HASAT ZAMANININ NAR SUYUNUN ŞEKER ve ORGANİK ASİT BİLEŞİMLERİ ÜZERİNE ETKİSİ

Transkript

1 GIDA (2011) 36 (6): Araflt rma / Research HASAT ZAMANININ NAR SUYUNUN ŞEKER ve ORGANİK ASİT BİLEŞİMLERİ ÜZERİNE ETKİSİ Muharrem Gölükcü*, Ramazan Toker, Haluk Tokgöz Bat Akdeniz Tar msal Araflt rma Enstitüsü Antalya Gelifl tarihi / Received: Düzeltilerek Gelifl tarihi / Received in revised form: Kabul tarihi / Accepted: Özet Bu çal flmada ülkemizde ticari olarak yetifltirilen Hicaznar çeflidinin hasat zaman na göre meyve suyunun, suda çözünür kurumadde miktar (SÇKM), ph, titrasyon asitli i (susuz sitrik asit) gibi temel özelliklerin yan nda fleker ve organik asit bileflimleri tespit edilmifltir. Araflt rma kapsam nda analize al nan örnekler befl farkl dönemde hasat edilmifl, analiz edilen kalite karakteristikleri hasat zamanlar aras nda istatistiksel olarak önemli farkl l klar göstermifltir. Nar suyunun bilifliminde tespit edilen organik asitlerden sitrik, malik, okzalik ve tartarik asit miktarlar s ras yla g/l, g/l, g/l, g/l; örneklerin bilefliminde tespit edilen fruktoz, glikoz, sakkaroz ve maltoz miktarlar da s ras yla % , % , % , % de erleri aras nda da l m göstermifltir. Araflt rma hasat zaman ndaki ilerlemeyle nar n fleker içeri inde art fl, asitlik miktar nda ise azal fl oldu unu göstermifltir. Anahtar kelimeler: Punica granatum, hasat zaman, nar suyu, fleker, organik asit INFLUENCE OF HARVESTING TIME ON SUGAR and ORGANIC ACID COMPOSITIONS OF POMEGRANATE JUICE Abstract In this study, water soluble dry matter, ph and titretable acidity (anhydrous citric acid) parameters sugar and organic acid contents of Hicaznar pomegranate cultivar, grown in Turkey, were determined with respect to harvesting time. Samples analyzed in this research were harvested at five harvesting period, and there were statistically significant differences in all determined quality parameters depend on the harvesting times. Citric, malic, oxalic and tartaric acid content of the samples were ranged from g/l, g/l, g/l, g/l respectively. Fructose, glucose, sucrose and maltose were changed in a range of %, %, % and % respectively. Research findings showed that, sugar content of pomegranate juice increased, in contrarily acidity of the samples decreased over the harvesting periods. Keywords: Punica granatum, harvesting time, pomegranate juice, sugar, organic acid ** Yazışmalardan sorumlu yazar / Corresponding author; muharrem98@yahoo.com (+90) (+90)

2 M. Gölükcü, R. Toker, H. Tokgöz GİRİŞ Punicaceae familyas ndan çok y ll k bir bitki olan nar (Punica granatum) genellikle tropik ve subtropik bölgelerde (1) olmakla birlikte 1000 m rak ma kadar her yerde yetifltirilebilmektedir (2). ran orijinli olan nar n (3), ran la birlikte Hindistan, Amerika, Yak n ve Uzakdo u ülkelerinde yayg n olarak tar m yap lmaktad r (1). Türkiye en fazla nar yetifltirilen ülkelerin aras nda bulunmakta ve üretim h zla artmaktad r. Türkiye nar üretimi 2000 y l nda ton iken, 2010 y l verilerine göre tona ulaflm flt r. Bu da ülkemizde nar üretiminin sürekli artmakta oldu unu göstermektedir. Nar Türkiye'de özellikle Akdeniz (72257 ton), Ege (31200 ton) ve Güney Do u Anadolu Bölgesi'nde (16455 ton) yayg n olarak yetifltirilmektedir. Antalya nar üretiminin (52963 ton) en fazla yap ld illerden birisidir (4). Besleyici de eri yüksek olan nar meyvesinin bileflimi, depolanmas ve de erlendirilmesi üzerine birçok çal flma yap lm flt r (5-17). Üretimi sürekli artmakta olan nar, dünyada taze olarak tüketilmesinin yan nda meyve suyu, konsantre, ekfli, flurup, jöle, reçel gibi bir çok ürüne ifllenebilmektedir (18, 19). Nar n ifllenece i ürünü belirlemede bileflimi oldukça önemli rol oynamaktad r. Meyvelerin fiziksel ve kimyasal özellikleri baflta ekotip olmak üzere, çeflit, yetifltirildi i bölge, iklim koflullar, toprak yap s, uygulanan kültürel ifllemler gibi pek çok faktörün yan nda meyvenin olgunluk durumuna göre de önemli oranda de iflebilmektedir (20). Nar suyu, ekfli ve konsantre gibi ürünlerin üretiminde önemli olan parametrelerin bafl nda fleker, asitlik ve nar suyuna karakteristik rengini veren antosiyanin bileflimi gelmektedir. Bu ürünlerden biri ve en önemlisi olan nar suyunun içermifl oldu u polifenolik madde ve antosiyaninlerden dolay sa l k üzerinde olumlu etkisinin oldu u belirlenmifltir. Vücutta serbest radikal oluflumunu önleyerek kanser ve kalp damar hastal klar n önlemede bu bilefliklerin rolü oldu u bildirilmektedir (21). Ayr ca yüksek tansiyonlu hastalarda kan bas nc n düflürerek hastal önleyici yönde etki gösterdi i ve LDL oksidasyonunu önlemede fonksiyonu oldu u da belirtilmektedir (22). Bu çal flmada amaç, ülkemizde yayg n olarak yetifltirilen Hicaznar çeflidinden elde edilen nar suyunun önemli kalite kriterlerinden olan ph, titrasyon asitli i, briks gibi temel parametrelerin yan nda fleker ve organik bileflimlerinin meyvenin hasat zaman na göre de iflimlerini ortaya koymakt r. MATERYAL VE YÖNTEM Denemede Bat Akdeniz Tar msal Araflt rma Enstitüsünden temin edilen, 2010 y l üretimi Hicaznar çeflidi nar kullan lm flt r. Örnekler meyveler yeme olgunlu una geldi i aflamadan ( ) bafllamak üzere birer haftal k periyotlarla 5 farkl dönemde hasat edilmifltir. Analizler, her tekerrürde rastgele al nan 10 adet meyveden elde edilen meyve suyunda yap lm flt r. Meyve suyu elde etmek amac yla, meyveler paslanmaz çelik b çakla dilimler halinde parçaland ktan sonra elle danelenmifltir. Elde edilen daneler daha sonra kat meyve s kaca nda (Philips HR 1861 Alu) meyve suyuna ifllenip kaba filtre kâ d ndan süzüldükten sonra analize al nm flt r. Meyve suyu rand man ortalama %37 olmufltur. Örneklerin suda çözünür kuru madde miktar refraktometrik yöntemle, ph de erleri ph metre ile, titrasyon asitlikleri titrimetrik yöntemle (susuz sitrik asit cinsinden hesaplanm flt r) belirlenmifltir (23). fieker ve organik asit bileflimini belirlemek amac yla ham meyve suyu santrifüj edildikten sonra ultra saf su ile befl kat seyreltilip 0.45 µm lik membran filtreden süzülmüfltür. Örneklerin fleker bileflim analizi nertsil NH 2 kolon (5 µm, 250 mm x 4.6 mm, GL Science, Japan) ile HPLC de (Shimadzu) Refraktif ndeks Dedektörü (Shimadzu RID-10A) kullan larak tespit edilmifltir (24). Analiz 25 C de, asetonitril:su kar fl m (70:30) mobil faz n n 1.0 ml/dak ak fl h z nda, 10µl enjeksiyon hacminde gerçeklefltirilmifltir. Analiz süresi 20 dakika olup fleker bileflenlerinin ç k fl süreleri fruktoz, glikoz, sakkaroz ve maltoz için s ras yla 7.0, 7.7, 10.3 ve 12.1 dakikad r. Örneklerdeki fleker bileflenlerinin miktar standart fleker analiz sonuçlar na göre hesaplanm flt r. Örneklerin organik asit bileflimleri, elde edilen filtrat kullan larak HPLC ile belirlenmifltir. Bu amaçla Nucleosil 5 C18 kolonu (5 µm, 250 mm 336

3 Hasat Zamanının Nar Suyunun Şeker ve Organik Asit... x 4.6 mm, GL Science, Japan) ve Diyod Array Dedektör (Shimadzu, SPD-M20A) kullan lm flt r. zokratik ak flta gerçeklefltirilen analizde mobil faz olarak ortofosforik asit ile ph s 2.3 e ayarlanm fl %2 lik KH 2 PO 4 çözeltisi kullan lm flt r. 30 C de 0.9 ml/dak ak fl h z nda ve 10 µl enjeksiyon hacminde gerçeklefltirilen analizde organik asitler 214 nm dalga boyunda okunmufltur. Analiz süresi 20 dakika olup organik asitlerin ç k fl süreleri okzalik, tartarik, malik ve sitrik asit için s ras yla 3.5, 4.2, 5.3 ve 10.7 dakikad r. Örneklerdeki organik asit bileflenlerinin miktarlar standart organik asit analiz sonuçlar na göre hesaplanm flt r (25). Deneme üç tekerrürlü olarak gerçeklefltirilmifl olup elde edilen sonuçlar SAS paket program ile Varyans analizi (verilmemifltir) ve Duncan Çoklu Karfl laflt rma Testine tabi tutularak de erlendirilmifltir. SONUÇ VE TARTIŞMA Araflt rma kapsam nda kullan lan narlar n meyve suyu rand man ve nar sular n n SÇKM, ph, titrasyon asitli i ortalamalar na ait Duncan Çoklu Karfl laflt rma Testi sonuçlar ve bu ortalamalara ait standart hata de erleri Çizelge 1 de verilmifltir. Araflt rma kapsam nda varyans analizi sonuçlar verilmemifl olmakla birlikte, varyans analizi sonuçlar örneklerin SÇKM, ph, titrasyon asitli i de erleri üzerine hasat zaman n n önemli etkiye sahip oldu unu göstermifltir. Araflt rma kapsam nda kullan lan nar çeflidinin SÇKM oran ile briks de erleri aras nda de iflmekte olup, en yüksek ortalama SÇKM de eri son hasat dönemi örne inde, en düflük ise birinci hasat dönemi örne inde belirlenmifltir (Çizelge 1). Biliflli ve Çevik (12) nar n SÇKM içeri inin 14.5 ile 16.7 briks, Vardin (14) 13.5 ile 15.1 briks, Al-Maiman ve Ahmad (16) 16.3 ile 16.9 briks, Fadavi ve ark. (25) da ran da yetifltirilen 10 çeflit üzerine çal flmada da 10.0 ile 16.5 briks de erleri aras nda de iflti ini tespit etmifllerdir. Bulgular m z literatür verileri ile benzerlikler göstermekle beraber özellikle son hasat dönemi örne ine ait SÇKM de eri bu verilere oranla biraz daha yüksektir. Bu durum hasad n geciktirilmesinin narda SÇKM art fl na neden oldu unu göstermektedir. Meyve suyunun karakterizasyonunda önemli olan ph de erleri örneklerin hasat zaman na göre farkl l klar göstermifl olup, en yüksek ph 3.44 ile beflinci hasat dönemi, en düflük ph ise 3.07 de eri ile birinci hasat dönemi örne inde saptanm flt r. Hasat dönemindeki gecikme ile birlikte örneklerin ph de erinde art fl olmufltur (Çizelge 1). Barone ve ark. (26) Sicilya da yetifltirilen nar çeflitlerinde ph de erinin 3.33 ile 4.22 de eri aras nda de iflti ini, Martinez ve ark. (27) analiz ettikleri befl nar çeflidinin ph de erinin , Fadavi ve ark. (25) ise araflt rma kapsam nda kulland klar çeflitler de ph n n aral nda de iflti ini tespit etmifllerdir. Bulgular m z literatür de erleri ile benzerlikler göstermektedir. Meyve sular n n bir di er önemli kalite kriteri de titrasyon asitli idir. Nar sular n n titrasyon asitlikleri susuz sitrik asit cinsinden hesaplanm flt r. Nitekim nar suyunda hâkim organik asidin sitrik asit oldu u tespit edilmifltir. Duncan Çoklu Karfl laflt rma Testi sonuçlar örneklerin titrasyon asitlikleri aras nda istatistiksel olarak önemli farkl l klar oldu unu göstermifltir. Örnekler içerisinde en yüksek titrasyon asitli ine %1.39 ile birinci hasat dönemi örne i, en düflük asitli i ise %0.90 ile beflinci hasat dönemi örne i sahip olmufltur (Çizelge 1). Ünal ve ark. (10) taraf ndan yap lan çal flmada incelenen nar örneklerin titrasyon asitlikleri (sitrik asit cinsinden) ise %0.20 ile %5.52 gibi genifl bir aral kta da l m göstermifltir. Vardin (14) taraf ndan Çizelge 1. Nar çeflitlerine ait meyve sular n n baz özellikleri (Ortalama±Standart hata). Örnek No SÇKM ( briks) ph Titrasyon Asitli i (%) 1.Hasat c ± c ± a ± Hasat b ± c ± b ± Hasat b ± bc ± b ± Hasat b ± b ± b ± Hasat a ± a ± c ±0.070 Her sütundaki farkl harfler ortalamalar aras nda P<0.05 seviyesinde fark oldu unu göstermektedir. 337

4 M. Gölükcü, R. Toker, H. Tokgöz incelenen çeflitlerde de nar suyunun titrasyon asitli i %0.42 ile %3.12 gibi yine genifl bir aral kta yer alm flt r. Poyrazo lu ve ark. (17) ise inceledikleri nar sular nda titrasyon asitli inin %0.46 ile %1.73; Fadavi ve ark. (25) da yapt klar çal flmada narlar n titrasyon asitliklerinin çeflitlere göre farkl l klar gösterdi ini ve %0.40 ile %2.45 aras nda de iflim gösterdi ini saptam fllard r. Verilerimiz literatür de erleri ile benzerlikler göstermektedir. Genel bir de erlendirme yap ld nda örneklerin asitli i hasat zaman ndaki ilerleme ile birlikte düflmüfltür. önemli bulunmufltur (P<0.05). Okzalik ve tartarik asit içerikleri içinde benzer bir durum gözlenmifltir. Poyrazo lu ve ark. (17) taraf ndan 13 nar çeflidi üzerine yap lan çal flmada örneklerin sitrik, malik, okzalik ve tartarik asit içeriklerinin s ras yla g/l, g/l, g/l ve g/l aral klar nda da l m gösterdi i tespit edilmifltir. Ekfli ve Özhamamc (28) taraf ndan üreticilerden temin edilen nar konsantrelerinden elde edilen nar sular nda yap lan çal flmada ise sitrik ve malik asit içeriklerinin s ras yla g/l, g/l aral nda de iflti i saptanm flt r. Araflt rma kapsam nda örneklerin tat ve aromas yan nda teknolojik de erlendirme kriterlerinden birisi olan titrasyon asitli i üzerinde belirleyici olan organik bileflimleri de analiz edilmifltir. Örneklerin organik asit bileflenleri ortalamalar na ait Duncan Çoklu Karfl laflt rma Testi sonuçlar ve standart hata de erleri Çizelge 2 de verilmifltir. Çal flma kapsam nda analiz edilen örneklerde sitrik, malik, okzalik ve tartarik asitlerin bulundu u tespit edilmifltir. Di er birçok meyvede oldu u gibi narda da hâkim organik asit olarak sitrik asit belirlenmifltir. Örneklerin sitrik asit içerikleri g/l aral nda da l m göstermifltir. lk dört hasat dönemine ait örneklerin sitrik asit içerikleri say sal olarak daha dar bir aral kta da l m gösterirken, beflinci hasat dönemi örneklerinde rakamsal olarak da önemli bir düflüfl göstermifltir (Çizelge 2). Toplam titrasyon asitli inde de son hasat dönemi örneklerinde belirgin bir düflüfl oldu u görülmüfltür (Çizelge 1). Hicaznar çeflidine ait nar suyu örneklerinde sitrik asitten sonra en fazla bulunan asitler s ras yla malik, okzalik ve tartarik olarak tespit edilmifl olup bunlar da s ras yla g/l, g/l ve g/l aral nda da l m göstermifltir. Birinci hasat dönemi örne inde tespit edilen malik asit di er dört hasat döneminde oldukça yüksek oranda olmufl ve bu fark istatistiksel olarak da Çizelge 2. Örneklerin hasat zaman na göre organik asit bileflimleri (ortalama±standart hata). Tezcan ve ark. (29) taraf ndan yedi çeflit üzerine yap lan çal flmada nar sular nda g/l sitrik ve g/l aras nda de iflen miktarlarda da malik asit bulundu u belirlenmifltir. Özgen ve ark. (30) taraf ndan yap lan çal flmada da nar sular nda sitrik ve malik asit varl tespit edilmifl olup bunlar n miktarlar s ras yla % ile % aral nda da l m göstermifltir. Ünal ve ark. (10) taraf ndan yap lan çal flmada da yine örneklerde sitrik ve malik asit varl ndan bahsedilmifltir. Yap lan bu çal flmada da örneklerin sitrik asit içeri inin 0.28 g/l ile 32.8 g/l gibi genifl bir aral kta, yine malik asit miktar n n da 0.0 ile 2.83 g/l aral nda de iflim gösterdi i saptanm flt r. Shwartz ve ark. (31) taraf ndan yap lan çal flmada narda baflta sitrik olmak üzere malik ve okzalik varl ndan bahsedilmifl ve hasat dönemindeki ilerlemeyle birlikte örneklerin asitli inde bir azalma oldu u tespit edilmifltir. Bulgular m z baz literatür de erleri ile benzerlikler gösterirken baz lar ndan da farkl l klar göstermifltir. Bunun araflt rmalarda kullan lan materyaller aras nda baflta çeflit olmak üzere, hasat zaman, toprak yap s, uygulanan kültürel ifllemler ve iklimsel faktörlerdeki farkl l klar ndan ileri geldi i düflünülmektedir. Örneklerin fleker bileflimi ortalamalar na ait Duncan Çoklu Karfl laflt rma Testi sonuçlar ve bu ortalamalara ait standart hata de erleri Çizelge Örnek No Sitrik Malik Okzalik Tartarik 1.Hasat 9.78 c ± a ± a ± a ± Hasat a ± b ± c ± b ± Hasat 9.28 d ± b ± b ± b ± Hasat b ± b ± c ± b ± Hasat 6.70 e ± b ± b ± b ±0.000 Her sütundaki farkl harfler ortalamalar aras nda P<0.05 seviyesinde fark oldu unu göstermektedir. 338

5 Hasat Zamanının Nar Suyunun Şeker ve Organik Asit... 3 te verilmifltir. Çal flma kapsam nda analiz edilen örneklerde fruktoz, glikoz, sakkaroz ve maltoz tespit edilmifltir. Di er birçok meyvede oldu u gibi narda da miktar olarak fruktoz ve glikoz fleker bilefliminin önemli bir k sm n oluflturmaktad r. Örneklerin fruktoz ve glikoz oranlar s ras yla % ve % aras nda de iflim göstermifltir. Örneklerin SÇKM de erlerinde oldu u gibi fruktoz ve glikoz oranlar nda da hasat zaman ndaki gecikmeye paralel olarak bir art fl olmufltur. Birinci hasat dönemi nar örneklerinin fruktoz oran son hasat dönemine ulafl ncaya kadar yaklafl k %8 oran nda artm flt r. Glikoz oran nda da bu art fl yaklafl k %6 düzeyinde gerçekleflmifltir. Fruktoz ve glikoza oranla oldukça düflük düzeyde kalsa da örneklerde sakkaroz ve maltoz varl da tespit edilmifltir. Örneklerin sakkaroz içeri inde ise bu iki indirgen flekerdeki art fl n tersine birinci hasattan beflince hasada do ru azal fl olmufltur. Örneklerin maltoz içerikleri ise % aral nda da l m göstermifl ancak hasat dönemleri aras ndaki bu fark istatistiksel olarak önemsiz düzeyde kalm flt r. Tezcan ve ark. (29) yedi adet ticari nar suyu üzerine yapt klar araflt rmada örneklerin glikoz içeri inin % , fruktoz içeri inin de % gibi genifl bir aral kta de iflti ini tespit etmifllerdir. Özgen ve ark. (30) taraf ndan alt nar çeflidi üzerine yap lan çal flmada örneklerde fruktoz, glikoz ve sakkaroz bulundu u ve bunlar n s ras yla % , % , % aral nda da l m gösterdi i saptanm flt r. Ünal ve ark. (10) taraf ndan yap lan çal flmada nar suyunda % oran nda glikoz, % oran nda fruktoz tespit edilmifltir. Ekfli ve Özhamamc (28) taraf ndan yap lan çal flmada da farkl üreticilerden temin edilen nar konsantrelerinden elde edilen nar sular nda % oran nda glikoz ve % aral nda de iflen oranlarda da fruktoz bulundu u tespit edilmifltir. Legua ve ark. (32) taraf ndan yap lan çal flmada da nar sular nda glikoz, fruktoz, sakkaroz ve maltoz fleker Çizelge 3. Örneklerin hasat zaman na göre fleker bileflimleri (% ortalama±standart hata). bileflenlerinin bulundu u ve bunlar n s ras yla % , % , % ve % aral nda de iflim gösterdi i bildirilmifltir. Fadavi ve ark. (25) taraf ndan 10 nar çeflidi üzerine yap lan çal flmada da örneklerde fruktoz ve glikoz tespit edilmifl ve miktarlar s ras yla % ile % aral nda da l m göstermifltir. Araflt rma bulgular m zla literatür de erleri karfl laflt r ld nda, bulgular m z Tezcan ve ark. (29) ile Ünal ve ark. (10) taraf ndan elde edilen verilerle benzerlikler göstermifltir. Araflt rma bulgular ile literatür de erleri aras nda görülen baz farkl l klar n baflta çeflit olmak üzere, hasat zaman, iklim koflullar, toprak yap s gibi pek çok faktörden ileri gelebilece i düflünülmektedir. Hasat zaman n nar suyunun fleker bileflimi üzerine etkisi konusunda yap lm fl herhangi bir çal flamaya rastlan lamam flt r. Güleryüz ve ark. (33) taraf ndan elman n hasat zaman n meyve bileflimi üzerine etkisi yap lan çal flmada elman n fleker içeri inin hasat zaman ndaki ilerlemeye paralel olarak artt tespit edilmifltir. Narda da benzer bir durum gözlenmifltir. Hasat dönemi avokado gibi baz meyvelerde 3-6 ay gibi genifl bir süreyi almakta iken nar gibi baz meyvelerde de yaklafl k 1 ay gibi bir süreye yay labilmekle beraber genellikle uygulamada her çeflit için farkl dönemde olmakla beraber 15 gün gibi bir sürede tamamlanmaktad r. Bu çal flmada materyal olarak ülkemizde ticari olarak en fazla yetifltirilen Hicaznar çeflidi kullan lm flt r. Araflt rmada Hicaznar çeflidi için ilk hasad n bafllad Ekim ay n n ikinci haftas ndan bafllayarak birer haftal k aral klarla befl farkl dönemde meyve hasad yap lm flt r. Çal flma kapsam nda hasat edilen meyvelerden elde edilen nar sular n n SÇKM, ph, titrasyon asitli i gibi temel özelliklerin yan nda fleker ve organik asit bileflimleri tespit edilmifltir. Elde edilen veriler, nar suyunun SÇKM ve fleker bileflenlerinin miktar n n genel olarak hasat dönemindeki ilerlemeye paralel olarak artt n, Örnek No Fruktoz Glikoz Sakkaroz Maltoz 1.Hasat 7.69 d ± b ± a ± ± Hasat 7.86 dc ± b ± ab ± ± Hasat 8.02 bc ± ab ± ab ± ± Hasat 8.19 ab ± ab ± ab ± ± Hasat 8.34 a ± a ± b ± ±0.025 Her sütundaki farkl harfler ortalamalar aras nda P<0.05 seviyesinde fark oldu unu göstermektedir. 339

6 M. Gölükcü, R. Toker, H. Tokgöz titrasyon asitli i dolay s yla da organik asit bileflenlerinde ise bunun tersine azald n göstermifltir. Meyvelerin meyve suyu rand man nda ise hasat dönemine göre önemli bir de ifliklik görülmemifltir. Bu çal flmaya ilave olarak, hasat döneminin narda baflta antosiyanin içeri i olmak üzere di er kalite kriterleri üzerine olan etkisinin belirlenmesi üzerine yap lacak araflt rmalar, hasat döneminin toplam ürün kalitesini de erlendirmede daha kesin yarg lara var lmas n sa layabilecektir. 7. Onur C, Ar H Nar meyvelerinin baz kalite özelliklerine mumlaman n ve adi depoda muhafaza süresinin etkileri. Derim, 3 (3): Onur C Nar. Derim, Özel say, 5(4): Sharma SD, Sharma VK Variation for chemical characters in some promising strains of wild pomegranate (Punica granatum L.). Euphytica, 49: Ünal Ç, Velio lu S, Cemero lu B Türk nar sular n n bileflim ö eleri. GIDA, 20(6): KAYNAKLAR 1. Schubert SY, Lansky EP, Neeman I Antioxidant and eicosanoid enzyme inhibition properties of pomegranate seed oil and fermented juice flavonoids. J Ethnopharmacol, 66: Özgüven AI. ve Y lmaz C Pomegranate growing in Turkey (In: Production, Processing and Marketing of Pomegranate in The Mediterranean Region: Advances in Research and Technology, Melgarejo-Moreno P, Martinez- Nicolas JJ, Martinez-Tome J. (Editor)), CIHEAM- IAMZ, Zaragoza, pp: Saleh MA, Amer MKM, Radwan AEW, Amer MES Experiments on Pomegranate Seeds and Juice Preservation. Agric Res Rev, 42 (4): Anon Tar msal Yap (Üretim, Fiyat, De er). Devlet statistik Enstitüsü. 5. Cemero lu B Nar Suyu Üretim Teknolojisi Üzerine Araflt rmalar. A.Ü. Ziraat Fakültesi, Yay n No: 664, Ankara. 6. Bodur Nar konsantresinin dondurularak ve kimyasal yöntemlerle saklanmas s ras nda meydana gelen de iflmeler üzerine bir araflt rma. Ege Üni., Fen Bil. Enst., (Yüksek Lisans Tezi), Bornova- zmir. 11. Gil MI, Martinez, JA, Artes F Minimally processed pomegranate seeds. Lebensm.-Wiss. U.-Technol., 29 : Biliflli A, Çevik Baz Nar Çeflitlerinin Dondurularak De erlendirilmesi Üzerine Araflt rmalar. T.C. Tar m ve Köyiflleri Bakanl Tar msal Araflt rmalar Genel Müdürlü ü. TAGEM-GY -04-M-3, Genel Yay n No:52, Çanakkale. 13. Artes F, Tudela JA, Villaescusa R Thermal postharvest treatments for improving pomegranate quality and shelf life. Postharvest Biol Tech, 18: Vardin H Harran Ovas nda yetiflen de iflik nar çeflitlerinin g da sanayiinde kullan m olanaklar üzerine bir çal flma. Çukurova Üni., Fen Bil. Enst., (Dotora Tezi), Adana. 15. Alper N Nar suyu üretimi üzerine araflt rmalar. Hacettepe Üni., Fen Bil. Enst., (Doktora Tezi), Ankara. 16. Al-Maiman SA, Ahmad D Changes in physical and chemical properties during pomegarnate (Punica granatum) fruit maturation. Food Chem, 76: Poyrazo lu E, Gökmen V, Art k N Organic acid and phenolic compounds in pomegranates (Punica granatum L.) grown in Turkey. J Food Comp Anal, 15(5):

7 Hasat Zamanının Nar Suyunun Şeker ve Organik Asit Saxena AK, Manan JK, Berry SK Pomegranates: Post-harvest technology, chemistry & processing. Indian Food Packer, 4: Cemero lu B, Art k N Is l ifllem ve depolama koflullar n n nar antosiyaninleri üzerine etkisi. GIDA, 15(1): Cemero lu B, Yemenicio lu A, Özkan M Meyve ve Sebze flleme Teknolojisi 1. Cilt: Meyve ve Sebzelerin Bileflimi So ukta Depolanmalar. G da Teknolojisi Derne i Yay nlar No: 24, Ankara, 328 s. 21. Gil MI, Tomas-Barberan FA, Hess-Pierce B, Holcroft DM, Kader A.A Antioxidant activity of pomegranate juice and its relationship with phenolic composition and processing. J Agric Food Chem, 48: Aviram M, Dornfeld L Pomegranate juice consumption inhibits serum angiotensin converting enzyme activity and reduces systolic blood pressure. Athero,158: Anon G da Maddeleri Muayene ve Analiz Yöntemleri. T.C. Orman ve Köyiflleri Bakanl, G da flleri Genel Müdürlü ü, Genel Yay n No: 65, Ankara. 24. Topuz A Yenidünya çeflitlerinin (Eriobotrya japonica Lindl.) baz fiziksel, kimyasal özellikleri ile marmelat, nektar ve konserveye ifllenebilme olanaklar n n belirlenebilmesi. Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, G da Mühendisli i Anabilim Dal (Yüksek Lisans Tezi), Antalya. 25. Fadavi A, Barzegar M, Azizi MH, Bayat M Note. Physicochemical composition of ten pomegranate cultivars (Punica granatum L.) grown in Iran. Int J Food Sci Tech, 11(2): Barone E, Sottile F, Caruso T, Marra FP Preliminary observations on some Sicilian pomegranate (Punica granatum L.) varieties. (In: Production, Processing and Marketing of Pomegranate in The Mediterranean Region: Advances in Research and Technology, Melgarejo -Moreno P, Martinez-Nicolas JJ, Martinez-Tome J. (Editors)), CIHEAM-IAMZ, Zaragoza. pp: Martinez JJ, Melgarejo P, Hernandez F, Salazar DM, Martinez R Seed characterisation of five new pomegranate (Punica granatum L.) varieties. Sci Hortic-Amsterdam, 110: Ekfli A, Özhamamc H Chemical composition and guide values of pomegranate juice. GIDA, 34 (5): Tezcan F, Gültekin-Özgüven M, Diken T, Özçelik B, Erim FB Antioxidant activity and total phenolic, organic acid and sugar content in commercial pomegranate juices. Food Chem, 115 (3): Özgen M, Durgaç C, Serçe S, Kaya C Chemical and antioxidant properties of pomegranate cultivars grown in Mediterranean region of Turkey. Food Chem, 111 (3): Shwartz E, Glazer I, Bar-Yaakov I, Matityahu I, Bar-Ilan I, Holland D, Amir R Changes in chemical constituents during the maturation and ripening of two commercially important pomegranate accessions. Food Chem, 115 (3): Legua P, Melgarejo P, Martinez M, Hernandez F Evoluation of anthocyanin content of four pomegranate cultivars (Punica granatum L.) during fruit development (In: Production, Processing and Marketing of Pomegranate in The Mediterranean Region: Advances in Research and Technology, Melgarejo-Moreno P, Martinez- Nicolas JJ, Martinez-Tome J. (Editors)), CIHEAM- IAMZ, Zaragoza. pp: Güleryüz M, Erciflli S, Erkan E Erzincan ovas nda yetifltirilen baz elma çeflitlerinin meyve geliflimi dönemlerinde meydana gelen fiziksel ve kimyasal de iflimler ile bunlar aras ndaki iliflkiler. Atatürk Üniv Ziraat Fak Derg, 32 (1):