BORDERL NE OVER TÜMÖRLER NDE GÜNCEL YAKLAfiIMLAR

Transkript

1 Türk Jinekolojik Onkoloji Dergisi Haziran 2010, Cilt 13, Say 2, Sayfa BORDERL NE OVER TÜMÖRLER NDE GÜNCEL YAKLAfiIMLAR Dr. Halis Özdemir 1, Dr. Ronald Macuks 2, Dr. E. Didem Özdemir 3, Dr. Polat Dursun 1, Dr. Özden Altunda 4, Dr. Ali Ayhan 1 ÖZET Düflük malign potansiyelli over tümörleri, destruktif stromal invasyon yapmayan veya sadece mikroinvasion ile karakterize olan ve benign adenom ve over karsinomu aras nda bir prognoza sahip over tümörleridir. Yafl da l m over kanserine göre daha genç populasyonda olmakta ve bundan dolay konservatif tedavinin önemi daha çok olmaktad r. Over kanserine gidiflteki moleküler yolaklar n daha iyi anlaflmas ile birlikte borderline over tümörleri günümüzde daha iyi anlafl lmakta ve yeni tan sal testler, töropatik ve koruyucu stratejiler geliflmektedir. Bu derlemde borderline over tümörlerin epidemiyolojisi, moleküler patogenezi, patolojisi ve klinik tedavi yaklafl mlar sunulmufltur. Anahtar Kelimeler: Borderline, over, düflük malign potansiyel. ABSTRACT Ovarian tumors of low malignant potential (LMP) are intermediate between benign adenoma and ovarian carcinoma, and are characterized by the absence of destructive stromal invasion, or microinvasion. The age distribution of diagnosis of LMP is younger than that of ovarian carcinoma and LMP is usually diagnosed at an early stage. Therefore, patients with LMP need to make decisions regarding the risks associated with treatments that conserve fertility. Delineation of the molecular pathways involved in the evolution of ovarian cancer would have profound impact on our understanding of its pathogenesis, thereby providing a rational basis for the development of new diagnostic tests, therapeutic and preventive strategies. This review will outline the most recent information regarding the epidemiology, molecular pathogenesis, pathology, and clinical management of these tumors Key Words: Borderline, ovary, low malignant potential. Gelifl tarihi: 22/11/2010 Kabul tarihi: 29/11/2010 1Baflkent Üniversitesi T p Fakültesi Kad n Hastal klar ve Do um Anabilim Dal ANKARA 2Riga Stradins University LATVIA 3Ufuk Üniversitesi Dr. R dvan Ege Hastanesi Kad n Hastal klar ve Do um Anabilim Dal ANKARA 4Baflkent Üniversitesi T p Fakültesi T bbi Onkoloji Anabilim Dal ANKARA letiflim: Dr. Halis Özdemir Baflkent Üniversitesi T p Fakültesi Kad n Hastal klar ve Do um Anabilim Dal ANKARA Tel: E-posta: drhalisozdemir@gmail.com 27

2 28 ÖZDEM R ve ark. Borderline over tümörleri, düflük malign potansiyelli over tümörleri (DMP) veya atipik prolifere over tümörleri olarak bilinir. lk olarak 1929 y l nda Taylor taraf ndan overin semimalignant tümör olarak tan mlan flt r (49). Ancak 1971 y l nda FIGO s n fland rmas nda yer alabildi ve 1973 y l nda Dünya Sa l k Örgütü (DSÖ) taraf ndan over tümörleri içinde tan mlanm flt r (50-51). Borderline over tümörleri prognoz aç s ndan çok iyi over tümörlerdir. Tüm epitelyal over tümörlerin %10-15 ini oluflturmaktad r. En s k görülme yafl d r. lk tan an nda genelde erken evrededir (52). Erken evrede 10 y ll k yaflam yaklafl k %83-91 dir (53-55). Histolojik alt tipleri: seröz, müsinöz, endometrioid, fleffaf hücreli, transizyonel hücreli (Brenner) borderline tümördür. Bat ülkelerinde en s k seröz histolojik alt tipi gözleniyorken, Japonya gibi Do u Asya ülkelerinde en s k müsinöz histolojik alt tipi izlenmektedir (73). EP DEM YOLOJ VE R SK FAKTÖRLER Malign over tümörlerine göre daha genç bayanlarda görülür. En s k görülme yafl d r. Görülen yafl grubunda fertilitesini tamamlamam fl bayan popülasyonu s kl daha yüksek izlendi i için cerrahisi önem arz etmektedir (56). Toplam epitelyal over tümörlerin %10-15 ini oluflturmaktad r. Ço u çal flmada borderline ve invaziv kanserlerin epidemiyolojik özellikleri birlikte grupland r lm flt r. Riman ve arkadafllar n n yapt bir epidemiyolojik çal flmaya 193 borderline hastas ve 3899 kontrol hastas dahil edilmifltir. Do um yapm fl bayanlarda risk hiç do um yapmam fl bayanlara göre daha düflük gözlenirken, laktasyonun koruyucu oldu unu göstermifllerdir. Ancak oral kontraseptif kullan m n n invaziv over kanserlerindeki gibi koruyucu oldu u saptanamam flt r (67). Fakat Madugno ve arkadafllar n n yapt çal flmada ise oral kontrasepsiyon kullan m n n faydal oldu u rapor edilmifltir (68). TANI VE EVRELEME Hastalar tan an nda genellikle asemptomatiktirler. Tan ya genellikle pelvik bir kitlenin insidental olarak saptanmas ile var l r. Preoperatif dönemde pelvik kitlenin malign veya benign olaca n kestirmek ise oldukça