EVRENN OLUUM TEORLER VE BLM NSANLARI FEN VE TEKNOLOJ DERS PROJE GRUBU

Transkript

1 EVRENN OLUUM TEORLER VE BLM NSANLARI FEN VE TEKNOLOJ DERS PROJE GRUBU 5F SINIFI PROJE GRUBU Yiit Yabaneri Dilara Ballıolu Ekinsu Kadirolu Ege Ayyıldız Kutay Güne Tolga Çökmez Danıman Öretmen Esra Da ZMR / 2011

2 ÇNDEKLER Giri... 3 Eski Uygarlıklardaki Gelimeler... 4 Aristo ve Batlamyus un Dünya Merkezli Evreni... 4 Müslüman Dünyada Bilimin Altın Çaı Kilise Ve Kopernik le Balayan Süreç. 5 Tycho Brahe Ve Kepler... 6 Galile le Zirveye Doru Adımlar... 6 Devlerin Devi Newton. 7 Görseller 8 Kaynaklar

3 GR Evren hakkında ne düündüümüz gerçekten de önemlidir. Evren hakkındaki görüümüz, evrenin bir parçası olan kendimiz hakkındaki görüümüzü de oluturmaktadır. Günümüzde on yaında bir çocuk için bile sıradan olan bilgiler, eski çaların insanları için çözülemez bilmecelerdi. nsanların bilme arzusunu çou zaman mitolojiler ve efsaneler karılıyordu. Bu ilgi çekici konuyu aratırarak örendiimiz yeni bilgileri sizlerle paylamak istedik. Bilgilerinize katkıda bulunmak dileklerimizle 3

4 ESK UYGARLIKLARDAK GELMELER Bugünkü bildiimiz anlamda bilimsel çabaya, tarihin bilinen dönemlerinin çok uzun bir kısmında rastlayamıyoruz. Sümerler in M.Ö yılında teknik bilgiler elde ettiklerine, bunları kendi refahları için kullandıklarına tanık oluyoruz. Sümerler in yerini alan Babiller de matematikte ve astronomide ilerlemeler kaydettiler. Uzun ve dikkatli gözlemler sonucu baarılı bir takvim oluturmayı baardılar ve bunu tarımda kullandılar. Güne in her gün gökyüzündeki kapıların ayrı birinden girdiini, ayrı birinden çıktıını söylediler... Babiller in gökyüzüyle ilgileri astronomi kadar astroloji merkezliydi, gökyüzünü gözleyerek gelecek ile ilgili iaretler elde etmeye çalııyorlardı... Mısır da da matematik ile astronomi üzerine önemli gelimelere rastlıyoruz... Eski Çin ve Hint uygarlıklarının da matematik ve astronomi alanlarında baarılı gelimeler kaydettiklerine tanık olmaktayız... Bunlar, günümüzün bilimsel anlayıından farklı olarak, daha çok günlük ihtiyaçlara yönelik çalımalar olarak görünmektedir. Bahsettiimiz medeniyetler gökyüzü cisimlerinin hareketlerini gözlemlediler; bu cisimler arasında buldukları düzenli ilikilere dayanarak ileride oluacak durumları tahmin etmeye, tarımda bunlardan faydalanmaya, astrolojik kehanetlerde bu verileri kullanmaya çalıtılar. Bildiimiz kadarıyla onlar, günümüz bilimi gibi gözlem verilerini açıklama ihtiyacı duymadılar, teorik temelde gözlemleri deerlendiremediler. Böyle olunca da astronomi biliminde bugünkü anlamda bir ilerleme kaydetmeleri mümkün deildi. Fakat unu da belirtmeliyiz ki son bulgular, bu medeniyetlerin bilim tarihi kitaplarında aktarılandan daha çok ilerlediklerini, Eski Yunan daki gelimenin kökenini oluturduklarını ortaya koymaktadır. Bu da bizi, bilim tarihini Eski Yunan dan balatan alıkanlıın gözden geçirilmesi gerektii sonucuna götürmektedir. ARSTO VE BATLAMYUS UN DÜNYA MERKEZL EVREN Aristo, Dünya nın sabit merkez olduunu; bütün gezegenlerin, yıldızların, Güne in ve Ay ın, Dünya nın çevresinde döndüklerini savunuyordu. O na göre yıldızların ham maddesi ve Dünya nın ham maddesi birbirlerinden tamamen farklıydı. Yıldızlar ezeli bir yakıtla yakılmılardı. Bunlar hem ezeli, hem de ebediydi. Oysa Dünya, kusurlu ve eksikti, yıldızlar gibi mükemmel deildi. 4

