C. Ü. İ/ah iyat Fakültesi Dergisi

Transkript

1 C. Ü. İ/ah iyat Fakültesi Dergisi XIII/2-2009, TRT Repertuvarında Bulunan ve Yüzyıllar Arasında Rast Makamında Bestelenmiş Sözlü Eserlerin Form Ve Usulleri Üzerine Bir İnceleme Yard. Doç. Erol BAŞARA* Özet Bu çalışmada TRT repertuvarında bulunan Rast makamındaki sözlü eserlerin form ve usullerinin yüzyıllara göre dağılımları belirlenmiştir. İstatistiki bilgi çalışması şeklindeki incelemenin amacı, Rast Makamındaki sözlü eserlerde kullanılan form ve usullerin kullanım sıklığının tespitidir. Anahtar Kelimeler: Rast makamı, form, usul. Abstract In this study, the distribution of the forms and usuls 1 of songs found in TRT repertuary through centuries are established. The purpose of the study in the form of statistical information is to determine the usage frequency of the forms and usuls used in the oral works composed in the Rast maqam. Key Words: Rast maqam, form, usgi Giriş: Ülkemizde müzik eğitimi veren her dereceden eğitim kurumunda çalgı eğitimi, ses eğitimi, işitme, armoni v.b. bilgilerinin yanında, müzik tarihi her zaman yer almıştır. Müzik eğitiminde asla vazgeçilemeyen müzik tarihinin tanımı için Gültekin Oransay şöyle demektedir 2 : ''MOsikT sanatmm binyillar boyunca dünyanm çeşitli köşelerinde ald1ğ1 biçimleri, geçirdiği değişme ve gelişmeleri, bunlara yol açan nedenleri de göstererek ve zaman içindeki ak1ş1 evrelerine ay1rarak anlatan bir bilgi dal1d1r". Müzik tarihini müzikbilim içerisinde değerlendiren Ahmet Say, " Müzik tarihi çalişmalanmn alanm1 aydmlatan tarihsel müzikbilim şu bilgi dallannt kapsar'a dedikten sonra, çalgı bilgisi, ikonografi, seslendirme bilgisi, müzik yazıları bilgisi, kaynakça bilgisi, biyografi, form bilgisi, terminoloji ve stil bilgisi alt başlıklarını vermekte, form bilgisinin izahında ritm Cumhuriyet Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Öğretim Üyesi - Sivas. 1 A special rithmic mode in Turkish Music. 2 Oransay, G. Müzik Tarihi, c: ı, s:7, Yaykur, 1976, Ankara, 3 Say, A. Müzik Tarihi, s:18.

2 232 * Erol BAŞARA unsuruna değinmektedir. Bu genel tanımların yanında özellikle Türk Müziği Tarihi ile ilgili olarak Yılmaz Öztuna, "Türk MOsikisi Tarihi'nin mevzuu, Türk MOsikisi'nin geçmişidir. Türk MOsikisi ile ilgili her şey bu mevzua girer" demektedir. 4 İşte Oransay'daki "değişim ", Say'daki "form-ritm", hassaten Öztuna'daki "Türk Musiklsi ile ilgili her şey" söylemleri göz önüne alınarak, Türk Müziği Tarihi değerlendirmelerinde kullanılmak üzere başlanılan bu çalışmada, TRT repertuvarında bulunan Rast makamındaki sözlü eserlerin, yüzyıllara göre form ve usul dağılımları saptanmıştır. "Yüzyıllara ayırma", yüzyılların müziksel özelliklerine göre olmayıp, verilerin kolay anlaşılması için benimsenmiştir. Bu çalışma için Rast makamının seçilmesinin nedeni; geleneğimizde Rast'ın "ümm-ül - ı:nakamat" sayılmasıdır. TRT repertuvarında Merag\''den önce Rast makamında sözlü eser tespit edilemediğinden, çalışma, Meragl'nin yaşadığı ıs. yüzyıldan, 19. yüzyıl sonuna kadar bir zaman dilimiyle sınırlandırılmıştır. Besteciler, vefat ettikleri yüzyıla dahil edilmiş ve tablolarda vefat tarihlerine göre yazılmışlardır. 1800'Iü yıllarda doğup 1900'den sonra vefat eden bestecilerin eserleri ve anonim e serler incelemeye alınmamıştır. Çok sayıda eser bestelenen 19. yüzyılı yalın olarak sunmak için, bu yüzyılın, bestecilerin eser sayısına göre 6 başlıkta verilmesi tercih edilmiştir. ıs. Yüzy l Rast makamında ıs. yüzyıldan bize kalan tüm eserler Merag\''ye ait olup, hepsi la-dlnldir. Meragl. klasik müziğimizin Kar ve Beste gibi en gösterişli formlarından 7 eser bestelemiş, bu eserlerin ikisinde büyük usul kullanmış, Beste formunu 4, Düyek usulünü 3 defa tercih etmiştir. Meragl'nin kullandığı Fer usulünü 20.yüzyıl başına kadar başka besteciler kullanmamıştır. Meragl'nin eserlerindeki tüm form ve usuller, Rast makamındaki ilk örnekler olarak Türk Müziği Tarihi'ne geçmi_ştir.(bakınız: Tablo 1) 4 Öztuna, Y.Büyük Türk MOsikisi Ansiklopedisi, c:ii, s: 453. Kültür Bakanlığı/1164, Kültür Eserleri Dizisi/149