zordur. Ancak semptomu olan hastalar invaziv over kanserlerine göre daha uzun bir semptom süresine sahiptirler. Borderline veya malign kitle ayr m nda görüntülemenin ise yeri k s tl d r (56). Rekürrens ve primer tan da 18 F-fluorodeoksiglukoz pozitron emisyon tomografinin kullan m ile bilgiler zay ft r. Tümörün glukoz al m düflük oldu u için rekürrens taramas nda kullan lmas önerilmez. Ancak malign ve borderline tümör ayr m nda malign tümörlerde SUV de eri yüksek olaca faydal olabilir (77). Eva Kolwijck ve arkadafllar n n yapt bir çal flmada CA125 de erinde pozitif sonuç (>35 U/ml) %53 oran nda izlenirken ileri evre borderline tümörlerde CA125 yüksekli i %83, erken evrelerde %43 olarak rapor edilmifltir. Seröz ile müsinöz tip aras nda ise CA125 yüksekli i seröz borderline tümörlerde daha duyarl bulunmufltur (%67 vs %39) (69). Evreleme cerrahi olarak yap lmaktad r ve di er over tümörleri ile ayn d r (Tablo 1). H STOPATOLOJ Patolojik özellikler tümörün prognozu aç s ndan de erli olmaktad r. Tan an nda hastal n evresi, cerrahi sonras rezidüel tümörün ve invaziv peritoneal implantlar n kalm fl olmas kötü prognostik faktörlerdir (57-63). Mikropapiller yap lar n bulunmas, anöploidi ve histolojik tip,sitolojik atipi derecesi ve mitotik indeks, endosalpingiozis bulunmas ve p53 overekspresyonu kötü prognostik faktörlerdir (57-66). Seröz borderline over tümörleri mikropapiller ve mikropapiller olmayan borderline over tümörleri olarak s n fland r l r. Mikropapiller seröz borderline over tümörleri invaziv implantlarla beraberli i daha çoktur ve kötü prognostik faktörlerdir. Slomovitz ve arkadafllar n n yapt ve 57 hastan n de erlendirildi i çal flmada seröz borderline tümörü (+/- fokal mikropapiller yap ) ile mikropapiller seröz borderline tümörü olan hastalar karfl laflt r ld nda bilateralite %27 ye %71 rekürrens tüm evrelerde %2.3 e, %23.1 olarak tespit edilmifltir. Mikropapiller seröz tümörleri kendi içinde düflük evreli ve yüksek evreli diye ayr ld nda 44 ayl k takipte rekürrensin yüksek evrede %50 (6 hastan n 3 ünde) oran nda izlendi i ancak düflük evreli grupta hiç rekürrens izlenmedi i saptanm flt r. Ayn çal flmada yine mikropapiller olmayan seröz borderline olan tümörlerde implant n olup olmamas na göre bak ld nda implant olan grupta bilateralitenin

3 BORDERL NE OVER TÜMÖRLER NDE GÜNCEL YAKLAfiIMLAR 29 Tablo 1 Over Kanserlerinde FIGO Evrelemesi FIGO Evreleme Tan mlama Evre I Tümör tek overde veya her iki overde s n rl IA Tek over de s n rl tümör tutulumu, kapsül intakt, over yüzeyinde tümör yok, peritoneal sitolojide malign hücre yok IB Her iki over de s n rl tümör tutulumu, kapsül intakt, over yüzeyinde tümör yok, peritoneal sitolojide malign hücre yok IC Tek veya her iki over de s n rl tümör ve bunlardan herhangi biri ile beraber; kapsül rüptüre, over yüzeyinde tümör var, peritoneal sitolojide malign hücre var Evre II Tek veya her iki over de tümör tutulumu, pelvik yay l m mevcut IIA Uterus ve/veya tüplerde tutulum ve/veya implant, peritoneal sitolojide malign hücre yok IIB Di er pelvik dokularda tutulum ve/veya implant, peritoneal sitolojide malign hücre yok IIC IIA veya IIB tümör yay l m, peritoneal sitolojide malign hücre var Evre III Pelvis d fl mikroskobik olarak do rulanm fl peritoneal metastaz ile giden ve tek veya her iki over de tümör tutulumu IIIA Pelvis d fl nda mikroskobik peritoneal metastaz ( makroskopik tutulum yok) IIIB En büyük çap 2 cm veya daha az olan makroskopik peritoneal metastaz IIIC En büyük çap 2 cm den daha fazla olan makroskopik peritoneal metastaz ve/veya rejyonel lenf nodu metastaz Evre IV Uzak metastaz (peritoneal metastazlar hariç) *Karaci er kapsül metastaz evre III, karaci er parankim metastaz evre IV, plevral effüzyonda evre IV demek için mutlaka sitoloji pozitif olmal d r. (%17 vs. %33) ve rekürrensin (%0 vs %8.3) daha yüksek oldu u izlenmifltir (70). Literatürdeki di er benzer yay nlarla birlikte borderline over tümörlerinde histolojik tan olarak mikropapiller olmas, implantlar n bulunmas (özellikle invaziv), tümörün evresi ve hastal n bilateral olmas nüks ihtimalini art ran kötü prognostik kriterlerdir. Medeiros ve arkadafllar n n yapt bir literatür taramas nda frozen n over tümörlerindeki do ruluk oranlar na bak lm flt r. Bening over kistlerinde frozen n do ruluk oran %95, malign tümörlerindede %98, borderline tümörlerde ise bening tümörlerle k - yasland nda %79, malign tümörlerle k yasland nda %51 olarak bulunmufltur. Yani borderline ile bening over tümörlerin ayr m daha rahat yap labilmekteyken, malign borderline ayr m daha güçlükle yap - labilmektedir ve do