5 Daha sonra Batlamyus, Aristo dan aldıı mirası kullanarak, Eudoks un ve Hipparkus un görülerinden de yararlanarak astronomik bir model ortaya koydu. Bu modele göre Dünya merkezdeydi. O dönemde bilinen be gezegen Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter, Satürn ve onlarla beraber Ay ve Güne, Dünya nın etrafında dönüyordu. Yıldızlar ise en dıarıdaki en geni halkadaydılar. Bu Batlamyus un kullandıı mirasın sahipleri olan Pisagor un, Platon un, Aristo nun beenecei bir modeldi; evren dairelerle ve kürelerle tanımlanıyordu., MÜSLÜMAN DÜNYADA BLMN ALTIN ÇAI Özellikle 8. yüzyılla 13. yüzyılın arasındaki dönem, Müslüman dünyanın bilimde zirvede olduu dönemdir. Bu dönemde Müslüman toplumlar, bata Grek mirası olmak üzere, Hint ve ran mirasını kullandılar. Tüm bu medeniyetlerin eserlerini çevirdiler, kendileri de bilimsel aratırma ve gözlemleriyle önemli atılımlar gerçekletirdiler. Bugünkü anlamda rasathane ilk olarak Meraga da 1259 yılında kuruldu. Buradaki çalımalarıyla Nasreddin Tusi, Batlamyusçu evren modelinin eksikliklerini eletirdi. Harezmi, Bitruci ve Biruni gibi birçok bilgin de astronomiye önemli katkılarda bulundu... KLSE VE KOPERNK LE BALAYAN SÜREÇ Batlamyus un sistemi, ilk ortaya konmasından sonra 1500 yılı akın bir süre bata Hristiyan toplumları olmak üzere geni bir kitle tarafından, astronominin temeli olarak ele alındı. Bu sistemin geçersiz olması sürecini balatan Kopernik( ) oldu. O, Dünya yerine, Güne her eyin merkezi yapıldıında, bu sistemin, gözlenen evrenle daha uyumlu olacaını ortaya koydu. Bin yılı akın süredir geçerli olan Batlamyus sistemine karı bu itiraz, önceleri Kilise yi telalandırmadı. Fakat sonra bu fikir, Katolik kilisesi tarafından olduu gibi, Luther ve Calvin tarafından da reddedildi. Onlara göre, Dünya nın evrenin merkezi olmaması düünülemezdi. 5

6 TYCHO BRAHE VE KEPLER Teleskobun icadından önce bilinen en ciddi gözlemleri Tycho Brahe ( ) gerçekletirdi. Danimarka kralının desteini alan Brahe, gökyüzünün haritasını detaylı bir ekilde çıkarmıtı. Brahe nin çok önemli gözlemleri Kepler in ( ) teorisyenliiyle bulutu. Kepler çok iyi bir matematikçiydi, Brahe nin gözlemlerini deerlendirerek Kopernik in sistemindeki eksiklikleri düzeltti. Kopernik, gezegenlerin hareketinin dairesel olduunu sanıyordu, oysa Kepler, yörüngelerin elips eklinde olduunu ortaya koydu. Kepler, bir yandan Kopernik in sistemini düzeltirken, bir yandan da O nun, Güne merkezli sisteminin doruluunu onayladı. Tüm bu gelimeler olurken hala Batlamyus un sistemi genel kabul görüyordu, hala Kilise de bir tela göze çarpmıyordu. GALILE LE ZRVEYE DORU ADIMLAR Kepler yeryüzündeki fizik yasalarını gökyüzündeki cisimlere ilk uygulayan kiiydi. Astronomi fiziin bir parçasıdır diyen Kepler i, bu yüzden ilk astro-fizikçi kabul edenler vardır. Bilimin, Kepler le zirveye doru tırmanıı, Galile( ) ile devam etti. Galile hareket yasalarını kefetti. Teleskobu onun bulup bulmadıı tartımalı olmakla beraber, teleskobu kullanarak ilk ciddi yıldız gözlemlerini onun gerçekletirdii herkesçe kabul edilmektedir. Galile, teleskopla yaptıı gözlemleri de deerlendirerek, Batlamyus un evren modeline ölümcül darbeyi vurdu. Bu sefer Kilise, Galile ye, Kopernik ve Kepler e davrandıı kadar yumuak davranmadı. Kilise, Galile yi, Engizisyon mahkemesinde yargıladı ve Galile, hayatını kurtarmak için Dünya nin hareket ettii ve Güne in, evrenin merkezi olduu fikirlerinden vazgeçtiini söylemek zorunda kaldı. Galile, Aristo dan beri gelen anlayıı iyice sarstı. Doayı kelimelerle deil, matematiksel kesinlik ve objektiflik çerçevesinde anlamamız gerektiini ortaya koydu. Kopernik in ve Kepler in gösterdii Güne merkezli sistem, Galile nin gözlemleri ve fizie yaklaımı, evrenin daha iyi anlaılmasını salıyordu. Fakat gezegenleri neyin yörüngede tuttuu, Dünya nın altındakilerin neden dümedii gibi sorular cevaplarını bulamamıtı. te tüm bu soruların yerine oturması için bir dev gerekiyordu. O dev de Newton du. 6

7 DEVLERN DEV NEWTON Bir çok kiiye göre bilim tarihinin gelmi geçmi en önemli kiisi Newton dur. Onun bu konudaki tek rakibi Einstein dır. Newton, aaçtan elmayı düüren kuvvetin, aynı zamanda Ay ı Dünya mıza doru çektiini ortaya koydu. Bu yasa sayesinde Dünya nın altındakiler(!) dümüyordu, bu yasa sayesinde tüm gezegenler yörüngelerinde hareket ediyordu. Bu evrensel çekim yasası idi. Newton bu yasayı matematiksel denklemleriyle ortaya koydu. Newton dan sonra Kant ( ), daha sonraysa Laplace ( ), Newton un kanunları çerçevesinde, mekanik yasalarla, gaz bulutlarından gezegenlerin oluumunu tarif ettiler. Bu çalımalarda yıldızların ve gezegenlerin yerçekimi etkisiyle gaz bulutlarından oluması tarif ediliyordu, fakat daha öteye gidilemiyordu. Atom-altı parçacıklar, atom ve gaz bulutlarından yıldızların oluumuna kadar tam detaylı bir ekilde bilimsel bir kozmoloji ve kozmogoni, ilk olarak Big Bang teorisi ile ortaya konacaktır. Ama bunun için yeni devlere ihtiyaç vardır. Einstein-Hubble ve Lemaitre, Dünya nın bekledii bu devlerdir... 7

8 GÖRSELLER 8

9 9

10 KAYNAKLAR Big Bang ve Tanrı, Caner Taslaman lk Üç Dakika, Steven Weinberg htpp:// Htpp:// 10