HIZ VE DEVİR ÖLÇÜMÜ 1

Transkript

1 1 HIZ VE DEVİR ÖLÇÜMÜ

2 HIZ VE DEVİR ÖLÇME Tanımlar Hız; bir cismin birim zamanda alınan yola denir. Hareketlinin herhangi bir andaki hızına Ani Hız, yol boyundaki hızların ortalamasına da Ortalama Hız adı verilir. Hız Nedir? Sürat Nedir? Hız, vektörel bir büyüklüktür; yönü ve büyüklüğü ile ifade edilir. Hız birimleri, SI birim sisteminde m/s, İngiliz ölçü sisteminde 1ft/sn=30,6cm/s veya 1mil/saat=1,6km/sa tir. Yaygın olarak kullanılan hız birimi 1 saatte alınan yolu kilometre cinsinden ifade eden kilometre/saat'tir. Kısaca km/sa olarak gösterilir (1m/sn=3,6km/sa). Hız V = X t (m/s) X, alınan toplam yolu (m) t, toplam zaman (s) 2

3 HIZ VE DEVİR ÖLÇME Tanımlar Serbest düşen bir cismin parabol çizerek kazandığı hızı düzgün değişen ve artan hız, düz bir yolda 70km/sa sabit hızla giden arabanın hızı sabit hız, yukarıya doğru düşey olarak fırlatılan bir cismin hızı ise düzgün değişen ve azalan hızdır. Yürüyen bir insanın hızı 5km/sa, ses hızı havada yaklaşık 340m/s=1224km/sa=1mach, ışık hızı ise yaklaşık olarak km/s'dir. Dünyanın en hızlı kara hayvanı olan Çitanın hızı 120km/sa iken en hızlı insan hızı 37km/sa tir. 3

4 HIZ ÖLÇME Tanımlar Bazı Hareketlilerin Erişebildiği En Büyük Hızlar İnsan (100 m'lik yolda) 37 km/sa. (Anlık hız 42km/sa) Bisiklet 40 km/sa Yarış atı 70 km/sa Leopar 96 km/sa Balık 109 km/sa Çita 120 km/sa Kuş 360 km/sa Otomobil 431 km/sa Yarış motorsikleti 513 km/sa Tren (Maglev) 581km/sa Özel sürat otomobili 1227 km/sa Ses hızı 1235km/sa Tabanca mermisi (Namludan çıkış hızı) 3500 km/sa Uçak, 3 mach=3564 km/sa İnsanlı uzay aracı km/sa İnsansız uzay aracı km/sa Dünyanın ekvator üzerindeki çizgisel hız ise 1667 km/sa'tir. Dünyanın en hızlı kara hayvanı 2009 yılında 100m yi 6,01sn de koşan dişi çita Sarah tır. Koşu sırasında 3sn den az bir zamanda 100km/h hıza çıkmış ve maksimum hızı 119km/sa olmuştur. Hayvanın maksimum hızı m/sn cinsinden 33,056m/s dir. 4

5 HIZ VE DEVİR ÖLÇME Hız Birimleri En çok kullanılan birim metre/saniye'dir, m/s ile gösterilir. Eğer zaman saat olarak alınırsa yol kilometre olarak alınmalıdır. Bu durumda birim km/sa (km/h) olur. SI birim sisteminin kullanılmadığı ülkelerde mil/sa, knotts, feets/dak, feet/s gibi birimler de vardır. HIZ BİRİMLERİ 1 km/h 0,62140 mil/h 1 km/h 0,53996 knotts 1 km/h 54,680 feet/dak 1 mil/h 1,609 km/h 1 mil/h 88 feet/dak 1 mil/h 0,86898 knotts Hız birimlerinin karşılaştırılması 5

6 HIZ VE DEVİR ÖLÇME Felix Baumgartner 14 Ekim 2012 tarihinde 39000m yükseklikten dünyaya atlayıp 833,9mph (1342km/h) hıza ulaşarak dünya rekorunu kırmıştır. Google'un üst düzey yöneticisi Alan Eustace, 24 Ekim 2014 te 41km (41000m) yükseklikten yeryüzüne atlayarak Felix Baumgartner'ın bu alandaki rekorunu kırdı ve yeni bir rekora imza attı. Hızı 1322km/h oldu. 6

7 HIZ VE DEVİR ÖLÇME Örnek Örnek: Saatteki hızı 90km olan bir aracın hızını m/s cinsinden bulunuz. Saatteki hızı 90km olan bir aracın hız, 90km/sa şeklinde yazılır. Bunun anlamı, aracın bir saat içinde alacağı yolun 90km olacağıdır. m/s cinsinden hızın ifade edilmesinde bir saniyede aldığı yol hesaplanmalıdır. Bu nedenle 90km lik alınan yol m cinsinde ve 1sa lik zaman ifadesi s ye dönüştürülmelidir. için; 90km = 90000m ve 1sa = 3600s olduğuna göre m/s cinsinden hızın gösterimi 90000m 3600s = 25m/s yazılmalıdır. Bu durumda 90km/sa ile yol alan bir araç bir s de 25m yol alıyor demektir. 7

8 HIZ VE DEVİR ÖLÇME Örnek Örnek: Uluslararası bir 100m atletizm yarışmasında birinci gelen atlet 9,56s lik derecesi ile Dünya rekoru kırarak şampiyon olmuştur. Bu atletin ortalama hızını m/s ve km/sa cinsinden bulunuz. V = X t = 100 m 9,56 s = 10, 46m/s km/sa cinsinden hesaplama için atletin bir saatte alması gereken yol hesaplanır. Saniyede 10,46m yol alan bu atletin bir saatte alacağı yol; Alınan yol = 10, = 37656m Atletin koşu sırasındaki ortalama hızı 37,636km/sa olarak hesaplanır. 8

9 HIZ ÖLÇME Örnek Örnek: Bir fabrikada bulunan şişeleme sisteminde konveyörün hızı 0,25m/s dir. Şişeleme ünitesinden çıkan şişelerin arasında 10cm lik aralık olduğuna göre bir saatte şişelenecek olan şişe sayısını hesaplayınız. Şişe sayını hesaplamak için konveyörün bir saatte alacağı yol bulunmalıdır. Konveyör 0,25m/s lik hızla hareket ettiğine göre saniyede 0,25m yol alıyor demektir. Bir saatte alacağı yol ise; Bir saatte alınan yol = 0, = 900m sayısı; Şişeler arasında 10cm lik aralık olduğuna göre bu konveyörde şişelenecek şişe Şişe sayısı = 90000cm 10cm = 9000adet 9

10 HIZ VE DEVİR ÖLÇME Ölçü Aletleri Hızı ölçen aletler hangi alanda ölçüm yapıldığına göre değişir. Anemometre; rüzgar yada hava hızı ölçer. Birimi m/s, km/h, knotts, feet/dak dır. 10

11 HIZ VE DEVİR ÖLÇME Ölçü Aletleri Hız radarı; hareketli cisimlerin hız ölçümünde kullanılan cihazlarıdır. Radar kelimesi, Radyo Algılama ve Menzil Tayini ifadesinin İngilizce karşılığının (RAdio Detecting And Ranging) kısaltmasıdır. Radar, uzaktaki nesneleri radyo dalgalarının yansıması yardımıyla tespit eden cihazlardır. 11

12 HIZ VE DEVİR ÖLÇME Devir Ölçümü Tanımlar Devir, bir cismin birim zamanda yaptığı tur sayısına denir. Tur ile döner cismin kendi etrafındaki 360 lik dönüşü kastedilmiştir. Takometre(turmetre); döner makinelerde (elektrik motoru, motorlu araçlar) dönme hızının (devir) ölçümünde kullanılan hız ölçüm aygıtıdır. Elektrik motorunun milinin, araba motorunun yada hard disk, DVD gibi bilgisayar donanımlarının dönme sayısını ifade etmek için 'tur' birim olarak kullanılabilmektedir. Bunun yanında devir/dk (d/d) da yine devir sayısını ifade eder. Bunu ifade için RPM kısaltması kullanılır. RPM'nin anlamı Revolution Per Minutes'dir, yani dakika başına oluşan devir demektir. Devir sayısı r/min, veya r min 1 şeklinde de gösterilir. Temaslı yada temassız şekilde ölçüm yapabilen takometreler üretilmektedir. Ölçüm yöntemine göre takometreler; takojeneratörler (AC ve DC), palsli takometreler (mekanik ve optik), stroboskoplardır. 12

13 HIZ VE DEVİR ÖLÇME Ölçü Aletleri Takometre(turmetre) Takoüreteç, takogeneratör Palsli takoüreteç, enkoder Stroboskop 13

14 HIZ VE DEVİR ÖLÇME Örnek Örnek: Dakikadaki devir sayısı 2850d/d (2850rpm) olan bir elektrik motorunun saniyedeki devir sayısını bulunuz. Elektrik motoru bir dakikada 2850 devir yaptığına göre bir saniyelik devir için 60 a bölünmelidir. 1saniyedeki devir sayısı = 2850 devir 60 saniye = 47, 5devir/saniye 14

15 15 BASINÇ ÖLÇÜMÜ

16 BASINÇ ÖLÇME Tanımlar Basınç, birim yüzeye (m 2 ) etki eden kuvvete (F) denir. Kuvvetin kaynağı ne olursa olsun bütün yüzeye etki eden toplam kuvvet F ve yüzeyin alanı A ile gösterilirse akışkanın basıncı P aşağıdaki gibi tanımlanır. P = F A N m 2 Basıncın birimi N/m 2 (Pascal) olarak ifade edilir. Akışkan maddeler, bulundukları kabın şeklini alır ve ağırlıkları nedeniyle kap cidarlarına kuvvet uygularlar. Basınç, akışkanın bulunduğu yüzeylerden birine uygulanırsa, basınç değerinden hiçbir şey kaybetmeden aynen iletilir. 16

17 BASINÇ ÖLÇME Birimler SI birim sistemine göre basınç birimi Pascal dır. Teknik sistemlerde daha çok atmosfer birimi kullanılır. Bir atmosfer (1atm), +4 C de bir metre yüksekliğindeki su sütununun bir santimetre karesine etkiyen basınçtır. Atmosfer basıncı yaklaşık 1Bar değerine eşittir. Günlük yaşantıda kullanılan psi (Per square inç yani 1inç kare başına düşen basınç) gibi basınç birimleri de kullanılmaktadır. eder? Örnek: 240milibar kaç kilo paskal (kpa) 1bar = 1000milibardır. 240milibar 240/1000 = 0, 24bar olur. 1bar 0,24bar 100kPa ise x kpa eder x = , 24 = 24kPa Basınç Birimlerinin Birbirine Dönüşümü 1 Pa 1N/m 2 1 Atm 1,01325 bar 1 Atm 101,325 kpa 1 Atm 14,69595 psi 1 bar 100kPa= Pa 1 bar 14,50377psi 17

18 BASINÇ ÖLÇME Birimler Basınç, temel olarak mekanik bir kavram olup kütle, uzunluk ve zaman ölçüleri ile tanımlanabilir. Yükseklik ile basınçtaki değişim, yoğunluk ve yerçekimi ivmesi ile orantılıdır. dp = ρgdh ρ ortamın yoğunluğu, g yerçekimi ivmesi ve dh dikey yükseklik değişimidir. 18

19 BASINÇ ÖLÇME Ölçü Aletleri Basınç ölçümünde kullanılan ölçü aletleri mekanik yada elektronik yapıda olabilir. Manometreler, U manometre ve bourdon tüplü manometreler mekanik yapıdadır Straingauge, piezoelektrik malzeme bulunduran basınç ölçerler elektronik yapıdadırlar. Manometreler; akışkanların basınçlarını ölçmek için kullanılır. U manometre, U şeklinde kıvrılmış, cam veya plastik gibi malzemelerden yapılmış dairesel kesitli şeffaf bir borudur. 19

20 BASINÇ ÖLÇME Ölçü Aletleri U manometrenin yapısı Seviyeler arasındaki toplam fark h, basıncı ileten akışkan yoğunluğu ρ f, manometrede kullanılan sıvının yoğunluğu ρ m ve yerçekimi ivmesi g ise basınç farkı; p a ghρ m = p ghρ f p p a = gh(ρ m ρ f ) Havanın yoğunluğu ρ hava = 1, kg/m 3 Suyun yoğunluğu ρ su = 1000kg/m 3 20

21 BASINÇ ÖLÇME Ölçü Aletleri Bourdon tüpleri, basınç ölçümünde en çok kullanılan yapılardır. Metal alaşım çelik veya prinç malzemelerden yapılmış ve bir ucu basınç ölçümü için açık diğer ucu kapalı eliptik şekilde bükülmüş C şekilli boru yapıdadırlar. Açık ucundan basınç yada vakum uygulandığında ucu açılarak (basınç) yada büzülerek (vakum) şekil değişimine uğrar. 21

22 BASINÇ ÖLÇME Ölçü Aletleri 22

23 BASINÇ ÖLÇME Ölçü Aletleri Basınç ölçümü; metallerin gerilmeye bağlı olarak boyunun uzaması ve buna bağlı olarak direncinin değişimine indirgenerek gerçekleştirilebilir. Bir strain-gauge (gerilme ölçer); direnci uygulanan gerginliğin fonksiyonu olan bir rezistif elastik algılayıcıdır. Bir silikon diyafram basınç algılayıcısı, elastik malzeme olarak ince silikon diyafram ve diyaframın içine dağıtılarak yerleştirilmiş katkı malzemelerinden yapılmış strain-gauge dirençlerinden oluşur. Dirençteki değişim, uygulanan gerginlikle ve akabinde de uygulanan basınçla orantılıdır. 23

24 BASINÇ ÖLÇME Ölçü Aletleri Doğada bulunan kuvars, turmalin gibi bazı cisimlerde, basınç veya şekil değişikliği sonucu meydana gelen elektrik olayına Piezoelektrik denir. Piezoelektrik, kristal yapıdaki cisimlerin kendilerine dışarıdan uygulanan basınç miktarı ile orantılı olarak elektrik üretme özelliği olarak da açıklanabilir. İki ucundan basınç uygulanan kristal yapının yine bu iki ucu arasında potansiyel farkı (voltaj) ölçülebilir. Aynı şekilde, bu işlemin tersi de geçerlidir. Dışarıdan voltaj verildiğinde kristal yapının şekli az da olsa değişir. Bu özellikten yararlanılarak basınç ölçümü yapılabilir. 24

25 25 IŞIK ÖLÇÜMÜ

26 IŞIK ÖLÇME Tanımlar Işık, dalga şeklinde yayılan ve parçacık etkili, göze tesir eden özel bir enerji şeklidir. Görünür ışık (yaygın kullanımı ışık), insan gözü tarafından algılanabilen ve görülen elektromanyetik dalgadır. Görülebilen spektrumun en küçük dalga boylu radyasyonları mor renge, en büyük dalga boylu ışımaları ise kırmızı renge karşılık olurlar. Görülebilir ışığın dalga boyu 380nm ile yaklaşık 740nm ve frekansı yaklaşık 405THz ile 790THz aralığındadır. Fizikte ışık terimi bazen görünen yada görünmeyen herhangi bir elektromanyetik dalgadan bahsederken de kullanılır. Işık, bir ışımanın ışık kaynağından çıktıktan sonra cisimlere çarparak veya direk olarak yansıması sonucu canlıların görmesini sağlayan olgudur. "Karanlık Diye Bir Şey Yoktur, Karanlık Işığın Yokluğudur", Albert Einstein 26

27 IŞIK ÖLÇME Tanımlar Elektromanyetik dalgalar, dalga boyu veya frekans bakımından çok geniş bir bölgeyi kaplarlar. Eğer bu dalgalar dalga boylarına göre sıralanacak olursa elektromanyetik spektrum (tayf) elde edilir. Beyazın elde edilmesi Elektromanyetik spektrum (tayf) Gözde renk izlenimi Dalga boyu (nm) MOR MAVİ YEŞİL SARI TURUNCU KIRMIZI

28 IŞIK ÖLÇME Tanımlar Elektromanyetik tayf (spektrum) 28

29 IŞIK ÖLÇME Tanımlar Işık şiddeti; Bir ışık kaynağından birim katı açı (solid angle) içerisinde yayılan ışık akısının bir ölçüsüdür. Işık akısı dendiği zaman, kaynaktan yayılan toplam akı, ışık şiddeti dendiği zaman ise bir steradyanlık katı açı içerisindeki akı kastedilir. MKS sistemi içerisinde ışık akısının birimi lümen, ışık şiddetinin birimi ise candela (kandela) dır. Kandela (Candela); Bir atmosfer (101325n/m 2 ) basınç altında ve platinin ergime sıcaklığındaki (1769 c) bir siyah cismin 1/60000m 2 büyüklüğündeki yüzeyinin kendisine dik olan bir doğruda verdiği ışık şiddetine denir. I sembolü ile gösterilir. Candela yedi temel birimden biridir. 29

30 IŞIK ÖLÇME Tanımlar Işık akısı Bir fiziksel niceliktir, insan gözünün algıladığı ışık gücünün miktarını ifade eder. Işık akısı hem ışınım yapan kaynağın gücüne hem de insan gözünün özelliğine bağlıdır. SI birimi MKS sisteminde lümen dir ve lm kısaltmasıyla gösterilir. Lümen; ışık şiddeti 1candela (cd) olan bir nokta kaynaktan bir metre uzaklıkta, ışınlara dik olarak konmuş 1m 2 lik yüzeye gelen ışık akısıdır. 30

31 IŞIK ÖLÇME Tanımlar Aydınlanma şiddeti yada aydınlanma (ışık akısı yoğunluğu) Kaynakla değil, aydınlanan yüzeyle ilgili bir niceliktir ve birim alan üzerine dik olarak düşen ışık akısı anlamına gelmektedir. Birimi lüks tür ve lx(lm/m 2 ) kısaltmasıyla gösterilir. Aydınlanan bir yüzeyin 1m 2 'sine, bu yüzeyi aydınlatan ışık kaynaklarından gelen ışık akılarının toplamıdır. Aydınlatma şiddeti = E = φ A olarak hesaplanır. Işık şiddeti ile aydınlatma şiddeti arasında E = I 2 bağıntısı vardır. I şiddetindeki bir kaynaktan birim yüzeye dik gelen ışık şiddeti I ise yüzeyle α açısı yaparak gelen ışınların yüzeye dik bileşeni I. cosα olur. r Aydınlanma şiddeti = E = I.cosα r 2 31

32 IŞIK ÖLÇME Tanımlar Gündüz ışığının oluşumunda iklimlerin mevsimlerin, hava koşullarının sürekli değişkenliği unutulmamalıdır Gündüz ışığının mevsimlere ve hava koşullarına göre farklı çokluğu ve dağılışı aydınlatma sorunların çözüm getirecek kişinin denetimi altında değildir, ayrıca gündüz ışığının yapıların mimari planlamasında önemi büyük olmuştur. Aydınlatma şiddeti açık havada gündüzleri lüks arasında, geceleri ise lüks arasında değişmektedir. Hava Durumu Yaz aylarında güneşte (saat 12) Yaz aylarında bulutlu havada (saat 12) Yaz aylarında oda pencere önünde (saat 12) Yaz aylarında odada içerilerde (saat.12) Dolunaylı gecede Berrak yeni doğmuş ayda Aydınlık Düzeyi lüks lüks 2.500lüks 300lüks 0,25lüks 0,01lüks 32

33 IŞIK ÖLÇME Tanımlar Mekân Tipi Aydınlık Aydınlık Şiddeti Mekân Tipi Şiddeti (Lux) (Lux) Sınıflar 500 Banyolar 100 Yatak Odaları 50 Mağazalar 300 Oturma Odaları 100 Süper marketler 750 Merdivenler 100 Bekleme Mutfaklar 300 Salonları 200 Kütüphaneler 500 Tekstil Atölyeleri 750 Laboratuvarlar 500 Genel Ofisler

34 IŞIK ÖLÇME Tanımlar 34

35 IŞIK ÖLÇME Ölçü Aletleri İnsanların daha verimli olması için bulundukları ve çalıştıkları yerin aydınlığının iyi olması gerekir. İyi bir aydınlatma için mekânların aydınlık şiddeti uluslararası standartlarla belirtilmiştir. Aydınlık şiddetini ölçmek için lüksmetreler kullanılır. 35

36 IŞIK ÖLÇME Ölçü Aletleri Lüksmetreyi kullanırken göz önünde bulundurulması gereken hususlar: Lüksmetre, ışığın geliş açısına göre dik tutulmalıdır. Ölçme kademesi en küçük ölçme kademesinden başlanarak büyütülmelidir. Ölçme sırasında lüksmetre üzerine herhangi bir gölge düşmemelidir. Işığı yansıtan maddelerde ölçüm yapılırken uzak mesafeden yapılmalıdır. Ölçüm bittikten sonra lüksmetre mutlaka aydınlık olmayan bir yerde korunmalıdır. Lüksmetre ile ölçüm yapılırken ölçüm yapılan yerin değişik noktalardan ölçümleri yapılmalıdır. Geniş bir yüzeyin aydınlanma şiddeti ölçülecekse değişik noktalardan ölçmeler yapıp ortalaması alınmalıdır. 36

37 37 SES ÖLÇÜMÜ

38 SES ÖLÇME Tanımlar Ses Atmosferde canlıların işitme organları tarafından algılanabilen periyodik basınç değişimleridir. Fiziksel boyutta ses, hava katı sıvı veya gaz ortamlarda oluşan basit bir mekanik düzensizliktir. Bir maddedeki moleküllerin titreşmesi sonucunda oluşur. Ses, desibelmetre ile ölçülür. Desibel(dB), belirli bir referans güç ya da miktar seviyeye olan oranı belirten genelde ses şiddeti için kullanılan logaritmik ve boyutsuz bir birimdir. Sesin yayılması için maddesel ortama ihtiyaç vardır. Yani boşlukta ses yayılmaz. Ses dalgalar halinde yayılır. Ses kaynağından çıkan ses maddenin taneciklerini titreştirir. Bu nedenle ses yayılır. Ses dalgasının her bir tam devrinde bir sıkışma ve bir seyrekleşme serisi vardır. 38

39 SES ÖLÇME Tanımlar Ses, tanecikler halinde yayılır, tanecikler ne kadar sık ise o kadar hızlıdır. Sesin yayılma hızı sırasıyla katıdan sıvıya, sıvıdan gaza azalır. Hız(V) = uzaklık(d)/süre(t) biçiminde gösterilen genel hız formülü aslında teorik bir değer niteliği taşımamaktadır. Çünkü bu formülde göz önüne alınmayan dış faktörler, ses dalgalarının hızı üzerinde bir dizi etkiler yaratır. Örneğin rüzgâr sesi uzaklara taşır, gece ve gündüzün sıcaklık farkları ses dalgalarını etkiler. Ses dalgaları katılarda yaklaşık olarak 5000 m/s hızla yayılır. Suda 1453 m/s hızla yol alır. Havada yaklaşık 340 m/s yol alır. 20 C de 343,2m (1235,52 km/h) dir. 39

40 SES ÖLÇME Tanımlar Sesin bir frekansı, boyu, periyodu ve hızı bulunmaktadır. Sesin birim zamandaki (genellikle saniye) titreşim sayısına "frekans" denir. Birimi ise Hertz (Hz) dir. Dalga boyu, bir ses dalgasının oluşması için sesin aldığı yoldur. Sesin hızı normal koşullarda; havada 340, tahtada , suda , çelikte ise 8000m/s dir. Ses boşlukta yayılmaz. Çünkü titreşen bir cismin sıkışıp genleşmesine yol açabilecek atom ya da molekül gibi tanecikler yoktur. Ses beri ya da infrasound (infrasonik) olarak nitelendirilen ses frekansları, 20 Hz den az olurlar. Böylece insan kulağının duyamayacağı kadar düşük, fakat hava basıncı değişiklikleriyle oluşan ses dalga frekanslarından daha yüksektirler. Ses öte ya da ultrasound (ultrasonik), insan kulağının duyamayacağı çok yüksek frekanstaki seslere verilen addır. Frekansı Hz'in üstündedir. 40

41 SES ÖLÇME Tanımlar Bell X-1, orijinal adıyla XS-1 insanlı (Chuck Yeager) sesten hızlı uçan ilk uçak (19 Ocak 1946) 1. Ses altı 2. Ses hızında Mach 1=1235km/h 3. Ses üstü 4. Şok dalgası Çeşitli frekanslarda sinüsoidal dalgalar; alttaki dalgalar üstteki dalgalardan daha yüksek frekansa sahiptir. 41

42 SES ÖLÇME Ses kaynakları Ses veren her madde bir ses kaynağıdır. Sesler kaynaktan aldığı enerjilerle titreşerek yayılırlar. Titreşen cisimler esnek olup sesi oluşturur. Esnek olan cisimler ses dalgaları meydana getirebilir ve ses dalgalarını iletebilir. Ses mekanik dalga olduğu için yayılması için bir ortama ihtiyaç duymaktadır. Ses dalgaları ortamlarda sıkışma ve genleşme şeklinde boyuna ilerleyen dalgalardır. Ses dalgalarının basıncı olup girişim sunucu vuru oluştururlar. Ses kaynakları ikiye ayrılır bunlar doğal ses kaynakları ve yapay ses kaynaklarıdır. Doğal ses kaynakları; Yağmur, rüzgâr, su akıntıları, gök gürültüsü, canlı sesleri, doğa sesleri gibi kendiliğinden ses çıkaran ses kaynaklarıdır. Yapay ses kaynakları; Makina, enstrüman gibi üretilmiş araç-gereçler yapay ses kaynaklarıdır. 42

43 SES ÖLÇME Ses Basıncı Ses seviyeleri ve bunlara karşılık gelen ses basıncı ve şiddet tablosu 43

44 KAYNAKLAR 1. NACAR, A. Mahmut; Elektrik-Elektronik Ölçmeleri ve İş Güvenliği 2. ANASIZ, Kadir; Elektrik Ölçü Aletleri ve Elektriksel Ölçmeler; MEB Yayınları 3. MEGEP; Fiziksel Büyüklüklerin Ölçülmesi; Ankara MEGEP; Elektriksel Büyüklüklerin Ölçülmesi; Ankara New International Safety Standards for Digital Multimeters

45 Tipik olarak bir karbon direncin çalışma sıcaklığı İngiliz Birim Sisteminde -67 F ile 311 F aralığındadır. Buna göre karbon dirençlerin çalışma sıcaklığı aralığının C cinsinden karşılığı aşağıdakilerden hangisidir? t = t 32 1,8 a) 131 C-311 C b) -55 C-155 C c) 55K-155K d) 267,8 C-591,8 C Döner elektrik makinesinin devir sayısının ölçülmesi için bir deney tasarlanıyor. Deneyde makinenin miline beyaz ve siyah bölmelerden oluşan yuvarlak bir malzeme bağlanarak floresan ışığı altında makine çalıştırılıyor. Stroboskopik etki ile bir dakikalık süre içerisinde makine miline bağlanan yuvarlak malzeme üzerindeki devir sayısı 6,5devir olarak ölçülüyor. Buna göre 4 kutuplu ve 1500d/d lik senkron devre sahip olan bu elektrik makinesinin devir sayısı aşağıdakilerden hangisidir? a) 1493,5rpm b) 1506,5d/d c) 1493,5s d) 1493,5m/s 45

46 Akışkan miktarının ölçülmesinde su sayaçlarında debi ölçümünde kullanılan yöntem aşağıdakilerden hangisidir? a) Mekanik b) Ultrasonik c) Fark basıncının ölçülmesi d) Elektromanyetik Birim yüzeye etki eden kuvvet aşağıdakilerden hangisidir? a) Basınç b) Ağırlık c) Hacim d) Kuvvet Aşağıdakilerden hangisi basınç birimi değildir? a) Bar b) Atmosfer c) Paskal d) İnç Dünyanın en hızlı kara hayvanı 2009 yılında 100m yi 6,01sn de koşan dişi çita Sarah tır. Koşu sırasında 3sn den az bir zamanda 100km/h hıza çıkmış ve maksimum hızı 119km/sa olmuştur. Yukarıdaki bilgiden yola çıkarak hayvanın maksimum hızı m/sn cinsinden aşağıdakilerden hangisidir? V = X t 1sa=3600sn a) 33,056m/sn b) 16,64m/sn c) 59,9m/sn d) 119m/sn 46

47 Döner makinelerin devir sayılarının ölçümünde kullanılan ölçü aleti aşağıdakilerden hangisidir? a) Pakometre b) Anemometre c) Tikometre d) Takometre Karayolları Trafik Kanuna göre Türkiye de otomobillerin yerleşim yeri sınırları içerisinde uyması gereken yasal hız sınırı 50km/sa tir. Yukarıdaki bilgiden yararlanarak aşağıda hızları verilmiş araçlardan hangisi trafik cezası ile cezalandırılır? (%10 hız aşımını dikkate almayınız.) V = X t 1sa=3600sn a) 34km/sa b) 20m/s c) 12,5m/s d) 100cm/s Karayolları Trafik Kanuna göre Türkiye de otomobillerin yerleşim yeri sınırları dışında şehirlerarası çift yönlü karayollarında uyması gereken yasal hız sınırı 90km/sa tir. Yukarıdaki bilgiden yararlanarak aşağıda hızları m/s cinsinden verili araçlardan hangisi trafik cezası ile cezalandırılır? (%10 hız aşımını dikkate almayınız.) V = X t 1sa=3600sn 47 a) 20m/s b) 30m/s c) 45km/sa d) 250cm/s