ruluk oran daha düflüktür (71). Wong ve arkadafllar n n yapt 247 hastal k bir seride hastalar n 197 sine frozen çal fl lm flt r. Final patolojisi müsinöz borderline gelen hastalar n frozen sonuçlar nda %22 si bening, %3 ü malign, %9 unda emin olunamam flken, %66 s nda ise sonuç borderline olarak rapor edilmifltir. Borderline olarak rapor edilmifl olanlarda ise %60 müsinöz borderline olarak bildirilmifltir. Nihai patoloji sonucu seröz borderline olarak rapor edilen hastalarda ise frozen sonucu benign olarak söylenen %5, malign olarak söylenen ise %0, emin olunamayan hasta %5, borderline olarak söylenen ise %90 olarak bulunmufl. Yine bunlardan %65 i borderline seröz olarak rapor edilmifl (72). MOLEKÜLER B YOLOJ S VE TÜMÖRÜN DAVRANIfiI Günümüzde moleküler analizin daha yayg n olmas ile beraber baz tümörlerin neden daha agresif gitti i baz lar n ise neden daha selim gitti i anlafl lmaya bafllanm flt r. Seröz borderline over tümörleri ile heterozigosite kayb ile giden müsinöz over tümörlerinin over kanserlerinde prekürsör oldu u düflünülmektedir (73). Ancak over kanserlerinin çok heterojen oluflu ve s n fland rman n histolojik hücre tiplerine göre olmas nedeniyle tek bir progresyon modeli sunulamamaktad r. Ancak over kanserlerini iki tipe ay rmak ve bunlardan üzerinden modeller oluflturmak faydal olacakt r. Tip I over kanserleri yavafl geliflen ve tan an nda genelde overde s n rl tümörlerdir ve bunlar n prekürsörü borderline tümörlerdir. Bunlar n içinde low grade mikropapiller seröz karsinom, müsinöz karsinom, endometrioid ve clear cell karsinomdur. En s k saptanan mutasyonlar ise KRAS, BRAF, PTEN ve B-catenindir (73,74). Tip II over kanserleri ise h zl ço alan ve oldukça agresif tümörlerdir. Yüksek ihtimalle de novo tümörlerdir. yi tan mlanm fl bir prekürsör lezyonu hala bulunmamaktad r. Bunlar n içinde yüksek dereceli seröz kanserler, ma-

4 30 ÖZDEM R ve ark. lign mikst mesodermal tümör ve diferansiye olmayan tümörlerdir. Bu tümörler ise yüksek oranda genetik instabilite içermektedir ve P53 mutasyonu gözlenir (73-75). Borderline over tümörlerin davran fl genellikle iyidir. National Cancer Institute veri taban ndan al - nan borderline tümörü olan 2818 hastal k bir sa kal m çal flmas nda 5 ve 10 y ll k sa kalm m oranlar afla daki gibi verilmifltir. Evre I de %99 ve %97 Evre II de %98 ve %90 Evre III de %96 ve %88 Evre IV de %77 ve 69 Ancak evrelemesine ve histolojik tiplendirme dikkate al nd nda bu hastalarda nüks nedeniyle tekrar cerrahi gerekebilmektedir. TEDAV Borderline over tümörleri davran fl ve bulundu u yafl grubu nedeniyle cerrahi tipi için bir tak m zorluklar içermektedir. Ancak bu tür tümörlerin nüks h zlar n n düflük olmas ve yaflam sürelerinin uzun olmas sebebiyle daha az agresif cerrahi mant kl gelmektedir. Bu hastalar genellikle malign over tümörleri flüphesi ile cerrahi al nd klar için ve frozen n do ruluk oran malign ve borderline ayr m n n düflük oldu unu kabul edersek ise cerrah için bazen gerçekten içinden ç k lmaz bir hal almaktad r. FIGO ya göre primer tedavi cerrahi evreleme ve sitoredüksiyondur. Evre I ve hala çocuk istemi olan hastalarda konservatif cerrahi yap labilir. Karfl overde tutulum olmad n d fllad ktan sonra unilateral ooferektomi yap labilir. Ancak tek overi bulunan veya bilateral kisti olan ve çocuk iste i olan hastalarda parsiyal ooferektomi de tercih edilebilir. Fakat çocuk istemi olmayan tüm hastalarda total histerektomi ve bilateral salpingooforektomi ideal olan yaklafl md r. Metastatik hastal kta maksimum sitoredüksiyon ideal olan yaklafl md r. Optimal sitoredüksiyon yap lan hastalar e er metastatik lezyonlar borderline histolojisinde gelirse adjuvan kemoterapisiz takip edilir. Çünkü adjuvan kemoterapinin yarar n n gösterildi i herhangi prospektif çal flma bulunmamaktad r. Ancak küçük bir yüzde fayda görebilir. Bunlar peritoneal yüzeyde ve omentumda invaziv implant olan hastalard r. Ayn zamanda h zl nüks gösteren hastalarda kemoterapiye ihtiyaç duyulabilir. Ayrica muhtemelen baz hastalarda invaziv kanser atlanmaktad r. Yavafl nüks gelifltiren hastalarda, özellikle uzun hastal ks z sa kal m süresi olan hastalarda, sitoredüksiyon tekrarlanmal d r ve e er bu yeni spesmende histolojik olarak invaziv kanser bulgular saptan rsa kemoterapi verilir. Takipte her ne kadar malign epitelyal over tümör oldu una dair kan t olmasa bile gene takip aral klar k sa tutulmal d r. E er karfl over b rak ld ysa an az y lda bir transvajinal yolla over de erlendirilmelidir. Bu tedavi kan t düzeyi evre C olarak önerilmektedir (1-4). Ulusal Kanser Enstitüsü (National Cancer Institute) ne göre ileri evre tümörlerde ve mikroskopik veya büyük rezidüel hastal olanlarda kemoterapi veya radyoterapi endikasyonu yoktur. Postoperatif kemoterapi veya radyoterapinin yararl olabilece ine dair kan tlar zay ft r (5,6-9). Rezidüel tümörü kalmayan 364 hastal k bir çal flmada adjuvan kemoterapinin hastal ks z yaflama veya sa kal ma faydas n n olmad gözlenmifltir (2). Kemoterapi almam fl ve rezidüel tümörü kalmam fl hastalarda sa kal m tedavi edilmifl gruba eflit veya daha iyi bulunmufltur. Günümüzde postoperatif tedavi alan ve almayan gruplar karfl laflt ran kontrollü bir çal ma bulunmamaktad r. EVRELEME Bununla birlikte uygun evreleme hala önerilmektedir. Peritoneal y kama, infrakolik omentektomi, bütün makroskopik flüpheli lezyonlar n ç kar lmas ve peritoneal yüzeylerden örnekleme yap lmal d r (10). Appendektomi ise müsinöz tümörlerde önerilmektedir (11). Koskas ve arkadafllar n n genifl retrospektif çal flmas nda peritoneal pseudomiksoma hastalar d - fl nda komplet evreleme cerrahinin invaziv kanser riskinde bir azalmaya neden olmad ve al nan appendektomi spesmenlerinin hiç birinde (23 hasta) hastal k saptanmamas nedeniyle yeterli evrelemenin içinde appendektominin olmas n n gerekli olmad - n belirtmifllerdir (76). Çok say da yazar prognostik faktör aç s ndan evrelemenin önemli oldu unu raporlam flt r (2,12-14). Evre 1 gibi gözüken tümörlerin yaklafl k %18-20 si nihai patolojide daha yüksek evrede ç km flt r (13,15). Görünen aflikâr bir lezyon var ise mutlaka karfl overden kistektomi veya biyopsi yap l-

5 BORDERL NE OVER TÜMÖRLER NDE GÜNCEL YAKLAfiIMLAR 31 mal d r. Bu biyopsinin intraoperatif incelenmesi belki fayda sa layacakt r. Frozen ile tan konulmufl borderline over tümörlerin bir k sm nda nihai patoloji invaziv karsinom olarak gelmektedir. Lenf nodu örneklemesi, evre I-II gibi gözüken tümörlerde tümör ile ilgili flüphe var ise veya frozen imkan yoksa yapmakta fayda vard r. Lin ve arkadafllar taraf ndan yap lan bir çal flmada borderline over tümörlerin büyük ço unlu u (%78) genel jinekologlar taraf ndan opere edilmektedir. Bu hastalar n %50 sini jinekoonkolog evrelemektedir. Sadece %9 hastada genel jinekolog uygun evrelemeyi yapmakta ve genel cerrah hiçbirinde evrelemeyi yapmamaktad r (16). %41 oran nda pelvik d fl yay l m olan hastalardan al nan biyopsiler sonucunda evresi yükselen yaklafl k %17-47 dir (16,17). LENFADENEKTOM Borderline over tümörlerinde lenf nodu tutulumu hiç de nadir olan bir durum de ildir. 171 hastal k bir çal flmada 34 hastada lenf nodu örneklemesi dahil cerrahi evreleme yap lm flt r. Retroperitoneal, pelvik ve paraortik lenf nodu tutulumu s ras yla %21, %17 ve %18 dir. Ama lenf nodu pozitifli i sa kal m etkilememektedir (18). Yap lan çok say da çal flma lenf nodu diseksiyonla birlikte yap lan radikal cerrahinin nüks ve sa kal - m de ifltirmedi ini göstermifltir (19). Hastalar n %21-29 unda lenf nodu tulumu gösterilmifl (20-23). Ancak lenf nodu tutulumu olan ve olmayan hastalarda sa kal m ve nüks oranlar aras nda farkl l k izlenmemifltir. Baflka bir çal flmada lenfadenektomi yap - lan 100 hastada %40 oran nda nüks saptanm flt r. Lenfadenektomi yap lan ve yap lmayan hastalarda nüksüz sa kal m süreleri aras nda fark saptanmam flt r (33.3 ay vs 21.5 ay) (p: 0.6). Lenfadenektomi yap - lan grupta 2 hastada (%7.4), lenfadenektomi yap lmayan grupta 8 hasta (%15.1) ölmüfltür (p: 0.532) (24). Literatürdeki yay nlara göre lenf nodu yap lan ve yap lmayan evre III ve IV tümörlerde nüks h zlar aras nda anlaml farkl l k saptanmam flt r (12,14,20,25). Uzman görüflüne göre lenfadenektomi sadece seröz borderline over tümörlerinde akademik çal flma amaçl yap lmas d r (24). KONSERVAT F CERRAH (FERT L TE KORUYU CERRAH ) Borderline over tümörleri genellikle invaziv over kanserlerinden 10 y l daha önce ortaya ç kmaktad r (26,27). Bundan dolay fertiletenin korunmas ve endojen hormon üretimi bu hastalarda en büyük sorundur. 113 hastal k bir çal flmada 5 y ll k ve 10 y ll k sa kal m oranlar fertilite koruyucu cerrahi yap lan grupta %100 bulunurken radikal cerrahi yap lan grupta %95.1 ve %90.1 bulunmufltur (p: 0.125). Nüks riski her iki grup karfl laflt rd nda %10.5 vs. %10.0 olarak izlenmifltir (p: 0.723) (28). Kore den yap lan 360 hastal k bir çal flmada, hastalar n 176 s na radikal cerrahi, 184 üne fertilite koruyucu cerrahi yap lm flt r. Nüks oranlar aras nda anlaml bir fark izlenmemifltir (%5.1 vs. %4.9, p: 0.923). 10 y ll k hastal ks z sa kal m oranlar %95 ve %92, 10 y ll k sa kal m oranlar ise %98 ve %97 olarak saptanm flt r (29). Bu retrospektif çal flmada 184 bayana fertilite koruyucu cerrahi yap lm flt r. Bunlar n 128 ine (%69.6) tek tarafl salpingooferektomi, 40 (%21.7) hastaya karfl taraftan kistektomi veya wedge rezeksiyon ile birlikte tek tarafl salpingooforektomi, 12 hastaya (%6.5) tek tarafl kistektomi ve 4 hastaya (%2.2) çift tarafl kistektomi yap lm flt r. Radikal cerrahi yap lan 29 hastaya (%16.5), fertilite koruyucu cerrahi yap lan 16 (%8.7) hastaya adjuvan kemoterapi uygulanm flt r. 130 hastan n sekizinde rekürrens hastal k, dördünde premature menopoz, birinde premenarfl, ikisinde irregüler mens, 115 inde ise regüler mens izlenmifltir. Gebe kalmaya çal flan 31 hastan n 27 sinde baflar l olunmufltur. Bunlar n üçü platin bazl kemoterapi alm flt r ve bu 3 hastan nda term dönemde sa l kl bebekleri olmufltur. Herhangi bir konjenital anomali izlenmemifltir. Bu hastalar n hiç birine çocuk istemi tamamland ktan sonra radikal cerrahi uygulanmam flt r (29). Sonuç olarak nüks h zlar evre I borderline over tümörlerinde radikal cerrahi sonras %0-15, fertilite koruyucu cerrahi sonras %20-30 oran nda izlenmifltir. Evre II ve III borderline over tümörlerinde konservatif cerrahi sonras nüks yaklafl k %40 oran nda, radikal cerrahi sonras ise bu oran %13 olarak izlenmifltir (3). Borderline over tümörlerinde özellikle seröz tümörlerde tan konulmas ndan itibaren 10 y l sonras rekürrens geliflebilmekte ve gerçek bir rekürrens mi

6 32 ÖZDEM R ve ark. veya baflka bir primer mi oldu u net olarak anlafl lamamaktad r. Bu sonuçlara bakarak 4 grup hasta nüks ihtimali aç s ndan yüksek riskli olarak s n fland rabilir. Bunlar; 1) konservatif cerrahi yap lanlar, 2)yeterli evrelenmemifl hastalar, 3)mikropapiller seröz borderline over tümörü olanlar, 4)suboptimal debulking yap lan hastalar. Bu hastalar n nüks aç s ndan daha yak ndan izlenmesi gerekmektedir. LAPAROSKOP M? LAPARATOM M? Relaps ve rekürrens üzerine laparatomi veya laparaskopik cerrahinin yap lm fl olmas önemli bir etki göstermemektedir (p >0.1). Romagnolo ve arkadafllar n n yapt çal flmada cerrahi esnas nda tümörün rüptüre olmas ve etrafa yay lmas 113 hastan n 22 (%19.5) sinde gözlenmifltir Bu insidans laparoskopi yap lan grupta laparatomiye göre daha yüksek bulunmufltur (%6.6 vs. %34.6)(p <0.0001) (31). Maneo ve arkadafllar konservatif cerrahi tedavi uygulanan evre IA-IIC borderline tümörü olan 62 hastay laparaskopi ve laparatomi aç s ndan karfl laflt rm fllard r. Laparaskopik cerrahi yap lan grupta 11 hastada (%37) persistan hastal k veya çok erken relaps saptam fllar. Laparatomi yap lan grupta herhangi bir hastada persistan hastal k veya erken relaps izlenmemifltir. 7 hastada (%22) primer laparatomi sonras ay sonra overyan nüks saptam fllar. Laparaskopi yap lan grupta 16 hastada (%53), laparatomi yap lan 7 hastada (%22) kist rüptürü izlenmifl. Bu da persistan hastal - n olmas nda kist rüptürünün önemini anlatmaktad r. Laparaskopik kistektomi sonras hastalar n %26 s borderline kist nüks oluyor, bu oran laparatomide ise %11 dir. Laparoskopi esnas nda bordeline kist her zaman tamam yla ç kar lmamas na ba l olabilir. Erken rekürrens laparoskopik kistektomi sonras %62 oran nda izlenirken bu laparatomi yap lan grupta %14 dür. Univariat analizler sonras da laparaskopik cerrahi sonras persistan hastal k riski 5 cm ve üzeri kistlerde yüksek risktir (32,33). Sonuç olarak borderline over tümörlerinde laparaskopik cerrahi, özellikle kist çap 5 cm ve üzerinde ise standart tedavinin bir parças olarak önerilmemektedir. ADNEKSEKTOM VEYA K STEKTOM Poncelet ve arkadafllar n n yapt genifl retrospektif bir çal flmada erken evre borderline over tümörü olarak tan alm fl bayanlarda de iflik cerrahi yaklafl mlar karfl laflt r lm flt r. Kistektomi yap lan grupta tek tarafl veya çift tarafl ooferektomi yap lan gruba göre daha çok intraoperatif kist rüptürü ve nüks oldu unu gözlemlenmifltir (34). Di er ço u çal flma raporlar na göre kistektomi sonras nüks h z %12-58 aras nda de iflmektedir (35-37). Jinekoloji Onkoloji Grubu (GOG) çal flmalar n n sonuçlar relapslar göz önünde bulundurularak ve tekrar cerrahi ile relaps n tedavisinin baflar ile yap laca n gözönünde tutularak kistektominin yeterli bir cerrahi olabilece ini aç klamaktad r (38). Fakat konservatif cerrahide kistektomi sonras rekürrens oran %58, ooferektomi sonras nüks oran ise %23 tür (39). ADJUVAN TEDAV Geçmiflte baz erken evre borderline over tümörü olan hastalara adjuvan kemoterapi verilmifltir. Ama art k günümüzde önerilmemektedir. leri evre borderline tümörlerde komplet debulking cerrahi önerilmekte ve adjuvan kemoterapi önerilmemektedir (29). Adjuvan kemoterapinin borderline over tümörlerindeki rolü hala net olarak anlafl labilmifl de ildir ve erken evre tümörlerde yararl olabilir (35). Platin bazl kemoterapi ile ilgili 13 hastal k bir çal flmada evre IC olan ve adjuvan kemoterapinin verildi i grup ile verilmeyen grup aras nda sa kal m oranlar aras nda fark izlenmemifltir (24). Baz raporlarda ise ileri evre borderline over tümörlerinde adjuvan kemoterapi ile komplet yan t al nd bildirilmifltir (40-42). Ço u klinisyen e er invaziv implantlar izlenirse agresif cerrahi debulking ile birlikte kemoterapi verilmesi gerekti- ini önermektedir. Lackman ve arkadafllar n n takip etti i 16 hastal k ileri evre borderline over tümörlerinde, non invaziv implantlar olanlara sadece cerrahi tedavi uygulanm fl ve kemoterapi verilmemifltir. Hastalar n %81 nin yaflad n bildirilmifltir. 4 hastada (%25) nüks nedeniyle tekrar cerrahiler uyguland ve bunlar n hepsinin yaflamakta oldu u bildirilmifltir. Bu çal flmadaki hastalar n ortalama takip süresi 60.7 ayd r (43).

7 BORDERL NE OVER TÜMÖRLER NDE GÜNCEL YAKLAfiIMLAR 33 Adjuvan kemoterapi suboptimal debulking cerrahi yap lan veya invaziv implantlar olan hastalarda verilebilir. Ancak sa kal ma gösterilebilmifl herhangi bir önemli katk bulunamam flt r (43). Di er bir çal flmada 12 hastan n evre III ve IV oldu u 48 hastal k bir seride de erlendirilmifltir. Bu çal flmada 19 hastada rezidüel tümör bulunmufltur. Bunlar cerrahi sonras kemoterapi, radyoterapi ve her ikisi de verilen hasta gruplar n oluflturmaktayd. Bunlar n 12 sinde second-look laparatomide tümör izlenmemifltir (45). Yüksek riskli (FIGO evreleme ve ekstraoveryan implant) borderline over tümörlerinde rekürrens h zlar yüksek oldu u için kemoterapiye yan t daha fazlad r (20-46). Yine de borderline over tümörlerinde kemoterapi verilmesi kemoterapiye ba l oluflabilecek mortalite ve morbidite nedeniyle tart flmal d r (47,48). KAYNAKLAR 1. DiSaia P, Creasman W. Epithelial Ovarian Cancer. Clinical Gynecologic Oncology. 6th Eds: Mosby Kaern J, Tropé CG, Abeler VM. A retrospective study of 370 borderline tumors of the ovary treated at the Norwegian Radium Hospital from 1970 to A review of clinicopathologic features and treatment modalities. Cancer 1993; 71: Zanetta G, Rota S, Chiari S, et al. Behavior of borderline tumors with particular interest to persistence, recurrence, and progression to invasive carcinoma: a prospective study. J Clin Oncol 2001; 19: Tropé C, Kaern J, Vergote I, Kristensen G, Abeler V. Are borderline tumors of the ovary overtreated both surgically and systemically? A review of four prospective randomized trials including 253 patients with borderline tumors. Gynecol Oncol 1993; 5: Barnhill D, Heller P, Brzozowski P, et al. Epithelial ovarian carcinoma of low malignant potential. Obstet Gynecol 1985; 65: Leake JF, Currie JL, Rosenshein NB, et al. Long-term follow-up of serous ovarian tumors of low malignant potential. Gynecol Oncol 1992; 47: Casey AC, Bell DA, Lage JM, et al.: Epithelial ovarian tumors of borderline malignancy: long-term follow-up. Gynecol Oncol 1993; 50: Morrow CP, Curtin JP. Tumors of the ovary: neoplasms derived from coelomic epithelium. Synopsis of Gynecologic Oncology. 5th ed. New York, NY: Churchill Livingstone, 1998, pp Sutton GP, Bundy BN, Omura GA, et al. Stage III ovarian tumors of low malignant potential treated with cisplatin combination therapy (a Gynecologic Oncology Group study). Gynecol Oncol 1991; 41: Cadron I, Leunen K, Van Gorp T, et al. Management of borderline ovarian neoplasms. J Clin Oncol 2007; 25: Trope CG, Kristensen G, Makar A. Surgery for borderline tumor of the ovary. Semin Surg Oncol 2000; 19: Link CJ, Reed E, Sarosy G, Kohn EC. Borderline ovarian tumors. Am J Med 1996;101: Massad LS, Hunter VJ, Szpak CA, et al. Epithelial ovarian tumors of low malignant potential. Obstet Gynecol 1991;78: Trope C, Kaern J. Management of borderline tumors of the ovary: state of the art. Semin Oncol 1998;25: Leake JF, Rader JS, Woodruff JD, Rosenshein NB. Retroperitoneal lymphatic involvement with epithelial ovarian tumors of low malignant potential. Gynecol Oncol 1991;42: Lin PS, Gershenson DM, Bevers MW, et al. The current status of surgical staging of ovarian serous borderline tumors. Cancer 1999; 85: Winter III WE, Kucera PR, Rodgers W, et al. Surgical staging in patients with ovarian tumors of low malignant potential. Obstet Gynecol 2002; 100: Tavassoli FA. Serous tumor of low malignant potential with early stromal invasion (serous LMP with microinvasion). Mod Pathol 1988; 1: Camatte S, Morice P, Atallah D, et al. Lymph node disorders and prognostic value of nodal involvement in patients treated for a borderline ovarian tumor: an analysis of a series of 42 lymphadenectomies. J Am Coll Surg 2002; 195: Seidman JD, Kurman RJ. Ovarian serous borderline tumors: a critical review of the literature with emphasis on prognostic indicators. Hum Pathol 2000; 31: Kurman RJ, Seidman JD, Shih IM. Serous borderline tumours of the ovary. Histopathology 2005; 47: McKenney JK, Balzer BL, Longacre TA. Lymph node involvement in ovarian serous tumors of low malignant potential (borderline tumors): pathology, prognosis, and proposed classification. Am J Surg Pathol 2006; 30: Camatte S, Morice P, Thoury A, et al. Impact of surgical staging in patients with macroscopic stage I ovarian borderline tumours: analysis of a continuous series of 101 cases. Eur J Cancer 2004; 40: Ayhan A, Seda E, Guven G, et al. Recurrence and prognostic factors in borderline ovarian tumors. Gynecologic Oncology 2005; 98: Kennedy AW, Hart WR. Ovarian papillary serous tumors of low malignant potential (serous borderline tumors). Cancer 1996; 78: Donnez J, Munschke A, Berliere M, et al. Safety of conservative management and fertility outcome in women with borderline tumors of the ovary. Fertil Steril 2003;79:

8 34 ÖZDEM R ve ark. 27. Crispens MA. Borderline ovarian tumours: a review of the recent literature. Curr Opin Obstet Gynecol 2003;15: Lenhard MS, Mitterer S, Kumper C, et al. Long-term follow-up after ovarian borderline tumor: Relapse and survival in a large patient cohort. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 2009; 145: Park JY, Kim DY, Kim JH, Kim YM, Kim YT, Nam JH. Surgical management of borderline ovarian tumors: The role of fertility-sparing surgery. Gynecol Oncol 2009; 113: Swanton A, Bankhead CR, Kehoe S. Pregnancy rates after conservative treatment for borderline ovarian tumours: A systematic review. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 2007; 135: Romagnolo C, Gadducci A, Sartori E, e al. Management of borderline ovarian tumors: Results of an Italian multicenter study. Gynecol Oncol 2006; 101: Maneo A, Vignali M, Chiari S, et al. Are borderline tumors of the ovary safely treated by laparoscopy? Gynecol Oncol 2004; 94: Volz J, Koster S, Spacek Z, Paweletz N. The influence of pneumoperitoneum used in laparoscopic surgery on an intraabdominal tumor growth. Cancer 1999; 86: Poncelet C, Fauvet R, Boccara J, Darai E. Recurrence after cystectomy for borderline ovarian tumors: results of a French multicenter study. Ann Surg Oncol 2006; 13: Morice P, Camatte S, El Hassan J, et al. Clinical outcomes and fertility after conservative treatment of ovarian borderline tumors. Fertil Steril 2001; 75: Gotlieb WH, Flikker S, Davidson B, et al. Borderline tumors of the ovary: fertility treatment, conservative management, and pregnancy outcome. Cancer 1998; 82: Lim-Tan SK, Cajigas HE, Scully RE. Ovarian cystectomy for serous border- line tumors: a follow-up study of 35 cases. Obstet Gynecol 1988; 72: Barnhill DR, Kurmann RJ, Brady MF, et al. Preliminary analysis of the behaviour of stage I ovarian serous tumors of low malignant potential: a Gynecologic Oncology Group study. J Clin Oncol 1995; 13: Morris RT, Gershenson DM, Silva EG, et al. Outcome and reproductive function after conservative surgery for borderline ovarian tumors. Obstet Gynecol 2000; 95: Gershenson DM, Silva EG, Levy L, et al.ovarian serous borderline tumors with invasive peritoneal implants. Cancer 1998; 82: Barakat RR, Benjamin IB, Lewis Jr JL, et al. Platinumbased chemotherapy for advanced stage serous ovarian cancers of low malignant potential. Gynecol Oncol 1995; 59: Eltabbakh GH, Srivastava A, Garafano LL. Surgical response of advanced-stage borderline ovarian tumors to paclitaxel and cisplatin chemotherapy. Gynecol Oncol 2000; 77: Lackman F, Carey MS, Kirk ME, McLachlin CM, Elit L. Surgery as sole treatment for serous borderline tumors of the ovary with non-invasive implants. Gynecol Oncol 2003; 90: Crispens MA, Bodurka D, Deavers M, Lu K, Silva EG, Gershenson DM. Response and survival in patients with progressive or recurrentserous ovarian tumors of low malignant potential. Obstet Gynecol 2002; 99: Tamakoshi K, Kikkawa F, Shibata K, Tomoda K, Obata NH, Wakahara F, et al. Clinical value of CA125, CA19-9, CEA, CA72-4, and TPA in borderline ovarian tumor. Gynecol Oncol 1996; 62: Trimble CL, Kosary C, Trimble EL: Long-term survival and patterns of care in women with ovarian tumors of low malignant potential. Gynecol Oncol 2002; 86: Cadron I, Leunen K, Van Gorp T, et al. Management of borderline ovarian neoplasms. J Clin Oncol 2007; 25: Morice P, Camatte S, Rey A, et al. Prognostic factors for patients with advanced stage serous borderline tumours of the ovary. Ann Oncol 2003; 14: Taylor HC. Malignant and semi-malignant tumors of the ovary. Surg Gynecol Obstet 1929; 48: International Federation of Gynecology and Obstetrics. Classification and staging of malignant tumours in the female pelvis. Acta Obstet Gynecol Scan 1971; 50: Scully RE. World Health Organization classification and nomenclature of ovarian cancer. Natl Cancer Inst Monogr 1975; 42: Sherman ME, Mink PJ, Curtis R,et al. Survival among women with borderline ovarian tumors and ovarian carcinoma: A population- based analysis. Cancer 2004; 100: Nikrui N. Survey of clinical behavior of patients with borderline tumors of the ovary. Gynecol Oncol 1981; 12: Gershenson DM, Silva EG. Serous ovarian tumors of low malignant potential with peritoneal implants. Cancer 1990; 65: Manchul LA, Simm J, Levin W, et al. Borderline epithelial ovarian tumors: a review of 81 cases with an assessment of the impact of treatment. Int J Radiat Oncol Biol Phys 1992; 22: Crispens MA. Borderline ovarian tumours: a review of the recent literature. Curr Opin Obstet Gynecol. 2003;15: Kaern J, Trope CG, Abeler VM. A retrospective study of 370 borderline tumors of the ovary treated at the Norwegian Radium Hospital from 1970 to Cancer 1993; 71: Link CJ, Reed E, Sarosy G, Kohn EC. Borderline ovarian tumors. Am J Med 1996;101: Seidman JD, Kurman RJ. Ovarian serous borderline tumors: A critical review of the literature with emphasis on rognostic indicators. Hum Pathol 2000; 31:

9 BORDERL NE OVER TÜMÖRLER NDE GÜNCEL YAKLAfiIMLAR Massad LS, Hunter VJ, Szpak CA, et al. Epithelial ovarian tumors of low malignant potential. Obstet Gynecol 1991; 78: Trope C, Kaern J. Management of borderline tumors of the ovary: State of the art. Semin Oncol 1998; 25: Seidman JD, Kurman RJ. Subclassification of serous borderline tumors of the ovary into benign and malignant types. Am J Surg Pathol 1996; 20: Gershenson DM. Contemporary treatment of borderline ovarian tumors. Cancer Invest 1999; 17: Silva EG, Tornos C, Zhuang Z, et al. Tumor recurrence in stage I ovarian serous neoplasms of low malignant potential. Int J Gynecol Pathol 1998; 17: Silva EG, Kurman RJ, Russell P, Scully RE. Symposium: Ovarian tumors of borderline malignancy. Int J Gynecol Pathol 1996; 15: Gershenson DM, Deavers M, Diaz S, Tortolero, et al. Prognostic significance of p53 expression in advancedstage ovarian serous borderline tumors. Clin Cancer Res 1999; 5: Riman T, Dickman PW, Nilsson S, et al. Risk factors for epithelial borderline ovarian tumors: results of a Swedish case-control study. Gynecol Oncol 2001; 83: Modugno F, Ness RB, Wheeler JE. Reproductive risk factors for epithelial ovarian cancer according to histologic type and invasiveness. Ann Epidemiol 2001; 11: Kolwijck E, Thomas CM, Bulten J, Massuger LF. Preoperative CA-125 levels in 123 patients with borderline ovarian tumors: a retrospective analysis and review of the literature. Int J Gynecol Cancer. 2009; 19: Slomovitz BM, Caputo TA, Gretz HF 3rd, et al. A comparative analysis of 57 serous borderline tumors with and without a noninvasive micropapillary component.. Am J Surg Pathol. 2002; 26: Medeiros LR, Rosa DD, Edelweiss MI, et al. Accuracy of frozen-section analysis in the diagnosis of ovarian tumors: a systematic quantitative review. Int J Gynecol Cancer. 2005; 15: Wong HF, Low JJ, Chua Y, et al. Ovarian tumors of borderline malignancy: a review of 247 patients from 1991 to Int J Gynecol Cancer 2007; 17: Fukumoto M, Nakayama K. Ovarian epithelial tumors of low malignant potential: Are they precursors of ovarian carcinoma? Pathology International 2006; 56: Singer G, Shih IM, Truskinovsky A, et al. Mutational Analysis of K-ras Segregates Ovarian Serous Carcinomas into Two Types: Invasive MPSC (Low-grade Tumor) and Conventional Serous Carcinoma (High-grade Tumor). Int J Gynecol Pathol 2003; 22: Yemelyanova A, Mao TL, Nakayama N, et al. Low-grade Serous Carcinoma of the Ovary Displaying a Macropapillary Pattern of Invasion. Am J Surg Pathol 2008; 32: Koskas M, Uzan C, Gouy S, et al. Prognostic Factors of a large retrospective series of mucinous borderline tumors of the ovary (excluding peritoneal pseudomyxoma). Ann Surg Oncol doi /s Giorgini M, Marchetti C, Di Donato V, et al. Limits of 18F-Fluorodeoxyglucose Positron Emission Tomography in Recurrence Diagnosis of Borderline Ovarian Tumor. Int. J. Gynecol Cancer 2010; 20: