KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. Mühendislik Çizimi Ders Notları. Hazırlayan Doç. Dr.

Transkript

1 KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ Mühendislik Çizimi Ders Notları Hazırlayan Doç. Dr. Şevket ATEŞ

2 1. BÖLÜM Mühendislik Çiziminde Kullanılan Araç ve Gereçler 1.1. Giriş 1.2. Mühendislik Çiziminde Kullanılan Araç ve Gereçler

3 1. Bölüm: Mühendislik Çiziminde Kullanılan Araç ve Gereçler Giriş Mühendislik çizimi (teknik resim), mühendisler arasındaki iletişimi en kolay ve en doğru şekilde sağlaması açısından büyük öneme sahip teknik bir alfabedir. Temelde doğrular ve eğrilerin çeşitli şekillerde bir araya gelmesiyle oluşan mühendislik çizimi (teknik resim), yapılması istenen bir yapının ve tasarımın kâğıt üzerinde tanımlanması sanatıdır. Mühendislik çizimi (teknik resim); tasarımdan üretime, pazarlamadan kullanıma kadar bir ürünün başından geçen her aşamada ilgili kişilere yol göstermektedir. Mühendislik çizimi (teknik resim), ürünün malzemesini, nasıl imal edileceğini, boyutlarını, toleranslarını, yüzey kalitesini, sertlik değerlerini, ısıl işlemini vb. tüm imalat yöntemlerini daha sonrasında ürünün montajını, taşınmasını ve hatta kullanımını belirli kurallar ve standartlar çerçevesinde anlatır. Daha önceleri çeşitli takımların (cetvel, T cetveli, pergel vs.) yardımıyla el ile çizilen mühendislik çizimleri (teknik resimler), gelişen teknolojiye ayak uydurmuş ve günümüzde büyük bir oranda bilgisayar ortamlarında çizilmektedir.

4 1. Bölüm: Mühendislik Çiziminde Kullanılan Araç ve Gereçler Mühendislik Çiziminde Kullanılan Araç ve Gereçler Çizim Tablaları Ahşaptan veya plastik maddeden yapılan dörtgen boyutlu çizim tablalarıdır. Ahşaptan olanların kenarından T cetveli kullanılır. Plastik olanlarda ise kendi cetveli bir yuva içinde kayar. Çizim Masası Ayakları üzerine oturan çizim yüzeyleridir. Büyük boyutludurlar. Bu masalarda kolay ve çabuk çizim yapılabilme imkânı vardır. Resim kâğıtlarımızı bağlayarak çizim yapabileceğimiz araçlardır. Resim masaları yüksekliği 80 cm, boyutları ise tam resim kâğıdı olarak isimlendirilen ve 100x70 ölçülerindeki resim kâğıtlarını bağlayarak çalışabileceğimiz 120x80 veya 130x80 ölçülerindedir. Masa tablası sabit veya hareketli olabileceği gibi sabit tablalar yatay veya açılı olabilir. Ayrıca üniversal resim masası denilen tablası dike yakın açıda olan resim masaları da vardır. Gelişmiş resim masalarında masanın her noktasına hareket etme özelliğinde çizim araçları vardır. T Cetveli Başlık ve gövde olmak üzere iki bölümden oluşan T şeklinde özel bir cetveldir. Başlık parçası tek veya çift olabilir. Çift başlıklı T cetvellerinde gövde iki başlığın arasında kalacak şekilde bağlı olup başlık parçalarından biri gövdeye sabit olacak şekilde diğeri de hareket edecek özellikte bağlanmıştır. Tek başlıklı T cetvellerinde ise başlık sabittir. Başlık parçasına üstten bağlanmış olan gövde ise kullanılacak resim kâğıdına göre çeşitli boylarda olabilir. Ortalama boyları ise cm dir.

5 1. Bölüm: Mühendislik Çiziminde Kullanılan Araç ve Gereçler 4 Gönyeler 30, 45, 60 ve 90 derece açılarda çizim yapmaya yarayan 45'lik ( açılarında) ve 60'lık ( açılarında) olmak üzere iki gönye vardır. Ağaç ve plastik yapılı bu gönyelerle T cetveli ile birlikte yan yana veya üst üste getirilerek söz konusu temel açıların dışında değişik açılarda çizim de yapılabilir. İletkiler İletkiler (açıölçerler) ise yarım daire şeklindeki yapıları ve açı bölmeleri ile derece arasında herhangi bir açının belirlenmesinde kullanılırlar. Pistole takımı Pistole takımı adı verilen eğri cetveller ise değişik merkezli yay ve eğri çizimlerine yarayan özel şekilli cetvellerdir.

6 1. Bölüm: Mühendislik Çiziminde Kullanılan Araç ve Gereçler 5 Ölçü cetvelleri Ölçü almak ve kontrol etmek amaçları ile kullanılan cm boyunda, milimetrik bölümlemeli resim araçlarıdır. Ancak üçgen gövde yapılı ve milimetrik bölümlemeleri ölçekli olarak yapılmış ve dubldesimetre adı verilen çeşitleri de vardır. Küçültme ölçekleri kullanılan dubldesimetrelerde ölçeklendirme 1/2, 1/5, 1/10, 1/20, 1/50 ve 1/100 oranlarında yapılmaktadır. Resim kalemleri Resim çiziminde kurşun kalem kullanılıp bu kalemler çizim için özel olarak isimlendirilmiş ve uçları çeşitli yumuşaklıkta olan kalemlerdir. Yumuşaklık değerleri H-HB ve B olarak belirlenmiş olup HB orta yumuşaklıktaki (sertlikteki) kalemlerdir. H kalemler sert kalemler olup H1, H2...H7 gibi değerlerde olurlar ve H değeri yükseldikçe daha da sertleşirler. Durum B kalemler için de aynı olup B kalemler yumuşak kalem olarak isimlendirilir. Değer B2, B3 diye ilerledikçe yumuşaklıkta giderek artar. Bu arada sert kalemler sertlik arttıkça silik belli belirsiz çizim yaparken yumuşak kalemlerde değer arttıkça daha koyu çizimler yapılır. Resim kalelerinin bir çeşidi de basmalı ve uçlu yapıdaki gibi kalınlıklarda olan özel resim kalemleridir. Bu kalemlerin en büyük özellikleri uçların belirli kalınlıkta olmaları sebebi ile aynı kalınlıkta çizim yapabilme özelliğidir.

7 1. Bölüm: Mühendislik Çiziminde Kullanılan Araç ve Gereçler 6 Pergel takımı Dairesel çizimlerin ve yay çizimlerinin yapıldığı, duyarlı ölçü alma ve taşıma işlemlerinin yapıldığı mafsallı, mafsalları hareket edebilen araçlardır. Kurşun kalem ile veya mürekkepli çizimler yapılabilir. Bazı eklentilerle çizilen daire veya yay çapı arttırılabilir. Silgi (Temizleme) araçları Silgi basit görülse de mühendislik çiziminde (teknik resimde) oldukça önemlidir. Çizim fazlalıklarının silinmesinde kullanılan silginin düzgün silmesi ve karalama yapmaması gerekir. Kalemtıraş ise kalemlerin açılmasında ve sivriltilmesinde kullanılır. Kalemtıraşın da kalem ucunu kırmayacak kalitede olması gerekir. Rapido takımları Rapido takımları mürekkepli çizim yapmak amacıyla geliştirilmiş resim kalemleridir. Uçları, mm kalınlığında olup genellikle Aydınger kağıdına çizim yapmakta kullanılırlar. Yazı ve rakam şablonları Çizilen iş resimlerinde yazı ile ifade edilen yerlerde norm yazı ve rakam yazmada kullanılan özel cetvellerdir. Resim kâğıtları İş resimlerinin çizilmesinde kullanılan kullanım amacına göre değişik özelliklerde olan kâğıtlardır.

8 1. Bölüm: Mühendislik Çiziminde Kullanılan Araç ve Gereçler 7 Fırça, raptiye ve bantlar Fırçalar çizim esnasında silgi artıklarının yüzeyden temizlenmesine ve temizlenirken kâğıdın kirlenmemesi için kullanılan araçlardır. Raptiye ve bantlar ise resim kâğıtlarını masaya sabitlemeye yarayan gereçlerdir. Aydınger kâğıdı Rapido ile çizim yapmaya elverişli, saydam, kırılgan ve kazınabilir özellikte bir resim kâğıdıdır. Resim çoğaltmaya elverişlidir. Detay resimlerinde kullanılır. Piyasada genellikle 60 cm ve 90 cm. genişliğinde ve 50 metre uzunluğunda rulolar halinde bulunur. Katlandığında kat yerinden kırılır. Ozalit kâğıdı Aydınger kâğıdına çizilmiş detay resimlerini çoğaltmak amacı ile kullanılan özel resim kâğıtlarıdır. Işıktan bozulan bir yapıya sahiptir. Bu sebeple ışıktan koruyucu yalıtkan kâğıtlarla sarılarak korunur. T cetveli ve gönyelerin kullanımı T cetvelleri resim masasının yan kenarına başlık parçası dayanarak yatay çizimlerin yapıldığı araçlardır. Gerekli durumlarda masanın ön kenarına dayanarak dikey çizimler de yapılabilir. Ancak asıl yeri masanın yan kenarıdır. Dikey ve açılı çizimlerde T cetvelinin gövdesine dayanan gönyeler yardımı ile yapılır. Standart resim yaprağı (forması) ölçüleri Resim yapraklarının ebatları TS 88 e göre standart hale getirilmiştir. En büyük standart resim kâğıdının alanı 1 m 2 dir ve A0 olarak adlandırılır. Dikdörtgen şeklindeki A0 resim kâğıdının eni x, boyu ise y ile ifade edilirse; x.y= 1 m 2 dir. Resim kâğıdının eni ile boyu arasındaki oran ise y 2.x dir. Buna göre A0 resim kâğıdında x= 841 mm, y=1189 mm dir.

9 1. Bölüm: Mühendislik Çiziminde Kullanılan Araç ve Gereçler 8 Resim kâğıtlarının katlanması A0, A1, A2 ve A3 formalarına çizilen resimlerin dosyalanarak saklanabilmesi için ebatlarının dosya büyüklüğüne düşürülmesi gerekmektedir. Bu nedenle bu formalar A4 forması (210x297) esas alınarak katlanır. Katlama esnasında resmin sağ alt köşesinde bulunan başlığın (Antet) dosya açıldığında görülecek şekilde üste gelmesine dikkat edilmelidir. TS 88 e göre standart hale getirilen katlama şekilleri aşağıda gösterilmiştir.

10 1. Bölüm: Mühendislik Çiziminde Kullanılan Araç ve Gereçler 9 A3 Yazı alanı A Dizisi Formaları Kesilmiş kâğıt boyutu (mm) Çerçeve boyutu (mm) A0 841 x x 1164 A1 594 x x 816 A2 420 x x 569 A3 297 x x 395 A4 210 x x 287

11 1. Bölüm: Mühendislik Çiziminde Kullanılan Araç ve Gereçler 10 Yazı Alanı (Antet) Çizim Çiz. No 1 Çizen Ölçek Ölçek MÜHENDİSLİK ÇİZİMİ 1/1 ÇİZGİ ÇALIŞMASI 1 Çizen KTÜ İNŞAAT MÜH. BÖL. Öğr. No Öğr. No Yarıyıl Y.Yıl Tarih Kağıt kenarı Çerçeve

12 2. BÖLÜM Çizgiler 2.1. Giriş 2.2. Çizgi Tipleri ve Uygulamaları 2.3. Çizgi Genişlikleri 2.4. İnşaat Mühendisliği Çizimlerinde Kullanılan Çizgilerin Özellikleri 2.5. Çizgilerin Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar 2.6. Çizgi Kullanımı Uygulama Örnekleri

