500 GEBEDE RİSK FAKTÖRLERİ NEONATAL MORBİDİTE VE MORTALİTE

Transkript

1 500 GEBEDE RİSK FAKTÖRLERİ NEONATAL MORBİDİTE VE MORTALİTE Dr. A. AMAÇ<"'> - Dr. F. GÜVEN<"'"'> - Dr. N. SARPER<"'"'"'>. Dr. D. TANUGUR<"'*"'"'> ÖZET Ekim 199l'de İstanbul Zeynep Kamil Hastanesine doğum yapmak için ardı sıra başvurmuş 500 gebede risk faktörlerini ve bu gebeliklerden doğan bebeklerde perinatal mortalite oranlarını saptadık. Bulgularımızı literatürle karşılaştırdık. SUMMARY We investigated 500 pregnant women who were admitted to İstanbul Zeynep Kamil Hospital in October 1991, /rom the point of risk factors of pregnancy. We also observed morbidity and mortality rates of their babies. By the way we compared our results with literature.... "' Zeynep Kamil Hastanesi Çocuk Klinik Şefi "'* Zeynep Kamil Hastanesi Çocuk Klinik Şek Muavini """"' Zeynep Kamil Hastanesi Çocuk Kliniği Baş Asistanı "'""""' Zeynep Kamil Hastanesi Çocuk Kliniği Baş Asistanı GİRİŞ İstanbul Zeynep Kamil Hastanesinde yıllık doğum sayısı yüksektir. Hastanemiz genellikle sosyo-ekonomik düzeyi düşük, antenatal takipsizlik oranı yüksek olan gebe popülasyonuna hitap etmektedir. Biz bu çalışmamızda hastanemize başvuran gebelerde, gebeliğe ait risk faktörlerini ve bunların perinatal mortalite ve morbidite ile ilişkisini araştırmak istedik. MATERYAL.. METOD Ekim 1991'de hastanemize ardı sıra gelen 500 gebedeki risk faktörlerini, perinatal mortalite ve morbiditeyi retrospektif olarak araştırdık. Ayrıca sorgulama metoduyla 350 gebede prenatal takibi değerlendirdik. ı. ve 2. trimesterden başlayıp doğuma kadar dü- 49

