YÖNETIM DÜŞÜNCESININ. VE UYGULAMALARıNıN GELIŞIMI

Transkript

1 YÖNETIM DÜŞÜNCESININ VE UYGULAMALARıNıN GELIŞIMI

2 ENDÜSTRI DEVRIMI ÖNCESI YÖNETIM ANLAYIŞI

3

4 ENDÜSTRI DEVRIMI SONRASı YÖNETIM ANLAYıŞı Klasik Yönetim Bilimsel Yönetim Yönetim süreci yaklaşımı Bürokrasi yaklaşımı Neo-Klasik Yönetim ve Uygulamaları Modern Yönetim ve Uygulamaları Toplam Kalite Yönetimi 6 sigma ve uygulamaları Dengeli Ölçüm Kartı Yalın Organizasyon Öğrenen Örgütler Yenilik Yönetimi

5 KLASIK YÖNETIM ANLAYıŞıŞ Bilimsel Yönetim (F.Taylor)-İşçilerin verimliliğini ve etkinliğini artıracak uygulamalar üzerinde durulmaktadır Yönetim süreci yaklaşımı (Henri Fayol)- İşletmelerdeki operasyonel fonksiyonların ve yönetim fonksiyonlarının tanımı yapılmakta ve başarılı bir yönetim için gerekli 14 ilke belirlenmiştir. ş Bürokrasi yaklaşımı (Max Weber)-örgüt türleri, otorite türleri ve bürokratik örgüt yapısı ve uygulamaları incelenmektedir

6 Klasik Yönetim Anlayışı Bu 3 yaklaşımın ortak özellikleri: Katma değerin (kârın) artırılması ve kurumsal performansın yükseltilmesi üzerine yoğunlaşmışlardır Kural ve Norm koyucu, çalışanları zorlayıcı nitelik taşımaktadır. Otoriter, merkeziyetçi bir örgüt yapısına ve iletişimin yukarıdan aşağı doğru olması gerektiğine inanmaktadır. İşçiler için iş güvencesinin; karar vermeden, inisiyatif kullanabilmeden ve iş tatmininden daha önemli olduğuna inanmaktadır

7 KLASİK YÖNETİM ANLAYIŞI İşçilerin genelde rasyonel davrandıklarını ve ücretle motive edilebileceklerini öngörmektedir, İşçilerin i kişisel i sorunlarının işyerindeki i verimlilikleri ve etkinlikleri üzerinde önemli olmadığına inanmaktadır, Örgüt ve çevresi arasında önemli bir etkileşim olmadığını düşünmektedir.

8 KLASİK YÖNETİM ANLAYIŞI-Bilimsel Ş Yönetim Bilimsel Yönetim (F.Taylor) Bilimsel metot benimsenmelidir, Uzmanlaşmaya gidilmelidir, İşe uygun personel seçilmeli ve eğitilmelidir, Her iş için standart yöntemler belirlenmeli, karmaşık hareketler kaldırılmalı ve tek bir hareketle tek bir şey yapılmalıdır, Teşvikli ücret sistemleri uygulanmalıdır.

9 KLASİK YÖNETİM ANLAYIŞI Yönetim Süreci Yaklaşımı Fayol, işletmede gerçekleştirilen faaliyetlerin (uygulamaların) aşağıda görüldüğü gibi altı gruba ayrılabileceğini öne sürmektedir: Teknik uygulamalar (hammaddeyi işleyip mal üretme) Ticari i uygulamalar l (satın alma, satma, değiş-tokuş) Mali uygulamalar (sermayenin etkin bir şekilde kullanılıp kullanılmadığının araştırılması) Güvenlik uygulamalar (sermayedarların çıkarlarının ve işletmenin malvarlığının korunması) Muhasebe uygulamaları (hisse senetleri ve tahviller, gelirler ve giderler, bilanço, teknik analizler) Yönetim uygulamaları (planlama, örgütleme, yöneltme,denetleme) tl

10 KLASİK YÖNETİM ANLAYIŞI-Yönetim Ş Süreci Yaklaşımı Fayol, yönetimin evrensel olduğunu vurgulayarak Yönetim nedir? sorusunu yönetimi beş ayrı unsura (ya da uygulamaya) ayırarak tanımlamıştır. Fayol un yaptığı bu sınışandırma yönetim süreci olarak adlandırılmıtır. Tahmin etmek ve planlamak. Örgütlemek Yöneltmek Koordine etmek Denetlemek

11 KLASİK YÖNETİM ANLAYIŞI-Ş Bürokrasi Yaklaşımı Bürokrasi Yaklaşımı Max Weber örgütleri; karizmatik, geleneksel ve akılcı-yasal olmak üzere üçlü bir sınışandırma yaparak analiz etmekte ve akılcı-yasal örgütü bürokratik örgüt olarak adlandırmaktadır. Akılcı olarak nitelemesinin i i nedeni, örgütün hedeşerinin i önceden belirlenmesinden kaynaklanmaktadır. Başka deyişle örgüt, belirlenen hedeşer ş doğrultusunda ğ üstlenilen görevlerin yerine getirilebilmesi için tasarımı iyi yapılmış bir makineye benzemektedir ve bu makinenin her bir parçası,görevini en üst düzeyde başarmaya çalışarak bütüne katkıda bulunmaktadır.

12 KLASİK YÖNETİM ANLAYIŞI-Ş Bürokrasi Yaklaşımı Yasal olarak nitelemesinin nedeni ise görevini yerine getirirken örgüt üyesinin otoritesini yasalar, yönetmelikler, yönergeler, kurallar doğrultusunda kullanmasıdır. Bu tür örgütler için Weber bürokrasi kavramını Bu tür örgütler için Weber bürokrasi kavramını kullanmaktadır. Weber, kendi tanımladığı doğrultuda bürokrasinin teknik açıdan en etkili örgüt biçimi olduğunu savunmaktadır.

13 KLASİK YÖNETİM ANLAYIŞI-Ş Bürokrasi Yaklaşımı Weber in yönetim uygulamalarışu görüşlerine dayanmaktadır: Bürokrasi, fazla kırtasiye işi i gerektiren işleri i yerine getirebilmek için verimli ve etkili bir uygulamadır, Bürokraside hesaplanabilirlik önemli bir uygulama özelliğidir. Kurumsal performansın önceden hesaplanabilir bir şekilde somutlaştırılması (ya da somut hedeşerin önceden belirlenmesi), yöneticilerin başarılarının objektif olarak değerlendirilmesine olanak verir,

14 KLASİK YÖNETİM ANLAYIŞI-Ş Bürokrasi Yaklaşımı Bürokraside, üzerinde düşünülmüş ü ül ü kurallar ve yönetmelikler nedeniyle uygulamalar öngörülebilir bir şekilde e gerçekleştirilir. eş Çalışanlar doğru veya yanlış yaptıklarında neyle karşılaşacaklarını bilirler. Üretilen hizmetlerden yararlananlar; ne tür bir hizmeti, hangi kapsamda ve ne zaman alacaklarını bilirler. Bürokrasi uygulamaları; makinalar, yönergeler, prosedürler gibi insansız teknolojiler yardımıyla çalışanları denetleme eğilimdedir.uygulamalardaki otomatizasyon anlayışı nedeniyle çalışanlar kişisel görüş ve değerlendirmelerde bulunamazlar.

15 NEOKLASİK YÖNETİM ANLAYIŞI Neo-klasik kelime anlamıyla yeni klasik anlamına gelmekte ve klasik (üzerinden çokça zaman geçse bile değerini yitirmeyen) yönetim kuramının eksik olan yönlerini tamamlamaktadır. Bu bağlamda, klasik kelimesinin önünde yer alan neo-(yeni) eki daha önce düşünülmemiş, üzerinde durulmamış anlamındadır.

16 NEOKLASİK YÖNETİM ANLAYIŞI 1929 da Amerika da yaşanan ekonomik krizden çıkabilmek için öngörülen yol daha verimli çalışmak, daha çok üretmek olarak belirlenmişti. BU dönemde klasik yönetim kuramının ve uygulamalarının eksiklikleri sorgulanmaya başlamıştır. Elton Mayo ve ekibinin gerçekleştirdiği araştırmalar, verimliliğin ve kurumsal performansın, klasik yönetimin gözardı ettiği insan unsuruna bağlı olduğunu kanıtlamışlardır.

17 NEOKLASİK YÖNETİM ANLAYIŞI Klasik yönetim akılcı insan varsayımına dayanmaktadır. Neo- klasik yönetim bu varsayımı kabul etmekte, aynı zamanda duygusal insan varsayımını da ekleyerek eksik gördüğü bir yönünü tamamlamaktadır. Bu bağlamda, klasik yönetim teknik bir sistem olarak ele alınan işletmenin, neo-klasik yönetimde sosyal bir sistem olarak incelenmesi söz konusu olmuştur.

18 NEOKLASİK YÖNETİM ANLAYIŞI Elton Mayo ve ekibi tarafından işletmede gerçekleştirilen uygulamalarla ilgili bir dizi araştırmada; çalışma koşullarında ş gerçekleştirilecek ş iyileştirmelerin ş (dinlenme molalarının sayısının artırılması, çalışma saatlerinin azaltılması, primli ücret sistemiyle daha yüksek ücret ödenmesi, aydınlatma ve havalandırma gibi fiziki çalışma ortamında iyileştirmeler yapılması), üretim miktarını artıracağı düşünülürken bunun düşünüldüğü gibi olmadığı saptanmış ve üretim miktarındaki artışların, iş tatmini (severek yapılan bir iş) ve çalışma grubunun üyeleri arasındaki uyuma (işbirliğine) bağlı olduğu saptanmıştır. t (Hawthorne deneyleri)

19 NEOKLASİK YÖNETİM ANLAYIŞI Mayo ve ekibi tarafından gerçekleştirilen araştırmalar, sosyal taraflar arasındaki çatışmaların asıl nedeninin duygusal davranışlardan kaynaklandığını ortaya koymuştur. ş İşçilerin genellikle duygularının mantığı doğrultusunda, işletme yönetimin ise maliyet ve etkinlik mantığı doğrultusunda karar vermesi, sosyal taraflar arasında çatışmaya neden olmaktadır.

20 NEOKLASİK YÖNETİM ANLAYIŞI Mayo, grup üyelerinin ne çok fazla ne de çok az çalışmak istediklerini saptamıştır. Çok fazla çalışmak istememelerinin nedeni, gerçekleştirdikleri iş miktarı karşılığında elde ettikleri ücreti yetersiz bulmalarından kaynaklanmaktadır. Çok az çalışmak istememeleri ise işletme yönetimine karşı dürüst olmak istemelerinden kaynaklanmaktadır.

21 MODERN YÖNETİM KURAMI Modern yönetim; sistem yaklaşımı durumsallık yaklaşımı olarak adlandırılan iki yaklaşımdan oluşmaktadır. Bu yaklaşımların temelinde; işletme olarak adlandırılan bütünün, kendisini meydana getiren unsurlarına analiz yoluyla ayrılması ve bu unsurların teker teker ele alınıp ayrıntılı olarak incelenmesinden sonra, sentezle bütünün (işletmenin) yeniden oluşturulması bulunmaktadır. Böylece, işletme olarak adlandırılan bütünün özü anlaşılabilir. Parçalar bütüne katkıda bulundukları ölçüde önemlidir.

22 Sistem Yaklaşımı Genel sistem yaklaşımı, bir biyolog olan Ludwig Von Bertalanffy nin 1920 lerde öne sürdüğü bir yaklaşımdır. Buna göre; her sistem kendi çevresinden bağımsız olarak değil, bütünsellik anlayışı ş doğrultusunda ğ çevresiyle ve kendi alt sistemleriyle olan ilişkisi göz önünde bulundurularak incelenmelidir. Bertalanffy e göre bütünü anlayabilmek için tek tek parçaları veya süreçleri ele almak yetersiz kalmaktadır. kt Parçalar ve süreçler arası etkileşimi i i de incelemek gerekmekte dir.

23 MODERN YÖNETİM KURAMI Sistem yaklaşımının temel özellikleri i şunlardır: l d Sistem ve Alt Sistemler Sistem, bir bütünü oluşturan ş unsurların uyumlu şekilde faaliyette bulunmasını sağlayan işlemler bütünüdür. Bu unsurlar sistemin alt sistemlerini ifade etmektedir. Eğer bir sistemi incelemek istiyorsak tek tek alt sistemlerini ve alt sistemlerin birbiriyle ve sistemin tümüyle etkileşimini incelememiz gerekmektedir. Sistem ve alt sistemlere en iyi örnek insan vücududur. İnsan vücudundaki sinir sistemi, dolaşım sistemi, sindirim sistemi, iskelet sistemi birer alt sistem olarak ele alınabilir. İnsan vücudunu (bütünü) anlamak için, bu alt sistemlerin anlaşılması gerekmektedir. Ayrıca alt sistemler birbirlerine bağlıdır ve aralarında bir etkileşim sözkonusudur.

24 MODERN YÖNETİM KURAMI Negatif-Pozitif Entropi Entropi, doğadaki tüm sistemlerin sonunda kendilerini i i yok etmelerini i ifade etmektedir. Entropinin negatif hâle gelmesi, sistemin hayatta kalmayı başarabilmesi anlamındadır. Buna göre, sistemin değişen çevre koşullarına uyum sağlamayı başardığı ve varlığını sürdürdüğü düşünülmektedir.

25 MODERN YÖNETİM KURAMI Açık-Kapalı Sistemler işletmenin dış çevresindeki di er sistemlerle etkileşimde bulunduğunu düşünen görüş açık sistem, herhangi bir etkileşimin söz konusu olmadığını düşünen görüş ise kapalı sistem anlayışı olarak değerlendirilmektedir. ğ di il di Sistem ile sistemin faaliyette bulunduğu çevre arasında enerji, j, hammadde ve bilgi alışverişi ş ş olması durumunda sistem açık sistem olarak adlandırılmaktadır. işletmenin örgüt yapısının oluşturulmasında dış çevrenin göz önünde bulundurulmaması kapalı sistem anlayışının benimsendiği anlamına gelmektedir.

26 MODERN YÖNETİM KURAMI Sinerji Sinerji, bütünün parçaların toplamından daha fazla bir değer ğ yarattığı ğ ve daha büyük ük olduğunu ğ ifade etmektedir. Bir sistemin tüm alt sistemleri birleşerek çok daha büyük bir güç olan bütünü (sistemi) oluşturmaktadır.

27 MODERN YÖNETİM KURAMI Durumsallık Yaklaşımı Durumsallık yaklaşımına göre, tüm ortam ve koşullarda geçerli olabilecek ve en doğru ya da en iyi olarak benimsenecek bir yönetim uygulaması ve örgüt yapısı yoktur. İşletmenin yapacağı içsel ve dışsal analizler sonucu kendisine en uygun yönetim uygulamaları ve örgüt yapısı belirlenmelidir. Durumsallık yaklaşımına göre; bağımlı değişken olan örgüt yapısı, iç ve dış koşullar olan bağımsız değişkenlere göre değer almakta veya farklılık göstermektedir. Bu bağlamda, durumsallık yaklaşımının işletme yönetimine en önemli katkısı esneklik olmuştur

28 MODERN YÖNETİM KURAMI Örgüt yapısı ve teknoloji Yapılan araştırmalar doğrultusunda, örgütlerin kullandıkları kl teknolojinin i yönetim uygulamaları l ve örgüt yapısı üzerinde etkili olduğu ve kurumsal performansı doğrudan etkilediği saptanmıştır.

29 MODERN YÖNETİM KURAMI Örgüt ve Çevre Durumsallık yaklaşımında, yönetim uygulamalarını l ve örgüt yapısını etkileyerek k kurumsal performans üzerinde etkili olduğu düşünülen bir diğer unsur çevredir. Örgütün sınırları dışında bulunan ve örgütü etkileyen her şey olarak tanımlanan çevreyle yönetim uygulamalar ve örgüt yapısı arasındaki durumsallık ilişkisi ş doğrultusunda; ğ Burns ve Stalker, Emery ve Trist gibi akademisyenler araştırmalar yapmışlardır.

30 MODERN YÖNETİM KURAMI Değişen çevre koşulları, müşteri talepleri, teknolojik gelişme gibi çeşitli değişkenler doğrultusunda rekabet üstünlüğü sağlayabilmek için işletmelerde çeşitli yönetim uygulamaları gerçekleştirilmektedir. ş Toplam kalite yönetimi 6 Sigma Kıyaslama(Benchmarking) Dış kaynak kullanımı Yalın organizasyonlar Yenilik Yönetimi