ÇOCUK GELİŞİMİ BÖLÜMÜ ÖĞRENCİLERİNİN TOPLUMSAL CİNSİYET ROLÜ TUTUMLARININ İNCELENMESİ

Transkript

1 The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number: Number: 47, p , Summer I 2016 Yayın Süreci Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayınlanma Tarihi / The Published Date ÇOCUK GELİŞİMİ BÖLÜMÜ ÖĞRENCİLERİNİN TOPLUMSAL CİNSİYET ROLÜ TUTUMLARININ İNCELENMESİ AN EXAMINATION INTO THE ATITUDES OF UNDERGRATUATE STUDENTS IN THE DEPARTMENT OF CHILD DEVELOPMENT TOWARDS GENDER ROLES Öğr. Gör. İhsan DÜŞMEZ Giresun Üniversitesi Eynesil Kamil Nalbant MYO Sosyal Hizmet ve Danışmanlık Bölümü Öz İlişkisel tarama modelinde olan bu çalışma, Giresun Üniversitesi Eynesil Kamil Nalbant Meslek Yüksek Okulunda öğrenim görmekte olan Çocuk Gelişimi bölümü öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rol kalıplarına ilişkin tutumlarının bazı sosyodemografik özellikleri ile ilişkilerinin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Eynesil Kamil Nalbant Meslek Yüksek Okulunda öğrenim gören 302 si kız 2 si erkek olmak üzere toplam 304 öğrenci araştırma grubunu oluşturmuştur(n=395). Araştırmada veri toplama aracı olarak Toplumsal leri Tutum Ölçeği ve araştırmacılar tarafından hazırlanan Sosyo-Demografik Bilgi Formu kullanılmıştır. İstatistiksel analiz olarak ilişkisiz ölçümler için t testi, Anova, korelasyon, nokta korelasyon ve çoklu regresyon analizleri kullanılmış, manidarlık düzeyi 0.05 olarak kabul edilmiştir. Araştırmanın sonuçları, çocuk gelişimi bölümü öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rolleri tutumlarının ve alt boyutlarının sınıf düzeyi, anne eğitim durumları, anne iş durumu, baba iş durumu, mezun olunan okul türü, aile biçimi ve yaşamlarının çoğunu geçirdikleri yerleşim yeri bakımından farklılaştığını göstermektedir. Sonuçlar, toplumsal cinsiyet rolleri tutumları boyutlarından bazıları bakımından ikinci sınıf öğrencilerinin birinci sınıflara göre; düşük düzey anne eğitim durumuna sahip bireylerin genel olarak yüksek eğitim durumunda olanlara göre; annesi ev hanımı olan öğrencilerin çalışanlara göre; babası düzenli bir iş sahibi olanların babası düzenli bir iş sahibi olmayanlara göre; Çok Programlı Anadolu lisesinden mezun olanların Kız Meslek Lisesinden mezun olanlara göre; çekirdek ailesi olanların parçalanmış ailesi olanlara göre; yaşamlarının çoğunu köyde geçirenlerin yaşamlarının çoğunu şehirde geçirenlere göre daha eşitlikçi olduğunu göstermiştir. Bulgular literatür çerçevesinde yorumlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Toplumsal leri Tutumları,, Çocuk Gelişimi Bölümü, Sosyo-Demografik Özellikler, İlişkisel Tarama

2 490 İhsan DÜŞMEZ Abstract In the present study, relational screening model was used to determine the relationship between the attitudes of students studying in the Department of Child Development in Eynesil Kamil Nalbant Vocational School in Giresun University towards gender roles with some socio- demographic attributes. The research group was composed of 302 female students and 2 male students studying at Eynesil Kamil Nalbant Vocational School (N=395). Gender es Attitude Scale and Socio-demographic Information Form prepared by the researchers were used as data collection tools in the research. T-test, Anova, chi-square, correlation, point correlation and multiple regression were utilized in statistical analysis and the significance level was accepted as The results from this study show that the attitudes of students towards gender roles and class level of subdimensions differ according to maternal education level, maternal job status, dad jop status, alma mater, family structures and the diversification of settlements they spent most of their lives. The findings support that the attitudes of sophomores, the individuals having low maternal education level, the students whose mothers were housewife, the students whose fathers were non permanent working, the graduate students of Multi- Program High School, the students having a nuclear family, and the students spending their lives in villages towards gender roles are, respectively, more equal than the attitudes of freshmen, the individuals having a higher level of education, the students whose mothers were working,, the students whose fathers were permanent working, the graduate students of Vocational High School for Girls, the students having a broken family, and the students living cities. The findings were interpreted within the framework of the literature. Keywords: The Attitutes Towards Gender es, Gender, The Department Of Child Development, Socio-Demographic Attributes, Relational Screening Model GİRİŞ Toplumsal cinsiyet kavramı, bireylere ait biyolojik temelleri içeren cinsiyet niteliklerinin ötesinde kadın ve erkek olarak bireylerin toplum tarafından nasıl algıladığının temsillerini ifade eden bir kavramdır (Bhasin, 2003: 7-8 ; Akın & Demirel, 2003: 73 ; Özvarış, 2008: 169). Her kültür, değer ve yargılamalarında ki farklılıklara bağlı olarak kadın ve erkeğe bir takım roller, sorumluklar ve davranışlar atfederek bireylerin uyması istenen belirlenmiş toplumsal cinsiyet rolleri kalıpları oluşturmaktadır (Helvacıoğlu, 1996: 13 ; Kuzgun & Sevim, 2004: 16). Bireyler içerisinde bulundukları toplumun kadına ikincil bir pozisyon vermesi nedeniyle adaletsiz bir cinsiyet bölünmesiyle karşılaşmakta ve toplumun değerleriyle uyumlu birtakım tutum ve davranış kalıpları benimsemektedirler (Rahman & Jackson, 2010: 18-19). Kültür içerisine yerleşmiş olan cinsiyet kutuplaşması, erkek egemenliği ve biyolojik özcülük gibi durumlar bireylerin cinsiyet lensleri iç temsillerini oluşturarak tarihsel bağlamda bütün etkileşimleriyle erkek gücünü sistemli bir şekilde tekrar inşa etmektedir (Bem, 1993: 3). Bireyler, toplumsal cinsiyet rolleri kalıplarını benimsemeleri sonucunda bir takım anne, baba, çocuk, kardeş olma streotiplerini de benimsemiş olmaktadırlar (Johnson & Repta, 2012: 22-23). Bu streotiplerin bir yansıması olarak popüler kültür içerisinde film sektöründe erkekler, ev işleri ve çocuk bakımı ile uğraşırken komik olarak yansıtılmakta, bayanlar ise genel olarak romantik filmlerde takıntılı bir biçimde erkek karaya ulaşmaya çalışmaktadır ( Leavy & Trier- Bieniek, 2014: 4). Toplumsal cinsiyet rolleri temelinde rol temsilleri belirleyen bir toplumda kadın, erkeğin duygularına özen göstermeye, yardımseverliğe, fedakârlığa, ilişkilerde boyun eğici davranışlara ve bağımlılığa, ikinci planda kalmaya, anneliğe ve bakım vermeye yöneltilirken erkek güçlü olmaya, rekabete, girişken ve başat olmaya yönlendirilmektedir (Lindsey, 1990: ; Brown & Gilligan, 1992:

3 Çocuk Gelişimi Bölümü Öğrencilerinin Toplumsal ü Tutumlarının İncelenmesi ; Kroska, 2004: 906 ; Davis & Greenstein, 2004: ; Damarlı, 2006: ; Millett, 2011: 47). Benimsenen roller, sosyal bağlamda bireylere biyolojik cinsiyet özellikleri kadar belirgin olmayan bir kısım toplumsal görevler atfetmekte(acker, 1992: ) ve doğal bir sonuç olarak, kamusal alanda çalışma ve politika doğal biçimde erkek, ev işleri ve aile ile ilgili özel alanlar ise doğal biçimde kadının işi haline gelmektedir (Akın & Demirel, 2003: 73). Her ne kadar toplumsal bir söylem olarak özgürlük, rol ve statülerin belirlenmesi konusunda kadın ve erkeklerin eşit olduğu söylenmiş olsa da durum, bu eşitlikte erkeklerin daha eşit olduğu yönündedir (Bilican Gökkaya, 2015: ). Birleşmiş Milletler Örgütü tarafından yılları arasında gelişmekte olan ülkelerde yaşayan kadınların durumunun karşılaştırıldığı bir araştırmanın sonuçları, gelişmiş ülkelere oranla, kadınların sağlık olanakları, eğitim, çocuk ölümleri gibi temel durumlar başta olmak üzere sosyal ve siyasal yönden konumlarını içeren çevresel olanaklara erişim, siyasette temsil gücü, şiddet görme gibi konularda halen dezavantajlı olduklarını göstermiştir. Bölgeler arasında farklar olmakla birlikte kadınların halen % 30 oranında şiddet deneyimlediği ve görülen fiziksel ve cinsel şiddetin partnerleri tarafından gerçekleştirildiği belirlenmiştir (UN, 2014). Bireyler öncelikle içerinde yetiştikleri aileler tarafından cinsiyet rollerine özendirilmektetir (Wright & Joel, 2011: 2). rolü kalıplarına bağlı olarak küçük yaşlardan itibaren bireyler, birtakım oyuncak, kıyafet seçimi ve nesnelere yönlendirilmekte, erkek çocuklar girişken davranışlar ve rekabet davranışları sergilediklerinde, kızlar ise sessiz ve edilgen olduklarında toplum tarafından ödüllendirilmektedir (Wolffensperger, 1991: 100 ; Burger, 2006: 568 ; Hill, Song & West, 2009: 93-94). Toplumsal cinsiyet rolleri, ailelerin mesleki yönelimleri ve sosyo ekonomik düzeylerine bağlı olarak kamusal alan ve sosyal ilişkilerin düzenlenmesine (Babahan, 2005: 12-13), romantik bir ilişkinin kimin tarafından başlatılacağından, hesabı kimin ödeyeceği ve sürücü koltuğunda kimin oturacağı konularına kadar bir takım kuralların oluşumunda belirleyici olabilmektedir (Johnson & Repta, 2012: 27). Araştırmalar, çocukluk yaşantıları boyunca, erkeklerin fiziksel güç ve cesaretini test etmeye dönük faaliyetler içerisinde iken kızların düşük saldırganlık içeren bebek ve çocuk bakımı gibi faaliyetler üstlendiğini (Ember, 1973: ), kültürlerarası öğrenme ortamlarının cinsiyet rolleri tutumları bakımından karşılaştırıldığında erkeklerden ziyade özellikle kızların öğrenme ortamları bakımından benzeştiğini göstermektedir (Whiting & Edwards, 1988: ). Bu durum bebek ve çocuk bakımlarında erkeklerden çok kızların daima bakım işleriyle temas kurmalarını gerektiren iş bölümü motivasyonuyla ilgili görünmektedir (Bem, 1993: 134). Türkiye de yapılan bazı çalışmalar, kültürel değişime bağlı olarak kadınların sosyal alan içerisinde daha fazla yer edindiği ve toplumda cinsiyet rolleri tutumlarına ilişkin değişimlerin olduğunu (Kabaklı, 2003: 283 ; Abay & Demir, 2014: ); genç kızların kültürel kadın kimlik inşasında ailenin ev içi kültürel söylemlerine karşı daha özgür bir söylem geliştirerek öznel kimlik inşa etmeye çalıştıklarını (Aktaş, 2012: 28-34) belirtmekle birlikte; bazı sonuçlar, bu değişimin kadın cinsiyet rollerine bakış açısından sınırlı kaldığını göstermektedir (Kağıtçıbaşı & Kansu, 1991: 92-93). Toplumsal cinsiyet rolü kalıplarının benimsenmesinde sadece ailenin değil örgün eğitim sisteminin de etkili olduğu, erkek çocukların eğitimli ve iş sahibi kız çocukların ise ev işleriyle uğraşmalarının toplumun bir değeri olarak öğretilmesinin kız çocuklarının eğitim yaşamlarının kısa süreli olmasına neden olduğu (Coleman & Kerbo, 2003: 108), medya ve okulun etkisiyle bireylerin toplumsal cinsiyet kalıplarını benimsemeye zorlana-

4 492 İhsan DÜŞMEZ rak (McLaren, 2002: ) böylece toplumsal cinsiyet rolleri kalıplarının devamını sağladığı görülmektedir. Toplumsal cinsiyet rolü oluşumun da örgün eğitim sistemi içerisinde kız meslek liselerinin incelendiği bir çalışma da kız meslek lisesi öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rol ve kimliklerinin inşasında, okulun resmi söylemleri ve müfredat içerikleri yoluyla toplumsal cinsiyet rollerinin/kimliklerinin yeniden üretildiği, oluşturulduğu ve pekiştirildiği belirlenmiştir. Özellikle bu okullarda gerçekleşen <bir kıza yakışır şekilde.., söyleminin bireylerin toplumsal cinsiyet rolleri oluşumu üzerinde etkili olduğu görülmektedir (Deniz, 2014: 188). Türkiye de kız meslek lisesi öğrencilerinin çocuk gelişimi bölümü tercihlerinin nedenlerinin araştırıldığı başka bir çalışmada, öğrencilerin yaklaşık % 60 ı çocuklarla zaman geçirmekten mutlu olduğunu, % 40 ı çocuklar için faaliyet üretmenin ilgilerini çektiğini, % 48 i aldıkları eğitimin çocuklara karşı daha sabırlı olmalarını sağlayabileceğini, % 58 i bilinçli bir anne olmak istediklerini, % 43 ü çocuklarla ilgili konularda kendilerini geliştirmek istediklerini, % 30 u ise bu bölümün çocukluk hayalleri olduğunu belirtmişlerdir (Şaşmaz, 2012 : 33-40). Öğrenci tercihlerine bakıldığında bu durum, ataerkil sistemlerde kadına öngörülen cinsiyet rol kalıpları ve annelik rolleriyle benzerlik göstermektedir. Bu sebeple özellikle kadınların toplumsal cinsiyet rolleri tutumlarının gelişiminde etkili olan faktörlerin anlaşılmasında Çocuk Gelişimi Bölümü öğrencilerinin yönelimlerinin anlaşılmasının önemli olduğu düşünülmekte ve çalışmanın literatüre bu anlamda katkı sağlayabileceği öngörülmektedir. YÖNTEM Araştırma Modeli Bu araştırma, genel tarama modelinde olup, araştırmanın bağımsız ve bağımlı değişkenleri arasında ilişkisel tarama yapılmıştır. İlişkisel tarama modeli, <iki ve daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişim varlığını ve/veya derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma modelleri şeklinde tanımlanabilir (Karasar, 2012 : 81). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rolü tutumlarının sosyo-demografik özellikleri ile ilişkisini belirlemek amacıyla veriler toplanmıştır. Evren ve Örneklem Araştırmanın örneklemi öğretim yılı Giresun Üniversitesi'nin Eynesil Kamil Nalbant Meslek Yüksek Okulunda öğrenim görmekte olan 304 öğrenciden oluşmaktadır. Yapılan güç analizi sonucunda evrenin büyüklüğü göz önünde bulundurulduğunda %99 güven aralığında örneklem sayısının 248 olması gerektiği belirlenmiş ve çalışmada erişilen 304 sayısının yeterli olduğu anlaşılmıştır (N=395). Veri Toplama Araçları: Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından hazırlanan Sosyo- Demografik Bilgi Formu ve Toplumsal leri Tutum Ölçeği kullanılmıştır. Sosyo-Demografik Bilgi Formu Bu çalışmada araştırmacılar tarafından geliştirilen ve öğrencilerin, sınıf, mezun oldukları lise, anne-baba eğitim durumları, anne-baba meslek durumları, aile tipi, doğdukları yerleşim yeri, yaşamlarında son beş yılı geçirdikleri yerleşim yeri ve yaşamlarının çoğunu geçirdikleri yer bilgilerinin betimlendiği sosyo-demografik bilgi formu kullanılmıştır. Toplumsal leri Tutum Ölçeği (TCRTÖ) Toplumsal leri Tutum Ölçeği (TCRTÖ), üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine bakış açılarını ölçebilmek amacıyla Zeyneloğlu ve Terzioğlu (2011) tarafından geliştirilmiştir. 38 maddeden oluşan ölçek, 5 li likert tipi bir ölçektir ve yanıtlar tamamen katılıyor - kesinlikle katılmıyor boyutları arasında değişmektedir. Ölçeğin dört alt boyutu olup, maddelerden elde edilen puanlar her bir boyutta Eşitlikçi ve Geleneksel Tutuma sahip olmakla ilgili sonuçlar vermektedir. Eşitlikçi Tutum, maddelere verilen tamamen katılıyor

5 Çocuk Gelişimi Bölümü Öğrencilerinin Toplumsal ü Tutumlarının İncelenmesi 493 yanıtı 5 puan, katılıyor yanıtı 4 puan, kararsız yanıtı 3, katılmıyor yanıtı 2 ve kesinlikle katılmıyor yanıtı 1 puan alacak şekilde puanlanırken, Geleneksel Tutum, bu puanlamanın tam tersi olacak şekilde puanlanarak elde edilmektedir. Bu puanlama sonucunda ölçekten alınabilecek en yüksek puan 190 iken en düşük puan 38 dir ve alınan yüksek puanlar eşitlikçi tutuma, düşük puanlar ise geleneksel tutuma işaret etmektedir. Ölçeğin güvenirlik katsayısına ilişkin Cronbach alfa değeri.92 yüksek bulunmuştur. Ölçeğin alt boyutlarının Cronbach alfa güvenirlik katsayıları ise arasında değişmektedir. Cronbach alfa güvenirlik katsayılarının yüksek olması ölçeğin tutarlılığının yüksek olduğunu göstermektedir. Ölçeğin alt faktörlerinin birbirleri ile olan korelasyonları arasında olduğu bulunmuştur (Zeyneloğlu & Terzioğlu, 2011: 420). Veri Analizi Araştırmanın verileri, İlişkisiz Ölçümler t testi, ANOVA, korelasyon-nokta korelasyon Analizi, çoklu regresyon analizi teknikleri kullanılarak analiz edilmiştir. Değişkenler arasında anlamlı farklılıkların hangi gruplardan kaynaklandığını belirlemek için Bonferoni ve Tamhane's T2 anlamlılık testleri kullanılmıştır. T Testi Sonuçları Öğrencilerin cinsiyet rolleri tutumları bakımından sınıf düzeylerine göre t testi sonuçları Tablo 1. de gösterilmiştir. Tablo 1. Öğrencilerin Sınıf Düzeyleri Bakımından leri Tutumları T Testi Sonuçları sınıf N X S sd T P Toplam 1. sınıf cinsiyet 2. sınıf Eşitlikçi 1. sınıf sınıf Kadın 1. sınıf sınıf Evlilik 1. sınıf sınıf Gelenek 1. sınıf sınıf Erkek 1. sınıf sınıf p<.05. Tablo incelendiğinde öğrencilerin cinsiyet rolleri toplam puanları bakımından sınıf düzeylerine göre anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır t(302)= 1.56, p>.05. Tablo incelendiğinde öğrencilerin cinsiyet rolleri alt boyutlarından kadın cinsiyet rolleri toplam puanları bakımından sınıf düzeylerine göre anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır t(302)=.00, p>.05. Tablo incelendiğinde öğrencilerin cinsiyet rolleri alt boyutlarından gelenek cinsiyet rolleri toplam puanları bakımından sınıf düzeylerine göre anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır t(302)=.19, p>.05. Tablo incelendiğinde öğrencilerin cinsiyet rolleri alt boyutlarından eşitlikçi cinsiyet rolleri toplam puanları bakımından sınıf düzeylerine göre anlamlı bir farklılık bulunmaktadır t(302)= 2.24, p<.05. Bu durum 2. Sınıf öğrencilerinin ortalamalarının( X =12.00) 1. Sınıf öğrencilerin ortalamalarından( X =11.14)

6 494 İhsan DÜŞMEZ daha fazla olmasından kaynaklanmaktadır. Tablo incelendiğinde öğrencilerin cinsiyet rolleri alt boyutlarından evlilik cinsiyet rolleri toplam puanları bakımından sınıf düzeylerine göre anlamlı bir farklılık bulunmaktadır t(302)= 2.01, p<.05. Bu durum 2. Sınıf öğrencilerinin ortalamalarının( X =12.89) 1. Sınıf öğrencilerin ortalamalarından( X =12.14) daha fazla olmasından kaynaklanmaktadır. Tablo incelendiğinde öğrencilerin cinsiyet rolleri alt boyutlarından erkek cinsiyet rolleri toplam puanları bakımından sınıf düzeylerine göre anlamlı bir farklılık bulunmaktadır t(302)= 2.59, p<.05. Bu durum 2. Sınıf öğrencilerinin ortalamalarının( X =12.40) 1. Sınıf öğrencilerin ortalamalarından( X =11.40) daha fazla olmasından kaynaklanmaktadır. Anova Sonuçları Öğrencilerin toplumsal cinsiyet rolleri tutumlarının yaşamlarını geçirdikleri yer gruplarına göre Anova testi sonuçları tablo 2. de gösterilmiştir. Tablo 2. Toplumsal leri Tutumlarının Yaşamlarının Büyük Bölümünü Geçirdikleri Yere Göre Anova Testi Sonuçları Kareler Toplamı Sd Kareler Ort. F P Toplamcinsiyet Gruplar Arası 191, ,922,414,662 Grup İçi 35675, ,657 Toplam 35866, Eşitlikçi Gruplar Arası 9, ,983,526,592 Grup İçi 1459, ,478 Toplam 1469, Kadın Gruplar Arası 70, ,486 1,547,216 Grup İçi 3532, ,940 Toplam 3603, Evlilik Gruplar Arası 21, ,935 1,192,306 Grup İçi 1413, ,176 Toplam 1434, Gelenek Gruplar Arası 15, ,558,270,763 Grup İçi 4303, ,946 Toplam 4318, Erkek Gruplar Arası 11, ,996,494,611 Grup İçi 1869, ,141 Toplam 1881, puan ortalamalarının yaşadıkları yerleşim yeri grupları bakımından anlamlı bir fark olmadığını göstermektedir F(2,301)=.41, p>.05. puan ortalamalarının alt boyutlarılarının sırasıyla eşitlikçi cinsiyet rolleri ortalamalarının F(2,301)=.52, p>.05. evlilik cinsiyet rolleri ortalamalarının F(2,301)= 1.19, p>.05. kadın cinsiyet rolleri ortalamalarının F(2,301)= 1.54, p>.05. geleneksel cinsiyet rolleri ortalamalarının F(2,301)=.27, p>.05. erkek cinsiyet rolleri ortalamalarının F(2,301)=.49, p>.05. olduğu ve yerleşim yeri grupları bakımından anlamlı bir fark olmadığını göstermektedir. Öğrencilerin toplumsal cinsiyet rolleri ve alt boyutları tutumlarına ilişkin baba eğitim durumlarına göre Anova sonuçları tablo 3. de gösterilmiştir.

7 Çocuk Gelişimi Bölümü Öğrencilerinin Toplumsal ü Tutumlarının İncelenmesi 495 Tablo 3. Toplumsal leri Tutumlarının Baba Eğitim Durumlarına Göre Anova Testi Sonuçları Kareler Toplamı Sd Kareler Ort. F P Toplamcinsiyet Gruplar Arası 732, ,084,792,532 Grup İçi 35134, ,149 Toplam 35866, Eşitlikçi Gruplar Arası 37, ,413,999,410 Grup İçi 1431, ,421 Toplam 1469, Kadın Gruplar Arası 42, ,591,452,771 Grup İçi 3561, ,430 Toplam 3603, Evlilik Gruplar Arası 15, ,816,409,802 Grup İçi 1419, ,340 Toplam 1434, Gelenek Gruplar Arası 119, ,760 1,077,370 Grup İçi 4199, ,630 Toplam 4318, Erkek Gruplar Arası 45, ,399,944,440 Grup İçi 1836, ,080 Toplam 1881, puan ortalamalarının yaşadıkları baba eğitim grupları bakımından anlamlı bir fark olmadığını göstermektedir F(4,299)=.79, p>.05. puan ortalamalarının alt boyutlarılarının sırasıyla eşitlikçi cinsiyet rolleri ortalamalarının F(4, 299)=.99, p>.05. evlilik cinsiyet rolleri ortalamalarının F(4, 299)=.40, p>.05. kadın cinsiyet rolleri ortalamalarının F(4, 299)=.45, p>.05. geleneksel cinsiyet rolleri ortalamalarının F(4, 299)= 1.07, p>.05. erkek cinsiyet rolleri ortalamalarının F(4, 299)=.94, p>.05. olduğu ve baba eğitim grupları bakımından anlamlı bir fark olmadığını göstermektedir. Öğrencilerin toplumsal cinsiyet rolleri ve alt boyutları tutumlarına ilişkin anne eğitim durumlarına göre Anova sonuçları tablo 4. de gösterilmiştir. Toplam Eşitlikçi Kadın Tablo 4. Toplumsal leri Tutumlarının Anne Eğitim Durumlarına Göre Anova Testi Sonuçları Kareler Toplamı Sd Kareler Ort. F P Gruplar Arası 3316, ,328 3,077,011 Grup içi 32550, ,565 Toplam 35866, Gruplar Arası 36, ,388,779,567 Grup içi 1432, ,488 Toplam 1469, Gruplar Arası 244, ,881 2,197,057 Grup içi 3359, ,247

8 496 İhsan DÜŞMEZ Toplam 3603, Evlilik Gruplar Arası 174, ,832 4,172,001 Grup içi 1260, ,349 Toplam 1434, Gelenek Erkek Gruplar Arası 336, ,262 2,550,030 Grup içi 3982, ,374 Toplam 4318, Gruplar Arası 155, ,167 2,727,022 Grup içi 1725, ,430 Toplam 1881, puan ortalamalarının anne eğitim grupları bakımından anlamlı bir fark olduğunu göstermektedir F(5,298)= 3.07, p<.05. Gruplar arası farkın nereden kaynaklandığını belirlemek için yapılan çoklu karşılaştırma testinde homojenlik sağlandığından(p>.05.) Bonferoni çoklu karşılaştırma testi yapılmış ve bu farkın annesi okuryazar olmayan öğrencilerin ortalamalarının( X =85.62), ortaokul mezunu olanların ortalamalarından( X =73.16), fazla olmasından kaynaklandığı belirlenmiştir. puan ortalamalarının alt boyutlarından evlilik cinsiyet rolleri ortalamalarının anne eğitim grupları bakımından anlamlı bir fark olduğunu göstermektedir F(5,298)= 4.17, p>.005. Gruplar arası farkın nereden kaynaklandığını belirlemek için yapılan çoklu karşılaştırma testinde homojenlik sağlandığından(p>.05.) Bonferoni çoklu karşılaştırma testi yapılmış ve bu farkın annesi okuryazar olmayan öğrencilerin ortalamalarının( X =14.12) ilkokul( X =11.76) ve ortaokul mezunu olanların( X =11.03) ortalamalarından fazla olmasından kaynaklandığı belirlenmiştir. puan ortalamalarının alt boyutlarından geleneksel cinsiyet rolleri ortalamalarının anne eğitim grupları bakımından anlamlı bir fark olduğunu göstermektedir F(5,298)= 2.55, p>.05. Gruplar arası farkın nereden kaynaklandığını belirlemek için yapılan çoklu karşılaştırma testinde homojenlik sağlandığından(p>.05.) Bonferoni çoklu karşılaştırma testi yapılmış ve bu farkın annesi okuryazar olmayan öğrencilerin ortalamalarının( X =22.00) ilkokul mezunu olanların ortalamalarından( X =18.32) fazla olmasından kaynaklandığı belirlenmiştir. puan ortalamalarının alt boyutlarından erkek cinsiyet rolleri ortalamalarının anne eğitim grupları bakımından anlamlı bir fark olduğunu göstermektedir F(5,298)= 2.72, p>.05. Gruplar arası farkın nereden kaynaklandığını belirlemek için yapılan çoklu karşılaştırma testinde homojenlik sağlandığından(p>.05.) Bonferoni çoklu karşılaştırma testi yapılmış ve bu farkın annesi okuryazar olmayan öğrencilerin ortalamalarının( X =12.33), ortaokul mezunu( X =11.57) ve üniversite mezunu olanların( X =7.50) ortalamalarından ve annesi okur yazar olanların( X =12.37) ortalamalarının ortaokul mezunu( X =11.57) ve üniversite mezunu olanların( X =7.50) ortalamalarından fazla olmasından kaynaklandığı belirlenmiştir. puan ortalamalarının alt boyutlarından sırasıyla eşitlikçi cinsiyet rolleri ortalamalarının F(5,298)=.77, p>.05. ve kadın cinsiyet rolleri

9 Çocuk Gelişimi Bölümü Öğrencilerinin Toplumsal ü Tutumlarının İncelenmesi 497 ortalamalarının F(5,298)= 2.19, p>.05. olduğu ve anne eğitim grupları bakımından anlamlı bir fark olmadığını göstermektedir. Öğrencilerin toplumsal cinsiyet rolleri ve alt boyutları tutumlarına ilişkin aile biçimlerine göre Anova sonuçları tablo 5. de gösterilmiştir. Tablo 5. Toplumsal leri Tutumlarının Aile Biçimlerine Göre Anova Testi Sonuçları Kareler Toplamı Sd Kareler Ort. F P Gruplar Arası 1135, ,900 2,518,084 Grup içi 34731, ,527 Toplam 35866, Toplam Eşitlikçi Kadın Evlilik Gelenek Erkek Gruplar Arası 7, ,817,402,670 Grup içi 1461, ,493 Toplam 1469, Gruplar Arası 189, ,638 4,268,016 Grup içi 3414, ,172 Toplam 3603, Gruplar Arası 16, ,096,879,417 Grup içi 1418, ,212 Toplam 1434, Gruplar Arası 72, ,284 1,316,271 Grup içi 4246, ,573 Toplam 4318, Gruplar Arası 25, ,538 1,040,356 Grup içi 1856, ,056 Toplam 1881, puan ortalamalarının aile tip grupları bakımından anlamlı bir fark olmadığını göstermektedir F(2,301)= 2.51, p>.05. puan ortalamalarının alt boyutlarılarının sırasıyla eşitlikçi cinsiyet rolleri ortalamalarının F(2, 301)=.40, p>.05. evlilik cinsiyet rolleri ortalamalarının F(2, 301)=.87, p>.05. geleneksel cinsiyet rolleri ortalamalarının F(2,301)= 1.31, p>.05. erkek cinsiyet rolleri ortalamalarının F(2, 301)= 1.04, p>.05. olduğu ve aile tip grupları bakımından anlamlı bir fark olmadığını göstermektedir. puan ortalamalarının alt boyutlarından kadın cinsiyet rolleri ortalamalarının aile tip grupları bakımından anlamlı bir fark olduğunu göstermektedir F(2, 301)= 4.26, p<.05. Gruplar arası farkın nereden kaynaklandığını belirlemek için yapılan çoklu karşılaştırma testinde homojenlik sağlandığından(p>.05.) Bonferoni çoklu karşılaştırma testi yapılmış ve bu farkın çekirdek ailesi olan öğrencilerin ortalamalarının( X =23.61), parçalanmış ailesi olanların dan( X =18.28) fazla olmasından kaynaklandığı belirlenmiştir. Öğrencilerin toplumsal cinsiyet rolleri ve alt boyutları tutumlarına ilişkin mezun oldukları okullara göre Anova sonuçları tablo 6. de gösterilmiştir.

10 498 İhsan DÜŞMEZ Toplam Eşitlikçi Kadın Evlilik Gelenek Erkek Tablo 6. Toplumsal leri Tutumlarının Mezun Oldukları Okul Durumlarına Göre Anova Testi Sonuçları Kareler Toplam Sd Kareler Ortalama F P Gruplar Arası 3034, ,697 2,310,037 Grup içi 32832, ,885 Toplam 35866, Gruplar Arası 59, ,915 1,055,393 Grup içi 1410, ,401 Toplam 1469, Gruplar Arası 339, ,625 2,602,020 Grup içi 3263, ,760 Toplam 3603, Gruplar Arası 167, ,860 3,296,004 Grup içi 1267, ,452 Toplam 1434, Gruplar Arası 244, ,759 1,501,182 Grup içi 4074, ,162 Toplam 4318, Gruplar Arası 58, ,697,798,573 Grup içi 1823, ,157 Toplam 1881, puan ortalamalarının okul grupları bakımından anlamlı bir fark olduğunu göstermektedir F(6,297)= 2.31, p<.05. Gruplar arası farkın nereden kaynaklandığını belirlemek için yapılan çoklu karşılaştırma testinde homojenlik sağlandığından(p>.05.) Bonferoni çoklu karşılaştırma testi yapılmış ve bu farkın Çok programlı lise mezunu öğrencilerin ortalamalarının( X =83.65), Kız Meslek mezunu olanların( X =73.69) ortalamalarından fazla olmasından kaynaklandığı belirlenmiştir. puan ortalamalarının alt boyutlarından evlilik cinsiyet rolleri ortalamalarının okul grupları bakımından anlamlı bir fark olduğunu göstermektedir F(6,297)= 3.29, p<.005. Gruplar arası farkın nereden kaynaklandığını belirlemek için yapılan çoklu karşılaştırma testinde homojenlik sağlandığından(p<.05.) Tamhane T2 çoklu karşılaştırma testi yapılmış ve bu farkın çok programlı lise mezunu öğrencilerin nın( X =13.54), kız meslek mezunu olanların( X =11.10) ortalamalarından fazla olmasından kaynaklandığı belirlenmiştir. puan ortalamalarının alt boyutlarından kadın cinsiyet rolleri ortalamalarının mezun oldukları okul grupları bakımından anlamlı bir fark olduğunu göstermektedir F(6,297)= 2.60, p<.05. Gruplar arası farkın nereden kaynaklandığını belirlemek için yapılan çoklu karşılaştırma testinde homojenlik sağlandığından(p>.05.) Bonferoni çoklu karşılaştırma testi yapılmış ve bu farkın çok programlı lise mezunu öğrencilerin ortalamalarının( X =25.30), kız meslek mezunu olanların ortalamalarından( X =22.51) ve Teknik Anadolu lisesi mezunu olanların( X =21.65) ortalamasından fazla olmasından kaynaklandığı belirlenmiştir. Anova testi sonuçları, üniversite öğ-

11 Çocuk Gelişimi Bölümü Öğrencilerinin Toplumsal ü Tutumlarının İncelenmesi 499 rencilerinin puan ortalamalarının alt boyutlarından sırasıyla eşitlikçi cinsiyet rolleri ortalamalarının F(6,297)=.39, p>.05. ve geleneksel cinsiyet rolleri ortalamalarının F(6,297)= 1.50, p>.05. olduğu ve alt boyutlarından erkek cinsiyet rolleri ortalamalarının F(6,297)=.79, p>.05. olduğu ve mezun olunan okul grupları bakımından anlamlı bir fark olmadığını göstermektedir. Korelasyon Analizi Sonuçları Öğrencilerin toplumsal cinsiyet rolleri ve alt boyutları tutumlarına ilişkin bazı sosyodemografik özelikleriyle korelasyon sonuçları tablo 7 de gösterilmiştir. Tablo 7. Korelasyon Sonuçları Toplam Eşitlikçi kadın evlilik gelenek erkek babaeegtm2 Pearson Corr.,035,132 -,028 -,042,071,006 Sig. (1-tailed),331,050,362,300,189,472 babaeegtm3 Pearson Corr. -,002 -,002,021,072 -,058 -,011 Sig. (1-tailed),490,489,398,187,236,447 babaeegtm4 Pearson Corr.,100,060,034,020,130,121 Sig. (1-tailed),107,226,337,404,052,065 babaeegtm5 Pearson Corr. -,095 -,126,008 -,088 -,080 -,116 Sig. (1-tailed),119,058,462,138,161,073 babaeegtm6 Pearson Corr. -,070,000 -,100 -,030 -,063 -,043 Sig. (1-tailed),194,499,107,353,215,297 ailetip1 Pearson Corr.,116,026,136*,079,101,074 Sig. (1-tailed),074,375,045,163,105,178 ailetip2 Pearson Corr. -,015,018 -,003 -,023 -,034 -,009 Sig. (1-tailed),424,410,487,389,336,457 ailetip3 Pearson Corr. -,176* -,071 -,228** -,102 -,122 -,114 Sig. (1-tailed),014,189,002,102,064,077 Anneeğitm1 Pearson Corr.,242**,072,191**,279**,246**,114 Sig. (1-tailed),001,184,008,000,001,077 Anneeğitim2 Pearson Corr.,103,046,104,152*,046,065 Sig. (1-tailed),099,285,098,029,285,209 Anneeğitim3 Pearson Corr. -,065,019 -,043 -,122 -,123,050 Sig. (1-tailed),208,406,295,064,063,265 Anneeğitim4 Pearson Corr. -,123 -,002 -,056 -,178* -,077 -,187** Sig. (1-tailed),062,490,244,013,168,009 Anneeğitim5 Pearson Corr. -,028 -,120 -,109,001,037,079 Sig. (1-tailed),366,067,087,493,322,164 anneeğitim6 Pearson crrelation -,134* -,074 -,113 -,021 -,107 -,182* Sig. (1-tailed),047,179,079,398,091,011 N Nokta Çift Sıralı Korelasyon sonuçlarına göre öğrencilerin, anne eğitim durumları özelliklerinden anne eğitimi okuryazar olmama ile cinsiyet rolleri toplam puanları arasında düşük düzey, pozitif yönlü anlamlı (r =.242, p<.005).; kadın cinsiyet rollerinde eşitlikçi tutuma sahip olma ile arasında düşük düzey, pozitif yönlü anlamlı (r =.191,

12 500 İhsan DÜŞMEZ p<.01).; evlilik cinsiyet rollerinde eşitlikçi tutuma sahip olma ile arasında düşük düzey, pozitif yönlü anlamlı ilişki vardır yönlü anlamlı (r =.279, p<.001).ve cinsiyet rolleri toplam puanları alt boyutlarından geleneksel cinsiyet rollerinde eşitlikçi tutuma sahip olma ile arasında düşük düzey, pozitif yönlü anlamlı ilişki vardır(r =.246, p<.005). Öğrencilerin, anne eğitim durumları özelliklerinden anne eğitimi okuryazar olması ile cinsiyet rolleri toplam puanları alt boyutlarından evlilik cinsiyet rollerinde eşitlikçi tutuma sahip olma ile arasında düşük düzey, pozitif yönlü anlamlı ilişki vardır(r =.152, p<.05). Öğrencilerin, anne eğitim durumları özelliklerinden anne eğitimi ortaokul olması ile cinsiyet rolleri toplam puanları alt boyutlarından evlilik cinsiyet rollerinde eşitlikçi tutuma sahip olma ile arasında düşük düzey, negatif yönlü anlamlı ilişki vardır(r=-.178, p<.05). Öğrencilerin, anne eğitim durumları özelliklerinden anne eğitimi ortaokul olması ile cinsiyet rolleri toplam puanları alt boyutlarından erkek cinsiyet rollerinde eşitlikçi tutuma sahip olma ile arasında düşük düzey, negatif yönlü anlamlı ilişki vardır(r=-187, p<.01). Öğrencilerin, anne eğitim durumları özelliklerinden anne eğitimi üniversite olması ile cinsiyet rolleri toplam puanları arasında düşük düzey, negatif yönlü anlamlı(r=- 134, p<.05).; ve cinsiyet rolleri toplam puanları alt boyutlarından erkek cinsiyet rollerinde eşitlikçi tutuma sahip olma ile arasında düşük düzey, negatif yönlü anlamlı ilişki vardır(r= -.182, p<.05.) Öğrencilerin, baba eğitim durumları özelliklerinden baba eğitimi okur-yazar olması ile cinsiyet rolleri toplam puanları alt boyutlarından eşitlikçi cinsiyet rollerinde eşitlikçi tutuma sahip olma ile arasında düşük düzey, pozitif yönlü anlamlı ilişki vardır(r=.132, p<.05.) Öğrencilerin, aile tipi durumları özelliklerinden çekirdek aile olması ile cinsiyet rolleri toplam puanları alt boyutlarından kadın cinsiyet rollerinde eşitlikçi tutuma sahip olma ile arasında düşük düzey, pozitif yönlü anlamlı ilişki vardır(r=.136, p<.05). Ayrıca çekirdek aile tipine sahip öğrencilerin cinsiyet rollerine ilişkin eşitlikçi tutum özellikleri diğer boyutlarda da pozitif yönlü bir ilişki göstermiş fakat bu ilişki manidar düzeyde bulunmamıştır. Öğrencilerin, aile tipi durumları özelliklerinden parçalanmış aile olması ile cinsiyet rolleri toplam puanları arasında düşük düzey, negatif yönlü anlamlı(r=-.176, p<.05).; ve cinsiyet rolleri toplam puanları alt boyutlarından kadın cinsiyet rollerinde eşitlikçi tutuma sahip olma ile arasında düşük düzey, negatif yönlü anlamlı ilişki vardır(r=-.228, p<.005). Ayrıca parçalanmış aile tipine sahip öğrencilerin cinsiyet rollerine ilişkin eşitlikçi tutum özellikleri diğer boyutlarda da negatif yönlü bir ilişki göstermiş fakat bu ilişki manidar düzeyde bulunmamıştır. Öğrencilerin, aile tipi durumları özelliklerinden geleneksel aile olması ile cinsiyet rolleri toplam puanları arasında ve cinsiyet rolleri toplam puanları alt boyutları arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır p>.05. Tablo 7. nin devamı Toplam eşitlikçi kadın evlilik gelenek erkek sonbeşyıl3 Pearson Corr.,045 -,085,055,097,006,102 Sig. (1-tailed),288,144,247,114,469,102 yaşamınçoğu3 Pearson Correlation,131 -,029,128,139*,094,156* Sig. (1-tailed),052,357,055,042,122,026 doğumyeri3 Pearson Correlation,035 -,082,057,121,046 -,029 Sig. (1-tailed),333,153,239,066,285,358

13 Çocuk Gelişimi Bölümü Öğrencilerinin Toplumsal ü Tutumlarının İncelenmesi 501 yaşamınçoğu1 Pearson Correlation -,125 -,071 -,146* -,153* -,094 -,004 Sig. (1-tailed),059,188,034,028,121,478 doğumyeri1 Pearson Correlation -,073,041 -,140* -,028 -,053 -,055 Sig. (1-tailed),182,307,040,362,253,248 sonbeşyıl2 Pearson Correlation,009,102,023 -,004,011 -,097 Sig. (1-tailed),456,101,387,481,446,114 yaşamınçoğu2 Pearson Correlation,004,086,025,022,007 -,122 Sig. (1-tailed),481,143,380,395,467,064 doğumyeri2 Pearson Correlation,033,041,073 -,090,005,078 Sig. (1-tailed),340,303,182,132,475,166 sonbeşyıl1 Pearson Correlation -,054 -,033 -,080 -,090 -,019,011 Sig. (1-tailed),251,340,160,131,409,447 Anneevhanımı Pearson Correlation,056 -,021,019,049,035,139* Sig. (1-tailed),244,399,407,269,332,041 Babaserbest Pearson Correlation -,113 -,081 -,044 -,091 -,124 -,095 Sig. (1-tailed),079,156,294,127,062,118 N **. Correlation is significant at the 0.01 level (1-tailed). *. Correlation is significant at the 0.05 level (1-tailed). Nokta Çift Sıralı Korelasyon sonuçlarına göre öğrencilerin yaşamlarının çoğunu geçirdikleri yer bakımından şehirde yaşamak ile cinsiyet rolleri toplam puanları alt boyutlarından kadın cinsiyet rolleri arasında düşük düzey, negatif yönlü anlamlı(r=-.146, p<.05).; ve alt boyutlarından evlilik cinsiyet rolleri arasında düşük düzey, negatif yönlü anlamlı(r=-.153, p<.05).; köyde yaşamak ile alt boyutlarından evlilik cinsiyet rolleri arasında düşük düzey, pozitif yönlü anlamlı(r=.139, p<.005).; ve alt boyutlarından erkek cinsiyet rolleri arasında düşük düzey, pozitif yönlü anlamlı ilişki vardır(r=.156, p<.05). Nokta Çift Sıralı Korelasyon sonuçlarına göre öğrencilerin yaşamlarının çoğunu geçirdikleri yer bakımından ilçede yaşamak ile cinsiyet rolleri toplam puanları ve alt boyutları arasında manidar bir ilişki bulunamamıştır p>.05. Nokta Çift Sıralı Korelasyon sonuçlarına göre öğrencilerin doğdukları yer bakımından şehirde olması ile cinsiyet rolleri toplam puanları alt boyutlarından kadın cinsiyet rolleri eşitlikçi olma ile arasında düşük düzey, negatif yönlü anlamlı ilişki vardır(r= - 140, p<.05). Nokta Çift Sıralı Korelasyon sonuçlarına göre öğrencilerin doğdukları yer bakımından köyde ya da ilçede olması ile cinsiyet rolleri toplam puanları ve alt boyutlarına dönük tutumlar bakımından anlamlı bir ilişki bulunamamıştır p>.05. Nokta Çift Sıralı Korelasyon sonuçlarına göre öğrencilerin yaşamlarının son beş yılını geçirdikleri yer bakımından şehir, ilçe ya da köyde olmaları ile cinsiyet rolleri toplam puanları ve alt boyutlara dönük tutumlar bakımından arasında manidar bir ilişki bulunmamıştır p>.05. Nokta Çift Sıralı Korelasyon sonuçlarına göre öğrencilerin annelerinin ev hanımı olması ile cinsiyet rolleri toplam puanları alt boyutlarından erkek cinsiyet rolleri ile arasında düşük düzey, pozitif yönlü anlamlı ilişki vardır(r=-.139, p<.05). Nokta Çift Sıralı Korelasyon sonuçlarına göre öğrencilerin babalarının serbest meslek olması ile cinsiyet rolleri toplam puanları ve alt boyutlara dönük tutumlar bakı-

14 502 İhsan DÜŞMEZ mından düşük düzey, negatif yönlü manidar olmayan ilişki vardır p>.05. Tablo 7. nin devamı Toplam Eşitlikçi Kadın Evlilik Gelenek Erkek Kızmeslek Pearson Correlation -,186** -,108 -,148* -,291** -,093 -,117 Sig. (1-tailed),010,089,032,000,123,072 Çokprogramlı Pearson Correlation,283**,184*,263**,299**,212**,128 Sig. (1-tailed),000,010,000,000,004,056 Anadolu Lise Pearson Correlation -,019,027,013 -,011 -,092,023 Sig. (1-tailed),405,370,434,447,125,386 N İmamhatip Pearson Correlation,010 -,068,100 -,020,008 -,031 Sig. (1-tailed),453,199,106,400,460,348 Metem Pearson Correlation,008,019 -,046,059,001,028 Sig. (1-tailed),461,408,285,230,495,364 Teknik Anadolu Pearson Correlation -,093 -,066 -,158*,008 -,102,018 Sig. (1-tailed),123,205,024,462,102,413 N **. Correlation is significant at the 0.01 level (1-tailed). *. Correlation is significant at the 0.05 level (1-tailed). Nokta Çift Sıralı Korelasyon sonuçlarına göre öğrencilerin mezun oldukları okul bakımından kız meslek lisesi olması ile cinsiyet rolleri toplam puanları bakımından eşitlikçi olma ile düşük düzey, negatif yönlü anlamlı bir ilişki vardır(r=-.186, p<.05). Öğrencilerin mezun oldukları okul bakımından kız meslek lisesi olması ile cinsiyet rolleri alt boyutlarından kadın cinsiyet rollerinde eşitlikçi olma ile arasında düşük düzey, negatif yönlü anlamlı bir ilişki vardır (r=-.148, p<.05). ve alt boyutlarından evlilik cinsiyet rollerinde eşitlikçi olma ile arasında düşük düzey, negatif yönlü anlamlı bir ilişki vardır(r=-.191, p<.001). Öğrencilerin mezun oldukları okul bakımından teknik Anadolu kız meslek lisesi olması ile cinsiyet rolleri alt boyutlarından kadın cinsiyet rollerinde eşitlikçi olma ile arasında düşük düzey, negatif yönlü anlamlı bir ilişki vardır (r=-.158, p<.05). Öğrencilerin mezun oldukları okul bakımından çok programlı meslek lisesi olması ile cinsiyet rolleri toplam puanları bakımından eşitlikçi olma ile düşük düzey, pozitif yönlü anlamlı bir ilişki vardır(r=.283, p<.001). Öğrencilerin mezun oldukları okul bakımından çok programlı meslek lisesi olması ile cinsiyet rolleri alt boyutlarından eşitlikçi cinsiyet rollerinde eşitlikçi olma ile arasında düşük düzey, pozitif yönlü anlamlı bir ilişki vardır(r=.184, p<.05). Öğrencilerin mezun oldukları okul bakımından çok programlı meslek lisesi olması ile cinsiyet rolleri alt boyutlarından kadın cinsiyet rollerinde eşitlikçi olma ile arasında düşük düzey, pozitif yönlü anlamlı bir ilişki vardır(r=.263, p<.001). Öğrencilerin mezun oldukları okul bakımından çok programlı meslek lisesi olması ile cinsiyet rolleri alt boyutlarından evlilik cinsiyet rollerinde eşitlikçi olma ile arasında düşük düzey, pozitif yönlü anlamlı bir ilişki vardır(r=.299 p<.001). Öğrencilerin mezun oldukları okul bakımından çok programlı meslek lisesi olması ile cinsiyet rolleri alt boyutlarından gelenek cinsiyet rollerinde eşitlikçi olma ile arasında düşük düzey, pozitif yönlü anlamlı bir ilişki vardır(r=.212, p<.05).

15 Çocuk Gelişimi Bölümü Öğrencilerinin Toplumsal ü Tutumlarının İncelenmesi 503 Çoklu Regresyon Analizi Sonuçları Öğrencilerin Toplumsal leri Tutumlarına İlişkin Standart Çoklu Regresyon Analiz Sonuçları Tablo 8 de gösterilmiştir. Tablo 8. Öğrencilerin Toplumsal leri Tutumlarına İlişkin Standart Çoklu Regresyon Analiz Sonuçları B Standart Hata β T p İkili r Kısmi R 1 (Sabit) 72,762 7,259 10,024,000 Anneevhanımı -,085 4,245 -,002 -,020,984,056 -,002 Babaserbest -6,677 3,054 -,178-2,186,031 -,113 -,188 yaşamınçoğu1 -,562 4,955 -,016 -,113,910 -,125 -,010 doğumyeri1-3,837 3,381 -,113-1,135,258 -,073 -,099 anneeğitim2 9,689 6,775,141 1,430,155,103,124 sonbeşyıl2-2,321 4,898 -,077 -,474,636,009 -,041 anneeğitim3 5,816 3,690,192 1,576,117 -,065,136 sonbeşyıl3-12,382 6,227 -,351-1,988,049,045 -,171 yaşamınçoğu3 10,051 5,563,268 1,807,073,131,156 doğumyeri3 -,718 3,227 -,022 -,223,824,035 -,019 anneeğitim5 5,397 5,187,098 1,040,300 -,028,091 anneeğitim6 -,435 9,294 -,005 -,047,963 -,134 -,004 Çokprogramlı 9,266 3,740,279 2,478,014,283,212 Anadolulise -,705 6,267 -,010 -,112,911 -,019 -,010 İmamhatip -1,511 7,250 -,018 -,208,835,010 -,018 Metem 5,958 8,448,062,705,482,008,062 anneeğitmm1 13,999 4,678,333 2,993,003,242,253 ailetip2-2,006 4,059 -,040 -,494,622 -,015 -,043 ailetip3-9,588 6,330 -,131-1,515,132 -,176 -,131 babaeegtm1,636 11,119,005,057,955,007,005 babaeegtm2 5,337 7,240,068,737,462,035,064 babaeegtm4 3,781 3,190,111 1,185,238,100,103 babaeegtm5-1,123 3,550 -,028 -,316,752 -,095 -,028 babaeegtm6,913 6,693,012,136,892 -,070,012 Kızmeslek,081 3,374,003,024,981 -,186,002 R=0.497, R 2 =0.247 F(25, 278)=1.715, p=.0000 Yordayıcı değişkenlerle bağımlı değişken arasında ki ilişki incelendiğinde baba çalışma durumunun serbest meslek olması ile toplumsal cinsiyet rolleri tutumu arasında negatif ve düşük düzey manidar ilişki(r=-.113)olduğu diğer değişkenler kontrol edildiğinde bu ilişki değerinin negatif ve düşük düzey manidar ilişki (r=-.188)yönünde olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin yaşamlarının son beş yılını geçirdikleri yer bakımından şehirde olması ile toplumsal cinsiyet rolleri tutumu arasında pozitif ve düşük düzey manidar ilişki(r=.045)olduğu diğer değişkenler kontrol edildiğinde bu ilişki değerinin negatif ve düşük düzey manidar ilişki (r=-.171)yönünde olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin mezun oldukları lise bakımından çok programlı lise olması ile toplumsal cinsiyet rolleri tutumu

16 504 İhsan DÜŞMEZ arasında pozitif ve düşük düzey manidar ilişki(r=.283)olduğu diğer değişkenler kontrol edildiğinde bu ilişki değerinin pozitif ve düşük düzey manidar ilişki (r=.212)yönünde olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin anne eğitim durumları bakımından okuryazar olmama ile toplumsal cinsiyet rolleri tutumu arasında pozitif ve düşük düzey manidar ilişki(r=.242)olduğu diğer değişkenler kontrol edildiğinde bu ilişki değerinin pozitif ve düşük düzey manidar ilişki (r=.253)yönünde olduğu belirlenmiştir. Diğer değişkenlerle birlikte öğrencilerin toplumsal cinsiyet rolü tutumları arasında orta düzey ve anlamlı bir ilişki vardır, R=0.497, R 2 =0.247, p<.001. Model, yirmi beş(25)değişkenle birlikte toplumsal cinsiyet rolü tutumlarında toplam varyansın yaklaşık % 24 ünü açıklamaktadır. SONUÇ, TARTIŞMA VE ÖNERİ- LER Öğrencilerin toplumsal cinsiyet rolleri alt boyutlarından eşitlikçi, evlilik ve erkek cinsiyet rolleri tutumları sınıf düzeylerine göre farklılık göstermektedir. Sonuçlar ikinci sınıf öğrencilerin bu boyutlar bakımından daha eşitlikçi olduğunu göstermektedir. Bu durum üniversite yaşamının bir sonucu olarak düşünülebilir. Öğrencilerin sahip oldukları toplumsal cinsiyet rolleri ile anne baba eğitim durumları arasında ilişki vardır. Anne eğitim durumu okur-yazar olmama olan öğrencilerin toplumsal cinsiyet rolleri genel eğilimlerinde ve alt boyutlardan geleneksel, kadın ve evlilik cinsiyet rollerinde eşitlikçi tutum sergilemeleri ile pozitif ilişki vardır. Anne eğitim durumu okur-yazar olan öğrencilerin toplumsal cinsiyet rolleri alt boyutlardan evlilik cinsiyet rollerinde eşitlikçi tutum sergilemeleri ile pozitif ilişki vardır. Anne eğitim durumu ortaokul olan öğrencilerin toplumsal cinsiyet rolleri alt boyutlardan evlilik cinsiyet rollerinde gelenekçi tutum ve alt boyutlardan erkek cinsiyet rollerinde eşitlikçi tutum sergilemeleri arasında pozitif ilişki vardır. Anne eğitim durumu üniversite olan öğrencilerin toplumsal cinsiyet rolleri genel eğilimlerinde ve alt boyutlardan erkek cinsiyet rollerinde gelenekçi tutum sergilemeleri arasında pozitif ilişki vardır. Baba eğitim durumu okuryazar olan öğrencilerin toplumsal cinsiyet rolleri alt boyutlardan eşitlikçi cinsiyet rollerinde eşitlikçi tutum sergilemeleri ile arasında pozitif ilişki vardır. Araştırmanın sonuçları çocuk gelişimi bölümü öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rol tutumları üzerinde babanın eğitim durumundan öte annenin eğitim durumunun etkili olduğunu göstermektedir. Türkiye de daha önce Arıcı(2011) tarafından yapılan çalışmada annesi üniversite mezunu olan öğrencilerin annesi ilkokul mezunu olanlara göre ve babası ortaokul, lise ya da üniversite mezunu olan öğrencilerin babası ilkokul mezunu olanlara göre toplumsal cinsiyet rollerini daha eşitlikçi düzeyde algıladıkları bulunmuştur. Bu durum araştırmaya konu olan öğrenci profillerinin farklı olması ve özellikle geleneksel toplumsal cinsiyet rolü kalıplarıyla tutarlı olan çocuk gelişimi bölümüne yönelimde geleneksel tutumlara dönük bilinçli bir yönlendirmede bulunabilen anne figürünün etkili olabileceğini düşündürmektedir. Öğrencilerin sahip oldukları aile tipi ile toplumsal cinsiyet rolleri tutumları arasında anlamlı ilişki bulunmuştur. Aile tipi bakımından öğrencilerin çekirdek ailesi olması ile toplumsal cinsiyet rolleri alt boyutlarından kadın cinsiyet rollerinde eşitlikçi tutum sergilemeleri arasında pozitif ilişki vardır. Aile tipi bakımından öğrencilerin parçalanmış ailesi olması ile toplumsal cinsiyet rolleri alt boyutlarından kadın cinsiyet rollerinde gelenekçi tutum sergilemeleri arasında pozitif ilişki vardır. Alan yazın incelendiğinde çekirdek ailede yaşayan bireylerin toplumsal cinsiyet rolleri bakımından daha eşitlikçi tutum benimsedikleri (Burt & Scott, 2002), geleneksel aile tipi içerisinde yetişen ve parçalanmış ailesi olan bireylerin ise toplumsal cinsiyet rol tutumları bakımından daha geleneksel tutum-

17 Çocuk Gelişimi Bölümü Öğrencilerinin Toplumsal ü Tutumlarının İncelenmesi 505 lara sahip oldukları (Baykal, 1988 ; Basow, 1992 ; Haotu & Liao, 2003 ; McHale, Crouter & Whitenon, 2003) bulunmuştur. Türkiye de daha önce Zeyneloğlu (2008) tarafından Hemşirelik Bölümü öğrencileri üzerinde yapılan çalışmada aile tipi ile toplumsal cinsiyet rolleri tutumları bakımından anlamlı bir fark bulunamamıştır. Bu anlamda araştırmanın bulguları çekirdek ailede yetişen bireylerin eşitlikçi tutum sergilemeleri ve parçalanmış ailesi olan bireylerin geleneksel tutum benimsemeleri bakımından uyumlu görünmektedir. Öğrencilerin yaşamlarının çoğunu geçirdikleri yer ve doğdukları yer bakımından toplumsal cinsiyet rolleri tutumları alt boyutlarından kadın, evlilik ve erkek cinsiyet rolleri tutumları ile arasında ilişki bulunmuştur. Öğrencilerin yaşamlarının çoğunu geçirdikleri yer bakımından şehirde yaşamaları ile kadın cinsiyet rolleri ve evlilik cinsiyet rollerinde geleneksel tutum sergilemeleri ile pozitif ilişki bulunmuştur. Öğrencilerin yaşamlarının çoğunu geçirdikleri yer bakımından köyde yaşamaları ile evlilik cinsiyet rolleri ve erkek cinsiyet rollerinde eşitlikçi tutum sergilemeleri ile pozitif ilişki bulunmuştur. Bu durum, daha önce Kağıtçıbaşı ve Kansu (1991: 92-93), tarafından yapılan çalışmada özellikle şehir yaşamında cinsiyet rolleri tutumlarında önemli değişiklikler olmakla birlikte kadınların halen toplumsal cinsiyet rol kalıplarına göre değerlendirildiği bulgusuyla benzer görünmektedir. Öğrencilerin doğdukları yer bakımından şehir ile kadın cinsiyet rollerinde geleneksel tutum sergilemeleri arasında pozitif bir ilişki vardır. Öğrencilerin yaşamlarının çoğunu geçirdikleri yer bakımından köyde yaşamaları ile evlilik cinsiyet rollerinde ve erkek cinsiyet rollerinde eşitlikçi olmaları ile ve yaşamlarının çoğunu geçirdikleri yer bakımından şehirde olmaları ile kadın cinsiyet rollerinde ve evlilik cinsiyet rollerinde geleneksel tutum sergilemeleri arasında pozitif bir ilişki vardır. Bu durum Zeyneloğlu (2008) tarafından Hemşirelik Bölümü öğrencileri üzerinde yapılan çalışmanın bulgularıyla benzerlik göstermektedir. Bu sonuca bir neden olarak öğrenci profillerinin benzerliği ve dolaylı bir şekilde meslek olarak geleneksel toplumsal cinsiyet rolü kalıplarıyla tutarlı mesleklere yönelimde aile kültürü yapısının benzerliğinin etkili olduğu düşünülmektedir. Öğrencilerin anne meslek durumları bakımından ev hanımı olması ile toplumsal cinsiyet rolleri alt boyutlarından erkek cinsiyet rollerinde eşitlikçi tutum sergilemeleri arasında pozitif bir ilişki vardır. Alan yazın incelendiğinde daha önce yapılan birçok çalışma annenin çalışması ile toplumsal cinsiyet rollerinde eşitlikçi tutuma sahip olması arasında ilişkiler bulmuştur (Baykal, 1988 ; Basow, 1992 ; Özen, 1992). Bununla birlikte Zeyneloğlu (2008) tarafından yapılan çalışmanın bulguları çalışan annesi olan öğrencilerin çalışmayan annesi olanlara göre daha gelenekçi tutumlara sahip olduğunu göstermektedir. Yapılan çalışmanın kapsamının kız öğrenci ağırlıklı hemşirelik öğrencileri olduğu düşünüldüğünde bu çalışmanın bulgularıyla benzerlik göstermesi anlamlı görünmektedir. Gerek hemşirelik gerekse çocuk gelişimi alanları meslek olarak geleneksel toplumsal cinsiyet rolü kalıplarıyla tutarlıdır. Bu nedenle geleneksel tutumlara yönelik meslek alanlarına yönelimde çalışan annelerin bilinçli bir yönlendirme içerisinde olması olası görülebilir. Öğrencilerin mezun oldukları okullar ile toplumsal cinsiyet rolleri ve alt boyutları arasında ilişkiler bulunmuştur. Öğrencilerin mezun oldukları okul bakımından kız meslek liseli olmaları ile toplumsal cinsiyet rolleri toplam puanları ve alt boyutlardan eşitlikçi, kadın ve evlilik cinsiyet rollerinde geleneksel tutum sergilemeleri ile pozitif bir ilişki bulunmuştur. Öğrencilerin mezun oldukları okul bakımından teknik Anadolu kız meslek liseli olmaları ile toplumsal cinsiyet rolleri alt boyutlarından kadın cinsiyet rollerinde geleneksel tutum sergilemeleri ile pozitif bir ilişki bulunmuştur. Öğrencilerin mezun oldukları