Giriş BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE ÖZELLİKLERİ. Bilimsel Bilgi. Bilimsel Bilgi. Bilimsel Bilginin Özellikleri. Bilimsel Bilginin Özellikleri

Transkript

1 Giriş BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE ÖZELLİKLERİ Prof. Dr. Mustafa SÖZBİLİR Yrd. Doç. Dr. F. Burcu TOPU Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İnsanoğlu var oluşundan itibaren; yaşamı daha rahat ve güvenilir kılmak için doğaya üstünlük kurarak kontrol etme çabası içine girmiştir. Bu nedenle; toplumsal yaşam içinde geçen çeşitli olayları anlamaya ve açıklamaya çalışmış, olayların nedenlerini sorgulamış, sonuçlarını gözlemleyip irdelemiştir. Bilimsel Bilgi Bilimsel Bilgi Bilgi; öğrenme, araştırma veya gözlem sonucu elde edilen doğrulara ve ilkelere verilen ortak bir ad olarak tanımlanmaktadır. Bilimsel Bilgi; geçerli ve güvenilir bilimsel metotlar kullanılarak, araştırma ve gözlemler yoluyla elde edilen bilgilerdir. Eğitim alanı düşünüldüğünde, bu alanın geliştirilip sağlıklı bireylerin topluma kazandırılması için bilimsel bilgilere ihtiyaç vardır. Ancak her tür bilgi eğitimde yararlı olmayabilir. Bu ayırımı yapabilmemiz için bilimsel bilginin genel özelliklerinin neler olduğu bilinmelidir. Bilimsel Bilgi; Herkese açık ve toplumsaldır. Bilgi, insanlar arasında din, dil, milliyet ve ırk ayrımı söz konusu olmadan geçerlidir. Olgusaldır. Bilimsel önermelerin tümü doğrudan veya dolaylı olarak gözlenebilir olguları içermektedir. İlerleyicidir. Bilim adamları arasındaki işbirliğinin ürünüdür. Bir bilim adamı başka bir bilim adamının ortaya koyduğu sonuçlardaki eksiklikleri görüp düzeltebilir ya da bu sonuçlar üzerine yenilerini ekleyebilir. Birikimlidir. Bilim adamlarının önceden ortaya koyduğu bilgiler üzerine yenileri eklenir. Böylece bilimsel bilgiler, kesintisiz olarak birikir ve süreklilik arz eder. 1

2 Sistemli, Tutarlı ve Mantıksaldır. Bilimsel bilgi konuların, bir bütünlük içinde ve geniş kapsamlı bir yaklaşımla ele alınmasını zorunlu kılar. Çelişkiden uzak kendi içinde tutarlıdır. Bir hipotezi doğrulama sürecinde mantıksal düşünme ve çıkarsama kurallarına başvurur. Yordayıcıdır. Bilim adamları mevcut bilimsel bilgi sayesinde özellikle doğa bilimlerinde ne tür değişiklikler olacağını tahmin eder. Ancak sosyal bilimlerde önceden tahmin etmek zordur. Nesneldir. Bilimsel bilgiyi üreten insan olmasına karşın, bilimsel bilgi insandan bağımsız nesnel bir yapıdadır. Bilimsel bilginin bu özelliği, doğruyu arama çabasında olan bilim insanına kişisel eğilim, istek ve önyargılardan bağımsız olarak, olguları olduğu gibi ortaya koyma olanağı verir. Genel geçer bir bilgidir. Mutlak ve değişmez değildir. Bilgi ne kadar sağlam olursa olsun, bilginin belli koşullar içerisinde incelenmiş, sınanmış ve geçerliliği saptanmıştır. Ancak bu bilginin o koşullar değiştiğinde, yeniden gözden geçirilmesi, bir anlamda yeni duruma eğer uygulanabiliyorsa uygun hale getirilmesi gereklidir. Yani bilimsel bilgi daha doğru bir gözlemle ve daha dikkatli bir akıl yürütmeyle yerini başka bir bilgiye bırakabilir. Bilgiye Ulaşma Yolları Dinamiktir. Bilimsel bilgi durağan değil, sürekli değişme, gelişme ve ilerleme halindedir. Deneyim Otoriter Yol Mistik Yol Rasyonel Yol Bilimsel Yöntem 2

3 Bilgiye Ulaşma Yolları Bilgiye Ulaşma Yolları Deneyim Bireyler, günlük yaşantılarında fiziksel ve sosyal çevreyle girdikleri sistematik olmayan etkileşimlerden deneyimler elde ederler. Yaşamdan edinilen (iyi ya da kötü) tecrübeler, bireylerin çevresiyle ilişkilerini düzenlemede takip ettikleri bilgiler topluluğunu oluşturur. Otoriter Yol (Görüş Birliği) Bireyler; alanında uzmanlaşmış veya o alanda toplum tarafından sosyal ve politik açıdan tanınmış, eğitilmiş, otorite kabul edilen kişilerden edindikleri bilgiye güvenerek günlük yaşamlarına yön verirler. Öğretmenin öğrencilere kazandırmak istediği bir davranış için uygun öğretim yöntemini belirlerken bu alandaki eğitim uzmanına danışması ve sınıf içi etkinliklerini buna göre düzenlemesi. Bilgiye Ulaşma Yolları Mistik Yol (Gizemli) Bireyler, gerçeği öğrenmek için doğaüstü gibi bazı durumlarda kutsal görülen kişiler, peygamberler veya tanınmış insanlardan bilgi edinmeye çalışırlar. Bilgiye Ulaşma Yolları Rasyonel Yol (Mantık) Bireyler duyusal veriye değil aklın kurallarına bağlı kalarak, tümevarım veya tümdengelim gibi akıl yürütme süreçlerini kullanarak dünyadaki olgu ve olayları anlamlandırmaya çalışır ve bilgi edinirler. Bu yollar güncel yaşamlarına ve davranışlarına yön verirler. Ancak akıl yürütme sonuçlarının her zaman doğru veya gerçek olduğu söylenemez. Bireyler yardıma muhtaç olma, alternatif çözüm bulamama veya dini inançlarından dolayı bu yolla bilgi edinmeyi tercih ederler. Örnek 1. (Tümevarım ilkesi) ÖNCÜL 1 : Ayşe düzenli çalışan bir insandır. ÖNCÜL 2 : Ayşe derslerinde başarılıdır. SONUÇ : Düzenli çalışan insanlar başarılıdır. Örnek 2. (Tümdengelim ilkesi) ÖNCÜL 1 : Bütün kuşlar yumurtlar. (D) ÖNCÜL 2 : Bütün kırlangıçlar da yumurtlar. (D) SONUÇ : Öyleyse bütün kuşlar kırlangıçtır. (Y) Bilgiye Ulaşma Yolları Bilimsel Yol Geçerli ve güvenilir yollarla bilginin sistematik ve düzenli olarak elde edilmesi uğraşı ve bu uğraşın bilimsel bir tutumla sürdürülebilmesi şeklinde tanımlanabilir. İleri sürülen gerçekler veya ilkeleri reddetme ya da doğrulama için kanıtlar elde etmeyi ön planda tutması bakımından diğer bilgiye ulaşma yollarından ayrılır. Bu nedenle bilgiye ulaşma yolları içinde en güçlü yaklaşımdır. Bilim Nedir? Sistematik yolları takip ederek, yöntemsel süreçlerden hareket ederek bilgi oluşturma, oluşturulan bilgileri test etme ve bunları kanıtlanabilir hale dönüştürme sürecidir. Herhangi bir alanda belirli yöntemlere bağlı olarak araştırma ve bilgi üretme sürecidir. Geçerliliği kabul edilmiş, nesnel ve sistemli bilgiler bütünüdür. Olaylar arasındaki neden sonuç ilişkilerini anlamak, ihtiyaca cevap verebilmek için yürütülen sistemli bilgi üretme çabasıdır. Evrendeki düzeni bulma amacıyla, gözlenebilen değişkenler arasında belirli bir yöntemle bağlantılar arayan sistemli, kanıtlanmış, tekrarlanabilir ve organize bilgiler bütünüdür. 3

4 Bilimin Amaç ve İşlevi Bilimin amaçlarından birisi, mantıksal geçerliliği olan, araştırma ve deneylere dayalı bilgi üretmek, dış dünyada doğru bilgiyi yanlış bilgiden ayırarak onu sistematik biçimde değerlendirmektir. Bilimin Temel İşlevi Olay, olgu, durum ve değişkenleri; Anlama, Betimleme, Açıklama Yordama, Tahminde bulunma Kontrol altına alma Bilimin İşlevleri Anlama, Betimleme, Açıklama Bir araştırmaya başlamadan önce mutlaka olaylar ve durumlar tanımlanmalıdır. Betimleme; olayları ve ilişkileri tanımlama, sınıflama ve kategorize etmeyi içerir. Betimlemenin yanı sıra araştırılan problemin sebepleri, sonuçları ve çözüm önerileri de incelenmelidir. İncelenen olay, olgu, durum ve değişkenlerin ne olduğunun açıklanması gerekir. Örnekler: Öğretmenlerin öğretimde teknolojik araçlardan yararlanma düzeyleri nelerdir? İlköğretimde karşılaşılan disiplin problemleri nelerdir? Ülkemizdeki okur-yazarlık oranı nedir? Bilimin İşlevleri Yordama (Tahmin Etme) Yordama; bilinen, gözlenen durumlardan yararlanarak, bilinmeyen ve gözlenemeyen durumları tahmin etmek olarak açıklanabilir. Bilimsel araştırmalar genel olarak bir tahmin temeline dayalı olarak yürütülür. Yani araştırmalarda eğer bu şartlar gerçekleşirse, şu sonuçlar alınabilir gibi tahminler yapılmaktadır. Ülkemizdeki nüfus artış hızına ve mevcut okul sayısına bakılarak, gelecek 10 yıl içinde ne kadar yeni okula ihtiyacımız olacağı tahmin edilebilir. Bilimin İşlevleri Yordama (Tahmin Etme) Yordama araştırmaları ilişkisel araştırmalar olarak da ele alınırlar. Böylece iki ya da daha çok değişken arasındaki ilişkiye bakılır. İlişki yüksekse, bir değişkenin varlığında diğer değişkenin de olabileceği tahmin edilir. Çocukların zekâ düzeyi ile okul başarısı arasında bir ilişki olduğu söylenebilir. Zekâ düzeyi yüksek bir öğrencinin akademik başarısının da yüksek olacağı tahmin edilir. Bilimin İşlevleri Kontrol Altına Alma Bilimsel araştırmalarda sadece olaylar tanımlanıp, önceden tahmin edilmemektedir. Aynı zamanda doğanın kontrol altına alınması için çaba gösterilmektedir. Kontrol; olayların meydana gelişini etkileyen koşulları ayarlamak ya da değiştirmek suretiyle, bunların meydana gelmesini ya da gelmemesini sağlamaktır. Bilimselliğin Ölçütleri Gözlenebilirlik Ölçülebilirlik İletilebilirlik Tekrarlanabilirlik Testedilebilirlik Fiziksel olayların laboratuvar ortamında kontrol altına alınması sosyal bilimlerdeki olayların kontrol altına alınmasına göre daha kolaydır. 4

5 Bilimselliğin Ölçütleri Gözlenebilirlik Bilimsel bilgi görgül (emprical) yani gözleme dayalıdır. Bu nedenle gözlemler yoluyla bilginin doğruluğu ya da yanlışlığı kanıtlanabilir. Bilimselliğin Ölçütleri Ölçülebilirlik Ölçme; Bir değişkenin niteliğini, niceliğini ya da derecesini gözlememe, bu gözlemlerdeki farklılıkları yansıtacak şekilde sayılarla temsil etme, sayılara dönüştürme işlemidir. Bilimselliğin Ölçütleri Bilimselliğin Ölçütleri İletilebilirlik Aktarılmak istenen ifadenin tam olarak anlaşılmasıdır. İfadelerin iletilebilir olmasını sağlamanın yolu ise; soyut ve öznel olan kavramların anlaşılabilmesi için somut ifadeler kullanılmasıdır. Tekrarlanabilirlik Yapılan gözlemler ve alınan ölçümler, benzeri bir eğitimden geçmiş, aynı araç-gereç ve teknik imkanları kullanan diğer kişilerce de tekrar edilebilmelidir. Bu durum bilginin öznel değil nesnel olmasını sağlayacağından güvenirliğin yüksek olması anlamını taşır. Bilimselliğin Ölçütleri Dikkat Test Edilebilirlik Hipotezlerin ya da olaylar arasında var olduğu düşünülen ilişkilerin doğruluğu araştırılabilir nitelikte olmalıdır. Böylece sonuçların, öne sürülen hipotezi ve iddia edilen ilişkileri destekleyip desteklemediği gösterilebilmelidir. Gözlenebilirlik ve ölçülebilirlik temel nitelikte ölçütlerdir. Çalışmaların iletilebilmesi, tekrarlanabilmesi ve test edilebilmesi için, bunların gözlenebilir ve ölçülebilir olması gerekmektedir. Tekrarlanabilirlik ve test edilebilirlik ise, iletilebilir olmaya bağlıdır. 5

6 Bilimin Nitelikleri Bilimin Önemli Kavramları Çeşitlilik: Bilimin herkese açık olması bireylerin ilgilendiği konuları da çeşitlendirmektedir. Süreklilik: Bilgi üretme süreci insanoğlunun varoluşundan beri durmadan devam etmiştir. Yenilik: Her gün yeni bilimsel bilgilerin ve bilim alanları ortaya çıkmaktadır. Gelişen teknoloji bu süreci hızlandırmaktadır. Ayıklama: Bilgilerin geçerliği ve kesinliği herkes tarafından denetlenebilir. Yanlış olduğu ispatlanan bilgi ayıklanıp yerine yanlış olduğunu ispatlayan bilgi getirilir. Seçicilik: Araştıracak konuyu ve çözülecek problemi sınırlandırarak odak nokta belirlenir. Bilimsel Yöntem Olay Olgu Terim Tanım Kavram Genelleme İlke Bilimsel Teori (Kuram) Bilimsel Yasa Bilimsel Hipotez Bilimin Doğasıyla İlgili Kavram Yanılgıları Bilimsel Yöntem Bilimsel Yöntem Geçerli ve güvenilir yollarla bilginin sistematik ve düzenli olarak elde edilmesi uğraşı ve bu uğraşın bilimsel bir tutumla sürdürülebilmesidir. Belli bir amaca erişmek için belli bir düzene göre, bilimsel ilkelere bağlı olarak, belli etkinlikleri önceden belirleyen kurallar bütünüdür. Bilimsel Yöntem iki aşamada açıklanabilir: Olgusal Süreç (Betimleme): Olguları bulma ya da betimleme sürecidir. Gözlem, deney, ölçme gibi işlemleri kullanır. Kuramsal Süreç (Açıklama): Betimlenen olgular arası sebep sonuç ilişkilerini yansıtma, ilişkileri yansıtan genellemeleri, bazı kuramsal kavramlara (öngörü, hipotez, kuram, yasa) başvurarak anlaşılır hale getirme sürecidir. Bilimsel Yöntem Sonuçları Başkaları İle Paylaşma Sonuçları Raporlaştırma Sonuç Çıkarma Hipotezi Test Etme Veri Toplama Hipotez Kurma Bilimsel Yöntem Problemi Tanımlama Problemi Tespit Etme 6

7 Olay Olgu Hayat içinde meydana gelen değişimlerin her biridir. Ortaya çıkan, oluşan durum, ilgi çeken veya çekebilecek nitelikte olan her türlü iştir. Örnekler: Nötron Bombası Anadolu nun Türkler tarafında fethi Evrende yer alan, doğrudan ya da dolaylı olarak gözlenebilen istendiğinde herkes tarafından aynı şekilde tekrar gözlenebilen gerçeklerdir. Birtakım olayların dayandığı sebep veya bu sebeplerin yol açtığı sonuçtur. Varlığı deneyle kanıtlanmış şeydir. Örnekler: Anadolu nun Türkleşmesi Suyun kaynaması Terim Belirli bir alana has olan sözcüklere denir. Yani terimler belirli bir alanın dilini oluşturur. Tanım Bilinmeyen, yabancılık çekilen bir kavramın aşina olunan, bilinen kavramlarla açıklanmasıdır. Kavram Doğa veya doğa olayları gözlemlendikçe mevcut olguların artması sonucu olgular arasındaki bazı kalıpların, ilişkilerin açıkça ifadesidir. İnsan zihninde anlamlanan olay, obje, ve olguların değişebilen ortak özelliklerini temsil eden formudur. Örnekler: Bilgisayar İnsan Genelleme Kavramlar arası ilişkilerden çıkarılan yargılardır. İnternet doğru kullanıldığında insanlara yarar sağlar. İlke Doğruluğu pek çok kez kanıtlanan evrensel genellemelerdir. Kişi ne kadar çok duyu organını kullanarak öğrenmeye katılırsa o kadar kalıcı öğrenmeler gerçekleşir.(etkin katılım ilkesi) Hipotez Hipotezler, yapılan gözlemleri açıklamaya yönelik sınanmak üzere ileri sürülen, sınırları iyi çizilmiş doğrulanmaya veya yanlışlanmaya açık önermelerdir. Doğruluğu henüz test edilmemiş bilgi ve önerilerdir. Şekerin sudaki çözünme hızı artan sıcaklıkla artar. Öğrencilerin kümeler konusundaki başarıları açısından İşbirlikçi öğrenme yöntemi etkili bir yöntemdir. 7

8 Bilimsel Teori (Kuram) Doğal dünyanın olgularını, olgular arası ilişkilerini, yasalarını açıklayan, yasaları, çıkarsamaları ve test edilmiş hipotezleri içeren iyi yapılandırılmış kavramsal yapılardır. Geçerliği ve güvenirliği bilimsel yöntemlerle ispatlanmış olan, iç tutarlılığı bulunan bilgiler, açıklamalar bütünüdür. Atom teorileri Öğrenme teorileri Motivasyon teorileri Bilimsel Teori (Kuram) Bilimsel teoriler hiçbir zaman ispatlanamaz ancak mevcut kanıtlara dayalı olarak yapılan açıklamalar arasında en mantıklı olanıdır. Bilimsel teorilerin; açıklama, tahmin ve kontrol olmak üzere üç önemli bileşeni vardır. İyi bir teori; gözlemleri iyi açıklama, henüz gözlenmemiş olayları tahmin etme, sınanmaya açık olma ve yeni bilgiler elde edildikçe gerektiğinde düzeltilebilme gibi özelliklere sahip olmalıdır. Teoriler sayesinde birbiriyle ilişkisiz gibi görünen bir takım olaylar arasındaki ilişkilerin varlığı tespit edilir. Bilimsel Yasa Olgusal içerikli genellemelerdir. Bilimsel yasalar, belirtilen şartlar altındaki olgular arası ilişkilerin özlü ifadeleridir. Birçok defa doğruluğu kanıtlanmış, istisnası görülmemiş ilkeler zamanla değişmez gerçekler haline gelerek yasalaşır. Enerjinin korunumu yasası Yerçekimi yasası Yasalar, teorilerden farklı olarak açıklamadan daha çok ilişkileri belirtme işlevine sahiptir. Gazların kinetik teorisinin gaz yasalarından çok sonra ortaya konmuş olması da bu durumu desteklemektedir. Bilimsel Yöntem Modeli Gözlem Hipotez Deney Bilimsel Araştırma İnsanın bilme, anlama ve gerçeği ortaya çıkarma isteğinin giderilmesidir. Arama, öğrenme, bilinmeyeni bilinir hale getirme, karanlığa ışık tutma sürecidir (Cebeci) Gerektiğinde Teoride Değ. Teori (Model) Tahmin Deney Yasa Sistematik inceleme, soruşturma, veri toplama ve verileri analiz etme sürecidir (Hitchcock & Hughes) Sistematik bir şekilde soru/lar sorma, sistematik inceleme yöntemidir (Bell). 8

9 Bilimsel Araştırma Bilginin bulunması, geliştirilmesi ve gerçeğe uygun olup olmadığının kontrol edilmesi için harcanan çabadır (Aslantürk) Karşılaşılan bir güçlüğün giderilmesi için bilimsel yöntemin uygulanması ya da amaçlı, planlı ve sistemli olarak verilerin toplanması, çözümlenmesi (analiz), yorumlanarak sonucun raporlaştırılması ile problemlere güvenilir çözümler arama sürecidir (Karasar). Bilimsel Araştırma Sistematik inceleme (keşfetme, test etme, doğrulama) Veri toplama ve analiz etme Sonuçlara göre yargılara varma ve bulguları kullanılabilir hale getirme sürecidir. Bilimsel Araştırmanın Amaçları Yeni gerçekleri keşfetme, test etme ve doğrulama Bir olgu, olay ya da süreci neden-sonuç ilişkilerine dayalı olarak tanımlayıp analiz etme Sorunları anlama ve çözme için yeni araçlar, kavramlar ve kuramlar geliştirme Günlük yaşamın sorunlarını çözme. Bilimsel Araştırmanın Temel İlkeleri Bilimsel yöntemlerle incelenebilecek önemli sorular sorar, Konuyla ilgili teoriler ve mevcut kavramsal yapıyla ilişki kurar, Araştırma sorularını cevaplayabilmek için uygun yöntemleri kullanır, Tutarlı, mantıklı, ve derinlemesine akıl yürütme sağlar, Alandaki diğer çalışmalarla karşılaştırma, genelleme veya tekrarlar sunar, Bilimsel Araştırma Süreci Genel bir problem belirleme Literatür taraması Teori (kuram) oluşturma Bilimsel Araştırma Türleri Farklı kaynaklarda çeşitli şekillerde gruplandırılırlar. Temel (Basic) Araştırmalar Ayrıntılı tarama Kısa ön tarama sonra yayma Sonuçlar çıkarma ve raporlaştırma Uygulamalı (Applied) Araştırmalar Araştırma problemi, sorusu, ve hipotez belirleme Veri toplama Verileri Analiz etme Bulguları yorumlama Değerlendirme (Evaluation) Araştırmaları Araştırma desenine ve yönteme karar verme İstatistik tabloları Diyagramlar 9

10 Temel Araştırmalar Uygulamalı Araştırmalar Bazen pür olarak da adlandırılırlar. Bu araştırmalarda amaç anlama, açıklama ve tahmin etmektir. Bu araştırmaların etkileri uzun zamanda dolaylı yollarla ortaya çıkar. Bir teori geliştirmeyi hedefler, bilgilerin genişletilmesi ve geliştirilmesi için yapılır. Geliştirilen kuraların sorunlara uygulanması ile ilgilenir. Belli bir uygulama için yapılan araştırmalardır. Bu araştırmalar da genellenebilir bilgi üretmeye yöneliktirler. Tıbbi araştırmalar, mühendislik, sosyal çalışmalar ve eğitim uygulamaları bilimsel bilgileri kullanırlar ama kendileri bilim değillerdir. Eğitim araştırmaları daha çok deneysel bilgiler ve yapılar üretme peşindedir. Değerlendirme Araştırmaları İki veya daha fazla faaliyetin değerlerinin sıralanmasını ve bir sonuca varılmasını amaçlayan araştırmalardır. Bu araştırmalar özel alana yönelik bir uygulamanın o alanın şartları içinde değerini ölçmeyi amaçlar. Bu yüzden sonuçları genellenebilir değildir. Eylem araştırmaları bu tip araştırmalardır. Araştırma Türleri ve İşlevleri Araştırmanın Konusu Araştırmanın Amacı Temel Uygulamalı Değerlendirme Fen, davranış ve sosyal bilimler 1. Teorileri, kanunları ve temel ilkeleri test etmek 2. Olaylar arasındaki deneysel ilişkileri ortaya çıkarmak ve genellemeler yapmak Tıp, mühendislik ve eğitim bilimleri 1. Çalışılan alanda teorilerin kullanılışlıklarını test etmek 2. Verilen bir alan içinde ilişkileri belirlemek ve analitik genellemeler yapmak Özel alanlardaki uygulamalar 1. Özel uygulamaların iç amaca ulaşıp ulaşmadığını değerlendirmek 2. Özel uygulamaların değerini (önemini) değerlendirmek Araştırma Türleri ve İşlevleri Bilim-Eğitim İlişkisi Araştırmanın Genellenebilirliği Araştırmanın Uygulanabilirliği Temel Uygulamalı Değerlendirme Soyut, genel 1. Temel kanun ve ilkelere yeni bilimsel bilgiler ekler 2. Gelecek araştırma ve metotları geliştirir. Genel, bir alana özgü 1. Verilen alanla ilgili araştırmalara bilgi ekler 2.Verilen alanla ilgili araştırmaları geliştirir. Somut, Özel bir alan uygulamasına özgü Belli bir merkezde özel uygulama 1. Özel uygulamaların araştırmaya dayalı bilgi ekler 2. Özel bir uygulama alanına araştırma ve yöntem bilgisi ekler 3. Karar vermede yardımcı olur 10

11 Bilim-Eğitim İlişkisi Eğitimde ulaşılmak istenen hedefler ve amaçlar (uzak, genel ve özel amaçlar) bulunmaktadır. Bu amaçların gerçekleştirilmesi için eğitim biliminin gelişmesine, bu alanda araştırmalar yapılarak bilimsel bilgi üretilmesine ve hedeflere ulaşmak için bu bilgilerin alanda uygulanmasına ihtiyaç vardır. Bilimsel, çağdaş, köklü, yeniliklere açık, objektifliği temel alan bir eğitim sistemi yeni kuşaklarda toplumsal düşünceyi sağlayacağından, eğitim sisteminin bilimsel temellere dayandırılması gereklidir. Bir Bilim Dalı Olarak Eğitim Eğitim Bilimi; bireylerin davranışlarının planlı olarak değiştirilmesi ve geliştirilmesi yasa ve ilkelerini bulmaya, bu amaçla teknikler geliştirmeye çalışan bir bilim dalıdır. Eğitimde öğretme ve öğrenme süreçlerini etkileyen pek çok değişken mevcuttur. Bu nedenle eğitim bilimi çok yönlü araştırmalar gerektiren bir bilim dalıdır. Eğitim bilimi de diğer bilim dalları gibi alanıyla ilgili bilimsel bilgi üretmek amacıyla bilimsel araştırma kullanmaktadır. Bir Bilim Dalı Olarak Eğitim Eğitim Biliminin Temel Amacı Öğretimin niteliğini artırarak, öğrenenlerin eğitim hedeflerine ulaşmasını sağlamaktır. Öğretimin kalitesini artırmak için sürekli bilimsel araştırma ve geliştirme çalışmaları yapmak zorunludur. Neden Eğitim Araştırması? Neden Eğitim Araştırması Temel Neden; Eğitim sürecini anlayabilme ve doğru kararlar alma ihtiyacı Dünyada eğitim araştırmalarının tarihçesi çok daha eskiye dayanmakla birlikte, ülkemizde eğitim bilimlerine yönelik araştırmalar son yirmi yılda önem ve hız kazanmaya başlamıştır. Bu anlamda son yirmi yılda yürütülen araştırma faaliyetler ile eğitim sistemimizdeki pek çok eksik belirlenmeye ve gerekli önlemler alınmaya çalışılmaktadır. 11

12 Neden Eğitim Araştırması Neden Eğitim Araştırması Eğitimle ilgili olmayan karar mekanizmalarının (ör. Yasa yapıcılar ve mahkemeler) eğitimde değişiklik yapılması gerektiği yönündeki telkinleri Sivil toplum ve eğitimle ilgili örgütlerin araştırma ve geliştirmeye katkıda bulunmaya başlamaları Mevcut araştırmaların yeniden irdelenmesi Eğitim araştırmalarına kolaylıkla ulaşılabilmesi Profesyonel olarak araştırmacı olmamalarına rağmen çok sayıda eğitimcinin sorunların çözümüne yönelik araştırma yapmaya başlamaları Özetle; Eğitim alanında mevcut durumun ortaya konulabilmesi, karşılaşılan sorunların tespit edilebilmesi, sorunlara üretilen çözümlerin etkililiğinin tespit edilmesi, özetle eğitimin kalitesinin daha da arttırılabilmesi için birçok araştırma yapılmaktadır. Eğitsel Araştırmanın Sınırlılığı Eğitim araştırmaları etik ve yasal sınırlılıklara tabidir. Bireyler üzerinde araştırma yapma Araştırmacının deneklerin (bireylerin) haklarını, iyiliğini kollamak sorumluluğu ve ahlaki yükümlülüğü vardır Yasalar bireylerin özel hayatlarını koruyucu tedbirler almıştır. Bu nedenle eğitsel araştırmalarda gönüllülük esastır Eğitimin kamusal niteliği Eğitsel uygulamaların karmaşık oluşu Yöntemsel sınırlılıklar Bilimin doğası ile ilgili yaygın kavram yanılgıları Bilimsel bilgiler değişmez kesin bilgilerdir. Bilim insanları tamamen objektiftirler. Bilimsel hipotezler, teorilere onlarda yeterince doğrulandıklarında yasalara dönüşürler. Bilimde evrensel olarak kabul edilen tekbir bilimsel yöntem vardır. Bilim olguların sistematik olarak gözlenmesi işleminden ibarettir. Bilim bütün sorularımıza cevap bulabilir. Bilimde sosyal ve kültürel değerlerin bir etkisi yoktur. Bilim tamamen birikimsel olarak ilerler. TEŞEKKÜRLER Bu sununun oluşumunda ders izlencesinde belirtilen kitapların yanı sıra; Prof. Dr. Samih Bayrakçeken, Prof. Dr. Mustafa Sözbilir, Yrd. Doç. Dr. Suat Çelik, Yrd. Doç. Dr. Rabia Yılmaz ın Etiğimde Araştırma Yöntemleri ders içeriklerinden de faydalanılmıştır. Katkılarından dolayı teşekkür ederiz. 12