3 TRT Repertuvannda Bulunan... Eserlerin Form ve Usül/eri Üzerine Bir İnceleme * 233 Tablo YY.' da Rast Makamında Bestelenmiş Sözlü Eserler, Bestecinin ~dı Eser Eser Adı Eserin Eserin No. Formu usulü Abdülkadir ı Ah ki küned kavmi beyakin Kar Devr-i Meragi Reva n If 2 Ahen şevkai ila diyar ili kayd- Kar Düyek ı fiha If 3 Ahu biya mirzem ahu biya Yürük Se- Yürü k Sem ai m ai If 4 Amed nesim-i subh dem Beste Düyek If 5 Derd-mend i aşk Beste Devr-i Reva n If 6 Ey mah-ı men der Ağır Semai Aksak Semektebeset... m ai If 7 Haydarname Kar Düyek ll 8 İmşeb ki ruhaş çerağ-ı bezm- Beste Hafif i men bud ll 9 Seyr-i gül-i gülşen bi-tü Beste Fer haramest 16. Yüzyıl 16.yüzyıl Rast makamının rağbet görmediği bir dönemdir. Bu dönemde sadece bir Kar bestelenmiştir. (Bakınız: Tablo 2) Tablo YY.' da Rast Makamındaki Bestelenmiş Tek Sözlü Eser Bestecinin Adı Eser No. Eser Adı Eserin Formu Eserin Usulü Abdül Ali ı Ez şevk-i tü Kar Hafif an zülf-i tü 17. Yüzyıl 6 besteciden 7 eserin bize ulaştığı 17.yüzyıl~ Rast makamındaki ilk Kar-ı natık'ın ve ilk dini müziğin bestelendiği yüzyıldır. Bu dönemde s la-dini eser mevcuttur. 17. yüzyılda İlahi, Aksak Sernal ve Yürük Semai formları ile Sofyan, Aksak Sernal ve Yürük Sernal usulleri ikişer kez kullanılmıştır. Rast makamında Safyan ve Çenber usulleriyle ilk kez bu dönemde karşılaşıyoruz. ı 7. yüzyıl bestecilerinden Hatipzade Osman Efendi, araştırmanın sınırlandığı zaman

4 234 * Erol BAŞARA dilimi içinde Rast makamında Çenber usulünü kullanan tek bestecidir. (Bakınız: Tablo 3) Tablo YY.' da Rast Makamında Bestelenmiş Sözlü Eserler Bestecini n Eser Eser Adı Eserin For- Eserin Us O- Adı No. mu lü Küçük ı Ömür bahçesinin ilahi Safyan Ahmed Ağa gülü Hatipzade 2 Rast geldim merg-zar Kar-ınatık Çenber Osman E- içre o şgh-i dilkeşe fendi Hatip Zakiri 3 Aşkınla cihan beste Wl hi Safyan Hasan E- fendi Na ilçezade 4 Heva-yı aşkına şahım Ağır Semai Aksak Se- Mehmet ma i Efendi Hafız Post 5 Biz alude-i sagar-ı Yürü k Se- Yürü k Sebadeyiz m ai mal ll 6 Gelse o şuh meclise Yürü k Se- Yürü k Semal mal Taşçızade 7 Çekmiş yüzüne Ağır Sernal Aks ak Se- Recep Çele- nikab-ı işve mal bi 18. Yüzyıl Tevşih, naat ve durak gibi dini formların Rast makamında ilk kez kullanıldığı 18.yüzyıl, Ağır Çenber, Ağır Düyek, Darb-ı Türki, Durak Evferi ve Evsat gibi usullerin de Rast makamında ilk defa kullanıldığı yüzyıl olarak Türk Müziği Tarihine geçmiştir. Bu dönemden bize 9 dini 7 la-dini eser ulaşmıştır. Acemler 5, (Acemler, eser verdikleri en son tarih olan 18. yüzyıla alınmıştır ) hariç tutulursa 9 besteci bu dönemde eser vermiş, dönemin büyük ismi Itrl'nin 3 eseri bize ulaşmıştır. Itri incelenen yüzyıllar arasında Darb-ı Türki usulünü ve Naat formunu, Zaharya Ağır Çenber usulünü, Çalakzade Mustafa Efendi ise Durak formun~ ve Durak Evferi usulünü Rast makamında kullanan tek bestecidir. 18.YY'da en fazla asırlara ait Osmanlı güfte ve nota mecmualarında, İran'da Safevi çağında Türk bestekarlarının Osmanlı ve İstanbul çevresinde icra edilen eserlerinin bestekarları Osmanlılarca bu kelime ile işaret edilmiş fakat bestekar isimleri yazılmamıştır. Öztuna,Y.Büyük Türk MGsıkisi Kültür Eserleri Dizisi/149 Ansiklopedisi c: l,s:226.kültür Bakanlığı/1163,

5 TRT Repertuvannda Bulunan... Eserlerin Form ve UsDileri Üzerine Bir İnceleme * 235 kullanılan form Tevşih (5 defa), en fazla kullanılan usul ise Evsat'tır (3 defa). Dönem, Rast makamında dini müziğin öne çıktığı bir devre olarak Türk Müziği Tarihi'ndeki yerini almıştır. (Bakınız: Tablo 4) Tabi() YY.' da Rast Makammda Bestelenmiş Sözlü Eserler Bestecinin Adı Eser No. Eser Adı Eserin Formu Eserin Usulü Ali Şlr-ü Gani 1 Hakk'a aşık İlahi Safyan It ri ll ll Nalburizade Mehmed Efendi Çalakzade Mustafa Efendi Tçb'l Mustafa Efendi Tiznam Yusuf Çelebi ll Şeyh-ül Es'ad Efendi Zaharya İslam Abdürrahim Dede Acemi er ll s ıs 16 Ya Hazret-i Naat Mevlana Çün doğup Tevşih tuttu cihan yüzünü Ne bülbül- suz Ağır Semai ne giriftar-ı reng-i bu oluruz Merhaba m evlid-i ey Tevşih Alemler nura Tevşih gark oldu Muhammed doğduğu gece Beri sanırdım Durak alem içre... Seyr eyle o Beste billur beden... Afitab-ı subh-i Tevşih ma evha Habibi Kibriva Merhaba ey Tevşih şule-i 8yine-i sırr-ı Hüda Çün bildik İlahi mü'minin kalbinde Beytullah var Reng-i mevc-i Beste ab-ı zümrütten boyandı camesi Bir yüzden idi Yürük Semai yar ile üslub-ı muhabbet An çehre-i Yürük Semai ziba-yı tü Ger tiğ-i bared Beste der kuy-i an m ah Hem kamer Beste hem zühre.. Darb-ı Türki Safyan Aksak Semai Evsat Evsat Durak Evferi Hafif Ev sat Düyek Düyek Ağır Çenber Yürük Semai Yürük Semai Ağır Düyek Devr-i Revan

6 236 * Erol BAŞARA 19. Yüzyıl 19.yüzyıl, Rast makamında Şarkı, Marş, Medhiye, Dua ve Şuğul formlarının ilk kez kullanıldığı yüzyıldır. Ağır Aksak, Ağır Aksak Semal, Aksak, Curcuna, Devr-i Hindl, Evfer, Müsemmen, Nlm Sofyan, Sakli, Semal, Sengin Semal, Türk Aksağı ve Zincir usulleriyle değişmeli usullere ilk kez yine bu dönemde rastlıyoruz. Rast makamında 66 şarkının bestelendiği 19. yüzyıl, Hacı Arif Bey ve Rif'at Bey'in şarkı formunu zirveye taşıdıkları bir dönemdir. Araştırmanın sınırlandığı dönem içinde Rast makamında eser veren tek kadın besteci Dilhayat Kalfa 6, 19. yüzyıl bestecisidir. Bu yüzyılda üretilen 84 Rast eserin yalnızca 8'i dini müzik olup, dönem, la-dini müziğin egemen olduğu bir devredir. 19. Yüzyıl a-rif'at Bey ( ): Rif'at Bey, Rast makamında en fazla Şarkı formunu (12 defa) ve Safyan usulünü (5 defa) tercih etmiştir. İncelenen yüzyıllar arasında Marş, Dua, Medhiye formları ile Nlm Sofyan usulünü kullanan tek bestecidir. (Bakınız: Tablo 5) Tablo 5. Rif'at Bey'in Rast Eserleri Eser Eser Adı Eserin Formu Eserin Usulü No ı Almak dilersen bu dil- Şarkı Safyan rübavı 2 Annem beni yetiştirdi bu Marş Nim Safyan ellere yolladı 3 Bad-ı ahımdır sana te'sir Şarkı Safyan eden 4 Eviad-ı vatan (vatan şarkı- Şarkı Safyan sı) 5 Ey kerem ferma şehinşah-ı Dua Düyek cihan 6 Ey padişah-ı saltanat-ara-yı Med h iye Safyan veqane 7 Ey şgh-i rana Şarkı Aksak 8 Feryad ediyor aşık-ı hasret- Şarkı Aks ak zede 9 Gamdan azade hernan Şarkı Curcuna lo Gözümden ey peri-rgyim Şarkı Yürük Semai 6 Dilhayat Kalfa'nın yaşadığı dönem ihtilaflıdır. Bu çalışmada Yılmaz Öztuna'nın verdiği (1760?- 1820? ) tarihine itibar edilmiş ve çalışmanın "Giriş" bölümünde belirtildiği gibi besteci vefat ettiği yüzyıla dahil edilmiştir. Öztuna,Y.Büyük Türk MOsıkisi Ansiklopedisi c: 1,s:226.Kültür Bakanlığı/1163, Kültür Eserleri Dizisi/149

7 TRT Repertuvarmda Bulunan... Eserlerin Form ve Usulleri Üzerine Bir İnceleme * 237 ı ı İltifatın eyledi ihya beni Şarkı Devr-i Hindi ı2: Karlı dağı aştım geldim Şarkı Sofyan ı3 Senin aşkın gamı attı beni Şarkı Curcuna ı4 Se~diğim azade-i hicranı- Şarkı Aks ak nı m ıs Sivastopol önünde yatan Marş Nim Sofyan gemiler ı6 Tir-i müiganınla Şarkı Türk Aksağı i9. Yüzyıl b- Haci Arif Bey ( ):Hacı Arif Bey, Rast makamındaki tüm eserlerinde Şarkı formunu kullanırken, bu eserlerinde en fazla Devr-i Hindl usulünü tercih etmiştir (4 kez). Kendi buluşu olan Müsemmen usgiünü, 20. yüzyıl başına kadar kullanan tek bestecidir. (Bakınız: Tablo 6) Tablo 6. Hacı Arif Bey'in Rast Eserleri Eser No Eser Adı Eserin Formu Eserin Usulü ı Aşık oldur kim kılar canın Şarkı Curcuna 2 feda cananına Çeşm-i mahmgrun sebep- Şarkı Devr-i Hindi 3 tir Ehl-i dfl isen kendine zevk Şarkı Devr-i Hindi 4 eyle cefayı Ela ya eyyüha's sa ki Şarkı Devr-i Hindi (Sakiname) 5 Esti nesim-i nev bahar Şarkı Türk Aksağı 6 Ey gül-nihal-i işvebaz Şarkı Türk Aksağı 7 Ey vatanperver yine gel Şarkı Sofyan gayrete ıs Mükedder derd-i Şarkı Aks ak. peyderpeyle şimdi 9 N'eyledi gör bana ol mah- Şarkı Curcuna ı-mehi ı o Penbe-i dağ-ı cüngn içre Şarkı Devr-i Hindi 11 Se yi ü ateşten emin ol- Şarkı Türk Aksağı m az ı2 Vuslatından gayrı el çek- Şarkı Müsemmen tim ı3 Hatırımdan çıkmaz asla Şarkı Curcuna 19. YÜZYIL c- Dede Efendi ( ): Rast makamında şarkı formunu 9 defa, Düyek usgiünü ise 4 defa tercih eden

8 238 * Erol BAŞARA Dede Efendi, incelenen dönem içinde Sernal usulünü kullanan tek bestecidir. (Bakınız: Tablo 7) Tablo 7. Dede Efendi'nin Rast Eserleri Eser No Eser Adı Eserin Formu Eserin Usulü ı Bu hüsn ile sen dilbera Şarkı Safvan 2 Dil bir güzele meyletti Şarkı Sengin Semai hele 3 Gördükçe ben ey me h- Şarkı AğırAksak cemal 4 Görsem seni doyunca Şarkı Düyek 5 Gözümde daı m hayali Kar A.Düyek-Semai cana 6 Mahmur gözün gayet Şarkı Düyek güzel 7 Rast getirip fend ile sey- Kar-ınatık Yürük Semai retti hümayı 8 Üftadenem ey bi-vefa Şarkı Düyek 9 Yine ahlar etti peyda Şarkı Düyek ı o Yine bir gül-nihal Şarkı Sema i ll Yüzündür cihan ı mü nev- Şarkı Yürük Semai ver eden 19. Yüzyıl d- Zekai Dede ( ): İki Şuğul ve bir İ lahi ile dini müziğe eğilim gösteren Zekal Dede, Düyek usulünü 2 defa kullanmıştır. Zekal Dede, incelenen dönem içinde Rast makamında Şuğul formunu ve Zincir usulünü kullanan tek bestecidir. (Bakınız: Tablo 8) Tablo s. Zekai Dede'nin Rast Eserleri Eser No Eser Adı Eserin Formu Eserin Usulü ı Ya Resulullahş_efaat evle ilahi Devr-i Hindi 2 Elhamdülillahillezi sultanühü Şuğul Düyek 3 Cuylarla kohsarda çağiardı Beste Zincir kohken 4 Durmaz işler ta ciğerden Şarkı Sengin Semai hançerinin varesi 5 Mualla gavs-i sübhani Şuğul Düyek

9 TRT Repertuvannda Bulunan... Eserlerin Form ve Usülleri Üzerine Bir İnceleme * Yüzyıl e-hacı Faik Bey (1831?-1891): Rast makamındaki tüm eserlerinde Şarkı formunu kullanan Hacı Faik Bey, Aksak usulünü 2 kez tercih etmiştir. (Bakınız: Tablo 9) Tablo 9. Hacı Faik Bey'in Rast Eserleri Eser No Eser Adı Eserin Formu Eserin Usulü ı Bir dam e düşürdü ki Şarkı Aksak beni.. 2 Jaleler saçsın nesim Şarkı Aksak 3 Levmeder ta haşre dek Şarkı Devr-i Hindi 4. Nihansın dideden Şarkı Curcuna 19. Yüzyıl f-rast Makammda 2 ve 3 Sözlü Eseri Bize u laşan Bestecilerin Eserleri: Dellalzade, incelenen dönem içinde Rast makamında Evfer u soiünü kullanan tek bestecidir. (Bakınız: Tablo 10) Tablo ve 3 Eseri Bize Ulaşan Bestecilerin Eserleri B.esteci Eser No Eser Adı Eserin For- Eserin Usulü mu Şakir Ağa 1 Her telden ol Şarkı Düyek meh calmıvor ll 2 Hiç bulunmaz Şarkı Aksak böyle dilbaz ll 3 Muy-i jülidem Şarkı AğırAksak oluptur Tanburl Ali Efendi 4 Anlatayım halimi Şarkı Curcuna dildare ll 5 Geldi eyyam-ı Şarkı Türk Aksağı bahar ll 6 Milk-i dil Şarkı Devr-i H indihükmeyle sul ta- A. Aks ak Senı m ma i Nurnan Ağa 7 Ey nur-i minu Şarkı Yürük Semai ll 8 Oynar meyale Şarkı Türk Aksağı bak imtiyale Basma cı Abdi 9 Senin aşkınla çak Şarkı Düyek Efendi oldum ll 10 Sevdim yi ri e bir Şarkı Yürük semai nev-civan Deliaizade 11 Andelib-i sahn-ı Şarkı Düyek as ka n 12 Seninle Şarkı Evfer (Ağır) neş'eyabım ben Hafız Mehmet 13 Ey dilber-i ali Şarkı Safyan Efendi (Balıkçı) neseb ll 14 Firkatinle dil-i bi- Şarkı AğırAksak çareyi Mahmut 15 Çoktan beridir Şarkı Sengin Semai Celalettin Paşa çare ne ma h- rum-i visalim 16 Fitneler gizlemiş Şarkı Yürük Semai

10 240 * Erol BAŞARA 19. Yüzyil g- Rast Makammda Bir Sözlü Eseri Bize Ulaşan Bestecilerin Eserleri: Araştırmanın sınırlandığı dönem içinde Baha Bey Ağır Aksak Sernair Hamparsum Limoncuyan ise Sakil usgiünü Rast makamında kullanan tek bestecidir. (Bakınız: Tablo 11) Tablo 11. Tek Eseri Bize Ulaşan Bestecilerin Eserleri Bestecinin Adı Eser no. Eser Adı Eserin Eserin Usulü Formu Dilhayat Kalfa ı Nev- hıramım sana Beste Hafif (Ağır ) meyleyledi İsmet Ağa 2 Nar-ı aşkın yaktı Şarkı Düyek beni H af ız Mehmet 3 Zülfünün tar-ı şua-ı Şarkı AğırAksak Efendi (Ketani ) basıramdır sanesi Kemani Ali Ağa 4 Düştü gönlüm sana Şarkı Ağır Düyek si md i Bursa lı Şerif 5 Nedir derdin senin İlahi Düyek Efendi bu matemirı ne Şikarizade Ahmed 6 Estağfirullah'el azim İlahi Düyek Efendi murainin işlerine II. Mahmut 7 Hüsnüne olmadan Şarkı Düyek mağrur Hamparsum 8 Zülfünü perişan Beste Sa kil Limoncuyan etmiş serv- revanım geliyor Mehmet Efendi ( 9 Bahr-i cürme daldı Tevşih Evsat Eyyubi) zatım Keman i Rıza 10 Zümre-i hcıban Şarkı AğırAksak Efendi içinde. Selahattin Bey 11 Ey nevazi ş- Şarkı Aks ak perverim İsmet Ağa 12 Nar-ı aşkın yaktı Şarkı Sofyan beni Markar Ağa 13 Ne hcın-rizdir o nev- Şarkı Sofyan civa n Latif Ağa 14 Doğdu' ol şems-i ilahi Evsat hakikat Tanburi Osman 15 Bin can ile sevdim Şarkı Aks ak Bey (Büyük) seni Mandoli Artin 16 KOyinde figanımla Yürü k Yürük Semai acep Sema i Şevki Bey 17 Nedendir bu dil-i Şarkı Curcuna zarın fiqanı Aziz Efendi (Me- 18 Sevdi gönül bir Şarkı AğırAksak deni) dilberi Baha Bey 19 Gülistanı let fette Ağır Semai Ağır Aks ak sema i

11 TRT Repertuvarmda Bulunan... Eserlerin Form ve Usulleri Üzerine Bir İnceleme * 241 Tablo YY. Arasmda Rast Makammda Bestelenmiş Sözlü Eserlerin Form.Dağılimı Sıra no Form ls.yy 16.YY 17.YY 18.YY 19.YY Toplam 1 Ağır Semai s 2 Beste Dua Durak ı s ilahi - -.ı Kar 3 ı - - ı s 7 Kar-ıNatık ı 2 8 Marş Med h iye ı 10 N aat Şarkı ı ı Şuğul Tevşih s ı 6 ı4 Yürük Semai Toplam Eser Sıra no. ı s ıs Tablo YY. Arasında Rast Makammda Bestelenmiş Sözlü Eserlerin Usul Dağılimı Usul ıs.yy 16.YY 17.YY 18.YY 19.YY Toplam AğırAksak Ağır Aksak ı ı sema i Ağır Çenber ı Ağır Düyek Aks ak Aksak Semai ı Curcuna Çenber - - ı - - ı Darb-ı Türki ı Değişmeli Devr-i Hindi Devr-i Revan Durak Evferi ı Düyek Evfer

12 242 * Erol BAŞARA ı6 Evsat ı7 Fer ı ı ı8 Hafif ' ı ı - ı ı 4 ı9 Müsemmen ı ı 20 Nim Safyan ı Sa kil ı ı 22 Sema i ı ı 23 Sengin Semai Safvan ı o ı4 25 Türk Aksaqı Yürük Semai ı ı2 27 Zincir ı ı Toplam Eser 9 ı 7 ı Sonuç: Araştırmanın sonucunda TRT repertuvarında bulunan Rast makamındaki sözlü eserler hakkında şu bilgilere ulaşılmıştır: 15. yüzyıldan 19.yüzyıl sonuna kadar 48 besteci 14 değişik formda 27 farklı usul kullanarak 117 beste yapmışlardır. En fazla eser veren besteci 16 eserle Rif'at Bey'dir. 15. yüzyılda 4 farklı form 6 değişik usoiie, 17. yüzyılda 4 farklı form 4 değişik usoiie, 18. yüzyılda 7 farklı form il değişik usoiie, 19. yüzyılda 12 farklı form 20 değişik usoiie bestelenmiştir. Öztuna'nın 7 6 Rast eserini kaydettiği büyük şarkı bestecisi Şevki Bey'in TRT repertuvarında sadece bir eserinin bulunması şayan-ı hayrettir. 16. yüzyıl Rast makamının rağb~t görmediği bir dönem olarak göze çarparken, 18. yüzyıl dini müziğin,19. yüzyıl ise la-dini müziğin öne çılttığı dönemlerdir.. Tartışma: 19.yy.da diğer yüzyıllara göre Rast Makamında daha fazla eser bestelenmesinin nedeni, piyanonun Osmanlı elitleri arasında yaygınlık kazanması ve Rast Makamı'nın piyano ile icrasının Hüzzam, Uşşak, Kaciğar gibi makamlara nispeten daha mümkün olması öngörülebilir. Ancak bu varsayımın ispat edilebilmesi; BOselik, Nihavend, Acemaşiran, Mahur v.b. gibi piyano ile icrası nispeten mümkün olan ve Hüzzam, Uşşak, Karcığar v.b gibi piyano ile icrası asla mümkün olmayan makamlarda bestelenmiş sözlü eserlerin (bu çalışmaya benzer şekilde) istatistiki bilgi çalışmalarının yapılması ve sonuçların karşılaştırılmasma bağlıdır. 7 Öztuna, Y.Büyük Türk MOsikisi Ansiklopedisi, c:ii, s: 357