2 ZEYNEP KAMİL TIP BÜLTENİ Cilt: 24 Sayı: 1 zenli doktor kontrolünde olanları yeterli, 3. trimestrde takip altına girenleri yetersiz takipte, gebeliği boyunca hig doktora gitmeyenleri ise takipsiz kabul ettik. BULGULAR 1) 350 gebede prenatal takip oranları öyle idi. Yeterli takip% 44, yetersiz takip% 16, takipsiz% 40 (Grafik 1). 2) Riskli gebe oranı% 63.4, risksiz gebe % 36,6 (Tablo 1 ). 3) Risk faktörlerini görülme sıklığına göre değerlendirdiğimizde ilk sıralarda şunlar yer almaktaydı. Grup uygunsuzluğu (% 11,6), 4000 gr'ın üstünde doğum(% 11.2), gestasyon yaşının 42 haftanın üstünde olması (% 10,4) seksiyo ile doğum (% 10.6), erken memran rüptürü (% 9,8), obstetrik komplikasyonlar (% 9), doğum ağırlı.; ğının 2500 gr'ın altında olması (% 6,8), akraba evliliği (% 6), gebelik yaşının 18 yaşın altında olması (% 5) (fable 2). 4) Yenidoğan bebeklerde morbidite % 10 oranındaydı. Bu bebeklerde morbidite nedenlerinde ön sıralarda 2500 gr'ın altında ve gestasyon yaşı 37 haftanın altında olan bebeklerle doğum ağırlığı 4000 gr.'ın üstünde ve gestasyon yaşı 42 haftanın üstünde olan bebekler yer almaktaydı (Tablo 2). 5) Yenidoğanları mortalite açısından değerlendirdiğimizde neonatal dönemde ölüm oranı% 0.14'tü. Ölen bebek sayısı 7 idi. Ölen bebeklerdeki risk faktörleri 6 bebek 2500 gr'ın altında doğmuştu. Bunların S'inde aynı zamanda gestasyon yaşı 37 haftadan küçüktü. Bir bebek miadında SGA idi. Üç bebekte düşük doğum tartısına perinatal asfiksi eşlik ediyordu. Bir bebekte hayatı tehdit eden anomali 11 anansefali11 vardı. Bir bebekte gestasyon yaşı 42 haftanın üstünde idi. Bu bebekte aynı zamanda Rh uygunsuzulğu ve mekonyumla doğum vardı. Bebekte sepsis ve DİC gelişti (Tablo 2). 6) Riskli gebeliklerden doğan bebeklerde morbidite % 15,14 iken bu oran risksiz gebeliklerde % 1.09 idi. Erken neonatal mortalite ise riskli grupta % 0.22 iken, risksiz grupta hiç ölen bebek yoktu. Geç fetal rnortalite % 0.10 oranında gözleniyordu. Bunların da tümü riskli gebeliklerin ürünüydü (Tablo 1 ). 7) Bu çalışmada geç fetal mortalite % 0.10, erken neonatal mortalite % 14 perinatal mortalite % 24 olarak bulunmuştur (Tablo 2). TARTIŞMA İnsan yaşamında en riskli dönemlerden biri de konsepsiondan, doğumu Tablo :1 Erken neonatal dönemdeki mortalitenin riskli ve risksiz gebeliklere göre dağılımı. Hasta bebek sayısı Riskli gebe Sayısı % , ,14 Risksiz gebe Toplam % Sayısı % 36,6 1, Erken neonatal dönemde ölen bebek sayısı 7. 2,

3 AMAÇ - GÜVEN - SARPER-TANUGUR Tablo : Gebede Risk Faktörlerinin Dağılımı Perinatal Mortalite ~ Morbidite Grup Uygunsuzluğu 58 % OLGU BEBEKTE ERKEN NEONATAL GEÇFBTAL SAYISI MORBiDİTE MORTALİTE MORTALİTE Seksiyo 53 % Gr. Üzerinde 56 % Hafta Gestasyon Yaşı 52 % Erken membran Rüptürü Obstetrik Komplikasyonlar 2500 Gr. Altında 49 % % % Akraba Evliliği 30 % Yaş Altında 25 % 5 3 Gebelikte Hastalık 25 % Multiparite 4'iln Üzerinde 37 Hafta Altında Gestasyon Yaşı 37 Yaş ÜstUnde 24 % % % % Dfişilk 15 % 3 2 Anomali 11 % Neonatal Dönemde Hasta Kardeş 9 % Makat Gelişi 8 % Ölen Kardeş 7 % DüşükApgar 7 % Ç-0ğul Gebelik 4 % Hasta Kardeş 2 % "' Uzamış İnfertilite Gebelikte İlaç 1 % TOPLAM

4 ZEYNEP KAMİL TIP BÜLTENİ Cilt: 24 Sayı: 1 izleyen ilk hafta sonuna kadar geçen dönemdir. Sosyal durum ve çevre, perinatal mortaliteyi etkileyen belirsiz faktörlerin başında gelmektepir. Sosyo-ekonomik durumu kötü olan annelerin bebeklerinde ve evlilik dışı gebelikler sonucu doğan bebeklerde perinatal mortalite yüksek bulunmuştur. (1) Edinburg ve İskoçya'da yapılan bir çalışmada antenatal bakım servislerine erken ve sık başvuran gebelerde perinatal mortalite oranı düşük, hastane ve antenatal bakım servislerine uzak bölgelerde perinatal mortalite oranı yüksek bulunmuştur (2). ağırlığı ve gestasyon yaşının arttığı, doğum sonrası hastanede kalış süresinin azaldığı saptanmıştır ( 4), (5). Çalışmamızda yeterli takip oranını % 44 olarak bulduk. Bu da hastanemizdeki yüksek perinatal mortaliteyi etkileyen önemli faktörlerden biriydi. Olgularımızı perinatal mortalite açısından değerlendirdiğimizde ilk sırada gestasyon yaşı 37 haftanın altında olan preterm bebekler almaktaydı. Çalışmamızda yüksek perinatal mortalite oranına rağmen preterm doğum oranı % 4.4 idi. Bu ora11 ABD (% 13, 7) ve İsveç(% 9.8) gibi gelişmiş ülkelere göre düşüktü (6). Preterm doğum oranımı- Zeynep Kamil Hastanesi İstanbul, 1991 Grafik: 1 Prenatal Takip 350 Gebede YETERLİ TAKİP 44% TAKİPSİZ 40% YETERSİZ TAKİP 16% İsveç'te antenatal bakımın % 99 oranında gerçekleşmesiyle son 50 yılda perinatal mortalite % 45,7'den % 6,8'lere düşürülmüştür (3). Denver'de yapılan bir çalışmada da prenatal takipler arttıkça doğum zın gelişmiş ülkelere kıyasla düşük olmasına rağmen erken neonatal morta~ litede preterm bebeklerin önemli pay almaları teknik olanakların yetersizliği nedeniyledir. Pretermlerin yaşatılması ileri ülkelerde perinatal mortaliteyi kısmen düşürmektedir. 52

5 AMAÇ- GÜVEN - SARPER-TANUGUR Perinatal mortalitede 2. sırada doğum kilosu 2500 gr.'ın altında olan bebekler yer almaktaydı. Bilindiği gibi düşük doğum tartısı önemli bir neonatal mortalite ve morbidite nedenidir. Çalışmamızda düşük doğum ağırlıklı bebek doğurma oranı % 6,8 idi. Bu bebeklerin % l 7.6'sı erken neonatal dönemde kaybedildi (6/34). Erken neonatal mortalitenin önde gelen nedenlerinden birisi de hipoksidir. Bu oran Fransa'da % 37, İngiltere'de 1980'de % 31,2 iken biz çalışmamızda % 42,8 olarak bulduk (317) Gestasyon yaşı 42 haftanın üstünde doğan 1 bebek mekonyumluydu. Bu bebekte daha sonra sepsis ve DİC gelişti. ABD'lerinde yapılan bir çalışmada mekonyumla boyalı amniotik sıvı, erken doğum ve amniotik boşluğun mikrobial invazyonunda önemli bir risk faktörü oluşturmaktaydı (7). Çaıı -- _şma mızd- a o_ -ıg u ları risk fakt ~r- o_!erine göre değerlendirdiğimizde grup uygunsuzluğu risk faktörü olarak % 11,6 ile ilk sırayı almaktaydı. Bu bebeklerde morbidite oranı (5/58) % 8.6 idi. Ölen bebek yoktu. Hastanemizde grup uygunsuzlukları yakın takip ve tedavi altında olduğundan İngiltere'deki % 0.8, Fransa'daki % 1 olan erken neonatal mortaliteye uygunluk gösteriyordu gr.'ın üstünde bebek doğurma yüzdesi % 11.2 idi. Bu bebeklerden S'i perinatal morbidite gösteriyordu. (3 tanesinde hipokalsemi, 1 tanesinde brakial pleksus felci, 2 tanesinde sur.. matürasyon, 2 tanesind(i hiperviskosite, 1 tanesi diabetik anne bebeği). Hastanemizde daha önce 4000 gr. üstündeki 1000 bebekte yapılan bir çalışmada perinatal morbidite % 10.9 bulunmuş- tur. Büyük doğum ağırlığının nedenleri arasında % 15 oranında gestasyonel diabet, % 6 oranında açık diabet, % 2 oranında ise postmatürite, aşırı beslenme ve genetik faktörler yer almaktaydı (8). Gestasyon yaşı 42 haftanın üstünde doğum, risk faktörü olarak % 10.4'tü. Grupta erken neonatal morbidite % 9.6'ydı. Erken neonatal mortalite ise % 19'du. Yapılan araştırmalarda gestasyon yaşı 42 haftanın üstünde olanlarda erken neonatal mortalite sıklığı miadında bebeklerdeki ile karşılaştırıldığında daha fazla bulundu (9). Konjenital anomalilerin risk faktörü olarak görülme sıklığı İngiltere'de % 14.8 Fransa'da % 19.1 iken biz çalışmamızda bu oranı % 2.2 olarak bulduk ( ). Kanada'da yapılan bir çalışmada büyük sayıda vaka ve otopsilerden elde edilen sonuçlara göre % 4.3 oranında hipoksi, % 16 oranında antepartum kanama % 10 oranmda konjenital anomaliler ölü doğum nedenleri olarak ilk sıraları almaktaydı (6). Çalışmamızda ise ölü doğum nedenleri arasında % 60 oranıyla ilk sırayı düşük doğum ağırlığı almaktaydı. Olguların % 20'sini hipoksi, geri kalan% 20'sini de konjenital anomaliler oluşturmaktaydı. SONUÇ Hastanemize başvuran gebelerin sosyo-ekonomik düzeyi düşük, antenatal takipsizlik oranı yüksektir. (% 40). Riskli gebeliklerin oranı % 63.4'lere varmakta bunun sonucunda geç fetal mortalite ve perinatal mortalite oranlarının da gelişmiş ülkelerle kıyasllandığında yüksek olduğu gözlenmektedir(% 10 ve% 24). Mortalitenin düşıürülmesi sosyo-ekonomik düzeyin ve a.ntanatal takibin iyileştirilmesi yanı 53

6 ZEYNEP KAMİL TIP BÜLTENİ Cilt: 24 Sayı: 1 sıra teknik ve eğitimli personel açısından daha yeterli obstetrik ve yenidoğan ünitelerinin açılmasıyla gerçekle ecektir. KAYNAKLAR ı. A.J. Keay and D.M. Morgan "Craig's Careoof the Newly Bom Infant. Chapter3 pp Seventh Edition. Edinburg Landon Melbourne and New York, A.J. Keay and D.M. Morgan "Craig's Careof the Newly Bom Infant. Chapter 2 pp: 9-26 Seventh Edition. Edinburg Landon Melbourne and New York Anders Hakansson, et al. "Antenatal Care in Southern Sweden" Acta Obstet Gynecol. Scand. Vol. 70 No: pp: J.W. Sparks, J.Mc. Oregor et al. "Prenatal Care: Differential Effects on Maternal and Neonatal Outcomes. Am. J. of Obst. and Gyn th Annual Meeting. February 3-8, 1992 Orlando, Florida. pp: 287. S. Maureen Hack et al. "Very Low Birth Weight Outcomes of the National Institute of child Health and Humarı development Neonatal Network. Pediatrics. Vol. 87 May. 1991, Number Neyzi O. "Yenidoğanda Mortalite ve Morbidite". Yenidoğan ve Prematürenin Temel Sorunları. Editörler: Can G. Darendeliler F. İstanbul 1987, pp: Roberto Romeno, M.D., et al, "Meconium-stained amniotic fluid. A risk faktör for microbial invasion of the amniotik cavityu Am. J. Obstet. Gynecol. Vol. Yol. 164 Number 3, pp: Kahraman H. "4000 gramın üstünde doğan bebeklerin annelerinde diabet taraması 1981 İstanbul." 9. Richard E. Behrman, M.D. et al. Chapterz8 Nelson Textbook of Pediatrics 13th Edition, pp: