazlar ve f1 0tlerin y ll onces ine ait oldugu karutlamyor, (13) 19. yozy.1 boyunca, mozigin dogu ~u na i l i~ki n teori ler ortaya anlrmsnr, Bu teorilere gore mozik, ' dil' den (Herder), hayvan sesl eri ve ozellikle kuil seslerinden (Da r win), insanlann birbirferine seslenmesinden (Stumf), insanlan n birbi rleriyle kurdugu duyg usa l il i~ k ile rden (Spence r) kaynaklanrms ya da dogm u ~tur. (14) insan sesi yalgilardan da eskiye gider. En alcak basamak lardak i obeklerde sarki va rd rr, yalgl yoktur. (15) i ~ turkule ri, korek ce krnek, yok kaldirmak, ag tciplamak, ekin bicrnek, yon egirmek gibi ortaklasa ya da bireysel kol emegi cahsrnalanna yon veri r ve eslik ederler. : iki bo turnden otusur ill torkoso: TOrkO icinde yinelenen dizeler, yani nakarat ve du ~no p hazirtanmadan, dogaytan soyteniveren dizeler. Nakarat ya da heyamola, insanm ya ll~ ma srrasindakl zo rlanrna arular inda crkardi g. ve hiy d e g i ~t irm ed en yineled igi anla ~ i1m az bir y lgllktjr. Geryekte heyaloma, govdenin oteki organlan nm devinimlerine 6

7 eslik eden ses organlannm bir tepkisinden baska bir ~ey degildir. Ama yap'ian devinimi duzenliyen ve kolaylasnran bilinyli bir arnac da vardrr, Heyamolalann en yahn blcimlerl iki ya da uy hecelidir. Sozqelimi, kurekcibasmm belli aralrklarla "hop hop!" diye heyamola cekmesini, iki heceli heyamolaya ornek goslerebiliriz. Surada ilk h ece haztrlayrci bir isarettir, ikinci hece isi zorlanrna' an ini, kureklere asrlmayi belirtir. Oy heceli heyamolalarda uyuncu hece, zorlanma arnndan sonraki rahatlamayl, duraklama arum belirtir. Volga kurekcilerinin turkusunde oldug u gibi; "E-yuh-nyeml" (1 6) Gunumuzdeki lam olarak geli~m i ~ turkunun j ~ tg rkusu nden l ark" cahsma surecinden koprnus olmas idrr, Ses ve el ogeleri varhgmi hala surdu rrnektedir, ama a racm yerini yalg, alrrustrr artrk, (17) Muzik her seydsn once "ses" demeklir. "Ses" deyince Sche lling, bundan sunu anhyor: Ses, maddi birseydir ama herhangi bir madde degildir. Maddenin temel ozel Iigi zamanda ve uzamda olrnaktrr, Oysa ses, trpki. ~ rk gibi belli bir uzama sahip degildlr, belli uzarrun icini doldurm az, bir uzamda zaptedilmez. Ses, bu iki boyuttan yalmz birincisine, yani "zaman" boyutuna sahiplir. Oyleyse herseyden once ses 0 Ian "muzik", sanat olarak kokencs birinci boyula tabidir. (Onun yalmz bir boyutu var) Zaman ise ard-arda-olus (sukzession) bicimine sahiplir. Su nedenle "Muzigin zorunlu blclml ard-arda-olus'tur." Schelling, her zamanm her muzigin (sesin) sahip oldugu bu ard arda olus blcimlni, sonsuz olamn sontu olana imgelemin bicimi olarak anlar. Su ~u demeklir: Sonsuz sonlu olanda lmqel enmlstlr: Oreal bir ~ e y olarak ortaya konusrnustur, ama bu ortaya konulan ~ ey de, real bir ~ey d e 01 mas' gereken ikinci boyut olan uzam eksiktir. Dolayrsryla 0, bir yandan sonlu (real) bir ~ey olmakla, ote yanda n da hala bir bak imdan sensu z olana sahiptir: Yani 0, sonsuzun sonlu'dan imgelemidir. Demek ki icra edilen anlamda rnuzik, le k boyullu bir sanat olmakla, yalruz bu zaman boyutunda ortaya Konmakla, onun blcimi zamarun biyimi olan ard-arda-olus bicimidir. Su ard arda otusun kendisi real bir seydlr ve real bir ~ey olarak da sonlu bir seydir, o halde muzik, sonsuz - sonlu birliginin sonluolan'da meydana geldigi bir sanatnr. Sir ard arda otus boyutunda ortaya crkan rnuzik, hiybir uzamda tesbit edilemez. A ma onun bir bakirna lesbil edilmesi gerekir. Aksi halde onu yeniden icra elmek olanakh otmayacaktrr, (18) Sir ses sanan olan rnuzik, plastik sanatlann aksine, npk r soz sanatlan gibi bir zaman sanatid rr. Plastik sanalla rda kullam Ian malzemenin (boya, alcr, carnur, tas vb.) elle bicirn verilebilen nesnel malzemeier olmasrna ve bu malzemelerle yapr Ian eserlerin belirli bir mekan bowmu icinde yer almalanna karsm, ses ve soz sanatlanrun ana malzemesi, ancak isitrne duyumuzl a alqrlayablle ceqirnlz sesler'dir. Dotayrsryla bu tur eserler, mekan bolurnleri iyinde degil, zaman kesimleri icinde yer alabilirler. Su nedenle de yer aldrklari zaman kesim inin sona ermesiyle yok olurlar. Plastik sanat eserlerini ikinci kez gorebilmek icin, bulunduklan mekan bolurnune bakmak yelerlidir. Ancak ses sanatrrun yer ald,g, zaman kesimi, ilerleyen her saniyede bir daha gerilerde kalrrns olacaq mdan, bir kez daha yasayabilrnek ve 0 sesleri bir daha dinleyebilmek rnurnkun degildir. (19) Muzigin tesbiti ise "nola" ile olur. "Nola" ise sayisal bir iladedir, yani nota, "numerik" bir seydlr, Sir sesi bir nota ile gostermek, onu numara lamak ve sesleri nurnaralandrrmak, onlan saymak demektir. Demek ki rnuzlk bir sayma, bir sayrmdir, (20) Insanlar soyledikleri sarkrlan kag lt uzerine geyirme istegini duyana kadar yuz y,llar ve yuz yillar ge y mi ~, istek bir kere du-

8 yulduktan sonra da uygulama yonternlerlnin ge li~mesi de bir 0 kadar surrnustur, (21) Ancak ortada buyuk bir sorun vardr. Sorun da, konustuqurnuz dili nasil yaziya aktarabiliyorsak, seslerin alfabesi olan notayt da yaziya aktarabilmekti. Bunun nedeni ise ka hclhgl saglayabilmekti. (22) Nota yazrsmm, bir sesin, bir ezginin yuksekligini, yogunlugunu, ifadesini kesm olarak belirtmesi gerekmektedir. Bugun kullamlmakta olan rnuzik yaztsi sistemi ne olasmcaya kadar yuzy,liar suren uzun bir yoldan ge,i lmi~ ti r. (23). Yunanhlar, voka l muzik ve,algi muzigi icin iki ayn muzik yaz tsi kullarulrruslardir, Bu yazita nn ikisi de Yunan alfabesindeki harflerden olusrnustu, Aneak, harfler tum sesleri isarsnernekte yetersiz kaldlgmda, kimi harfler yank ya da ba~a~ag l ye rle~ tirlliyordu. Normal yaz llan harfler vokal muzige, yank ya da tepeu stu kullarulan harfler ise,algi muzigine ozguydu. (24) Calgl icin rnuzik yazts i u,er harften duzenlenrnlsti, ancak seslerin srrasi kahndan inceye dogruydu. (ButUn,alglsal dizilerde oldugu gibi). Harfler eski Sami alfabesinden ahnmrsn, Dik yazilrms olanlan acrk telleri, yank isaret parrnaq iyla bas i lanlari, ters yazllanlan iseorta parmakla bas ilanlan gosteriyordu. Muzik yazrsrrun ilgin, taran, parmak i saretlerini i,ermesi, yani "tablatu r" olmasrydr. (25) Seslere ad vermeyi ilk du~unen Romall filozol Boethius (M.S ) olmustu: Dizideki seslerin herb irini bir harf i1e adland rrmayi ilk 0 one surmu~,u. Bugun Ingilizce ve Almanca konusan ulkelerde notalann La, Si, Do vb. yerine A, B, C vb. di- ye harflerle amlmas i Boethius'tan kalmadir, Iyi ama, notalann harfjerle amlmasi rnuzik yazmak ve okumak isteyenlerin ne isine yarardr? Bir melodinin krvnmlanru, nota yuksekliklerlnl de isaret lemek gerekirdi. Bunun icin de, Boethius'tan,ok daha once ge,erlikte olan bir yola gidildi: Melodilerin stenografi,izgilerini andiran bir takrrn lsaretlerle nokalanmasr. Bu tur notalamaya, Yunanca ' i~a re t' anlam ma gelen ' neuma' kelimesinden, "neurnatique' notalama deniyor. ' Neuma'lar, melodinin inlsinl "k,~ m, yaklasik olarak belirten bir takirn isaretlerdi ve ancak, bir melodiyi bilen kisilerin arulanru tazelemeye yanyortardr, Derken rnuzik kaydetme i ~ i biraz daha saglamlassm diye bir ', I k l ~ noktasr" belirtecek isaretin,izgi ustune konmasi d u ~ un[jfdu. 80ylece ilk portre, tek,izgili porte ortaya " ktl. Sonra buna bir ikinci, bir u,uncu, bir dorduncu, izgi eklendi. Cizgiler renkler le de birbirinden aynldr, Do'non, izgisi san, Fa'run ki krrrm Zl... Ya bu Do, Fa vb. adlan kim buldu? Notalann boyle aclandmlmasim one suren, onuncu yiizy llda ya ~aml ~ bir Milano'lu ke ~i ~ Guido Arezzo'dur. Bu adlan da bir ilaninin her bir satmrun ilk hecesinden almrstrr: UT queant laxis, REsonare libris. ' Mira gestarum, FAmuli tuorum, SOL ve poluti, LAbii reatum, Sonete lohannes. Ut adt yerine buqun kullanllan Do ad rm da kullanan Giovann i Maria Bononcini ( )'dir. (26) Guido Arezzo zamanmdaki yeniliklerden biri de porte,izgisinin basrnan konan. notalann yerlerini belirlemeye yarayan isaretler yani anahtarlardrr, Gunumuzae de kullamlmakta olan Sol, Do ve Fa anahtartan ashnda G, C ve F harflerinden dogmustur, Anahtarl ann kullarulrnast notalann incelik ve kahnhklanru kesmlestirilmistir, Ancak, sureleri ve bunlar arasmdaki oran Ian gosteren isaretler henuz ortada yoktu. (27) Sure gostermeyen duz sarkr yazrsm-

9 dan sureli yaziya gec;: i~ kon usunda 1225 yrlmdan itibaren baslayan ge li~mele r Koln'lu Ars Cantu s Mensu rabil is ba slrkh kitabmda (1280) tarurnlanan nota bicirnleriyle onemll bir asa rnaya ula~ml ~ ve boytece onu c;:uncu yuzyrloan onaltmc i yuzy lla kadar kullarulacak mensural notasyon (olc;:eksel muzik yaz tsi) evresi baslarmstir, Bu nota bic;:imleriyle ifade edilen surese l degerler, gunumuz rnuzik yaz rsryla su sekilde gosteril ebili r: 13. yuzyllm sonuna dogru b.revis, bestecilerin kullanmak istedikleri krsa sureleri Dl l D I;,~,.,~ n I' 3 I "": ~dj'j> B 4 ~ I gostermeye yetmez oldu. Bunun 'c;:,n Fransrz Pierre de la Croix, brevis'i dorde ve sonlan dokuza boldu, Boylece daha bu srralarda semibrevis bic;:iminden ve adrndan vazgec;:ilmeden, sonradan kullarulacak en kuc;:uk degerlere minima'ya dogru bir adrrn atrldr. Din d l ~1 muz igin uia~tl gl ozgurluk ve yayg mhk, uc;:erli bolunrne antayrsmm yarnna ikiserli bolunrne anlayr srru da get"dl. Muzik yazismda buyuk bir devrim olan bu d egi ~iklikl ere birlikte kuc;:uk degerlerin daha g eni ~ s intrlar iclnd e kullarulrnasma baslandi ve semiminima fusa, sernifusa gibi yeni degerlere ulasrld'. Bu yeni yaz i bic;:iminin onculerinoen Phlippe de Vitri'nin ( ) ars nova diye adland"dlgl bu evrede olc;:ek brevis olrnustu. Buna gore bir rnuzfk parcasmm basma konulan daire, her brevis'in UC;: brevis'e bolunecegini, yanm daire ise her brevis'in iki brevis'e bolunecegini gosteriyordu. Bu bolunme bic;:iminde uc;:erli bolunrnelere (tam,.eksiksiz, rnukemrnel) anlammda per!ekl, ikiserli bolunrnelere ise (eksik) anlammda impe r!ekt deniyordu. (28) 15. yuzy llda notasyon acismdan (rnuzik yazrst ac rsindan) onemf ge l i~me le r serg i ledil er. Bu ge l i~im in bastrca nedeni tekn o lojideki yeniliklerdir. r--perfekl M i n i",~.., Muimodu$ I [./?'1 ] '''It ' "' ]"''"' [ I irnpertekt "l ' " /1,, ,) / 11 "1' /1 J A ' ] T~'~' [ /1... I ". J J...-/1 ] " " "" [ /1 J j j m,,,' m"', J l.)i )i /1 /1 PP PP. n 15. yuzyilda pe rgament'ten kag lda ge c;: i~, 0 zamana kadar icleri dolu olarak yazrlan notalarm goz ieri acik blcirnde yazrlabilm esini ge t i rm i ~ t i r. Boylece "Olc;:iilii notasyon" un "beyaz olciilu notasyon" olarak adlad trtlan ikinci evresi ne g e c;: i lmi ~ oldu. Nota gozierinin kapah yaz lldlgl 13. yuzylldan 15. yuzy lla kadar olan evre, "siyah mensural notasyon" (schwa rze mesurainotation) olarak adlandrnhr, Ancak, 1430 y illan na rastiayan bu deg i~im onceslnde henuz kullarulrnayan semiminima, fusa ve semefusa gibi notalann gozleri bir s ure daha kapah yazrldr. Oaha sonra bu riotalan n goz leri de ac rk yazilmak istendiqinden minima ve semiminima'nm birbirine kansmasim onlernek amaciyla semiminima'ya c;:engel takrldr, Boylece semiminima'dan bastarms, dolayrs ryla fusa ve semifusa'n m c;:enge l sayrlan da birer tane artrrus oldu. (29\ 15. yuzy lhn miizik yazrsmdaki ilginc;: geli~me, "tab lat u re" ile de acrklanabillr, Har! ve nota yaz ilanrun aksine tablaturiar c;:algl sesierini belirtmeyi arnacla rmsnr, Seslerin 9

10 yalgl uzerinde ylkanlacaklan yerleri ve nasrl crkanlacakla nru gosteren tablaturlar (Latincesi tabula, tabilatura tabela'dan), buqun kullanmak aldugumuz rnuzi k yazrsrrun tarihsel asarnala rmdan I;>iri degil, muzik yazrsmm dismda gel i~m i~ (yak kez de muzik yazrs ryla birlikte kullarulrms) baska bir yazr luruydu. Nilekim, yalgl partilerini tablaturlarla yazrnarun yaygm bir gelenek aldugu 18, yuzy rla kadar alan donemde, insan sesiy le soylenecek partiler rnuzik yazrsryla yazilryor ve boylece, ayrn seslerin vokal o larak (sesle) soyl enecek partilerinde rnuzik ya zrsr, calqrlarta cannacak partilerinde ise tablatu r kullaruliyordu. Ail aldugu yalgmm turune gore lavta tablaturu, gitar tab laturu, arg tablaturu gibi lurlere aynlan tablaturlann en yayqrm lavta icln olaruydr. Lavta tablaturlannda alt alta y i z i l m i~ (gunumuz dizek yizgilerini andrran) paralei yizgiler lavtanm,.bu yizgilerin uzerine yazrlrnrs hart alarak ya da rakamlar calqmm parmak basacaqi perdelerin, bu hart ya da rakamlann uzerine konulrnus gozsuz nata kuyrukla n ya da otaqan no talar ise seslerin surrnesini gosteriyardu. Hartlerin ya da rakarnlann altma kanulan natalar genellikle ya h~ ozellikleriyle ilgillydi. Bazi kaynaklarda rastlanan lavta tablaturunun en eski tarihlisi Italyan lavta tablaturudur. (1507) Italyan, Ingiliz ve Fransiz arg tablatur Ian ise (gunumuz piyano' yazrsmdan oldugu gibi) yitt dizek uzerinde yazi hyordu. Tablaturlar, vakal ya da yalg.sal aynrm yap ilmaksrzm turn partilerin bugunku rnuzik yazrsiyla yazilmaya b a ~ landl gl 18. yuzylldan itibaren kullarumdan d u~up tarihsel rnuzi k yazrst haline ge lm i~s e de calgl partilerini tablaturl arla gosterme gelenegi ozellikle gitar, zihter, akardean ve ukulele gibi yalgllarda (bir kendi kendine ogrenim yontemi alarak) bugun de yer yer surdurulrnektedir, brnegin flamenka gitar metadu. (30) 17. yuzy rlm ortalanna rnuzi k ya ztsi (notasyan), gunumuz rnuzlk yazrsma yak yaklasan bir ilerleme gosterd i. Ancak rnuzik terimleri uluslararast bir dil kazanamadl. Terimlerin buyuk yagunluguy uzynlardan beri kullanilan Latince sozc uklerdi, <;:algl notasrnda tablatur kull an rrru suruyardu. "En yayqrn tablatur lurleri alan Italyan, Ispanyal, Fransrz ve Alman lavta tablaturlannd an baska perdeleri Fransiz lavta tablaturlann da olduq u gibi hartlerle gosteren Palanya lavta tablaturu, ya da Fransrz lavta virtuozu Denis Ga ultier'in ( ), tellerin duzenini LA3 - RE4 - FA4 - LA4 - RE5 - FA5 olarak d egi ~ t irmasi sonucu ortaya crka n yeni Fran srz tablaturu gibi farkh yalgl yazitan da vardr. (31) $a rkrcrlar nata ku llamlmasir u bilselerdi hem kendilerine, hem de muziklerini ogrenmek isteyen yabancrlara yak yararh alurdu. Oysa anlar bu alanaktan habersizdirler. Antik kok en li musikilerinin ayrrdedici ozelligidir bu notasizhk. Antik yagda, sesin yukselis ve alcahsm: gosteren baz i isaretlerin var olrnus aldugu bilinen bir geryektir. Bugunku notasrzlrk ise Sark musikisin in ~- gmr f flffffff ilerlemesine buyuk bir engeldir. Geryekten 3 [FE ~t fiprr'l"""'1bilim iyin yazr ne.ise m~si k i icin de n.at,a. ' rm!d adur...u~ta brr ~~, ~r n dedrgl glbl yaz.l, Ilkor -.. ve du~uncele"mn ashna sadrk blr tab- [ :~l 0,~_,_ ~:rr,,~. ". "" ~"' C' I l a s u gibidir." Gecrnisten miras olarak \\':. ) - ~ '4 Ef";af.J1!ti.1<Jo'=.= "_"' ",'_' devrald ijnm rz bilgiler bize yaz ryla aktarrl-.\" 1 ~- '!!:1~,~ :L ---."~-..:.-~ masayd i ve onlan her an zenqinlestirmek - 'I'. = ~'I olanajnndan mahrum bulunsaydik zihnimizle kultur evrenimiz san derece krstth. n

11 kahrdr, Musiki de notanm i~levl i~in aynl yarg' ge~eriidir. Nota, ne kadar giizel bir i call", bir dii~iiniinl Bu sessiz lisan giizel sanatlann geli ~tig i turn Avrupa U1kelerinin ortak dilidir. Notanm degerini bilmeyen sarkrcilar ise onsuz yapabileceklerini sarurlar, Gerce kte yaparlar da. Ama ne pahasma? Giivenebilecekleri tek ~ e y hanza oldugundan, musikiyi ogrenmekte biiyii k zorluklarla karsrlasrrlar, En mahir miizisyenleri bile Pesre v ad, verilen havalardan yiiz kadanru bilirler ve bunian bir ustadm yanrnda yiizy,liarca eme k vererek ogrenirler. Bu ogrenim, bilinmeyen Pesrev kalmaymcaya dek devam edebilir. $ ark musikisini ogrenmekteki g ii~l iig iin ana nedeni ogretim yonternls ri degil (oda aynca ele almmasi gere ken bir konudur) notasizhktrr, (32) lletlsirn olmadan ogrenme olmaz. [letisirn kurulmadan ogretme ge r~ekle~ mez. Ogrenme ve ogretme, ternelde, bir iletisim i ~ iriir. Bu nedenledir ki, tiirii, diizeyi, siiresi ve i ~e ri g i ne olursa olsun egitimde i1 eti ~ ime bii yiik onem verilir. (33) lletisirn ~ e ~ i tl i alanlarda ge r~ekle~ i r. Bu alanlardan biri "sanat'trr. Temelinde "esl elik Iletl slm" olgusu yatan "sanal sal i1eti~im " Kendi icinde ~e~ it li dallara aynhr. Bunlardan biri de miiziksel iletisimdir. (34) Yahn ve ozlii bir anlatrmla "miizlksel lletislm", "duygu, clii~iince, izlenim veya lasanmlan veya bunlan i ~ i ne davraruslen belirli giizellik anlayrslarma gore birle~lirilmi~ seslerden olusan eslelik biiliinlerle kuruian belli i1i~kiler yoluyl a ortaklasma ve paylasrna siireci "dir. (35) Etkili bir miiziksel iletisirn sirasmda veya sonunda ahci da belli bir a h~ka n hg m veya degi ~,k ligin ol us masi beklenebilir. Halla belli ortaml arda belli kosullarda ger ~e kle~ ti rilen belli miiziksel ilet i~ im le r, alrcrlarda belli miiziksel alrskanhklann veya belli miiziksel davrarus deg i ~ikl i klerinin, yani belli miiziksel ogrenimlerin olusturulmasrru arnac lar, (36) Miiziksel bildiri, baskasma iletilip onunla payla ~'lma k istenen duygu, dii~iince, izlenim ve tasanmiann yerini tutan belirli seslerle veya ontann belirli ozelliklerini belirterek pnlann yerini tutan ya da tutmasi beklenen belirli sembollerle olusuturulur, Bu sesler sistemine "miizik dili", bu semboler sistemine ise "miizik yaz,s," denir, Bir miiziksel bildirinin durumunu. niteligini dogrudan belirleyen bashca elm enler onun dili, turu, ozii, ii slubu, il'e rigi, il'er,gin i ~l e n i ~ bicirni, bildiri ogelerinin bir araya ge t i r ili~ ve bildirinin kuru tus diizenidir. Miiziksel lletlsimde bestecinin katasmdaki duygu, dii ~ ii nce, izlenim ve tasanmlar oldugu gibi dinleyicinin / yogalt,cmm kafasma ltetllemern ektecnr, iletilebilenler 0 duygu, d ii ~iin ce, izlenim ve tasanrnl ann <endileri degil, onlan temsil eden, onlann yerini tutan uyancrdrr, (37) Bu acidan baktldrqrnca, bir mii ziksel bildiri aslrnda belli bir "uyancuar biiliinii" ya da "uyancrlar sislemi"dir. (38) Miizik yaprnm ya da mii ziksel bildiriyi olusturrnada kullarulan sembollerle, bu bildiriyi ahcrrun auyu organlanna goturmeye yarayan ileliel arac, yontern ve tekniklerin turnu birden "m ii ziksel lletlslrn arac, yonlem ve leknikleri" diye adlandrnhr. (39) Miiziksel iletisirn kanallanni olusturan arac, yontern ve teknikler [rnuziksel iletisim teknolojisi) hizla ge li~me k le birlikte bunlar muziksel iletisim diizenlemele rinde ve uygulamalannda henuz istenen elki lilik ve verimlilikte kullarulrnarnaktadrr. Bu bakrmdan ilgili kisl, kurum ve kuruiuslar arasrnda varhg, gozlenen dayarus ma, yardrrnlasrna, i~bir lig i ve e~g iid iim eksikligi ya da yele rsizligi olabildiqinca hizla giderilmelidir. (40) Mii ziksel iletisirn, hem kendine ozgii bir iletisirn bicirni, hem etkili bir lletisim aract ve hem de onernti bir iletistm alarudrr, Bu nedenle muziksel i le t i~i m, bir yandan da- 11

12 ha etkili bir egitim arac r, di ger yandan 0 nemli bi r egitim alan! d urum una getiri lme lidi r. (41) Muzik yaz.s i, g aruntosel ve canlandrn CI nitelig i ile m uzigi uzamsal b ir boyuta tasir. Boylelikle onu garmem ize ve tek ra r zaman boyutuna akta rmarmza o la nak tarur, Tabli ki -baq larna muzigini d e uza m sal bir boy uta ta~ l ya rak, yeni kusaklara, akta rac a k, soyut a n la m la n sornutlastrraca k ve onu anlarnland rrmarruzt saqlayacak tek gastergedir " miizik yazr sr"... NOTLAR: (*) Bu cahsma. Can Kara han'm "Baqlarna MOzigine lltskln Eserl erin v azurms B i ~ im i lle Seslendirllls i Arasmoekl Farkhhklann [neatenmost, Smanmast, Dejrerlendinlrnesl" konulu tezinin gir j ~ metnidir. (1) Bozkurt Guvenc, insan ve KOltU r, Remzi Kitabevi, istanbul, 1991, S: 150 \ Calvin Wells, insan ve Dunyasr, Aemzi Kitabe vi, istanbul, S: 158 (3) Calvin Wells, a. g. m. S: 174 (4) Ferdinand de Saussure, Genel Oilbilim dersleri, Cevir en: Be rke Va rda r, Biray ve Toplurn Yaymlan. Ankara, 1985, S: 27 (5) V. Gordon Childs, Kendini Yaratan insan, S:74 (6) Prot. Dr. Ali Ucan, insan ve Muzik insan va Sa nat Egitimi, Muz ik Ansiklopedisi Yayi nlan, Ankara, 1994, S: 9 (7) Geoge Thomson, [nsarun Ozu, yeviren: Cela l Oster, Payel Yaymlan. Istanbul, 1987, S: 44. (8) Prof. Or. Ali Ucan. insan ve Muzik insan ve Sanat Egitimi, Muz ik Ansiklopedisi Yay mlan, Anka ra, 1994, S: 17. (g) Prof. Dr. Ali u cen. a. g. m. S: 17 (10) Prot. Dr. All u can. a. g. m. 17 (11) Prof. Dr. Ali ucan a. g. m. s: ' 7 (' 2) Prof. Dr. Ali u can, a. g. m. 5: ( 13) Dugrul Gence, yagda~ Teknoloji ve Sanat, H. O. G. S. F. Yaym lan 8, Ankara, S:91. (14) Ahme t Say, Muzik Tarihi, Muzik Ansiklopedlst Yaymlan. Ankara, 1994, S: ( 15) Curt Sac hs, Krsa Dunya Musiki T arihi, Cevlren: ilhan Usmanbas, Devle t Konserva tuvan Yaymla n Serial, istanbul, 1965, S: 3 4. (16) George Thomson, a. g. m. S: 45 (17) George Thomson, a. g. m. S: 46 (18) Orner Nad Soykan Kuram - Eylem Birll.gi Ol.arak Sanat, kabalc t Yaymevi, istanb ul, 1995, S: (19) Ahmet Say, a. g. m. 5: (20) Orner Naei Soykan, a. g. m. s: 127 (2 1) ilhan Mirnaroglu, Muzi k T arihi, Va rhk Yaymlan, istanbul, 1990, S: 20 (22) Bulent Alaner, Osmanh lmpa ratonugu'ndan Gunurnuze ~elge le r le TOrk Muzigi T a rihl Dizfsi, Ankara, 1989, S: 12. (23) Cavidan Selanik, Genel Muzik Tarihi Ders Notlan, Ankara, 1986, S:'4 (24) Ahmet Say, a. g. m. S: 61 (25) Ahmet Say, a. g. m. S: 61 (26) llhan Mlmaroqlu, a. g. m. 5: 20 (27) Ca vidan Selanik, a. g. m. s: 20 (28) Ahmet Say, ". g. m (29) Ahmet Say, a. g. m. s: 111 (30) Ahmet Say, a. g. m. S: 111-1'2 (31) Ahmet Say, a. g. m. S: 186 (32) Cha rles Fonton, 18. Yuzynda Turk Muzi gi, Ceviren : Ce rn Behar, Pan Yayrnlan. lstanbul, 1987, S: (33) Prof. Dr. Ali u can. a. g. m. S: 26 (34) Prof. Dr. Ali u can, a. g. m. S: 26 b5) Prof. Dr. Ali ucan, a. g. m. '8: 30 (36) Prof. Dr. All Ucan. a. g. m. S: 30 (37) Prof. Dr. Ali Ucan. a. g. m. S: 32 (38) Prof. Dr. Ali Ucan, a. g. m. S: 32 (39) Prof. Dr. All u can, a. g. m. S: 35 (40) Prof. Dr. Ali u can, a. g. m. S: 41 (41) Prof. Dr. Ali u can, a. g. m. S: 41 12

13 AN KARA KO$MAS I '+' ". " " n"..., n '" n... n v n 11'" Fn ~ef~::= : ~3 :: : 13

14 ANKARA KOSMAS I -2- ' 4

15 Trabzon'a Mektup Sevgili Trabzon; Gilman Kahyaoglu PEREMECi Mektup g ellr d ostlonmdan gozete dergi gellr color postcci kcpmu bona seni getirir. Gelip dize dize d izili ~ l e rim beni <;og rjr qlbtdlr. Gelirim blr gun elbet sa na sevgili sehlr belki stern slclrn yog mu rlarla YlkandrQrnd a be l~ dalgolar g 6klere <;:rktrg rnd a g elirim Menekseler goz goz a C;:lldrgrnda belki urnutlcrdollcro baglandrgrnda g ellrim ulu c ornier k u~ tuyu yorgana sonndiqmd o belld de kimbilir blr vo z srcoqmdo geurim Gelirim b ir gun sa na elbet sevg iji sehlr gelirim ya gor vesll scclonom kiron vurm us kelligini 0<; beton c c novonn o gzj ocik bekledlqlnl g6rmekten Orkerim. Tertemiz ma sum bekaretinin kirle tilmi$lig ini ' sucocn ~ hi r domqcsr yemi$lig ini bilm ekt en cektninm... Gelirim bir g un sana elbet sevgill Tro bzon gelirim yo gonlumu bagloyon efendillql scocik sevgi dolu vu rekle rl condo n konukseverllql bulomozsom d ive e ndiselenirlrn. Beni pulu yosmoco korsuomooon derbeder pfslige sovunrnu sluqurnlo ko mlcsmokton kovqncnmm... SENiM ANI ANI TUTEN TARiH TARiH A<;ILAN YE~i l MAVi SEVDAM GELiRiM SANA ElSET SiR GUN GELi RiM YA TANIYAMAMAKTAN SEN i TANINMAMA KTAN KORKARIM... Benl sororson ne tom ic;indeyim vosorrsn ne de tom cnsnoovun. Bazen c onoczvun olovlonn bozen okrvlor cc rnboz m... Hayd i kol soqhcoklo son vereyim ornk rnektuoo, ATALARDAN YADiGARYE~i l ORTONE SUVADEGEN DANTEl ETEKlERiNE YOZLEI<CE KEZ DOLANDIGIM ZAGNOS SEliNE VEKENDiNE iyi SAK SEVOiGiM... Pmdik findlk kc rc yemls g 6zlerinden seyre tmekte n cok h o~and l glm Boztepe'nden 6perim... Ca bbor c ohskc n horurnloro dagda kudo toriada rostlorsm o nloro benden selo m sovle. Selams6yle yozon clzen i~ lsleyen saz colon elle re. doqru du~unen bevmlere tatl1 soytesen dlllere. G un isnnodon senl gone ho zmovo n ccocuere sela m sovle. Horona d urup genul tltretenlere seni koruvup gazetenlereselam soy! ;!. SiR DE HER KE SE SENi COK SEVDiGiMi SOYl E... 15

16 Candan Ergetin "Hazmm" Demek lcin On VII Bekledi Mehmet ATAK Hazlnm... Candan ERfetin nihayet Ilk ka selini,<ikardl. cerc am ta n~1i a~ r yll oiuyol. 0 osnem Mehmel Teoman, Se~ in Okyay ve Serap Ozcan'la birlikte, F~en Baturun oetore en~. caz ve cnensoe agn11kll 'Slyah &. G(j ~' isimlij bir qece kulubii ~ Ie t iyo rd llk. careen ilk bu mekanda prolesyonel olmu~ lu. Once Mahl&r, Bizet aryalan SOy1erdi. erdmcan chanson'lar ' Jer endmi', "Milord", "La Vien Rose', finalde de ~ iri iki caz. Mekamn siyahma kansen siyahlar il;inde sahne allml, Veronica lake'den &l ii~ a llnml~. bir~un(j arlen 'Peek-a-boo' salflanmn allindaki ~ ~ gozleri ve lidan misali boyuyla guzel bir gelllf kadllll!l. Ama bu guzellik kolar cinsinden deglldi. Candan'ln suretin ~ bugilne kadar renkli medyanln ~k tuketilen SUSU olmasmdan koruyan zo rl~ u n mesaf :siydi. Hep kaset leklifleri ahrdl, ama 0 direnirdi bootare. Chanson'un bu co!ira!yadaki yegane sesi oimu~u zaman ~ nde. Gen i~ kiuelerin a ~ kalh~lndan lrak, ama 5~ki n bir m(iplelalar gru bilnun gozdesi. Bir gun kasel yaparsa bu muhakkak Chanson'darl gec;ecek diye du!iunordum. ~I. Otuz iki ya!i1nda, ba!ika bir cografyada, Balkanla( ln llnlslnda 'hazmm' dedi. Kelimelerin oneminimuhafazaederek... Ebeveyni Balkan Sava~1 sirasinda Turlliye'ye ~ etmi~ Yuqoslav Amavutlanydl. Baba mozik ogrelmeni... ~ but;uk ya~ lnda Alman ya'yagilmi~lerdi. Babanm ya ~dl ~1 IWskiJ'lIOkler, ogrelmenligi blraklp kullip/lanecilige ba~lamas l izledi 0 gonlen. Bu kez mekan Klrklareli'ydi, babahaltada iki gun ioocuklara m(izik dersi venyorduocandan ve agabesiyle ablasma ise bir giin lazla. 'Ders siraslooa lam bir sen Amavullu' diyor Carldan. 9ocuklu{l:.mda sokakta oynadl9iai hi ha\lrlaml)'or, bir iki tecnjbesinde de liyijm sa~layamaml~. Okul ~ rk l~1 ~ru kutiiphane. '1lkakul biili{jinde Klrldareli 90cUk Kiililphanesfndeki tum kilaplan bi l inn i~tim.' KonservallJVann keman boiiimone girmeyi dii ~Oniir ken, kurs suz murssuz, Ozel derssiz Galatasaray Lisesi'ni kazaool. Sinav sonl.lcu gelince baba sevi~en ljltuyor ama yine de Candan'l IdilUphaneye ~l nlo soruyordj: "Karan s~ ver.' SENEDE air GUN Ya~ lnda, Galalasaray'a pa.raslz yalilloia rak girdi. Galalasaray so sy all e ~ lirec e kti Can dan'l; "Hepimiz karde~ gibiydik. Galalasaray bu a~ ldan yak ooem~di r, ~ nku ayrlmclhk }'ljkiuf. Farkh klitlur yapllanndan, farkll ~ehi rierden, larkh ekonomik k~rdan geli)'orduk ama he pimil birdik orada vearamlzda giit;lobirba~ var dl: Halen Galalasaray'da miizik agrelmenliqi yaplyor. ' $imdi aynl biil(jn lo~ii goremiyorum. Belki de asltncia bunu saglayan Galatasarayllhk d~ir de yallhllktl.' 1001 Gece Masallan'nl ~se vi )'Or, defalarca okuyor. 'Biraz sal't'l bir ~ k' " mu~. 13ya~'nda cinser~e clair ilk keflltleler kula- ~ Ina phndlgmda 'roll. ters getm~. ' Yak camm salfltl3hyorsunuz! Benim annem babam boyle ~eyfer yapmaz' demi~~. 2.5 ya~lannda sokakta yiinjrken 'seoece Sir GOn'ii soyledigini ve annesinin baglrmasln dive agzlnl kapall l~lnt halllhyor. 16 y a ~l nda ti yalro boliima slnavlanna hazlrlanml!i ama Ylklz Kenler ~ fte ledrisalh bir okulda okudugunu Clglllnince, onu izlemi!ib bile. Hala ~ iyi bir tivane oyuncusu olabilirdim divedo ~iiniiyor. Villar sonra bir csa filmde M ii ~fik Kenterfe kamera kalilsim gec;ip, banraarca k.a lm l~ bir hayal diva t61iinde oyunculugu birkez deneyecekti. Aylll yll Belediye Konservatuvan'nln yan zamanll san boiiil'tliinu kazandj. Tam 12 sene, bir yandall da lise, ardmdan iiniversile. Konservatuvar eg~imi seasmca dl~nda ~rk l soy!emenin, hele hele klasik dl~( liir denemenin yasak olmastnl tavsjp ediyorcandan. Pekcoaen gibi bunu 'bagnazlk' olarak dege ~e ndirmi yor, '$an egllimi a~lr bir eqilim::lir, sesi glrllai}a degdinnedeft ~Ikarmam, gerekir. Sen daha leme! teknigin ol u~ da n, gidip t1aftada birgilnbileoisa glrtlaklan baglrsan lekniqinin oiurmasl giir;le~ ir, egilimin glltikt;e imkanslz la~ lr. Once lemel lekniqini 0091lJ dunsl olurlmahsln ki iizerine ba~ka bir deneme yapmall..isliyofsan ondan soma oona giri~.' Ilk ba~rda orepa.yl do~nmo~ ama soora vaz~. HocaSI <; ~ek (Kurya) Kanlere root~ k ki r. za l~ hil;operalardan olmaml~, 0 Iied' Cllerdenm i~. Voliin'lO birsese sahip oimaslm ra~m~, daha nail, daha voiiimsiiz, 'soz Olerine ruhla s6y1ef1en' ~a tkl1an lercih edemi!i,!iimdiki gibi. _ UniversHede atkeoloji egitimi akll. Be!i yll yazlart Efesl e kazllara kaliidi. 24 ya~ lnda bir oors kazallip AwslUrya'ya gitti ve oralia masler yapll. 'MeoIo;i buyiik slklnll ~in de. lfitnkli bvyiik madci imkanlar gerektiriyor; TOrlliye gibi 'r09u ki~in in karntnt doyuramadlgl bir ijlkede boyle bir yaltrlm yapllmaslnl beklemek de sa~mallk oiur' diyor. Avuslurya'da ya~d l kl a n, irian CIIlI yilirmesine sebep oilflui, oorsunu uza tabilecekken vazge9p dl:inmii~. 'AvuSluryaltlar ekse elmek isledikferi rn!iyazlar ilfin, buradan bi rka~ biirokrall kanlanyla berater clavel edip bi rka ~ fey $UALJyor ve Turk y60elicilerin bir anlam::laki a ~lgtnda n faydafanlp bunu bafcirtyorlar. Tanhi eser k a ~ l rm ak boyulunda degil ama, bj lim$&! OIarak y anll~ olabilecek bazi izinler koparabilmekiltin ~ rti 00. Yani bir anlamda tarihi mirasln pepe~ ~ ek.il mesi" Avusturya'da OOIdora yapma t1akkl hala baki, ama ~iinnilyor. 'Gurkin binnde inandlglm bir kazlda birka ~ ay 't'i11' ~ bi l irim, 0 kadar.' till. ve lek evliligini de, kazllarda la n'~llgl AVlJsturyahbir arkeoloji ogrencisi OIan Andreas'..~.yapmlt <ima yii n) mem~. lalen ~ yogun i1~. kiae bile,13hsiozgoritlk alanlanm muhafaza el mek isleyen ijsanlardan Candan. "'Birin dordu memur QXU9uyum' diyor, yani hepkazanmtlk zorundakalml~. DanaueYillannda pek 'rok na Iatasarayll gibi lurizme ginn i~ eece. scnra organizasyon ~ ' bir SUre Melih Kibar, ardlndan Mehmel Teoman1a 't'i 1 1~m l ~. Renkli ve k~u~lurmah bu ~ severek yapml!i. Derken m~a}e ~ i lc$ Cj; tk l cl l arl iseemel veharun KoI't'Ik... Mesle{li soruldugunda hata 'illrklcl' derriyor 'halkla ili~ k i le r', ' arkeoloji" yada' organizasyon' diyor, miizigi bir tarz kulsamak bu, para kazanltacak bir meslek olarak bakmaml!i ba~tan beri. Geni~ killeler {)none ilk ~lk l~1 19B6'da. Melitl Kba(tn Eui'ovizyon pa~s l 'Haney'i seslendiren Klips vaontar grubunun, Sevingul Bahadl(1a b r likle iki Onla(mclan biri olarak. Aldlklan ' dokuzoficu'luk _ hala Tiirkiye'nin Eurovizyon'daki en iyi derecesi. Galata saraylllklan gelen cl\anson'a hir yalklnhk ve Edith Pia! f hayranllgr olsa cla, pohiier miizige Ylliarca ~ ilgi duymaml~. Sadece MFO. Ayteft Alpman veniikhel Duru'r:un birka~ fcirklslnt zevkle dirlledigini hallrilyor.'siyah & Giimii~~e prolesyonel oimayl daanlik aryalar s6y1eyebilece gi it;in kablj e l mi~. Ve il<. kez klasik d r ~ln da, on kadar fclrlliyi ba~ t an sona ez ber l emi~. Candan arahkll olarak, ~unlu9u ozel gecelerde kendi fonnasyonundan taviz vermed~ fclrklclhglal siirdiiriiyor, 'Made in TC, Ctlanson Diva' oiarak bugiine geliyor. airsirgial.. "Hazmm' daki on ~ tk l da n anlslnln miizigi GOkhan Ktrdara art; Biri Sezen Aksu'nun, biri Yusuf BUliinley'in, bin ' Ah Canlm Ahmel'in ve bin de Balkan halk IOrkusO. 'M Ganim Ahmel'in beslesi 'Bir SorGibi' d l ~ l nd a kile ri n IOmiiniin s6zleriri Once sinemada sanal y6nelmeligine, ardlndan meo - klip yonelmeligine m yapan ressam Mele Qzgencii yazm l~. Bu alandaki ilk ~It~s.. ' Mele benim9 n a lka cla ~l a n daole' diyorgandan, sakll ~ r1 erini bikligi Ozgencil'i bu i~ zo~ama kl a 'roll. iyi ell i~ ini OO!iii niiyor. Akuslik aglrllkh bit album; ul, akorden, baglama gihi sazlar da kull a ntlml ~. 'Sir Sir Gibi o de Levent AljIn dag'ln soprano saksafonu ve "Vakil Vark~ 'de Ya~ ln A1~"1Il ano saksalonu dikkal ~iyor. Furyanln dl!ilnda, kendi kimligi oian bir ~. 'Qzelikle ses smlrlanml ve lek niklerimi gosterebilecegm bir konsepl de9'l, dinleyenlerin de zorlanma da~.e!i h1< edebi lec~i bir larz ~m. Benim it;in Onemli olan yorumcuolmak. Aynca klslk sesin daha elkileyici oldugunu d u~n ii yoru m.' Bu.albumu, burada, burantn insanlart it;in yaptlgllll Ozellikle vurgljluyor. "Tiirk nsanlaa Ball larzl bir ~y vermek istemedim. Dna yabancl olmadrgl ama Arabik de oimayan bir ~ey 16

17 vermek isledim. Bir kaseli I SO bjrlliradan satlyorsan, ta-. roam, 50bin Jirasinil\avadan kazan ama 100bin lirallk cia bir ~yler vermeye ~h ~ dive d(j ~ij no yo ru m. Bu hepimizin sorumlulugu. Ge.;en haftalarda Dergi'de $enay'ln bir sozono okudum'jnsantar belki zeytinyagh enginann ladlna bayllacaklar ama peynir - ekmek d l~lnda bir~ey yernediklen ir;in habeneri bile yak' diyor, kesinlikle aym Iikirdeyirn. Tamam, insanlmlzm kiiltiir dozeyi d O~(jk ama yabanc l la~cagl boyulla olmadal'!, adlm adlm bir li!!ylerver mezseniz begeni dozeyi de hit; geli~mez. Ben tounu hedefledim. Yapligm'l lam dogru kesitmi? Bunu zaman gosterecek.' GOnOmiiz pop mozigine ate~ piiskiiruyor. ' Aclmaslz ko nu~a ca gl m ama tam bjr yozluk. Sadece para doniiyor. BirYlgln ~rklc IYI (adllla parantezil;inde '1' konmaslnl is tiyor) neduymaya negormeye tahammoiom yok. Isimlere 6zellikle gilecegim. Mesela en b a ~ l a Serdar altar;, duy' dum irll i~m, 'Nebuya!' dedim. Sonra Hakan Peker, Tayfun, Burak Kut, daha bir Y [~ln isim. Ama insana aslf!okal gibi yarpan bunlann kasellerinin COk satmasl. Bir 'Dim nka Tak'La bukadar satma\( mumkun mii1 a zaman ~h sen sonuna kadar saygl duydu{jum otantik miizik niye satmlyor? Ya da Ferdi Ta)'lur'lann gonahl neydi ki adamlara bu kadar yiiklenildi. Arabeslc. iyi mi keto mii tar1 I~mlyorum burada ama, bunlarda da bal gibi arabesk yapl' yorama 'pop' adl altmda kendilerini me~ rul~ tlrlyor1a f. Bir donem arabesk 6yIe kemkle~ mi~ti ki, insanlar clost soh betlerinde arabeske s6viiyor, soma tek ba~ larina arabalanna bindiklerine teybe arabesk kaseli keyuyoriardl. Sezen (Aksu) bu anlamda insanlan rahatlatll diyebiliriz. Artlk hem arabesk dinliyor, hep de arabesk oiarak adlandlnlmadlgl iyin bunun sosyal basklsiol ya~amlyorlardl. Sezen, Oretkenligine hayran oidugum, dolu bir kadln ama (!aha Ihman olan 'Giiliimse' abumone kadar, ona bir bu rukluk duydum. Bugtln kulak kirlil~i yaratan birtlirinin aynl o kadar pa~a iyinde en ulak ozel bir ~ey dtjyd lj~umda oyle saflhyonrm kl Bir de ~unu soyleyeyim: Ben din leyeyim, dlnlemeyeyim, kendisi gibi, kendi muzi jni yapan insanlara enulak sozum yok Geldigi, oidugu yerorasldlr veyapllglnda sahicidir. a noldada kendi ir;inde bir sayglyi bile hak edef. Ama birde 'Bualbiimde piyasa yaptlm' diyerier var. En bijy(ik ihanel! Yapllgm l ~ mi ~iimsfryor sun? Yaptlgln ~ in u la~cagl insanl ml? Yoksa keooini mi? Asia milliyetr;ilik ~il ama, bu halk egilime muhtat;, Ka pasitemiz iyinde bir lyler vermekdehepimizin gorevi, sorumlulugu. Sen Franslz restoranlna git, Dandy stili gi-yin, sonra arabesk ~rii, l ar yap. Yalan, ahlakslzca geliyor bana,hiy aftetmiyorum:! Candan guniimiiz pop mozik etamna COk doiu. 'Prodiik!6rIer genr; cocoaan allyor, kendi katatarma gore craarm buralarlnl diizellip, sonra stlidyoya so-kup gene kendi xataanna g6fe seytikleri parca-tan s6yletiyor. Fotograllar, leleviyon tajan lilal'l. Vaadedi:el'l tek ~ey de ~rel. para bile degil. Klz i)l'iiversiteyi kazan ama ml ~ evde otumycr, birden birileri ' Bendeniz Harum bir imza verir misi niz? deyinte, bu lolipop cea yetiyor. Meseleled yok basn, tek bir kelime: "Tanmmak'. lnsanlar ruhlanndan.feragat ediyor, tabii0oa oi u ~m u ~ sa. Aclmaslzolmek gereldi~ ini doiuniiyorum' diyor. xooservaicvar mezunu pcpcular teranesoe lse sinirlenmemek iyin tetessem ediyor. ' Kenservatuvarda verilen egitim, guncel muzige don (j~tu rum eyecegi hedeflenen bir egitimdir. san tekniginde asia glrtlaga siirtmeden ses ylkanr Sin, tum populer rooziklerde ise mutlaka glrtlak seslen varor. Klasik fin leknigiyle populer miizik s6ylemeye keuarsan COk iflrkin olur. Bu egitimden populer lnizikle yararlanabile<:egin nefes teknigi olabilir, diyalramdan soyliiyorsan rahat edersin, bir de sesin yorulmu~ teknikle sesini biraz daha uzun sere kullanabilirsin, hepst bu. Birdelormasyon vartabii, ama budabir iki yllda kazam!acak bir ~ey deqil. l alen bu ((OCuk Ia.r konservaluvardan mezun talan da deqil: bir YII, ikiylr ~e boyle ziyaret etmi~, sonf<! dapapliler muzige bula~t lklal'l iyin uza kla~tlrl lml~llr. Konservatuvar buinsanlar iyin enteresan bir isim sadece, halk da bhmedigi iyin ona dael'lteresan geliyor. Hepsi bu.' A$LApOLiTiK DEGiL.. Ben sozu dondorup dola~ tlnp gene chan son'a getiriyorum, Bir donem duygusal tllr yakll'l Ilk da ya~dlgl Mehmel Teeman'la bir chanson kaseti uzerooe ya ll~rl1l~li Candan. 'Chanson deqil, chanson tarzma benzeyen' diye duzeltiyor. Candankendini teslim edebilen insanlardan deqil, kendinedairson karafl hep kendisi ahyor. ' Kendinden b a ~ ka kimse senin iyin bir ~ey yapamlyor. 9unkO sensin, ruhsuz bir malzeme degil' diyor. Asia polilik degil, olmaya da r;alj~miyor. Mehmet'e straleji olarak i n a nm l ~, ama genede konsepti kendisi t;izm i~. Ama scour; yak: ' Hi ir ~eye karar veremedi. Bu sur;lamak degh, ontln da oyle bir donemine denk geldl Oy ~ rl(l yazm l~t l, iiyiinciiyii begenmedim. Benim s6yleyece \lim sozler degildi, ba~kalan ustaya ka~1 sayglslzhk olarak degerlendirebilir arna booce degi!, 'Begenmedim. o l rna ml ~, bu benim ~rkm 00' maz.' dedim «Ikan kasetil'l mutlaka bir tican amaclnm okl u~ n u, olmasl da gerekl~ in i d(j~ u niiyor Candan. Peki, ' Hazlflrn' demek iyin ne den on sene kadar bek lemi ~ ti? 'Kaset yapmak ~rt ml1 DegH. Kaset yapmak kendini ortaya key mak, ben buyuf'l'l demek bence. Bu, tumden ba~ kaslnm yizdiqi bir model olamaz. Franslzca bir chanson kaseli deyapabilirdim ama benburadaki insanlara bir ~eyier vermek istedim' diyor. Piyasadan beste a rama ml~, kendisi bir konpest la sariaml~ ve 94~' b a ~mda, daha kaseli ylkmadan Gokhan K l rda ~ l n demolanl1l d inlem i ~. 'MOzikal yapl oiarak bana tersgetmedi. Kel'ldiyaplnda, kendisi gibi bir ~yler yapmaya yah~iyordu.' Kudar'a Ismarlama bl!ste yaplp yapmayacagll1l sormu~, oiumlu yam alinca onatasarla.dlqt konseph anlalmll Sonuyta Klrdar'ln yapttgl 11 bestenin 6'SII1l albumde k U lla n m l ~. 'Bir de Ayten Alpman'm 1 ek Ba ~ l n ~ ' s l gibi bir ~ri\ l istiyordum. StUdyosunda yali~tlglm Yusuf BUiiinley bu. bazda ue teste hazuladl. Birini 5eiV1im.' Bu ~ rii l 'Vakit Varl<.en': ' Affetmeyi ogren vakil veeen J G~ kalmadan kaybetmeli / zsienee Odiil yanllzllklr, yanllzllk... $alill sezlen, yok 6nemli cancan iyin. Miizikal bir kelime yorumcusu o. ' SOziin ivok iyiyasanmasr, anlahlmasl, halta Oy' nanmasmdan yal'laylm. $arllmln sozlerini y(} rumluyorum. Eger sozler bana bir ~ey ifade e! miyorsa kili1lenip ka!lyorum, seyleyemiyorum.' BEYiN VEYOREKLE $arlll saylemenin hayatla bire bir bagl oldu gunu du~iiniiyor. Ya~nml~hk, lecli.ibeler yok onemli onun iyin, ' voksa bir enstriirrianclan terkm kalmaz' diyor. $arklsoylemenin ruhunu, beyin, yiirek ve hammaddenin bil e~ kes i nd e gtiriiyor. "DOnya ivcipmda birses olab~irs in ama, ~ rkl soyieyemezsin. $arklclhk sahlp oidugun sese dogru orantlll degildir. Hatta tam tersi, yok az bir sesle yakiyi flrklcl, yorumcu olabilirsin. Mesela Humeyra. Sahicilik COk onerrs. MeseLa dl~f1da bana sorduklannda 'Poplilel muzilde Tiirldye'nin eniyi~rk I C I SI Kibariye' diyorum. <;:Ok sahici, yoreginden soyliiyor, Yaptlgl miiziqi dinlemiyorum ama eminim klcazsoyieseydi, yokiyibif cal y(} rumcusu oiurdu.' Birikimle dogru orantlli olarak, yorumcutukta ya~m bnemine inal'llyor Canclan; 'O lu Zbe~ ya~ civafl OIUruyor" diyor va kadln seslerinin son geli~imlenn i dogumla tamamladrklaflot anlallyor. 'Bu hem lizyolojik, hem de ruhsal.' Televizyonlar ilk kaseoerini yapan ~ rkiciia nn kliplerini para ka~i1lgl yaylmhyorlar, BlI da, eger arkaslnda bir yatlomclsi yoksa, a ~ a rlllcimn ve muziginin kioe tarallodan tanmmaslnln onirrl de biiyiik bir engel. Bu candan it;in de, b a ~a ylkmasi hayli gut; cid(jj bif maddikuret. Ama Ie levizyon ve yazlll baslndaki magazin gazete<:mginin ilgisine lazlaslyla mazhar oluyor. au da insanlara tanltma engelini a~ma yolunda 6nemli bir raldor, Ama 0 medyadan yana dadertli, sapia samanllf durmadan birtlirine kan~tlflldlg l ve tieari kaygllara aletoiunup seviyenin a~gl r;eluldigi kanlsmda. Gulteyle bestenin aynmll'll bilmeyen gazatedlere muhatap oiuyor. ' Oyle abuk ~eyler sorutuyor ki bazenkilillenip kaltyorum' di 'lor ama idare etmeye ivcih~ryor. Onun iyin6nem Ii olan insanlann_yaptrgl miiziklen habefdar oj. masl Oncelikle. Ozel hayatml miimkiin oldugu kadar medyadan uzak hjtmaya yah~ IYOr. 'Ben bir ~ r\(lciylm, yenl bir aloom yapm l~lm, bu konuda s6ylenecek sozlerim var ama, bunlar yak az insamn urrurunda.' a ozelhayatlol uzak lui tukya, medyanlo magazin kanadl da sakladlgl bir ~ey var diye pe~ine dii~iiyo r. 'Tabii bir ozel ya~mlm var. Ama son derece sade, zatenonlara malzeme olacak bir ~ey yak:. Ama glisteri diinyaslodaki insanlar biriyle,yemege ylkarken bile ~ur aya gidiyorum diye bunlara fakst;ekiyorlar. Yani buiki laratll bir ~ey : Malzeme eden de, edilen de halinden memnun' diyor. 'Dik b a ~ h ', 'sart sozlii' Olmakla ele~inyor yevresi. 'Ger;efllerde bir 'canh yaymda Ebru Giinde~ 1e Ahmet'i ayni kulvarda degeriendirmelerini a le~tirdim, $uursuz davrandlglml soylediler. Dobra oimak insanlan rahalslz ediyor. «unkii pek itok ~e y sahte, aldatmacaya y6nelik dengeler uzerinekuruiin u~: Candan'a papuler miizik kulvanna howeldin diyor ve ekliyoruz: 'Kendi bildigin yolda, kendin gibi devam et. $onuyiyiya da k6tu olu(ama, en azmdan hesablnl varabilirsin,lfiinkii sana aiuir.' 17

18 Resim ve Muzik Sanatlarlnda Empresyonizm Deniz ERTAN Nedir Empresyonizm? Bu sorunun yar unm yok kr S:8 ve genel o larak yatutla maya calrsrrsak, dillmizde ' tzlenlm citik" anlamma gelen bu akrmm. sanatta. bir nesnen in ya da manzaramn insan duygul an Ozerinde blrakt loi elkinin bir ce~ it ya nslmasi olduqunu soyler.ebiliriz. 11k olarak, 18. yuzyllln sorriannda. Fransa da Manet. Monet, Renoir. Sisley ve Degas ile qelisen bu sanat akmu ve a nl ay I ~ I. muzik sananru da oldukca etkilemistir. Klasik Ball moziginde Empresyonizm kurucusu ve en boyok temsilcisi, Vine Fransrz sanatcr Oleude Debussy'dir. "Empresyo nizm" terimi, Claude Mone t'in "Impression" adlt tablosundan gelir. Daha soma bu terim, Monet, Manet, Renoir, SisleYI Cezanne gibl ressamlann benimsedikleri yeni bir resim akrmma adnu verir. Besim sanatmda muzige g~en bu terim, muzik dunyasl i ~i n ilk kez Renoir'in tarihli bir mektubunda, unlu besteci Wagne r ile yapt.gl bir sohbeti anlaurken kutlam l ml ~t l r : "MOzigin Em pres~o nist l er i nd en kcn ustuk.' (Britannica, 12. cilt. sayf a 10). 20. yuzylhn ilk ceyre {linde bu akrm, Debussy d l ~lnda, daha bir yok besleeiye ya krstmlrmstm Ravel, Delius, Scriab rn, Faure, Vaughan Williams, Bax, Sette v.b. 19. yozyllin son tanna OOgru, insantar iyin bi((imle rln ve renkle rin hissedilm esi, nos kokulann duyulma Sl, ve seslerin isitilmesi onern kazanmaya bes tar. Monet, Pissaro, Sisley ve Renoir gibi em presyo nist ressam lar, 0 gonon lrisarun d uyulan m go((lendirerek daha da ge li~l i r i l mi ~ l e rd i r. Aym donemde. sairler de ~iirler inde sazcukle nn duyulu ~larln a ve seslerine ka r~ 1 giderek daha fazla Onem vermeye ba~lar. Sanat((llar once likle ses ve ritmlerle dinleyiclde hayali ve anll k bir ruh halini uyand lrmay l hade allrken, daha onceki sanatc.lafl n terslne, b,r hikaye anlatma veya belirli bir ders verme gibi ama((lan blr kenara!terler. Ressamlar, dogada 1~ l gln yarattlg l etkileri on plana ((Ikara bitmek i((in, nesne ya da doga manzara lannl ge lenek((i ve ger((ek((i bi r tutum la anlatmay. b.raklr[ar. Konu eski onemin i yitirm i~tir ; renk ise art.k en onemli unsu rd ur. Renk ince liklennin farkedi li~ine Omek olarak, Monet' in bir saman y,q.mm gonun degi$ik sa atlerinde resmetmesini vere6iliriz. Resimde ge[enekci komt.:lzisyon an [ay. ~., mozikteki gelenek ser armon ik ve yap isa kallplar kada r onemsiz nale g elmi ~tir. Empresyonisl muzik dendiqinde akla gelen ilk besteei, Debussy'dir. Ken disi arlik 0 boyok, dra matik an ve yo roy O~ le r l e ilgilenmeyerek, ince ve insan lara ba~ ka ~eyle r ((agn~hra bi1 ec el<. mozigi 'y'aratmay. hedefler. MOzik tarihinde Debussynin mozigi 19. ve 20. yuzyl l lar araslnda Onemli bir kopru olw; turur. MOzik sana tlnda sanat((1 kendi duygulanm, do ~Oncelerini ya d~ imgeleri ses dozeniyle anlatmaya ca ll~.r. GelenekCI Bal l m OziQinde, yam Orta yaa'da n 20. yuzy ila kadar deva m eaen Klasik Batl muzik sanatlnda, ritm, ezgi, armoni, bie;:im gib i oaeler hokom so rm O ~to r. Ilk.kez, 9. yozyllin ba ~l annda Beethoven'ln son danemlnde sarsllmaya ba~layan bu gelenekci "uyum" kurallar, daha soma Debussy'nin muziginde h.zft ve keskin bl( sekllde degi ~me ye basla r. Empresyonist muzik, gerek ezgheri, formu, renkleri, ger ekse ntmteriyle Romantik muzfkten oldukca farkllydi. Debussy'nin "Bir Kif Tannsmm Ogladen Somas." adh esenn ilk sesle ndiriiisi, bircok k l~ i taratmden e;:agda~ mozigin ba~lang rcl ola rak kabu l edilir. Aym sekilde resim sanatmdaki Empresyonisl ak t rr uda, ilk boyuk modern akim olarak kabul edilir. Art.k sanatcr - m uz isyen, ~a ir, ressam olsun - da ha OzgOrdur. klaslk anlayl~ lar bir kenara itilir. Diger bir dey'$le, saoetc r gen;:egi bpatrp yansrtmaktan vazqecerek. ana kendince blr yorum katar; boytelikle sanafy gittik.;e somuttan soyuta doqru ilerlemeye baslar.. Debu ssy henuz gene;: yastayken. onun moziiiine, "Ilginc ama kuram sar yanunden sacma' dendicinde. a da, ' Kuram Onemli olarnez. lsltme temeldir. Sanatcr "In duyu~u as11 kuramdrr" ka ~. li g. m vetmis tir (Say, cilt 2, 185:326). Bir Empresyonist ressam kadar De bussy de bizlert ucucu ktputrlarla dolu, ger((ek ile d UJ! arasmdaki 0 bugul u anlatumna golorur. Onu n mozigl ilginc, taze ve zengin renkler iyem, bu yazden de Debussy'nin esenert -empresyoolst en iyl ve uygun Orneklerdendir. Ozellikle "La Mer- adh yaprtr, muzik tanhinin en Onemli eserlerinden biridir. Orke stra seslerinin zeng inliqi, rahatl lg., serbesthqi. "dezonant" yani uyumsu z eserlerin kullarurm, ani ((Ikl$ VB intsler l ve karmastk armonl, bizi dussel bir imgeler dunyasma g61oror. Dana once sozonoetti{jim "Monet'nin "Impression" adh yap.tlolo gelenekc;:i anlamda k')nusu yoklur. Daha dogrusu, onun konusu hava, su uzerindeki pus, aklp gioen, oynayan bir almos ferdir. BOylelikle d iyebilinz Ri, izlenimcilikte sorekli deg i~ i m le r ve 0 zaman birimine ait renk ve ' ~ I k l a r sanaly' ic;:in ti n planda yer allr. Empresyonist ressamlar 1~ lk uze rinde, NalOransl edebiyat ak.mlodaki yazarla r gibi ca h~m l~ lard l r. Bu yazarla r sadece a an ve mekandaki geryekle ilgilenirler. Monet de, bit saman YIQIOIO Ozerine do$en gone~ r~ 10 1a n n l, gonon farkll saatlerinde ade ta bir bilim ada mr gibi inceleyerek, dogad a h e ~evin I$.kla ne kadar farkh bie;:im ve kompozlsyonlara glrebileceg ini anlar. Renkler art.k deg i~ken va anllkl lr, va deriritigi veren artlk sadece aclk ve koyu lonlardlr. Dlgar bir deyi~ le derinlik, renkle rle kendiliginden gelir. Qizgiler yok Qlur ken. 1~ l k ve ' ~ l g lo yaratt.fll elkiler onem kazamr. Izle nimei ressam oize dogadaki so rekli deg i~ken l i ai ve r mek durumundad.r, c;:unko doga ve onun bizdedtrakt'9 1 etkil er de sorekle deqi~ im halindedir. Empresyo mzm, isler muzik. ister resim sanal loda olsun, blze nesneleri degil, ye~i lli ruh hall erini yans.tlf; bu yozden de statik formlar ve nesne ler "erir". ' 886 y'w;lda. a danemin 6nemli fizikyi lerinden Ernst Mach, DuyumlarlO Analizi" adloda bir kitap Va zar. Kendisi bu Kitapta donyayt, bir duyg utar, hisler donyasl olarak ineeler (Grar, 1"946 : 103). j ~ te Empresyonistler de donya'y'a bu ~e k i l de baklyo rlardl; bu evren art.k nesn el degil, aznel ruh halerinin de~ i~ i m inin bir yanslmaslydl. Gune~,. ~. k, saman, renkler, k.- 18

19 rumalar, yansrmalar. he r~ ey yay illyor, parll yor, utreserek akip gidiyordu. Bu fzfenlmcilide ornek <;'l l,a.rak Fransrz sarr Albert Sama in'rn su satrrla nru verebtliriz: ;'J'adore l'lndecis, les sons, les co uleurs fr eles Tout ce qui trembl e. on dule et frisonne et chato ite Les cheveux et res yeux, I'eau, les f uilles la sole Et la sp ir itualite des formes greles. (Gr.I, 1946 : 105) Bu $iirde de goruldogo gibi artrk e." bn.em1i ~ey l er. belirsizlikrer, sesler. kmlqan renkler, tj lrey I~ le r, dalq a lat. krpntuar, pmltrlar. SU, _,. ve "la spintualite", yani ruhsafhk, ruhanilik olu r. Debussy nin mdz j~jnin coqu. dinleyicijerin e, Monet Sisley. ve Pissa ro n unk~etgibi, rsrk, renk, hareket ve aklp glden ~yler ve ruh halleri ile dolu bir dunyadan kesifler suna r. Gencliginde ressam clmayr ~k ISteyen Debussy ;cin renklerin ~ok JJzel ve onemll bir veri var du. Beste lem i ~ oldugu "Lk; Noktum ", onun renklere kar$1olan ilgi ve hayranhgln ln muzikteki ya.n. sim as tdtr. "La Mer" (Den iz) " Ima~s" (imaj lar), U~ NoktOrn: "Nuages" CBulullar), "Fetes " (Kutl amalar) ve Sirenes" (Demzkl zfan), tom bu eserler bize hep sovut, duyularla dolu, ean h ama do~se l resim ler ~ izer. Debussy, gunun alaea karanhk saauerini! nesne le n ~ puslu blr goronume borunq~lerini, gecemn nesne len goloelerle 6rtmesini, gone~i n ba t t ~ lm ve suyun Ozemdeki yanslmalanm, yagmurun yagt~ l m, okvanusun beyaz k:opoklq mavi va gri dalgalanm ve onrann hareketlerim saa llerce izler ve tum bun lardan ~ok etkilenirdi. Yukanda saydlqlm tom bu sqrek.li devinimler, degi~mele r ve anlar, Empresyonlzm tn tonu nu, rengin i ve ruh haljni yansll makta a ra~ olarak kullana Ian k onulardan bazlland tr, Ancak, dentlebilir ki, bun lar Debu ssyi en r;;ok et k i lem i ~ olanlard tr. Kullandl {jt artlk Oc;:10 ve dortio arallk lar, armon inin katt, kesin ve ma ntlklt yaplstnr bozar. BOyuk ve ke s kin cizgiler ye rjerini klsa ve tekrarlanan kuy ~k ak t~l motillere btraklr. Onun aradtgt yapmaclk tekntk ve b! gilerden uzak, duyu ve d u y' g':l l ar ~n da~a. sad_e. b~ r Elir;;imde, do{jrudan dooruya tlettlebllecegt btr muztkll. Debussy'nin m Ozi!li anli k m Oziklerden, Japon sanattndan ve Rus mozigtnd en e tk ilem i ~t i r ; ortaya y tkan m.ozik, inca, d O ~ sel ve daha karma ~t ktl r. Empresyontst muzik, bir yok arpeji, lerm oloyu aktci ve renkli sesleri, glisandolan (daha Onceden c;:ok boyok blr armoni ha last say l l a n ~ paralel yoroyo$rer, tonlann bir anda de Qi~meS I, modlart, pental onil< ( be~ ~es ~~ ) ga m l~ rt. y~ I(romatik ara hklt kullanarak, ytrmlnct yuzytl muztglnt fazlaca etkisi all rna.alan Atonalite ve onikl nota muzigini hamlar. Debu ssy, best eciler aras rnda en c;:ok Wagner, Mussorgsky ve Rim sky - Korsa kov'dan el kilem i$lir. Debu ssy'nin 'izlenimci" mozillinin etkileri, mozik dunyas rnda cok gen i~ ve onemri bir y~re sahiptir. Onun ve E n~'p resyonizm etkilerini Ravel, Delius, V. Williams, Bax, SCott, Griffes, Loofller, Carpe nter, Bloch, Casella, Bartok, Kodaly, Skryabin, Faure, Alb eniz- Grana dos, De Falla ve Salie gibi be stecilerin eserlerinde gorebiliriz. Romanlik mozikten ho$lanmayan Debussy, yepyeni bir mozik yaratmak istiyord l:l. Gelenekci FranslZ; mozigini.faz!a. bas.it, temiz ve klba r buluyordu. Eskl kah muz ak biclmlenne de ka r~l Clkan Debuss y, A-B-A sonat yaplslm bir.kena ra iterek, kendi b~imrerin i yarattl. 5u yeni yap llar daha klsa ve esnek iken, bir belum ic;inde ~k farklt MIOmlere rastlamak m Omkun duro Debussy nin mozigini bir boton yapa n, ruh, duygu birlir;.i ve botunlor;.udor. Empresyonist resimlerde oldur;.u g ibi, bu mozikte de nesneler sekltle rinl kaybede rek, rstkta CazOlen renkli ve pustubir gtl rii.,ome kavueurter. Manet her ne kadar di6er Empresyonist ressamlardan otdukea farklt 015& oa, resjm tekniqi nde yerlesmi~ kuralla ra kar~1 olma sr ve gozlerini cfooaya r;;evifmest bexer undan birc;:ok J<i$i, bu akmun koklerini coda bulur. Mane!'nin "Ktrda ogle Yemeg i" adlt tab losunda bir kaouun Ct nl ctptak resmedihsl ve boy alann aindinlmesinden daqttifmam asr ve old uou glbl brraktlmasr, bu resmi tom Kurallara ve qelenejde re ayk trl klhyordu. "Manet'deki bu iki Ozellik, yani resimde gune$ l~:t r;. rnrn renkleri parlak gosteren tesirine yer verme si ve tuslan, fl rca vu ruslanm oldu{j u gibi brrakmasr empresyonistler tarauridan benimsenen bir r;;ci,h~ma ~e kl i otacaktrr" (GOVenli, 1982; 113). GOvenli'ye gore Manet. Empresyonizmin kurucusu de<iil, sadece onlan etkileyen, destekleyen ve onlara fil<irler vere n bir r~~a:ndrr. Eski gelenek.;t resjm an layt~loda oldur;.u glbl atclyelerde sadece bazr modellen resmetmektense. Empresyonist ressamlar ger.;ek bayatm If;lne gtrerek, hatta baz r zam anlarda act k navada cahsarak. bar ktztan gibi farkh konulan da ele alml$lardlr: Manarin ya pttgt gibi koy u renkleri palette berabe r bar kenara bt ~ kara k, i.; alf:lcl ve taze renklen.8;r,,!-ma yol una glrm l~!e.rdir. Su ressamlar uzak./lk etklslnl crtaya crkafmak IC(lI'"! sogu k renkler kullan trken, yaklnltk 'Cln de turuncu gtbl sleak renklerden yararlam rlar. Bunun yan tnda turu n cuyu l ~ l k icin kullamrken, mavi ve mor ton lanr:ll da 901ge 'Cin J(ulJanmayl terc ih ede rler. Zi t renklen ya~ yana koyarak, renkleri belirli ktlmayi amacltyorlaf!lt, ~ l bu lngiliz ressamlardan Constable lo da k:unandlgl bl r teknila i. Em presyonist ressam lar havadaki l ~ tg tn titre $imler ini goslerebilmek icin, k(j(;;ok tu$lan van yana J(oyarak ve bir ce~i t Cizgi h areketi meydana getirerek, renkleri civil CIVIl, oyna$lr gibi g6sterirler. Empresyon izm aktml, alt lgt temellerle birc;:ok akl min do{jmaslna da ya rdlmcl olmasl baklm tndan. sanat tarihinde If:ok Onemli bir yere sah~ ' tirom uzi~ ve r~sim don as rnda, modem sanalln do U$unu y6nlendlren bu a~ l m, katl kurallan y.karak, a gllan n, duyulartn ve ruh halle rinin One If:lkmastnt sall lam l~. ve sanat ve mozik tarihinde yeni utuklann a.;il mas rna neden 0 1 m u~t u r, Empresyonizm aktmly la doq a, anl tk bir. r~ h haltne buronurken, to m donya renkli ok atmos fer ICmde, minik parlak zerreler halinde " b u h a r t a ~ l r ". Boylelikle, Empresyonist m Ozisye n ressama, ya da $aire dono~ O r ken, ~ii r de mozik olur. Max Graf'a g6re, Em'presyonizm le aranan bu d O ~se l donya, bu zor va ag tr hayattan bir tor kaqt $. Su d6nemd e sanat, hayatla but Onl e ~tir i l erek, alacaka ranl tgm golgelerinde veya ge cenin ic;:indeki d u ~e benzeyen ba$k:a bir ge n;:eklik arayt ijnda kendini gosteri r. Su d6nemde kesin kont urla r, tittz aynnttlar yerlne arttk, "izlenimler" vard tr. KAYNAKLAR: - Encyclopedia Britann ica. Encyclopedia Britannica Incorporallon. Chicago, London, 1970, volume Gral, Max. Modern Music: Composers and Musi c of Our Time. Kennikat Press, Washington GGvemli, Zahir. Sanat Tarih i. Varhk, Istanbul, Hansen, Peter S. Twentieth Cent ury Music. Allyn and Bacon Inc., Boston, ~ - LynJon, Norben. Modem Sanatm Oykusu. Remzi Kilabevi, Istanbul, Mimaroglu, hhan K. Musiki J arihi. Varhk, Istanbul, Say, Ahmet. MuzIk Ansik lopedisi. Ankara, 1985, cm 2. - S6zen, Melin ve Ugur Tanye.lL Sana' Kavram ve Terimleri SOzlOgG. Remzi Kilabevi, Istanbul,

20 Uluslararasl Muzik Festivalleri ve Dunden Bugune Ankara Muzik Festivali A. Aydin ilik ' Festival" latince kokenli bir sozcuk olup senllk anlamma ge fmekted ir. S6zl0k anla rm ise; acrhs ve ka pa n) ~ tarthle ri, gercekle$tirilen cevre. katrlanlann niteli!}l, programda yer alan yaprtla r bakrmtndan ozel 6nemli olan, periyodik bir zaman dihminde yinelenen kapsamh sanatsat etkinlikler botonodor. Dunya'da eski mozik tesnvall (1655) 17. yy.da IngiJIere'de gen;:ekle$tirilmi$tir. Afmanya'nJn Bonn kentlndeki "BEETHOVEN FE STIVALl "i 1945'de baslarrustrr. Wagner, Bayreuth kentinde dozenledigi sanatsal etkinlikler iyin "Sa hne Festivafi" deyiminl kullanrmsttt. GOnOmuzOn modem anlamdaki sana! lestivalle n Ikinci DOnya Sava$m dan soma bastanusnr; SOzgelimi lngiltere'de Ikinci OOnya Savasmm sona ermestnden sadece iki yll sonra Ilk kez 1947 vrluu n Agustos aymda MOzik Festivali otarak d O~ O no re n ve ge r~k le ~ ll ril en "Edinburg Festivali", 0 yrtlarda halka savasm acuanm unutturmayr amaclarmsnr. Festival savas nedeniyle bozulan dcstluklann kurulmasmda Onemli rol oynaya rak ousman ufketerin birbiriyle kaynasma olanag ml yaratrmstrr. Bu gon Avrupa Dlkelerinde dozenlenen ba snca mdzik festivalleri sunlardtr. Almanya Avusturya Belcika Danimarka Finlandiya Fransa ;"Berlin Festivali" (boto n sanat dallarl nda) Ansbach "Bach Festlvali" Augsburg "Mozart Festivali" Bayreuth "Richard Wagner Festivali' Bonn "Beethoven Festlvall" : Bre,penz'de "Ope ra ve Operet Fes!ivali Graz "Steier Sonb ahan" (her sanat datmda} Linz "Brucker Festlvatl" Ossiach "Karintiya van' (her sanat dalmdat Vilana Festival Hattatan" : Flandr Festlvali" (deq i~i k kentlerde yaygm olarak dozenfenen bu 10m Bulgaristan sanat dajlanm kapsar.) : Varna "Bale Festival!" <;Elk Cumhurir eti: Prag Bahan" (Ulusta ra rasr Muzik Hollanda Ingiltere Fe stivali), : "Bale Festivali" : Helsinki "Finlandiya Festivall' : 'Aix - en - Provence" (ope ra ve muzik festivali), Avignon 'Ttyatro Festivali",. Besancon "MOzik Festival!", Lyon "Uluslararasl Muzi k Festivati" ; "Hollanda FestivaU" (her sanat dalinda ve Olkenin b i ~ok kentinde birden dozenlenir.) : 'Alderburgh FestivaU", "Bath Festlvali", "Brighton Festivali" lspanya halya srail: sv~: / Norvec Polonya Portekiz sv i~re : : Barcelona "Uluslararas t Muzik Festivali" : Stockholm "Opera ve Caz Festivali" : Ascan a MOzik Festlvall "Engadin MOzik Festivali", "Luzem Muzik Festivafi". "Montreu Caz ve Rock MOzigi Festivall", "ZOrih Opera ve Tlyatro Festivali" : Flyoransa "Opera ve MOzik Fe stivali Scoleto ' Uluslararasr MOzik Festive U;r- Verona "Opera Festivali' Macaristan ; Budapeste "Utuslararasr MOzik Festivah" : "Bergen Festivali' (10m sanat dallannda) : "v arsova Sonbahan' (her sanat dalln da) : Lizton "GDlbenkyan MOzik Festivali" Bu testivallen baztla nrunda yer aldlqi 1952 Yill n da Cenevre'de (lsvec) kurule n AEFM (Association Europeenne des Festivals de Musique) Avrupa MOzik Festivalleri BirliOi 1985'de 43, 1955'de 63 kent merkezinde dozenfenen Uluslararasr Festivallere yonlendiricilik destek ve katkr emacr ile bir can gorevi Ostlen m i~ tir. Bu Iestivalle r ise bu yll 26 Olkede qereeklestirilmlstir. Alfabetik srrayla: ng i ~e re : Ital ya: Japonya: 1 LOksemburg: 1 Almanya : 7 (Bad Kissingen, Bayreuth, Oresfen. Ludwigsburg, MOnih, schwetzingen) Avuslurya: 6 (Bregenz, Insbruek, Linz, Osstacn - Villach, Salzburg, Viyana) Bel~i ka : 2 j Vlaanderen, w ollonie) Bulgaristan: 2 Sofya, Varna). Cel< Cumhuriyetk 2 ' ~Bmo. Prag) Finlandiya: 2 ' Helsinki, Savonlinna) Fransa: 2 Aix en - Provence, Orange) Hollanda : 2 Holland, Utrecht) Ispanya: 7 Barcelona, Cuenca, Grana da, erelada, San Seba stian, Santander.Torroella de Montgri) I Jerusa,em),. Drottiningholm), Gstaad, Luze m, Montre ux Vevey), ~ r i g h IOn, Chel tenham, Edinburg),. Brescia - Bergamna, Frenze, orlina Franca, Pesara, Revan- Spoleto, Stresa, Torino), I lna, o saka), '-.~ Echtemach), 20