13 2. Bölüm: Çizgiler Giriş Mühendislik çizimi (teknik resim), belirli çeşit ve kalınlıktaki çizgilerin kullanılması ile gerçekleştirilir. Ülkemizde çizgiler, kurallar ve çizgilerin genel kullanım yerleri standart haline getirilmiştir. Bu standartların amacı teknik resimlerin düzenlenmesinde çizgi bakımından birliği sağlamaktır Çizgi Tipleri ve Uygulamaları Doğru ve eğri şeklinde, kesik veya sürekli herhangi bir şekildeki bir başlangıç noktasını bir bitiş (son) noktası ile birleştiren, uzunluğu ise genişliğinin yarısından fazla olan geometrik şekil elemanına çizgi denir. Teknik çizimlerde değişik kalınlık ve farklı biçimlerde çizgiler kullanılmaktadır. Bu şekilde, çizime açıklık kazandırmak ve çizimin ifade gücünü artırmak amaçlanmaktadır. Ayrıca; çizgiler, dar çizgi, geniş çizgi ve çok geniş çizgi olmak üzere üç çeşittir. Çizgilerin genişlik oranları ise yaklaşık 2 olmalıdır. Resmin büyüklüğüne ve çeşidine göre değişen çizgi kalınlıkları; ve 2.00 mm olmaktadır. TS88 e ve inşaat mühendisliği uygulamalarına göre aşağıdaki çizgi tipleri kullanılmaktadır. Tablo 2.1. Çizgi tipleri ve uygulamaları Çizgi No Adı ve Gösterilişi Uygulama 01.1 Dar (ince) sürekli çizgi 1 Görünüş ve kesitlerde farklı malzemelerin sınırları Dar sürekli zikzaklı çizgiler 2 Taramalar 3 Boşlukları, delikleri ve kanalları belirten köşegen çizgileri 4 Merdivenlerin, rampaların ve eğimli yüzeylerin ok çizgileri 5 Modüler alan bölüntü çizgileri, birinci aşama (Gereğinde çevre çizgilerinden farklı renkte) 6 Kısa merkez çizgileri 7 Bağlama çizgileri 8 Ölçü çizgileri ve sınırlandırılması 9 Kılavuz çizgileri 10 Peyzaj resimlerinde mevcut yükseklik (kot) çizgileri 11 Görünüşlerde parçaların görünen çevre çizgileri 12 Kapıların, pencerelerin, merdivenlerin, donanımların vb. sadeleştirilmiş gösterilişi 13 Ayrıntıların (detayların) çerçevelenmesi 14 Sınırlandırma 04.1 nolu bir çizgi ile yapılmadığında, kısmî veya koparılmış görünüş ve kesitlerin sınırlandırılması (Alternatifler için ya bakınız) 01.2 Geniş (orta) sürekli çizgi 1 Kesit taramalı parçaların görünen çevre çizgileri 2 Farklı malzemelerin kesit görünüşlerinde sınırları (Alternatifler için e bakınız) 3 Parçaların görünüşlerinde görünen çevre çizgileri (Alternatifler için e bakınız) 4 Kapıların, pencerelerin, merdivenlerin, donanımların vb. sadeleştirilmiş gösterilişi (Alternatifler için e bakınız) 5 İkinci aşama modüler alan bölüntü çizgileri (Gerektiğinde farklı renkte çevre çizgileri olarak) 6 Görünüş ve kesit yönlerini gösteren ok çizgileri

14 2. Bölüm: Çizgiler Çok geniş (kalın) sürekli çizgi 7 Peyzaj resimlerinde önerilen yükseklik çizgileri 1 Taramasız kesitlerde parçaların görünen çevre çizgileri 2 Donatı çubukları ( e bakınız.) 3 Özel önemi olan çizgiler 02.1 Dar kesik çizgi 1 Peyzaj resimlerinde mevcut yükseklik çizgileri (Alternatifler için a bakınız) 2 Çiçek/Çim alanı bölümler 02.2 Geniş kesik çizgi 1 Görünmez çevre çizgileri 3 Görünmez çevre çizgileri (Alternatifler için e bakınız) 02.3 Çok geniş kesik çizgi 1 Aynı mühendislik çiziminde, altta ve üstte veya önde ve arkadan donatı çubuklarının konumları gösterildiğinde, üstten görünüşte alttaki ve yandan görünüşte arka konumdaki donatı çubukları 04.1 Dar noktalı uzun kesik 1 Kesit düzlemleri çizgi 2 Merkez çizgileri 04.2 Geniş noktalı uzun kesik çizgi 3 Simetri çizgileri 4 Büyültülmüş ayrıntıların çerçeveleri 5 Referans çizgileri 6 Kısmî veya koparılmış görünüş ve kesitlerin sınırları 1 Kesit düzlemleri (Uç ve yön değiştirme yerlerinde; e bakınız) 2 Kesit düzleminin önünde bulunan görünen parçaların çevre çizgileri 04.3 Çok geniş noktalı uzun kesik çizgi 05.1 Dar iki noktalı uzun kesik çizgi 05.2 Geniş iki noktalı uzun kesik çizgi 1 Tanımlanmış bir yere ve herhangi bir referans çizgisine göre ikincil (tâli) çizgiler 2 Özel kural uygulamalı çizgilerin veya yüzeylerin gösterilmesi 3 Sözleşmeler, aşamalar, sahalar vb. için sınır çizgileri 1 Hareketli parçaların alternatif ve sınır konumları 2 Ağırlık merkezi çizgileri 3 Bitişik parçaların çevreleri 1 Kesit düzleminin önünde bulunan görünmeyen parçaların çevre çizgileri 05.3 Çok geniş iki noktalı uzun kesik çizgi 1 Ön gerilmeli donatı çubukları 07.1 Dar nokta nokta çizgi 1 Proje kapsamında olmayan parçaların çevre çizgileri

15 2. Bölüm: Çizgiler Çizgi Genişlikleri İnşaat mühendisliği çizimlerinde normal olarak dar, geniş ve çok geniş olmak üzere üç çizgi genişliği uygulanmaktadır. Çizgi genişlikleri arasındaki oranlar 1:2:4 tür. Tablo 2.2. Çizgi genişlikleri (mm) Çizgi grubu Dar çizgi (ince) Geniş çizgi (orta) Çok geniş çizgi (kalın) 0,25 0,13 0,25 0,50 0,35 0,18 0,35 0,70 0,50 0,25 0,50 1,00 0,70 0,35 0,70 1,40 1,00 0,50 1,00 2, İnşaat Mühendisliği Çizimlerinde Kullanılan Çizgilerin Özellikleri İnşaat mühendisliği çizimlerinde kullanılan çizgilerin özellikleri aşağıda verilmiştir; a) Çizgi çeşidi, çizilecek şeklin büyüklüğüne göre seçilmeli ve resmin bütün kısımları bu çizgi ile tamamlanmalıdır. b) Çizgi kalınlığı, TS 88 de belirtilen standartlara uygun olmalıdır. c) Çizgilerin çiziminde standart kurşun kalem uçları kullanılmalı, kalın çizgiler B veya 2B, ince çizgiler ise H veya 2H kalemleri ile çizilmelidir. d) Noktalı kesik çizgilerin kesişme noktaları çizginin dolu kısımlarına denk getirilmelidir. e) Resmin büyüklüğüne göre boyları 3~6 mm ve aralıkları 0.8~1.5 mm olan kesik çizgiler, mümkün olduğu kadar eşit aralıklı ve aynı kalınlıkta çizilmelidir. f) Sürekli kalın ve ince çizgilerin kesişmesi durumunda kesişme köşeleri fazla taşmamalı ve eksik kalmamalıdır. g) Doğrular ile daire yaylarının birleşme yerleri, köşe yapmamalı ve birbirinin devamı gibi görünmelidir. h) Paralel olarak çizilen iki çizgi arasındaki mesafe, kalın çizgi kalınlığının iki katından az olmamalıdır.

16 2. Bölüm: Çizgiler Çizgilerin Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar Çizgilerin kullanımında dikkate edilecek hususlar Tablo 2.3 te özetlenmiştir. Tablo 2.3. Çizgilerin kullanımında dikkate edilecek hususlar

17 2. Bölüm: Çizgiler Çizgi Kullanımı Uygulama Örnekleri Çizgi kullanımına dair uygulama örnekleri aşağıda verilmiştir;

18 2. Bölüm: Çizgiler 17

19 2. Bölüm: Çizgiler 18

20 2. Bölüm: Çizgiler 19

21 2. Bölüm: Çizgiler 20

22 2. Bölüm: Çizgiler 21

23 3. BÖLÜM Yazılar 3.1. Giriş 3.2. Teknik Resimde Kullanılan Yazı Tipleri

24 3. Bölüm: Yazılar Giriş Mühendislik çiziminde yazı, çizimi açıklayıcı bir mana ifade eder. Teknik resim yazılarında okumayı güçleştirecek her türlü ayrıntıdan ve süslemeden kesinlikle kaçınılmalıdır. Yazılar sade ve düzgün olmalıdır. Harfler birbirleriyle aynı büyüklükte olmalıdır Teknik Resimde Kullanılan Yazı Tipleri Teknik resimde kullanılan standart yazılar; kurşun kalem veya Rapido yardımıyla, elle veya yazı şablonu kullanılarak yazılmaktadır. Yazı yazarken çizim araç ve gereçleri, tekniğine uygun kullanılmalı ve kâğıt kirletilmemelidir. Ayrıca temiz ve düzgün bir yazı için dikkatli ve sabırlı olunmalı, göz ile yazı arasında yaklaşık 30 cm mesafe bulunmalıdır. Bu sırada el, en az iki noktadan masa üzerine temas etmeli ve ışık sol taraftan gelmelidir. Teknik yazıda küçük ve büyük harfler aynı kalınlıktadır. Yazı büyüklüğü ile yazı kalınlığı arasında belirli bir oran vardır. Standart yazıda temel ölçü h yazı yüksekliğidir. Teknik resimde A ve B tipi olmak üzere iki tip yazı mevcuttur (Şekil 3.1). A tipi yazı dar aralıklıdır. B tipi yazı ise orta aralıklıdır. Şekil 3.1. A ve B tipi yazı Düzgün yazı yazabilmek için yardımcı çizgiler kullanılabilir. B tipi yazı kalınlığına bağlı olarak yazı boyutları Tablo 3.1 de verilmiştir. Bu tablodaki h büyük harflerin yüksekliğini, c küçük harflerin (sapsız ve kuyruksuz harfler) yüksekliğini, a iki harf arasındaki aralığı, e ardı ardına gelen iki sözcük arasındaki aralığı, d harf çizgilerinin kalınlığını, b ise iki satır arasındaki aralığı göstermektedir. Tablo3.1. B Tipi yazı boyutları (d=h/10) Özellikler Boyut Oran Büyük Harf Yüksekliği (h) (10/10)h 2,5 3,5 5,0 7,0 10,0 14,0 20,0 Küçük Harf Yüksekliği (c) -sapsız veya kuyruksuz olanlar- (7/10)h - 2,5 3,5 5,0 7,0 10,0 14,0 Harfler arasındaki aralık (a) (2/10)h 0,5 0,7 1,0 1,4 2,0 2,8 4,0 Satırlar arasındaki en az uzaklık (b) -sapsız veya kuyruksuz olanlar- (14/10)h 3,5 5,0 7,0 10,0 14,0 20,0 28,0 Satırlar arasındaki en az uzaklık (b) -saplı veya kuyruklu olanlar- (16/10)h 4,0 5,7 8,0 11,4 16,0 22,8 32,0 Sözcükler arasındaki en az uzaklık (e) (6/10)h 1,5 2,1 3,0 4,2 6,0 8,4 12,0 Yazı kalınlığı (d) (1/10)h 0,25 0,35 0,5 0,7 1,0 1,4 2,0

25 3. Bölüm: Yazılar 24 h b K T Ü d a İ n ş. M ü h. B ö l. a e c A ve B tipi yazı dik (Şekil 3.2) veya 75 o eğimle (Şekil 3.3) yazılabilir. Şekil 3.1. Serbest elle dik harf ve rakamların yazılması Şekil 3.2. Serbest elle eğik harf ve rakamların yazılması

26 4. BÖLÜM Geometrik Çizimler 4.1. Giriş 4.2. Geometrik Çizimler

27 4. Bölüm: Geometrik Çizimler Giriş Teknik resimde cisimler kağıt üzerine belli esaslara göre çizilir. Böylece, bu cisimler hakkında gerekli bilgiler, ilgili kişilere ve yerlere aktarılır. Herhangi bir cisim ele alınacak olursa, bu cismin; nokta, doğru ve düzlem gibi geometrik elemanlardan meydana geldiği görülebilir. Verilen bu şekli çizebilmek için çeşitli çizim araç ve gereçleri gereklidir. Bu araç ve gereçlerin nasıl kullanıldığı ve çizimin nasıl yapılacağı hakkında herhangi bir bilgi ve beceriye sahip değilsek, şekli n çizilmesi mümkün olmayabilir. Bu sebeple çizimle uğraşan kişilerin, konuyla ilgili olarak, teknik resim çizimi sırasında karşılaşacağımız parçaları kolaylıkla ve doğru olarak ifade edebilmek için, yeterli bilgi ve beceri kazandıracak örnek çizimler bu bölümde verilecektir. Geometrik çizim yapılırken aynı zamanda T-Cetveli, gönye, pergel, kalem, silgi, cetvel, kâğıt vb. araç ve gereçlerin kullanılması da öğrenilmiş olacaktır Geometrik Çizimler Bu kısımda çizimi gösterilecek temel geometrik çizimler şunlardır; Bir doğruyu istenilen sayıda eşit parçalara bölmek Birbirine dik iki doğrunun yayla birleştirilmesi Bir doğrunun ucundan dikme çıkmak Bir açının açıortayını bulmak Bir doğruya kendi üzerindeki bir A noktasından dikme çıkmak Tepe noktası belirsiz bir açıyı ikiye bölmek Dik açıyı üçe bölmek Eşkenar üçgen çizimi Beşgen çizimi Altıgen çizimi Çokgen çiziminde genel yöntem (örneğin ongen çizimi) Dikdörtgen yöntemiyle Elips Çizimi

28 4. Bölüm: Geometrik Çizimler 27 Bir doğruyu istenilen sayıda eşit parçalara bölmek 1) A-B doğrusunun bir ucundan herhangi bir açıda yardımcı bir doğru çizilir (A-C) 2) Yardımcı doğru bölüm sayısı kadar eşit uzunluklarda (pergel ya da cetvelle) bölünür. 3) Bölmenin bittiği C noktası B ile birleştirilir 4) Bu doğruya diğer bölüm noktalarından paraleller çizilir. C A B Birbirine dik iki doğrunun yayla birleştirilmesi 1) Pergel çizilecek yay yarıçapı kadar açılıp B ve C noktaları işaretlenir, 2) Bu noktalardan aynı yaylar çizilerek D noktası (çizilecek yayın merkezi) belirlenir, 3) D noktasından çizilen yay ile B-C arası birleştirilir. B D A C

29 4. Bölüm: Geometrik Çizimler 28 Bir doğrunun ucundan dikme çıkmak 1) A noktası merkez alınarak bir daire yayı çizilerek B bulunur, 2) Aynı yay B den çizilerek C bulunur, 3) Aynı yay C den çizilerek D bulunur, 4) Aynı yay D den çizilerek E noktaları bulunur, 5) E noktası ile doğrunun ucu (A) birleştirilir. E C D B A Bir açının açıortayını bulmak 1) Pergel açının A tepe noktasına konularak açıyı kesen herhangi bir yay çizilir, 2) Yayın açıyı kestiği noktalardan (B ve C) birer yay çizilerek D bulunur, 3) A noktasıyla D noktası birleştirilir. B D A C

30 4. Bölüm: Geometrik Çizimler 29 Bir doğruya kendi üzerindeki bir A noktasından dikme çıkmak 1) Pergel A noktasına konur ve biraz açılarak doğru iki tarafından işaretlenir (B ve C noktaları bulunur), 2) Pergel daha da açıldıktan sonra sıra ile B ve C noktaları merkez alınarak birbirini kesen iki yay daha çizilir, 3) Bu yayların kesim noktası (D) ile A noktası birleştirilir. D B A C Tepe noktası belirsiz bir açıyı ikiye bölmek 1) Açı kollarından herhangi birine paralel bir d doğrusu çizilir (Açı kollarında biri diğerinin üzerine kaydırılır). 2) Elde elden A noktasından da yeni açının kollarını kesecek şekilde bir yay çizilerek B ve C noktaları bulunur. 3) B ve C noktalarından geçirilen çizgi ile D noktası bulunur. 4) C ve D noktalarından her iki tarafta çizilen yaylar kesiştirilir. 5) E ve F noktalarından geçen çizgi açıortayı olur.

31 4. Bölüm: Geometrik Çizimler 30 Dik açıyı üçe bölmek 1) Açının tepe noktası A merkez olarak bir yay çizilir. 2) Bu yayın açı kollarını kestiği B ve C noktalarından pergelin ilk açıklığını bozmadan birer yay daha çizilir. 3) Bunlarla önceden çizilen yayın kesiştiği D ve E noktaları açının tepe noktası A ile birleştirilerek açı üçe bölünmüş olur. Eşkenar üçgen çizimi 1) Bir kenar uzunluğunda AB doğrusu çizilir, 2) Bu uzunlukta açılan pergelle doğrunun uçları merkez alınarak iki yay çizilir, 3) Bu yayların kesim noktası olan C, doğrunun uçlarına birleştirilir. C A B

32 4. Bölüm: Geometrik Çizimler 31 Beşgen çizimi 1) Pergel A noktasından yarıçap kadar açılarak B ve C noktaları bulunur, bu noktalar birleştirilerek D noktası bulunur 2) Pergel D noktasından E noktasına kadar açılarak yay çizilir ve F noktası bulunur 3) Pergel E noktasından F noktasına kadar açılarak daire üzerinde E noktasından başlayarak beşgenin diğer köşeleri (G, H, I ve J) noktaları bulunur. E B G F D J A H C I Altıgen çizimi 1) Pergel yarıçap kadar açılarak A ve B noktalarından birer yay çizilir, 2) Yayların daire ile kesiştiği noktalar birleştirilir. A B

33 4. Bölüm: Geometrik Çizimler 32 Çokgen çiziminde genel yöntem (örneğin ongen çizimi) 1) Daire çevresi kaça bölünecekse çap o sayıda eşit parçalara bölünür, 2) Pergel çap kadar açılarak A ve B noktalarından birer yay çizilir, 3) Yayların C ve D kesim noktalarından çap üzerindeki noktalardan geçen doğrular çizilir, 4) Doğruların daireyi kestiği noktalar ongene uygun birleştirilir. A C O D B

34 4. Bölüm: Geometrik Çizimler 33 Dikdörtgen yöntemiyle Elips Çizimi 1) Elipsin büyük ve küçük çaplarından geçen dikdörtgen çizilerek A-B-C-D noktaları işaretlenir, 2) Dikdörtgenin kenar ortayları çizilerek E-F-G-H ve O noktaları işaretlenir, 3) Dikdörtgenin AF, FB, DH ve HC kenarları ile FO ve OH ekseni, aynı sayıda eşit parçalara bölünür, 4) E noktası ile uzun kenardaki (A-F arası) noktaları birer çizgi ile ayrı ayrı birleştirilir, 5) Aynı şekilde G noktası ile kısa kenardaki (O-F arası) noktaları birer çizgi ile ayrı ayrı birleştirilir ve uzatılarak önceki çizilen çizgilerle kesişmeleri sağlanır, 6) Aynı numaralı çizgilerin kesişme noktaları eğri cetvelinin (pistole) uygun kavisleri ile birleştirildiğinde, elipsin çevresi elde edilir. A F B E 1 O 1 G D H C

35 5. BÖLÜM Ölçülendirme ve Ölçekler 5.1. Giriş 5.2. Geometrik Çizimler 5.2. Ölçülendirme Ölçülendirme Kuralları Ölçülerin Yazılması Ölçülendirme ile İlgili Örnekler 5.3. Ölçekler Ölçek Çeşitleri Ölçeklerle İlgili Genel Kurallar

36 5. Bölüm: Ölçülendirme ve Ölçekler Giriş Teknik Resim kurallarına göre çizilen parça resimleri, sadece o parçanın şekli ile ilgili bilgi verirler. İmalatı sırasında parça şeklini ifade eden görünüş bilgileri yetersiz kalmaktadır. Bunun yanı sıra resmin büyüklüğünü ve ebatlarını ifade eden bilgilere de ihtiyaç duyulur. Bu amaçla resmin yapımı için gerekli değerler belirli kurallara göre görünüşler üzerinde gösterilerek ölçülendirme işlemi yapılır Ölçülendirme Ölçülendirme Kuralları Teknik resimde yapılan ölçülendirmenin bazı kuralları aşağıda verilmiştir; a) Aynı ölçü, zorunlu olmadıkça birden fazla yerde verilmemelidir. b) Resim için gerekli olan bütün ölçüler ve diğer bilgiler resim üzerine doğrudan doğruya yazılmalıdır. c) Ölçüler, ölçü aletleri ile yapılacak kontrolü kolaylaştıracak şekilde verilmelidir. d) Ölçüler, parçanın en açık şekilde görüldüğü görünüş üzerine konulmalıdır. e) Ölçüler, resim üzerindeki başka ölçülerden faydalanmaya veya hesaplama yapmaya meydan vermeyecek şekilde yazılmalıdır. f) Ölçüler, parçanın imalatı sırasında izlenecek işlem sırasına göre verilmelidir. g) Ölçü çizgisi, ölçü rakamını kesmemelidir. h) Ölçü rakamları, görünüş çizgileri üzerine yazılmamalıdır. i) Zorunlu olmadıkça kesik çizgiler üzerine ölçü verilmemelidir. j) Ölçüler genellikle resmin dışına verilmelidir. k) Ölçü çizgileri, parçanın büyüklüğüne göre görünüş çizgisinden 8~12 mm dışardan verilmelidir. l) Yazılan bütün ölçü rakamları, ayraçlar, oklar ve yazılar aynı büyüklükte olmalıdır. m) Rakamlar, ölçü çizgisinin 1~2 mm üstüne yazılmalıdır. n) Ölçü ve bağlama çizgileri, dar sürekli olarak çizilmelidir. o) Bağlama çizgileri, ölçü çizgisinin 2~3 mm dışarısına taşırılmalıdır. p) Kesişen çizgiler ile bağlama çizgileri, kesişme noktasının biraz dışına taşırılmalıdır. q) Ölçü çizgileri, ölçülendirilecek parçaya dik veya gerektiğinde eğik, fakat birbirine paralel olarak çizilmelidir. r) Görünüşlerde, birbirinin aynı olan bölümlerden yalnızca bir tanesi ölçülendirilmelidir. s) Ölçek ne olursa olsun, resim üzerine gerçek ölçü değerleri yazılmalıdır. t) Önce küçük ölçüler, sonra büyük ölçüler verilerek ölçü çizgilerinin birbirini kesmesi önlenmelidir. u) Resimde kullanılan harf ve rakamlar resmin tabanından veya sağından bakılarak, soldan sağa ve aşağıdan yukarıya doğru okunacak şekilde olmalıdır.

37 5. Bölüm: Ölçülendirme ve Ölçekler Ölçülerin Yazılması Ölçülendirme sırasında kurallara uygun olarak çizilen rakam, ölçü bağlama çizgisi, ölçü çizgisi ve ayraç veya oklar aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. Burada görülen ölçü çizgileri ve ölçü bağlama çizgileri, dar sürekli çizgi ile çizilir. Bu nedenle ince çizgilerin çiziminde H veya 2H kalem kullanılır. Ayraç ve oklar, ölçü çizgilerinin bağlama çizgileri ile birleştiği yere konulan ve bir ölçünün nereden nereye kadar verildiğini belirten özel işaretlerdir. Ölçülendirmede kullanılan okların ebatları, çizilen resmin büyüklüğüne göre değişir Ölçülendirme ile İlgili Örnekler 5.3. Ölçekler Ölçek; teknik resmi çizilen parçaların resim üzerindeki çizim ölçüsünün, o parçanın gerçek ölçüsüne oranına denir. Kısaca; Ölçek=çizim ölçüsü/gerçek ölçü şeklinde yazılır Ölçek Çeşitleri Ölçek çeşitleri üç grupta toplanabilir; a) Gerçek büyüklük ölçeği: Parçaların üzerinden alınan ölçülere göre çizilen ölçek çeşididir. Ölçek=1/1 şeklinde ifade edilir.

38 5. Bölüm: Ölçülendirme ve Ölçekler 37 b) Küçültme ölçeği: Büyük parçaların küçültülerek çizildiği ölçek çeşididir. Ölçek=1/5, 1/10, 1/20, 1/50, 1/100, 1/200, 1/500, 1/1000, 1/10000 şeklinde ifade edilir. c) Büyültme ölçeği: Küçük parçaların büyültülerek çizildiği ölçek çeşididir. Ölçek=2/1, 5/1, 10/1, 20/1, 50/1 şeklinde ifade edilir Ölçeklerle İlgili Genel Kurallar Ölçeklerin kullanılması, seçilmesi ve yazılmasında aşağıdaki kurallara dikkat edilmelidir: a) Çizilen resmin ölçeği, antet içerisinde kendisine ayrılan bölüme kolayca görülüp okunabilecek büyüklükte ve ölçek kelimesi ile birlikte yazılmalıdır. b) Ayrıntılı olarak çizilen resimlerde esas ölçekten başka ölçekler kullanılması durumunda diğer ölçekler, antetteki esas ölçeğin altına daha küçük olarak yazılır. Ayrıca ait olduğu görünüşler de belirtilir.

39 5. Bölüm: Ölçülendirme ve Ölçekler 38 c) Büyültme ölçekleri ile çizilen resimlerde gerekli görülmesi halinde resmin yan tarafına parçanın gerçek ölçülerdeki resmi çizilmeli ve ölçülendirilmeyip altına 1/1 ölçeği yazılmalıdır. d) Parça resimleri ister büyültme ölçeğine göre isterse küçültme ölçeğine göre çizilsin, her iki durumda da çizilen resimlerin üzerine yazılan ölçüler, o parçanın gerçek büyüklüğünü gösteren ölçülerdir. e) Bazen parçaların belirli noktalarının daha iyi açıklanması için detay görünüşleri çizilir. Bu durumda detay görünüşün yanına ölçeği ayrıca yazılır. f) Seçilen ölçek her zaman, parçaya ait bilgilerin kolay ve açık olmasını sağlayacak büyüklükte olmalıdır.

40 6. BÖLÜM İzdüşüm 6.1. Giriş 6.2. Genel Bilgiler 6.3. İzdüşüm Çeşitleri ve Çizim Yöntemleri Merkezi (Konik) İzdüşüm Paralel İzdüşüm 6.4. Temel İzdüşüm Düzlemi ve Çeşitleri 6.5. Nokta ve Doğrunun İzdüşümleri Noktanın İzdüşümleri Doğrunun İzdüşümleri Özel Doğrular Gelişigüzel Doğrular Yüzeylerin İzdüşümleri Tam Boy Bulma

41 6. Bölüm: İzdüşüm Giriş Kullandığımız birçok eşyanın veya teknik parçaların imal edilebilmesi için bunlara ait resimlerin belirli kurallarla çizilmesi, boyutlarının belirlenmesi ve diğer yapım bilgilerinin verilmesi gerekir. Bu bilgilerin bütününü üzerinde taşıyan ve ifade eden resim, teknik resim olarak tanımlanır. Teknik resimde verilmesi gerekli olan bilgiler çizgilerle ifade edilmektedir. Bu ifade şekli çeşitli metotlar kullanılarak gerçekleştirilir. Bu metotlardan birisi de izdüşüm metodudur.

42 6. Bölüm: İzdüşüm Genel Bilgiler Uzaydaki bir cisim, bir düzlem önünde tutulup bu cisme karşıdan bakılacak olursa, cismin düzlem üzerine bir görüntüsü düşer. İşte cisimlerin düzlem üzerine ışık ışınları yolu ile düşürülen bu görüntüsüne İzdüşüm denir. Bu sırada izdüşümün meydana geldiği düzleme İzdüşüm Düzlemi, cismin her noktasından geçtiği düşünülen ve izdüşümün düzlem üzerine aksetmesini sağlayan ışınlara İzdüşüm Işınları, bu ışınların çıktığı kabul edilen noktaya ise Odak (Bakış) Noktası denir. İzdüşümler; belirli kurallar, prensipler ve işlemler sonucunda meydana gelmektedir. Bunların kâğıt üzerinde gösterilmesi ise izdüşüm yöntemleri aracılığıyla olmaktadır. Işık kaynağı yerine bir göz olduğu kabul edilmiştir. Buna göre, görüntünün düzlem üzerinde oluşabilmesi için ışık kaynağı veya bakış noktası, cisim ve düzlemin bulunması gerekmektedir İzdüşüm Çeşitleri ve Çizim Yöntemleri Merkezi (Konik) İzdüşüm Yakın mesafedeki bir ışık merkezinden gelen ışınlarla, izdüşüm düzlemi üzerinde oluşan izdüşüme Merkezi (Konik) İzdüşüm denir. İzdüşümü, cismin gerçek büyüklüğünde olmayan bu yöntemde cisim, düzlem ile bakış noktası arasında bulunursa izdüşüm büyük görünür. Eğer izdüşüm düzlemi bakış noktası ile cismin arasında ise izdüşüm küçük olarak görünür. Merkezi izdüşüm yöntemi mimari, reklâmcılık ve dekoratif inşaat teknik resimlerinin çiziminde kullanılmaktadır Paralel İzdüşüm Sonsuzdaki ışık kaynağından birbirine paralel olarak gelen izdüşüm ışınlarının izdüşüm düzlemi üzerinde meydana getirdiği izdüşüme Paralel İzdüşüm denir. Paralel izdüşümü, izdüşüm ışınlarının düzleme geliş durumuna göre iki şekilde sınıflandırılır; 1) Eğik İzdüşüm 2) Dik İzdüşüm

43 6. Bölüm: İzdüşüm 42 1) Eğik İzdüşüm İzdüşüm ışınlarının birbirine paralel ve izdüşüm düzlemine eğik gelmesi ile izdüşüm düzlemi üzerinde oluşan görünüşe Eğik İzdüşüm denir. Eğik İzdüşüm yöntemi teknik resimde eğik perspektif görünüşlerinin çiziminde kullanılmaktadır.

44 6. Bölüm: İzdüşüm 43 2) Dik İzdüşüm İzdüşüm ışınlarının, düzleme dik olarak gelmesi ile oluşan görünüşe Dik İzdüşüm denir. İzdüşümün, cismin gerçek büyüklüğü ile aynı ölçülerde olduğu bu izdüşüm şekli, genellikle teknik resim çiziminde kullanılır. Dik izdüşüm iki bölüme ayrılır; a) Aksonometrik İzdüşüm a) Aksonometrik İzdüşüm b) Eşlenik Dik İzdüşüm İzdüşüm ışınlarının düzleme dik gelmesi fakat cismin düzleme eğik olarak tutulması ile elde edilen izdüşüme denir. İzometrik, Dimetrik ve Trimetrik olarak üçe ayrılan aksonometrik izdüşümü yöntemi, teknik resimde perspektif çiziminde kullanılmaktadır. Aksonometrik Dik İzdüşümü b) Eşlenik Dik İzdüşüm İzdüşüm ışınları izdüşüm düzlemine dik ve cismin bazı yüzeylerinin düzleme dik, bazı yüzeylerinin ise paralel olarak tutulması ile elde edilen izdüşüme denir. İzdüşüm ölçülerinin cismin gerçek büyüklüğü ile aynı olduğu bu yöntemde cismin bütün şeklini belirtmek için birden fazla izdüşüm çizilir. Eşlenik dik izdüşüm yönteminde izdüşüm ışınları birbirine paralel ve düzleme diktir. Fakat bazen cismin eğik yüzeyleri izdüşüm düzlemine eğik şekilde olabilir.

45 6. Bölüm: İzdüşüm 44 Eşlenik Dik İzdüşüm 6.4. Temel İzdüşüm Düzlemi ve Çeşitleri Daha çok teknik resimde bütün geometrik çizimlerin görünüşlerinin çiziminde kullanılan eşlenik dik izdüşüm yönteminde izdüşüm düzlemleri, birbirine bitişik ve dik olarak kabul edilir. Daima durgun su yüzeyi gibi kabul edilen düzlemlerden birisine Yatay Düzlem, buna dik olan ikinci düzleme ise Düşey Düzlem denir. İzdüşüm düzlemlerini daha iyi açıklayabilmek için örnek olarak, kenarları birbirine bitişik ve aralarındaki açı 90º olan içi boş bir küp alalım Yukarıdaki şekilde açılımı verilen küp yüzeylerinden her biri birer izdüşüm düzlemi olup ve bunların tamamına Temel İzdüşüm Düzlemleri denir. İzdüşüm düzlemi üzerinde bir cismin ayrıntılı olarak standart görünüşlerle ifade edilmesine ve aynı zamanda küpün açık şekline Epür denir. En çok kullanılan üç yüzeyi bir birine menteşe ile bağlanmış olarak kabul edersek; bakış noktasına göre yatay durumda olan düzlem, Yatay düzlem (X-Z), bakış noktasının sağ (veya sol) tarafında bulunan düzlem, Profil Düzlem (Y-Z)) şeklinde isimlendirilir. Bu düzlemler üzerine çizim yaparken düzlemlerin birleşme yerleri bir çizgi (Eksen) şeklinde gösterilir. Bunlardan alın ve yatay düzlemi arasındaki çizgiye Yer Ekseni, alın ve profil düzlemi arasındaki çizgiye de Ara Eksen denir.

46 6. Bölüm: İzdüşüm 45 y y Alın Profil x Alın Profil Yatay z x Yatay z z Ara ekseni Yer ekseni 6.5. Nokta ve Doğrunun İzdüşümleri Noktanın İzdüşümleri Geometride, iki doğrunun kesiştiği kısım olarak belirtilen ve teorik olarak bir boyutu olmayan, yalnızca bir yeri bulunan oluşuma Nokta denir. İki nokta birleştirildiğinde Doğru, doğrular birleştirildiğinde Yüzeyler, yüzeyler birleştirildiğinde ise Cisimler meydana gelir. Örnek 1)

47 6. Bölüm: İzdüşüm Doğrunun İzdüşümleri Aralarında belirli mesafe bulunan iki noktanın birleştirilmesi ile doğru parçası meydana gelir. Teknik resim çizimlerinde boyları belirlenmiş doğru parçaları kullanılmasına rağmen aslında doğruların boyları belirsizdir. Doğru parçaları, temel izdüşüm düzlemlerine olan konumlarına göre değişik şekillerde tanımlanır. Örnek 2) Örnek 3)

48 6. Bölüm: İzdüşüm 47 Örnek 4) Özel Doğrular Temel izdüşüm düzlemlerine diklik veya paralellik özelliği taşıyan doğrulardır. Bu doğrular üç gruba ayrılır; a) Yatay Doğru b) Alın Doğrusu c) Profil Doğrusu a) Yatay Doğru: Yatay izdüşüm düzlemine paralel veya düzleme çakışık olan doğrulardır. Bu doğruların yatay düzlemdeki izdüşümü, doğrunun tam boyuna eşittir. b) Alın Doğrusu: Alın izdüşüm düzlemine paralel veya düzleme çakışık olan doğrulardır. Bu doğruların alın düzlemindeki izdüşümü, doğrunun tam boyuna eşittir.

49 6. Bölüm: İzdüşüm 48 c) Profil Doğrusu: Profil izdüşüm düzlemine paralel veya düzleme çakışık olan doğrulardır. Bu doğruların profil düzlemindeki izdüşümü, doğrunun tam boyuna eşittir.

50 6. Bölüm: İzdüşüm Gelişigüzel Doğrular Hiç bir temel izdüşüm düzlemine dik veya paralel olmayan doğrulardır. Bu doğrular tam boylu izdüşüm vermezler ve gerçek uzunluğundan daha kısa görünürler. Daha çok piramit ve koni gibi eğik yüzeyli cisimlerin çiziminde kullanılmaktadır. Örnek 5)

51 6. Bölüm: İzdüşüm Yüzeylerin İzdüşümleri Örnek 6) Örnek 7) Örnek 8)

52 6. Bölüm: İzdüşüm 51 Örnek 9) Tam Boy Bulma Her üç düzlemde de kısalmış olarak beliren uzunlukların gerçek büyüklüğü (tam boyu) iki izdüşüm görünüşü yardımıyla bulunmaktadır. Alın düzleminde tam boy:

53 6. Bölüm: İzdüşüm 52 Yatay düzlemde tam boy: Profil düzleminde tam boy:

54 6. Bölüm: İzdüşüm 53 Üçgenlerde tam boy: Dörtgenlerde tam boy:

55 7. BÖLÜM Görünüş Çıkarma 7.1. Giriş 7.2. Görünüş ve Çeşitleri 7.3. İki Görünüşü Verilen Resmin Üçüncü Görünüşünün Çizilmesi 7.4. Perspektifi Verilen Parçanın Görünüşlerinin Çizim Sırası

56 7. Bölüm: Görünüş Çıkarma Giriş Verilen bir cismin üstten, alttan ve yanlardan görünüşlerinin çıkarılabilmesi, tasarımdan projeye geçişte ve uygulama aşamalarında çok öneli bir husustur. Projeyi hazırlayan ve uygulayan arasında bir anlaşmazlık olmaması için teknik resim problemsiz olmalıdır. Bu sebeple teknik resimde görünüşlerin eskizsiz olarak çıkarılması ve istenileni tam olarak anlatabilmesi çok mühimdir.

57 7. Bölüm: Görünüş Çıkarma Görünüş ve Çeşitleri Dik İzdüşüm yönteminde, izdüşüm ölçülerinin cismin gerçek büyüklüğü ile aynı olduğu belirtilmişti. Dik izdüşüm yöntemi ile temel izdüşüm düzlemlerine çizilen izdüşümlere Görünüş denir. Cisme bakış yönüne göre değişik isimler alan görünüş çeşitleri şunlardır: Ön Görünüş Üst Görünüş Cisme önden bakılarak çizilen ve görünmeyen çizgilerin en az, detayın ise en fazla olduğu görünüştür. Cisme üstten bakılarak yatay izdüşüm düzlemine (ön görünüşün altına) çizilen görünüştür. Sağ Yan Görünüş Cisme sağ yan taraftan bakılarak profil izdüşüm düzlemi karşısındaki düzleme (ön görünüşün soluna ) çizilen görünüştür. Sol Yan Görünüş Cisme sol yan taraftan bakılarak profil izdüşüm düzlemine (ön görünüşün sağına) çizilen görünüştür. Soldan görünüş şeklinde de ifade edilir. Arka Görünüş Alt Görünüş Cisme, alın izdüşüm düzleminin arka tarafından bakılarak alın izdüşüm düzleminin karşısındaki düzleme çizilen görünüştür. Cisme, alttan bakılarak yatay izdüşüm düzleminin karşısındaki düzleme (ön görünüşün üstüne) çizilen görünüştür İki Görünüşü Verilen Resmin Üçüncü Görünüşünün Çizilmesi İki görünüşü verilen resmin üçüncü görünüşünün çizimi sırasında yapılacak işlemler aşağıda verilmiştir; a) Yatay ve dikey eksenler çizilir. b) Üçüncü görünüşün ebatları, ön ve üst görünüşten taşınan sınır çizgileri ile belirlenir. c) Parçanın tüm köşeleri numaralandırılır. d) Ön ve üst görünüşteki aynı numaralı köşeler taşıma çizgileri ile yan görünüşün çizilebileceği bölgeye taşınarak kesiştirilir. e) Parçanın görünen ve görünmeyen çizgileri tespit edilir. f) Taşıma çizgilerinin kesişme noktaları, görünen kısımlar için düz çizgi, görünmeyen kısımlar için kesik çizgi ile birleştirilir. Böylece üçüncü görünüş tamamlanmış olur Perspektifi Verilen Parçanın Görünüşlerinin Çizim Sırası Teknik resimde parça görünüşleri çizilirken, çizimin çabuk ve doğru olması için öncelikle parçanın neresinden çizime başlanacağı ve nasıl çizileceğinin tespit edilmesi gerekir. Görünüşlerin çiziminde uyulması gereken ortak kurallar şu şekilde sıralanır: a) Parçanın temel görünüşlerinin çizilebilmesi için, çalışma veya imalat şekline göre tutulma konumu tespit edilir. Ön görünüş tespit edilir. b) Diğer görünüşlerin sayısı ve bakış yönleri tespit edilir. c) Görünüşlerin kaplayacağı alan ve dolayısıyla kâğıt ebatları belirlenir.

58 7. Bölüm: Görünüş Çıkarma 57 d) Forması belirlenen kağıdın kullanış yönü tespit edilip, resim masasına bağlanarak çerçeve ve antet çizilir. e) Görünüşün ebatlarına göre uygun kenar boşlukları bırakılarak ince çizgilerle dikdörtgenler çizilir. f) Parçanın özelliğine göre, varsa eksen çizgileri çizilir. Sonra daire, yay ve diğer çizgiler çizilir. g) Köşe birleştirmeleri ve diğer tamamlayıcı çizgiler çizilir. h) Fazla çizgiler silinerek gerçek görünüşler ortaya çıkartılır. i) Önceden ince çizgilerle çizilen görünüşler, daire ve yaylardan başlanarak koyulaştırılır. j) Yatay, dikey ve eğik olarak çizilen düz çizgiler koyulaştırılır. k) Kesik çizgiler ve tarama çizgileri koyulaştırılır. l) Ölçü çizgileri, ok ve rakamlar yazılır.

59 8. BÖLÜM Perspektif 8.1. Giriş 8.2. Perspektif ve Çeşitleri 8.3. Merkezi Perspektif Bir Noktalı Perspektif İki Noktalı Perspektif Üç Noktalı Perspektif 8.4. Paralel Perspektif Normal Aksonometrik Perspektif Eğik Perspektif 8.5. Perspektiflerde Ölçülendirme 8.6. Perspektiflerde Çember Çizim Tekniği 8.7. Perspektiflerde Parabolik Kemer Kirişin Ağırlık Eksen Çizim Tekniği 8.8. Perspektifte Çizim Sırası

60 8. Bölüm: Perspektif Giriş Perspektif, nesnelerin görünümünü üç boyutlu olarak düz bir yüzeyde, yani iki boyuta indirgeyerek göstermeye yarayan bir izdüşüm tekniğidir. Yani, teknik bir çizimdir. Perspektif çizimde, nesnenin gözlemciye göre olan pozisyonunun ve uzaklığının etkileri esas alınarak çizim yapılır. Söz konusu çizimler gözlemcide, biçim ve orantı bakımından, renklerden bağımsız olarak üç boyutlu bir gerçeklik izlenimi meydana getirir.

61 8. Bölüm: Perspektif Perspektif ve Çeşitleri Bir cismin, bir bakışta genel olarak üç yüzünün birden görünecek şekilde çizilen resmine perspektif denir. Kısaca, perspektif; cisimlerin birden fazla yüzeyli olarak tek düzlemde gösterilme şeklidir. Perspektifler; merkezi perspektifler, açısal (konik) perspektifler ve paralel perspektifler olarak adlandırılmaktadır. Mühendislik çizimlerinde genellikle paralel perspektifler kullanılmaktadır Merkezi Perspektif Dikdörtgen veya kare prizma biçimindeki geometrik şekilleri iki yan ve üst yüzeylerini gösteren bilimsel bir perspektif yöntemidir Bir Noktalı Perspektif Gözle bakıldığında gerçek görünüşü vermektedir. Bir tek kaçma noktası vardır. Daha çok iç mekânların perspektif anlatımlarında kullanılır. Tek noktalı perspektifte planlar resim düzlemine paraleldir. Planın köşeleri resim düzlemine dik, ufuk çizgisi üzerinde tek bir kaçma noktasında birleşir. Bir ölçek seçilir. Resim düzlemi çizilir. Köşelerden eşit aralıklarla dört kenar eşit parçalara ayrılır. Sonra göz hizasında ufuk çizgisi çizilir. Ufuk çizgisi üzerinde, resim çerçevesi dışında bir diyagonal nokta yerleştirilir. Bu noktanın kaçma noktasına olan mesafesi, gözlemcinin resim düzlemine olan uzaklığı temsil eder. Bu noktayı karşı köşeye birleştiren doğrunun ışınsal çizgileri kestiği nokta derinliği belirler.

62 8. Bölüm: Perspektif İki Noktalı Perspektif Rönesans ressamlarının diyagonal yer karolarını çizmek için kullandığı iki kaçış noktalı perspektifte dikdörtgen ya da karelerin kısa görünümleri kaçış noktalarının pozisyonlarına göre değişir. Bu noktalar simetrik olarak alınır ve ön plandaki diyagonallerin genişliklerine göre eşit aralıklarla alınan noktalarla birleştirilir. Kesişme noktalarının birleşmesinden elde edilen paraleller ayrıca resim düzlemi ile açı yapmayan karelerin çizilmesinde gerekli olan noktaları sağlamış olur Üç Noktalı Perspektif Bu perspektifte dikdörtgen ya da kare prizmanın hiçbir ayrıntısı resim düzlemine paralel değildir. Dikey ortogonaller; şekil göz hizası çizgisinin altında ise altta, üstünde ise üst boşlukta kesişirler. F 1 F Paralel Perspektif Normal Aksonometrik Perspektif Cisimlerin düşey kenarlarının olduğu gibi, yatay kenarlarının da paralel çizilmek suretiyle elde edilen izdüşümlere normal aksonometrik perspektifler denir. Cisimleri birden fazla yüzlü olarak bir düzleme üzerine çeşitli konumlarda göstermek mümkündür. İyi bir anlatım, çizim kolaylıkları ve güzel bir görünüş için teknik resimlerde kullanılan aksonometrik çizimler bir takım tekniklere bağlanmıştır. Bunlardan en çok kullanılanları İzometrik, Dimetrik ve Trimetrik çizimlerdir.

63 8. Bölüm: Perspektif 62 İzometrik Perspektif Üç koordinat ekseni ile izdüşüm düzlemine üç eşit açıda bulunan ve görünen bütün tarafların izdüşüm düzlemine göre aynı eğimdeki bir küpün esas görünüşünün dik izdüşümü olan gösterilişe uygundur. Dimetrik Perspektif Parçanın bir görünüşü özellikle önemli olduğu durumlarda kullanılmaktadır. Daha güzel resimler elde edilmektedir. Cisim aynı açıda eğik tutulduğundan iki boyutta eşit kısalma ve derinlemesine olan kenarda ise farklı kısalma olduğu için çizimlerde iki farklı ölçek kullanılması gerekmektedir. Trimetrik Perspektif Yüzeylerin izdüşüm düzlemine göre eğik, birbirine dik ve komşu olan üç tane yüzeyin meydana getirdiği arakesitlerden oluşmaktadır. Ölçü taşıma eksenlerinin izdüşüm düzlemi ile olan açıları izometrik ve dimetrik konumdaki açılardan farklıdır.

64 8. Bölüm: Perspektif Eğik Perspektif Diğer yöntemlere göre daha kolay çizilmektedir. Parçanın izdüşüm düzlemine paralel olan yüzeyi esas alınır. Derinliği tarif eden eksen 30 o, 45 o veya 60 o olarak çizilir. Kavaliyer, Kabine ve Militer olarak üçe ayrılır. Kavaliyer Perspektif Çizimi çok kolaydır. Teknik resim olarak ölçülendirilmesi mümkündür. Derinlik eksenin ölçeği nedeniyle göze hoş görünmeyen bir çizim elde edilir. Çok sık kullanılan bir perspektif türü değildir. Kabinet Perspektif Cisim izdüşüm düzlemine paralel olarak durmaktadır. Derinlik verilen kenar 1:2 ölçekte çizilmektedir. Bu nedenle göze hoş görülmektedir.

65 8. Bölüm: Perspektif 64 Militer (Planometrik) Perspektif Askeri amaçla kullanılmaktadır. Günümüzde de şehir plancıları da kullanmaktadır. İzdüşüm düzlemi, yatay koordinat düzlemine paralel olup cisme ait önemli olan bütün bilgileri göstermektedir Perspektiflerde Ölçülendirme Perspektifler tek bir şekilde olduğundan ölçülendirilmeleri de oldukça zordur. Ölçülendirmeden kaçınılmalıdır. Ölçülendirilme gerektiğinde dik izdüşüm prensibi uygulanmaktadır Perspektiflerde Çember Çizim Tekniği Çemberler izometrik perspektif çiziminde elips olarak görülmektedir. Dört çember yayı ile çizilir. B ve D: R yarıçapının merkezi, O 1 ve O 2 : r yarıçapının merkezidir. AB, BC, CD ve AD: kenar ortaylarıdır.

66 8. Bölüm: Perspektif Perspektiflerde Parabolik Kemer Kirişin Ağırlık Eksen Çizim Tekniği İzometrik perspektifte, düzlemsel görünüşteki eğriler biçim değiştirir. Bir eğrinin izometrik perspektifinin elde edilebilmesi için düzlemsel görünüşteki noktalar taşınır. Burada dikme yöntemi uygulanır Perspektifte Çizim Sırası Perspektifler çizilirken aşağıdaki yol izlenir: a) İzometrik eksenler çizilir, b) İzometrik prizma meydana getirilir, c) Görünüşlerden ölçüler taşınır, d) Prizmaya görünüşler taşınır, e) Perspektif kalın çizgilerle netleştirilir, f) Yardımcı çizgiler silinebilir, g) Perspektif üzerine gerekiyorsa ölçüler yerleştirilir.

67 9. BÖLÜM Kesit Görünüşler 9.1. Giriş 9.2. Kesit Görünüşler 9.3. Kesit Görünüş Çeşitleri Tam Kesit Görünüşler Yarım Kesit Görünüşler Kısmi Kesit Görünüşler Kademeli Kesit Görünüşler Profil Kesit Görünüşler Döndürülmüş Kesit Görünüşler 9.4. Kesitlerde Taramalar

68 9. Bölüm: Kesit Görünüşler Giriş Bir cismin yeteri kadar görünüşünün çizilmesi ile dış biçimi belirtilebilir. Ancak parçalar her zaman dolu olarak bulunmazlar. Çok defa parçaların iç kısımlarının da boş olduğu ve bu şekilde kullanıldığı görülür. Çizilen görünüşler parçanın iç kısımlarını belirtmede yetersiz kalmaktadır. Ayrıca cismin iç kısmını belirtmek için çizilecek birçok kesik çizginin bir araya gelmesiyle resim karmaşık hale gelebilir. Parçaların sadece biçimlerinin belirtilmesi imalât için yeterli değildir. Parçanın bütün boyutlarıyla ilgili bilgilerin verilmesi zorunludur. Bütün bu olumsuzlukları gidermek için kesit görünüşler çizilir.

69 9. Bölüm: Kesit Görünüşler Kesit Görünüşler Cisimlerin ve parçaların iç kısımlarında kalan detaylarının görünür duruma getirilerek, daha iyi açıklanması ve ölçülendirilebilmesi için kesildiği düşünülerek, kesilen yüzeyin görünüşünün çizilmesine Kesit Görünüş denir. Cisimler hayali bir düzlem ile kesilmiş olarak kabul edilir ve bu düzlem, görünüşler üzerinde çizgi görüntüsü ile belirlenir. Bu çizgiye de Kesit Düzlemi Çizgisi denir. Aşağıda Kesit Düzlemi Çizgisi şekli görülmektedir. A A A A A A 9.3. Kesit Görünüş Çeşitleri Kesit görünüşler, kesit düzleminin cismi kesme durumuna ve kesitin şekline göre incelenmektedir;

70 9. Bölüm: Kesit Görünüşler Tam Kesit Görünüşler Bir cismin, çeşitli kesit düzlemleriyle tamamı kesilerek dik bir bakış doğrultusuna göre çizilen kesitlerine Tam Kesit Görünüş denir. Cisim yatay bir düzlem ile kesilmişse, elde edilen kesit görünüşe Yatay Kesit Görünüş, eğer cisim düşey bir düzlem ile kesilmişse elde edilen kesit görünüşe Düşey Kesit Görünüş, cisim enine kesilmişse En kesit Görünüş denir Yarım Kesit Görünüşler Birbirine dikey iki kesit düzlemi ile cismin dörtte birinin kesilip atıldığı kabul edilerek çizilen kesit görünüşe Yarım Kesit Görünüş denir. Yarım kesit görünüş, simetrik parçalarda kullanılır ve kesit görünüşün yarısı parçanın iç kısmını, diğer yarısı da dış kısmını gösterir. Yarım kesitte her iki tarafta kalan görünmeyen kenar çizgileri çizilmez. Ölçülendirme açısından gerekli olursa, kesilmeyen bölümlerde kesik çizgi kullanılabilir. Kesit düzlemi çizgisinin bakış doğrultusuna dik olan tarafının ucuna ok konulurken, diğer ucuna ok konulmaz. Bakış doğrultusundaki kesit düzlemi, kesilmiş görünüşte eksen çizgisi olarak çizilir.

71 9. Bölüm: Kesit Görünüşler Kısmi Kesit Görünüşler Tam veya yarım kesitlerin alınamadığı ya da gerek duyulmadığı durumlarda, parçanın görünmesi istenen bölümünden bir kısmının koparılıp atıldığı kabul edilerek çizilen görünüşlere Kısmi Kesit Görünüş denir. Resimlerde koparılarak atıldığı kabul edilen kısmın etrafı serbest elle ve yardımcı çizgi ile sınırlandırılarak iç kısımları taranır Kademeli Kesit Görünüşler Bir parçadaki aynı eksen üzerinde bulunmayan bölümlerin bir görünüş üzerinde toplanarak çizilebilmesi için kesit düzleminin parça üzerinde kıvrılmak suretiyle (kademe yaparak) geçtiği kabul edilerek çizilen görünüşlerdir. Kesit düzlemi çizgisinin uçları ve kıvrılma noktaları kalın dolu çizgi ile belirlenir ve uçlarına harfler konulur. Ayrıca çizilen kesitin yanına da hangi kesite ait olduğunu belirleyen yazı ( AA- Kesiti gibi) yazılır. Kademe yapılan köşe noktaları, kesit görünüşte gösterilmez ve bütün yüzeyde tarama devam eder.

72 9. Bölüm: Kesit Görünüşler Profil Kesit Görünüşler Köşebent gibi ince ve uzun parçaların kesitleri, ince uzun görünüşlerinde yerinde döndürülmüş şekilde profil kesit olarak yardımcı çizgilerle çizilir ve içleri taranır. Görünüş üzerinde uygun bir yer yoksa görünüş dışında bir yere çizilerek yanına hangi kesite ait olduğu yazılmalıdır. Görünüş dışına çizilen profil kesitler, ana çizgilerle çizilir Döndürülmüş Kesit Görünüşler Parçalarının simetri düzlemi üzerinde bulunmayan girinti ve çıkıntıları, gerçek ölçü ve biçimlerini görebilmek için düzlemlerin kesişme yerlerine kadar döndürülür. Cismin döndürülmüş durumunda bakış doğrultusuna göre kesit düzlemi geçirilerek elde edilen kesit görünüşlere ise Döndürülmüş Kesit Görünüş denir. Resimlerde kesit düzlemi çizgisinin nerelerden geçirildiği kolay anlaşılabiliyorsa, kesit düzlemi çizgisi ve döndürmeyi gösteren çizgiler çizilmeyebilir.

73 9. Bölüm: Kesit Görünüşler Kesitlerde Taramalar Kesitlerde, kesilen yüzey üzerine belirli eğimlerde ve şartlarda çizilen sürekli ve kesikli ince çizgilere Tarama Çizgisi denir. Bu çizgilerin kullanılmasının iki amacı vardır: a) Kesit düzlemi ile kesilen yüzeyleri belirlemek ve kesilmeyen yüzeylerden ayırt etmek b) Cismin yapıldığı malzemenin cinsini belirlemek Tarama çizgileri, resim çiziminde kullanılan çizgi grubunun en ince çizgisiyle sürekli çizgi şeklinde çizilir. Eğimleri ise genellikle simetri ekseni ile 45º' lik açı yapacak şekildedir. Ancak parçanın durumuna göre ve bazı özel durumlarda eğimi 30º veya 60º olabilir. Tarama çizgilerinin çiziminde şu noktalara dikkat edilmelidir: 1. Tarama çizgileri, yardımcı çizgi olarak yatayla 45º 'lik açı yapacak şekilde çizilmelidir. 2. Açılı çizimlerde tarama çizgilerinin ana çizgilere paralel veya dikey gelmemesi gerekir. Bu nedenle duruma göre 30º-45º-60º 'lik açılardan birisi ile çizilir. 3. Tarama çizgilerinin aralıkları 2-3 mm olmalıdır. Çok küçük parçalarda 0,75 mm, çok büyük parçalarda 5 mm veya daha büyük olabilir. Bu aralıklar göz kararı ile çizilerek eşitlik sağlanmaya çalışılır. 4. Birbiri ile temas halinde olan iki parça kesildiği zaman, tarama çizgileri ters yönde çizilmelidir. Başka bir parça daha varsa farklı açıda taranabilir.

74 9. Bölüm: Kesit Görünüşler Kesit düzleminin değdiği bütün yüzeyler aynı yönde taranır. 6. Çok büyük parçalarda kesit yüzeyinin tamamı yerine, ana çizgilerin çevreleri taranır. 7. Sac levha, köşebent ve profil gibi parçaların yüzeyleri çok dar olduğu için yüzeyleri koyu renk olarak belirtilerek birbirinden ayırt edilir. Ancak parçaların aralarında açıklık bırakılır. 8. Betonarme kesitlerin taranması, tarama çizgileri 45 o olacak şekilde dar sürekli ve dar kesikli çizgiler kullanılarak yapılmaktadır. 9. Beton kesitlerin taranması, tarama çizgileri 45 o olacak şekilde dar sürekli çizgiler kullanılarak yapılmaktadır.

75 9. Bölüm: Kesit Görünüşler Çelik profillerin taranması; 11. Taş dolguların veya taş duvarların taranması; 12. Tuğla duvarların taranması 13. Zemin yüzeylerin taranması 14. Bitkisel yüzeylerin taranması 15. Kiremit yüzeylerin taranması

76 10. BÖLÜM Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD Giriş Çizim Alanı ve Çevresi Çizim Komutları

77 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD Giriş Autocad genel anlamda; tasarımlarınızı ve çizimlerinizi bilgisayarda hatasız ve istenilen hassasiyette yapabilmemize imkân sağlayan bir programdır. Program açıldıktan sonra ekranda bazı menüler ve araç çubukları görülmektedir. En üstte File, Edit, View, Insert, şeklinde çekme menüler yer almaktadır. Çekme menülerin altında ve ekranın sol ve sağ kenarlarında araç çubukları olarak adlandırılan çubuklar yer almaktadır. En alta ise komut satırı olarak adlandırdığımız yazıların yer aldığı bölüm vardır. Ekranda fareye göre hareket eden artı şeklindeki nesne ise imleç veya cursor olarak adlandırılır.

78 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD Çizim Alanı ve Çevresi Araç Çubukları Çekme Menüler Araç Çubukları Çizim Alanı Komut satırı Çekme Menüleri Kullanılmak istenilen komutun yer aldığı menünün üzerine tıklanır. Açılan menüden istenilen komutun üzerine tıklanarak komut aktif hale getirilir. File: Edit: View: yeni dosya oluşturmak, var olan bir dosyayı açmak, çizimi kaydetmek, programdan çıkmak, sayfa ayarlarını yapmak ön izleme yapmak ve çizimi yazdırmak gibi genel amaçlı komutları içerir. nesneleri kesme, kopyalama, yapıştırma, seçmek için kullanılan komutları içerir. çizimin görünüm ayarları olan yakınlaştırma, uzaklaştırma, çizimi yenileme ve 3 boyutlu görünüm gibi komutları içerir. Insert: çiziminize dışarıdan başka bir çizim, bir dosya, bir link eklemek için kullanılan komutları içerir. Format: çizim sınırları, renk, çizgi kalınlığı, ölçü birimleri, gibi çizim özelliklerini ayarlamak için kullanılan komutları içerir. Tools: Draw: koordinat sistemi, çizimin genel özelliklerini ayarlamak için kullanılan komutları içerir. çizgi, yay, çember tarama gibi çizim komutlarını içerir.

79 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 78 Dimension: ölçülendirme komutlarını içerir. Modify: kopyalama, silme, taşıma gibi nesne düzenleme komutlarını içerir. Window: aynı sayfada yer alan birden çok çizim dosyası arasında geçiş yapmak veya bu dosyaları sıralamak için kullanılır. Help: yardım menüsüdür. Komut Girme Yöntemleri a) Çekme menülerini kullanarak: çekme menülerden komutun bulunduğu menü üzerine tıklanır ve istenilen komutun üzerine tıklanarak komut aktif hale getirilir. b) Araç çubuklarını kullanarak: araç çubuklarının üzerinde istenilen komutun simgesinin üzerine tıklanarak komut aktif hale getirilir. c) Komut satırını kullanarak: komut satırına istenilen komutun adı veya kısa yolu yazılarak enter yapılır ve komut aktif hale getirilir. Enter Yapma Yöntemleri a) Klavyede yer alan iki adet enter tuşundan herhangi birine basılır. b) Klavyede yer alan spacebar (boşluk) tuşuna basılır. c) Mouse sağ tuşuna basılır. Enter tuşu örneklerde işaretiyle gösterilecektir. Komut (Command) Girişi Programa komutlar yukarıda görüntüsü verilen sol alt köşeden command: satırının karşısına yazılır ve enter tuşuna basılarak girilir. Komut satırı

80 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 79 Örneğin çizgi oluşturulmak istenildiğinde line komutu aşağıdaki gibi command: satırının karşısına girilerek command: line enter tuşuna basılır.

81 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD Çizim Komutları Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: line çizgi komutu girilir. Specify first point: çizginin başlangıç noktasını belirlemeniz istenir. Specify next point or [Undo]: çizginin bitiş noktasını belirlemeniz istenir. Specify next point or [Close/Undo]: noktayı belirledikten sonra enter veya esc tuşlarını kullanarak komuta sona verene kadar bir sonraki noktayı belirlemeniz istenir. Açıklamalar: close seçeneği: İlk nokta ile son noktayı birleştirerek kapalı bir alan oluşturmak için kullanılır. undo seçeneği: Çizimin herhangi bir anında yaptığınız işlemi geri almak için kullanılır.

82 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 81 Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: copy kopyala komutu girilir. Select objects: nesneleri seçmeniz istenir. Select objects: 1 found kaç adet nesne seçtiğinizi gösterir. Select objects: 1 found,3 total her seçtiğiniz yeni nesne sayısını ve toplam seçilen nesne sayısını gösterir. specify base point or displacement: nesneyi hangi noktadan tutmak istediğinizi sorar. Specify second point of displacement: nesneyi hangi noktaya bırakacağımızı sorar.

83 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 82 Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: erase silme komutu girilir. Select objects: nesneleri seçmeniz istenir. Select objects: 1 found kaç adet nesne seçtiğinizi gösterir. Select objects: 1 found,3 total her seçtiğiniz yeni nesne sayısını ve toplam seçilen nesne sayısını gösterir. Bu komut satıra yazılıp Enter tuşuna basıldığında ekranda küçük bir kutucuk ve komut satırında select objects yazısı belirecektir. Silinecek objelerin seçimi istenmektedir. Objeleri seçmek için bu kutucuğu fare yardımı ile silmek istediğimiz parçanın üzerine getirip tıklamaktır. Seçilen parçalar kırık çizgi haline gelecektir. Seçim tamamlandıktan sonra Enter tuşuna basıldığında seçilen parçaların silindiği görülecektir.

84 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 83 Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: move taşıma komutu girilir. Select objects: nesneleri seçmeniz istenir. Select objects: 1 found kaç adet nesne seçtiğinizi gösterir. Select objects: 1 found,3 total her seçtiğiniz yeni nesne sayısını ve toplam seçilen nesne sayısını gösterir. Specify base point or displacement: nesneyi hangi noktadan tutmak istediğinizi sorar. Specify second point of displacement: nesneyi hangi noktaya bırakacağımızı sorar.

85 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 84 Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: offset offset komutu girilir. Specify offset distance or [Through] <Through>: offset yapılacak mesafeyi girmenizi ister. İstenilen mesafeyi girin. Mesafeyi ekranda belirtmek isterseniz T yazıp enter tuşuna basın. Select object to ofset or <exit>: offset yapılacak nesneyi seçmenizi ister. Specify point on side to offset: nesneyi offsetleyeceğiniz yönü seçmenizi ister. Specify through point: nesneyi offsetleyeceğiniz mesafeyi ekrandan girmeyi seçtiyseniz bir üstteki komut yerine bu komut çıkar. Nesneyi offsetleyeceğiniz noktayı seçin.

86 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 85 Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: trim trim komutu girilir. Current settings: Projection=UCS, Edge=None komutu etkileyen çizim özelliklerinin o anki durumunu gösterir. Select cutting edges... Select objects: budama eksenini seçmeniz istenir. Select objects: 1 found kaç adet nesne seçtiğinizi gösterir. Select object to trim or shift-select to extend or [Project/Edge/Undo]: budanacak nesneleri seçmeniz istenir. Seçtiğiniz nokta seçilen nesnenin budanacak kısmının üzerindeki bir nokta olmalıdır. NOT: Yukarıdaki komutta f yazıp enter tuşuna basarak çoklu budama yapabilirsiniz.

87 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 86 Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: extend extend komutu girilir. Select boundary edges: Select objects: uzatma eksenini seçmeniz istenir. Select objects: 1 found kaç adet nesne seçtiğinizi gösterir. Select object to extend or shift-select to trim or [Project/Edge/Undo]: uzatılacak nesneleri seçmeniz istenir. Seçtiğiniz nokta seçilen nesnenin uzatılacak kısmının üzerindeki bir nokta olmalıdır. NOT: Yukarıdaki komutta f yazıp enter tuşuna basarak çoklu uzatma yapabilirsiniz.

88 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 87 Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: fillet fillet komutu girilir. Current settings: Mode = TRIM, Radius = komutu etkileyen çizim özelliklerinin o anki durumunu gösterir Select first object or [Polyline/Radius/Trim/mUltiple]: ilk nesneyi seçmeniz istenir. Select second object: ikinci nesneyi seçmeniz istenir. Açıklamalar: *Polyline seçeneği: bir polyline ın tüm köşelerini birden yuvarlatmaya yarar. Select 2D polyline: bir polyline seçmenizi ister. 4 lines were filleted: polyline komutu ile toplam kaç çizginin yuvarlatıldığını gösterir. *Radius seçeneği: yuvarlatma çapını değiştirmeye yarar. Specify fillet radius <0.0000>: yuvarlatma yarıçapını girmenizi ister. *Trim seçeneği: nesnelerin yuvarlatma işleminden sonra kalan fazla kısmının kesilip kesilmeyeceğini belirlemeye yarar. Enter Trim mode option [Trim/No trim] <Trim>: trim modunu girmenizi ister. Fazla kısımları kesmek için trim, aksi için no trim seçilmelidir. *Multiple seçeneği:

89 komutu işlem bitene kadar otomatik olarak devam ettirmeye yarar. 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 88

90 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 89 Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: chamfer chamfer komutu girilir. (TRIM mode) Current chamfer Dist1 = , Dist2 = komutu etkileyen çizim özelliklerinin o anki durumunu gösterir Select first line or [Polyline/Distance/Angle/Trim/Method/mUltiple]: ilk çizgiyi seçmenizi ister. Select second line: ikinci çizgiyi seçmenizi ister. Açıklamalar: *Polyline seçeneği: bir polyline ın tüm köşelerini birden pah kırarak birleştirmeye yarar. Select 2D polyline: bir polyline seçmenizi ister. 4 lines were chamfered: polyline a ait toplam kaç çizginin birleştirildiğini gösterir. *Distance seçeneği: pah kırma mesafelerini ayarlamaya yarar. Specify first chamfer distance <0.0000>: ilk mesafeyi girmenizi ister. Specify second chamfer distance < >: ikinci mesafeyi girmeniz ister. *Angle seçeneği: istenilen açıya göre pah kırmaya yarar. Specify chamfer length on the first line <0.0000>: ilk çizginin uzunluğunu girmenizi ister. Specify chamfer angle from the first line <0>:

91 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 90 ilk çizgiden kaç derecelik bir açı yapılacağını sorar. *Trim seçeneği: nesnelerin pah kırma işleminden sonra kalan fazla kısmının kesilip kesilmeyeceğini belirlemeye yarar. Enter Trim mode option [Trim/No trim] <Trim>: trim modunu girmenizi ister.fazla kısımları kesmek için trim, aksi için no trim seçilmelidir. *Method seçeneği: pah kırmanın hangi yönteme göre yapılacağını sorar. Enter trim method [Distance/Angle] <Angle>: iki mesafe girme yöntemi için distance açı yöntemi için angle seçilmelidir. *Multiple seçeneği: komutu işlem bitene kadar otomatik olarak devam ettirmeye yarar.

92 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 91 Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: mirror aynalama komutu girilir. Select objects: nesneleri seçmeniz istenir. Select objects: 1 found kaç adet nesne seçtiğinizi gösterir. Select objects: 1 found,3 total her seçtiğiniz yeni nesne sayısını ve toplam seçilen nesne sayısını gösterir. Specify first point of mirror line: aynalama yapacağınız eksenin başlangıç noktasını girmenizi ister. Specify second point of mirror line: aynalama yapacağınız eksenin bitiş noktasını girmenizi ister. Delete source objects[yes/no] <N>: aynalama için seçilen orijinal nesnelerin silinip silinmeyeceğini sorar. Silinecekse Y yazıp entere basılır. Silinmeyecekse sadece N yazıp enter tuşuna basılır.

93 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 92 Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: rotate döndürme komutu girilir. Select objects: nesneleri seçmeniz istenir. Select objects: 1 found kaç adet nesne seçtiğinizi gösterir. Specify base point: nesneyi döndüreceğiniz merkez noktayı sorar. Specify rotation angle or[reference]: nesneyi döndüreceğiniz açıyı sorar. Bir değer girebilirsiniz veya ekranda istediğiniz döndürme açısını görerek işaretleyebilirsiniz.

94 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 93 Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: stretch stretch komutu girilir. Select objects to stretch by crossing-window or crossing-polygon: esnetilecek nesneleri pencere içine alma yöntemi ile seçiniz. Select objects: nesneleri seçmeniz istenir. Select objects: 1 found kaç adet nesne seçtiğinizi gösterir. Specify base point or displacement: nesneyi hangi noktadan itibaren esnetmek istediğinizi sorar. Specify second point of displacement or <use first point as displacement>: nesneyi hangi noktaya kadar esneteceğinizi sorar. Esnetme değerini rakam olarak komut satırından girebilir veya ekrandan istediğiniz mesafeyi işaretleyebilirsiniz.

95 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 94 Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: explode patlatma komutu girilir. Select objects: patlatılacak nesneleri seçmeniz istenir. Select objects: 1 found kaç adet nesne seçtiğinizi gösterir.

96 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 95 Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: hatch tarama komutu girilir. Tarama komutu girildiğinde ekrana gelen pencerede istenilen ayarlar yapılır.

97 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 96 Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: area alan komutu girilir. Specify first corner point or [Object/Add/Subtract]: kapalı bölgenin ilk köşesini girmeniz istenir. Specify next corner point or press ENTER for total: kapalı bölgenin sonraki köşe noktasını girmeniz istenir. Bitirmek için enter yapılır. Specify next corner point or press ENTER for total: kapalı bölgenin tüm köşe noktaları işaretlenir ve enter yapılır. Area = , Perimeter = alan (area) ve çevre (perimeter) komut satırından okunur.

98 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 97 Command: program bir komut girmenizi bekler. Specify first corner point or [Chamfer/Elevation/Fillet/Thickness/Width]: dikdörtgenin ilk köşesini seçmenizi ister. Specify other corner point or [Dimensions]: dikdörtgenin diğer köşesini seçmenizi ister. Açıklamalar: *Dimensions seçeneği: kenar boyutlarını vererek dikdörtgen çizmek için kullanılır. Specify length for rectangles <0.0000>: dikdörtgenin uzunluğunu girmenizi ister (x yönü) Specify width for rectangles <0.0000>: dikdörtgenin genişliğini girmenizi ister (y yönü) Specify other corner point or [Dimensions]: dikdörtgenin hangi eksende olacğını belirtmenizi ister. *Chamfer seçeneği: dikdörtgenin köşelerini pah kırarak çizmek için kullanılır. Specify first chamfer distance for rectangles <0.0000>: ilk pah kırma mesafesini girmenizi ister. Specify second chamfer distance for rectangles <0.0000>: ikinci pah kırma mesafesini girmenizi ister. *Elevation seçeneği: dikdörtgenin 3 boyutlu çizimdeki yüksekliğini girmek için kullanılır. Specify the elevation for rectangles <0.0000>:

99 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 98 dikdörtgenin 3 boyutlu çizimdeki yüksekliğini girmenizi ister. *Fillet seçeneği: dikdörtgenin köşelerini yuvarlatmak için kullanılır. Specify fillet radius for rectangles <0.0000>: köşelerin yuvarlatma yarıçapını girmenizi ister. *Thickness seçeneği: dikdörtgeinin 3 boyutlu çizimdeki kalınlığını girmek için kullanılır. Specify thickness for rectangles <0.0000>: dikdörtgenin 3 boyutlu çizimdeki kalınlığını girmenizi ister. *Width seçeneği: dikdörtgeni oluşturan çizgilerin genişliklerini girmek için kullanılır. Specify line width for rectangles <0.0000>: dikdörtgeni oluşturan çizgilerin genişliğini girmenizi ister.

100 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 99 Command: program bir komut girmenizi bekler. Specify first corner: yazının oluşturulacağı pencerenin ilk köşesinin girilmesini ister. Specify opposite corner or [Height/Justify/Line spacing/rotation/style/width]: pencerenin diğer köşesinin girilmesini ister.

101 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 100 Çizimlerinizi düzenlerken, ekrandaki bazı çizgilerin kaybolduğunu, daire ve yay gibi eğri nesnelerin şekillerinin bozulduğunu fark edebilirsiniz. Bu sorunu gidermek için regen yazıp enter yaptığınızda çiziminiz güncellenecektir. Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: regen regen komutu girilir. Enter tuşuna basılır.

102 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 101 Çiziminiz sırasında oluşturup hiç kullanmadığınız katman, çizgi tipi, ölçü stili, yazı stili gibi stilleri çiziminizde gereksiz yere yer kaplamaması için silmeye yarar. Purge yazıp enter yaptığınızda açılan pencereden Purge All düğmesi aktif ise tıklanarak kullanılmayan stiller otomatik olarak silinir.

103 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 102 Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: dimlinear Doğrusal ölçülendirme yapmak için kullanılmaktadır. Command: dimaligned Paralel ölçülendirme yapmak için kullanılmaktadır.

104 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 103 Styles: List: Prewiev of: Description: Set current: New: Modify: Override: Compare: New kullanılabilir ölçü stillerini gösterir. kullanılabilir tüm ölçü stilleri All styles veya çizimde o anda kullanılan Styles in use ölçü stillerini üstteki ölçü stilleri kutusunda görmek için istenilen seçim yapılır. seçilen ölçü stilinin önizlemesinin yapıldığı ekrandır. seçilen ölçü stilinin tarifinin yapıldığı kısımdır. birden fazla stilden o anda kullanılmak istenen stili seçip aktif stil haline getirmek için kullanılır. Soldaki styles kutusundan istenilen ölçü stili seçilir ve set current düğmesine basılır. yeni bir ölçü stili oluşturmak için kullanılır. Mevcut olan bir ölçü stilinde değişiklik yapmak için kullanılır. Mevcut olan bir stilden çok az farklı yeni bir stil oluşturmak için kullanılır. Mevcut olan stiller arasında karşılaştırma yapmak için kullanılır. ile yeni bir ölçü stili oluşturmak için kullanılmaktadır. New Style Name ile oluşturulacak ölçü stili isimlendirilir. İsim verildikten sonra Continue tıklanarak devam edilir.

105 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 104 Lines and Arrows sekmesinden; Dimensions Lines ile ölçü çizgisi rengi ve çizgi kalınlığı belirlenir. Extensions Lines ile ölçü kenar çizgileri için aynı işlemler tekrarlanır. Arrowheads ile ayraç tipi belirlenir. Arrow size ile ayraç büyüklüğü belirlenir. Text sekmesinden yazı tipi, rengine karar vermek için kullanılmaktadır. Text Placement ile yazının düşey ve yatay konumları belirlenir. Text Alignment yardımıyla ölçü yazısı ile ölçü çizgisi hizalanır.

106 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 105 Fit sekmesi aşağıdaki gibi düzenlenir. Primary Units sekmesi Linear Dimensions ile ölçü formatı, ondalık hanesi, ondalık ayracı, ön ek ve son ek ile Measurement Scale ile ölçülendirme için bir katsayı ile çarpma işlemleri yapılmaktadır. Angular Dimensions ile açısal ölçülendirmelerde kullanılacak ölçülendirme formatı ve ondalık hanesi düzenlenmektedir.

107 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 106 Çıktılarda 3mm yüksekliğinde bir yazı yüksekliği elde edebilmek için çizimlerde kullanılacak Text height değerleri aşağıdaki gibi seçilebilir. Birim Ölçek 1/100 1/50 1/20 m cm mm

108 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 107 Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: scale scale komutu girilir. Select objects: nesneleri seçmeniz istenir. Select objects: 1 found kaç adet nesne seçtiğinizi gösterir. Specify base point: bir noktayı tıklamanız beklenir. Specify scale factor or [Copy/Reference] <1.0000>: katsayı girilir.

109 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 108

110 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 109 Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: ltscale ltscale komutu girilir. Enter new linetype scale factor <1.0000>: yeni çizgi tipi faktörü seçmeniz istenir. Çizimlerde kullanılacak Ltscale değerleri aşağıdaki gibi seçilebilir. Birim Ölçek 1/100 1/50 1/20 m cm mm

111 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 110 Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: arc yay komutu girilir. Specify start point of arc or [Center]: yayın başlangıç noktası girilir. Specify second point of arc or [Center/End]: yayın ikinci noktasını girmeniz istenir. Specify end point of arc: yayın bitiş noktasını girmeniz istenir. Açıklamalar: *Center [merkez] seçeneği: merkezi seçerek yay oluşturmak için kullanılır. Specify start point of arc or [Center]: yayın merkez noktasını girmek için C yazıp enter yapılır. Specify center point of arc: yayın merkez noktası işaretlenir. Specify start point of arc: yayın başlangıç noktasını girmeniz istenir.

112 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 111 Command: program bir komut girmenizi bekler. Command: circle daire komutu girilir. Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan radius)]: dairenin merkez noktası girilir. Specify radius of circle or [Diameter]: dairenin yarıçapı girilir. Açıklamalar: *diameter [çap] seçeneği: dairenin çapını girmek için kullanılır. Specify radius of circle or [Diameter] <>: dairenin çapını girmek için D yazıp enter yapılır. Specify diameter of circle <>: 100 istenilen çap girilir. *3P seçeneği: istenilen üç noktadan geçen bir daire oluşturmak için kullanılır. Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan radius)]: 3P yazılır ve enter yapılır. Specify first point on circle: birinci noktanın yeri işaretlenir. Specify second point on circle: ikinci noktanın yeri işaretlenir. Specify third point on circle: üçüncü noktanın yeri işaretlenir. *2P seçeneği:

113 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 112 istenilen iki noktadan geçen bir daire oluşturmak için kullanılır. Seçilen iki nokta aynı zamanda dairenin çapını da belirlemiş olur. Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan radius)]: 2P yazılır ve enter yapılır. Specify first end point of circle's diameter: birinci noktanın yeri işaretlenir. Specify second end point of circle's diameter: ikinci noktanın yeri işaretlenir. *Tan tan radius [teğet teğet yarıçap] seçeneği: iki teğet noktası ve yarıçap belirleyerek daire oluşturmak için kullanılır. Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan radius)]: T yazılır ve enter yapılır. Specify point on object for first tangent of circle: dairenin teğet geçeceği birinci nokta işaretlenir. Specify point on object for second tangent of circle: dairenin teğet geçeceği ikinci nokta işretlenir. Specify radius of circle <>: dairenin yarıçapı girilir.

114 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 113 Tüm komutlar, Acad.pgp dosyası içerisinde düzenleme yapılarak kullanılabilir. Örneğin Line komutu L ile kısaltılırsa komut satırında L yapıldığında line komutu çalışır. C:\Program Files\AutoCAD 2004\UserDataCache\Support\Acad.pgp C:\Program Files\AutoCAD 2007\UserDataCache\Support\Acad.pgp C:\Program Files\AutoCAD 2008\UserDataCache\Support\Acad.pgp s L, Line M, Move CO, Copy E, Erase C, Circle O, Offset gibi kısaltmalar yapılabilir.

115 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 114 Endpoint Bir doğru ya da yayın uç noktasından yakalar. Midpoint Bir doğru ya da yayın orta noktasından yakalar. Intersection Doğru, yay ve dairelerin kesişme noktasından yakalar. Apperent int. Birbirine paralel olmayan iki doğrunun izafi kesişme noktasından yakalar. Center Daire ya da yayların merkez noktasından yakalar. Quadrant Daire ya da yayların çeyrek noktasından yakalar. Tangent Bir daire ya da yay üzerinde teğet noktayı yakalar. Perpendicular Bulunulan noktadan gösterilen nesneye dikme çizer. Extension Bir noktadan belli bir uzaklıktaki dik mesafeden yakalar. Parellel Varolan bir doğruya paralel yeni bir doğru çizer. Node Point komutu ile çizilen noktaların merkezinden yakalar. Nearest Bir çizginin, dairenin, yayın işaretleyiciye en yakın noktasından yakalar. None Bir nokta yakalama yöntemini iptal eder.

116 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 115 Format Units başlığı altından tıklanır. Uzunluk ve açı birimleri belirlenir. Rotate komutu için yön belirlenir. Clokwise (saat yönü) işaretli değilse saatin ters yönü pozitif kabul edilmektedir. Direction tıklanarak yönler ve açıların alacağı değerler gösterilir.

117 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 116 Clokwise (saat yönü) işaretli ise saat yönü pozitif kabul edilmektedir. Direction tıklanarak yönler ve açıların alacağı değerler gösterilir.

118 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 117 İNGİLİZCE angle angular base point center chord close command diameter direction displacement distance end end point horizontal include length multiple object point radius rotation scale second point select select object source object specify specify a point specify first point specify next point specify through point start point tangent third point undo vertical TÜRKÇE açı açısal temel nokta, baz alınan nokta merkez kiriş kapatmak komut çap yön yer değiştirme mesafe son, bitiş bitiş noktası yatay kapsamak uzunluk çoklu nesne nokta yarıçap döndürme ölçek ikinci nokta seçmek nesne seçin kaynak nesne belirtmek, işaretlemek bir nokta belirleyin birinci noktayı belirleyin sonraki noktayı belirleyin doğrultuyu(yönü) belirleyin başlangıç noktası teğet üçüncü nokta geri al düşey

119 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 118 Modify (Düzenleme) Menüsü Erase Seçilen nesneleri siler. Undo Yapılan işlemleri geri alır. Redo Geri alınarak iptal edilen işlemleri ileri alarak yeniler. Trim Seçilmiş nesneleri, kesişme noktalarından itibaren budar. Extend Bir ya da daha fazla nesneyi bir diğer nesneye kadar uzatır. Break Bir nesne üzerindeki iki noktanın arasını koparmak veya nesneyi bir noktadan itibaren bölmek için kullanılır. Rotate Seçilen nesneleri, bir noktanın etrafında döndürür. Scale Seçilen nesneleri, bir noktanın etrafında büyütüp-küçültür. Move Seçilen nesneleri, bulundukları yerden, başka bir yere taşır. Copy Seçilen nesnelerin, belli bir mesafe öteye kopyalarını alır. Offset Bir nesneyi, kendisinden belli bir mesafe öteye paralelini alarak kopyalar. Chamfer Kesişen ve kesişme ihtimali olan doğruların kesişen uçlarından istenilen miktarda pah kırar. Fillet Kesişen ve kesişme ihtimali olan doğrular arasında yuvarlatma yapar. Array Seçilen nesneleri istenilen sayıda, istenilen aralıkla dikdörtgen veya daieresel bir yörünge etrafında çoğaltır. Mirror Seçilen nesneleri, bir eksene göre simetriğini alır. Stretch Seçilen nesneleri, bir noktadan tutup sündürerek uzatıp-kısaltır. Explode Bir polyline ya da bloğu patlatarak doğrular, yaylar ve çemberlere ayırır. Divide Bir doğru ya da yayı belli aralıkla eşit parçalara böler.) Measure Bir doğru ya da yayı belli aralıkla eşit sayıda parçalara böler. Lengthen Doğru ya da yayların uzunluklarını değiştirir. Properties Çizilmiş olan nesnelerin özelliklerini bir diyalog kutusu yardımıyla değiştirir. View (Görünüm) Menüsü Zoom (Ekrandaki çizimleri gerçek boyutlarını değiştirmeden istenilen oranda görünüş olarak büyütüp-küçültür. Pan (Ekranımızı ve çizimlerimizi istenilen yönde istenilen miktarda kaydırır. Aerial View (Ekranın sağ alt köşesinde bir kuşbakışı penceresi çıkartarak, Zoom ve pan komutlarının daha kontrollü kullanılmasını sağlar.

120 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 119 Viewres (Çember, elips gibi eğrisel şekiller büyütüldükleri zaman yuvarlak değil de çok kenarlı poligonlar gibi gözükür. Bu şekillerin gerçeğe yakın gözükmesi için çözünürlüğünü değiştirmemizi sağlar. Layers (Katmanlar) Yeni bir layer oluşturmak, renk ve çizgi atamak Layer i güncelleştirmek, yeniden isimlendirmek ve silmek Layer i açma/kapama (On/Off) Layer i dondurmak/çözmek (Freeze/Thaw) Layer i kilitlemek/açmak (Lock/Unlock) Layer çizdirilebilir/çizdirilemez (Plottable/Non-Plottable) Linetype ölçeğinin değiştirilmesi Tarama işlemleri (Draw Hatch...) Yazı işlemleri (Draw Text) Dimension (Ölçülendirme) Linear (Doğrusal ölçülendirme) Align (Hizalı ölçülendirme) Ordinate (Koordinant ölçülendirme) Radius (Yarıçap ölçülendirme) Daimeter (Çap ölçülendirme) Angular (Açısal ölçülendirme) Baseline (Referansa göre ölçülendirme) Continue (Sürekli ölçülendirme) Leader (Çizimimizin bazı noktalarına küçük hatırlatıcı bilgiler ekler.) Center Mark (Çember ve yayların merkez noktalarını bir simge ile gösterir.) Style... (Yeni bir ölçülendirme stili oluşturur ve varolan ölçülendirme stillerinin ayarlarını değiştirir.) CAL (Hesap işlmeleri yapar: Dört işlem, üst alma, log, sin, cos... vb..) INQUARY ( Sorgulama komutudur. Tools menüsünden) ID point (Gösterilen noktanın koordinatlarını verir.) Distance (Gösterilen iki nokta arasındaki mesafeyi verir.) Area (Gösterilen noktalar arasındaki ya da gösterilen şekillerin alanını ve çevresini verir.) List (Gösterilen şeklin tüm geometrik özelliklerini listeler.)

121 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 120 Plot Oluşturduğumuz çizimleri plotter ya da printer den çıkartır. Plot Device: Name: Çıktı alınacak printer ya da plotter bu listeden seçilir. Number of copies :Çizimimizin kaç adet kopya çıktısı alınacaksa buraya girilir. Plot Settings: Paper size: Çıktı alınacak kağıdın boyutu bu listeden seçilir. Plot Area: Çizimimizin çıktısı alınacak kısmı bu seçeneklerden birisi ile belirlenir. 1. Limits: Sadece çizim limitleri içinde kalan kısımlar yazıcıya gönderilir. 2. Extents: Dosyamızdaki tüm çizimleri optimum bir şekilde yazıcıya gönderir. 3. Display: Dosyamızdaki çizimlerden sadece ekranda görünen kısımlar yazıcıya gönderilir. 4. Window: Yazıcıya gönderilecek bölüm, bir pencere açılarak belirlenir. Drawing orietation: Kağıdın yönünü değiştirir. Plot Scale: Çizim ölçeğini ayarlamak için kullanılır. Scaled to fit: çizim ölçeğini kağıda sığacak şekilde kendi belirler. Custom: Çizim ölçeğinin kullanıcı tarafından belirlenmesi sağlanılır. Ölçek için Plotted MM=Drawing units altındaki kutucuklar kullanılır. Burada Plotted MM; mm cinsinden kağıttan çıkacak uzunluğu, Drawing units ise bu uzunluğun gerçekte ne kada1rlık bir uzunluğa karşılık geleceğini gösteriyor. Plot offset: (Center the offset) Çizimimizi kağıdın merkezine yerleştirir, çizimimizi kağıtta ortalar. Full Preview: Çizimimizin kağıt üzerinde nasıl çıkacağını gösterir. Partial Preview: Çizimimizin kağıda göre konumunu gösterir. Bütün ayarlamalardan sonra, çizimimizi printer ya da plotter a göndermek için OK butonuna basılır.

122 10. Bölüm: Bilgisayar Destekli Çizim: AutoCAD 121 F1 F3 F6 F7 F8 Yardım Obje yakalama açma/kapama(on/off) Koordinat açma/kapama(on/off) Izgara açma/kapama(on/off) Dik konumu açma/kapama(on/off)