Nesne İlişkileri Niteliği Ölçeği ErNİNÖ. Dr.İshak Sayğılı Erenköy Bilimsel Araştırmalar Merkezi (EBAM)

Transkript

1 Nesne İlişkileri Niteliği Ölçeği ErNİNÖ Dr.İshak Sayğılı Erenköy Bilimsel Araştırmalar Merkezi (EBAM)

2

3 Kavramsal yapısı birincil olarak nesne ilişkileri kuramına dayanmaktadır. Ancak, dinamik dürtü dışavurum kuramıyla da ilişkilidir.

4 Kim Uygulayabilir NIN değerlendirmesi uygulayan kişinin, psikodinamik temelli tedavi ve değerlendirme alanında en az birkaç yıllık lisans sonrası deneyime sahip olmalı. İdeal olan, görüşmecinin aktif olarak terapi olguları gören araştırma-oryantasyonlu bir klinisyen olmasıdır Eğitim ekibinin 3-5 ay boyunca düzenli olarak bir araya geliyor olabilmesi lazımdır.

5 NIN değerlendirmesi 1 saatlik tek bir görüşmeye dayanır. Görüşmenin iki önemli parçası vardır. Görüşmeci, hastanın ilişkilerine dair öyküyü alabilmek için hastanın yönlendirmesini izler. Genellikle görüşmeci, bir yorumlayıcı (içgörü-yönelimli) psikoterapi seansına oranla daha etkindir.

6 Ölçek tanıtımı

7 İlkel Düzey Kişi, bir çocuk olarak psikolojik, fiziksel ya da cinsel yönden örselenme (Travma) yaşamıştır. Çocuk bir kendilik duyumu ya da olumlu bir öz saygı geliştirememiştir. Çocuğun ben-merkezci duruşu (kendini suçlama) Yansıtmalı özdeşim ve bölme Kendisini ya da bağımlı olduğu bireyleri yok etmemiş olur. Doyurulma, güvenlik ve sabitlik gibi ihtiyaçları karşılanmamış kalsa da en azından kendisi hayatta kalır (devam edebilir?).

8 Erişkinlikte; ilişkilerinde yok olma korkuları ya da öldüresiye öfke Çocuksu bağımlılık ihtiyaçları güncel etkileşimlerini biçimlendirir. İstismar edilme gibi tanıdık örüntüleri tekrarlar. Bu yolla istismarcı ebeveynleri ile özdeşleşerek onlardan ayrışmak yerine, onları yeniden canlandırır. Öfkesini sanki ötekinin öfkesi sebebiyle mağdur ediliyormuşçasına ötekine yansıtır. İstismarcı partnerler seçerek, istismar edici dürtülerin dayattığı ihtiyacı karşılamış olur. Kendi bağımlılığından korkar ve sıklıkla kendi ayrılığını sürdürebilmek uğruna ilişkisini sabote eder.

9 Arayış İçinde Olan Düzey Bir çocuk olarak kişi, bakım verenlerden birine yönelik yoğun duygusal bağlanma tepkisi göstermiştir. Aşırı müsamaha veya yoksunluk Bakım verenle fiziksel bir ayrılık olabileceği gibi, psikolojik olarak deneyimlenen ilişkideki değişim de olabilir. Kayıp kalıcı veya geçicidir.

10 Erişkinlikte, kişi kayıp nesnenin dönmesini ummaktadır. Yeni bir ilişki oluştuğunda, eskiden gelen özel ilişki biçimi tekrar sahnelenir. Kişi yeni nesneye tutkun hale gelir. Gerçek ya da fantezi Başlangıç safhasında aşırı iyimserlik, heyecan, kendinden eminlik ve bütünlük duygusu

11 Öz-saygısı nesne tarafından ne kadar küçümsenip, küçümsenmediğine bağlıdır. Aşırı bir kaybetme korkusu, reddedilme veya terk edilme korkusu yaşar. Reddedilme korkularını sanki nesne onu reddetmiş, ihmal etmişçesine nesneye yansıtır. Üzüntü, endişe ve boşluk duygusu gibi duygulara uzun süre katlanamadığından, kişi bu duygulardan yeni bir sevgi nesnesi bularak uzaklaşmayı dener.

12 Yeni nesne psikolojik olarak, kimi zamanda fiziksel olarak birbirlerine ve kayıp nesneyle benzerlikleri taşır. İlişki karmaşıklaşır. Sonuçta kişi nesneye reddedici ve terk eden kişi olarak algılar.

13 Kontrolcü Düzey Çocukluğunda Çocuğun öz-girişimciliği karşısında tepkileri cezalandırma ya da ceza tehdidi şeklindedir. Çocuk büyüdükçe asileşir, sessiz devrim biçimindedir. Aşırı katı öz-denetim ve önlemler

14 Kendini doğrulayan bir kehanet ortaya çıkar: çocuk, özerk bir hayat sürmekte yetersiz olmuştur. Bununla başa çıkmak için kontrolcü ebeveynlerle özdeşleşir. Benlik saygısı nesneye sahip olarak ve başarılı biçimde kontrol ederek sağlanabilir. Kontrol girişimleri iyi-niyetli ve iyi amaçlıdır. Eleştirildiğinde En nihayetinde, yetersizliğinin anlaşılacağından, aşağılanacağı ve reddedileceğinden korkar.

15 Farkları Kişi nesneyi farklı bir nesneyle değiştirmektense, dönüştürmeyle ilgili bir uğraş içindeyse, daha çok kontrolcü düzeyde işlev göstermektedir. Kontrol daha yumuşaktır, dramatizasyonu daha düşüktür ve belirgin şekilde daha az manüplatiftir. Kişi nesneyle yukarıdan bir ilişki sürdürmek niyetindedir. Karşıtlık niyetsel ya da davranışsal olarak görünürdür ancak ilkel düzeyde bir kimsenin eyleme dökmesinden daha kapsanmış bir biçimdedir.

16 Üçgen Düzey Kişi çocukluğunda, karşı cins ebeveyni ile hem cinsi olan ebeveynine karşı en azından bir müddet, bir birliktelik geliştirmiştir. Örnek

17 Erişkinlikte Çiftlerle etkileşim kurduğunda dikkati kadının üzerindedir. Çocuksu, flörtöz ya da olduğundan daha yumuşak ve sakin davranabilir. Utangaç veya sakar davranabilir. suçluluk hissedebilir. Erkeklerle yakın arkadaşlık kuramamasıyla ilgili üzüntü hissedebilir. Aynı zamanda erkeklerin onu neden reddettiğini anlamaz ve onlara öfke duyabilir. Sonunda meydan okur ve bilinçli olarak rekabetçi birine dönüşür. Erkeklere yönelik öfkesini haklı çıkarır ve bununla rahattır Elde etme sıklıkla dikkat çekme ve hoşgörü kazanma şeklindedir.

18 Erkeklere duyduğu öfkenin bir kısmı, kadınlara duyduğu öfkenin yer değiştirmesidir. Kadın arkadaşları ve tanıdıkları için zorluklar yaratması bu öfkenin ifadesidir. Annesinin iki erkeğe sahip olmasıyla, kendisi iki kadına sahip olarak başa çıkmaya uğraşır. Güvenli anneden farklı görünen heyecan verici kadınlarla çıkmaya başlar. Dünyayı iki kadın tipine böler: sevgililer ve anneler.

19 Ayrım İlkel Düzey. Ötekilerle ilişki ne kadar yıkıcı ise Arayış İçinde Olan Düzey. Reddedilme ne kadar ciddi ve ağır ise kişi. Kaybın canlandırılması Arayış içinde olan düzeyin karakteristiğidir. Flört ettiği kadınların geleceklerine ilişkin umursayan duyguları ne kadar samimiyetsiz ise

20 Olgun Düzey Kişi çocukluğunda yaşına ve gelişimine uygun görevlerde girişimciliğini ve sürdürmesini desteklemiş ve cesaretlendirmişlerdir. İki ebeveyn de çocukla eşi arasında kalmak zorunda kalmamıştır. Çocuk her iki ebeveynle de bireysel olarak kurduğu ilişkiden keyif almıştır. Disiplin sabit ve tutarlıdır. Sağlıklı bir benlik saygısı, nesne sürekliliği ve frustrasyon toleransı geliştirir.

21 Erişkinlikte Bağlılık ve kararlılıkla karakterize yakın ikili ilişkiler kurma ve sürdürme kapasitesine sahiptir. Tek bir ilişki ile tüm gereksinmelerinin karşılanmasını beklemez. İlişkilerinin onun için ayrıcalıklı olmasını beklemez. Hem kadınlarla, hem de erkeklerle arkadaşlık etmekten keyif alır. Arkadaşlarının olumlu ve güçlü niteliklerini takdir edebilirken, yaşadığı hayal kırıklıklarını da katlanabilir.

22 Ayrım Üçgen. Kişi ne kadar çok hem cinsleri ile rekabet içinde ve ne kadar çok karşı cins arkadaşları ile flört ediyorsa o kadar çok Üçgen Düzeyde işlev görüyordur.

23 Görüşmeye başlarken Hastanın ilişkilerine dair betimleri.. Görüşmenin yönü Özel sorular

24 Görüşmenin ikinci kısmı hastanın nesne ilişkileri düzeyini belirlemek ve ayrıştırmaya yöneliktir ve daha çok yapılandırılmıştır. Görüşmecinin özel sorular sorması ve görüşmeyi hastanın öyküsü sırasında ortaya çıkan kişiler arası ilişkilerin bazı özel yönlerine doğru yönlendirmesi gerekebilir. Daha önce yapılandırılmamış kısımda söz edilen önemli ilişkilere geri dönülür...

25 Görüşmecinin her beş düzeye ait ölçütlere oldukça aşina olması önemlidir. Her düzeyin genel etiyolojisini aile yapısı anlamında iyi anlamalıdır. Görüşmecinin ayrıca bu düzeylerin birbirinden ayrımlarını da anlaması gerekir.

26 Sorular Hastanın ilişkilerine dair öyküsünü araştırırken görüşmeci, ailesi ve eşleri (sevgilileri) ile olan öyküye daha çok dikkat gösterir. Öğretmenler, danışmanlar ve patronlar gibi otorite figürleri ile kurduğu ilişkilere dair bilgiler aile meselelerinin okul veya işe doğru yer değiştirmesine dair izleri ortaya koyabilir.

27 Dizge

28 Bayan Eda Rekabet, Bayan Eda Kotrol, Bayan Ayşe Çocukluk,

29 Son olarak, hastanın görüşmeci ile kurmaya uğraştığı ilişkinin doğası hastanın nesne ilişkileri niteliğini anlamakta faydalı olabilir. Aileye ve eşe (sevgiliye) ilişkin açılış soruları yanıtlanmalıdır. Temel sorulardır ve daha özel sorular sorulmasına olanak sağlayabilirler. Tüm soruların sorulması gerekmemektedir. Sağlanan bilgiler NİN ölçütlerinin puanlanabilmesine izin vermelidir.

30 Puanlama Görüşmeci notlarını tekrar eden temaları ortaya koymak yönünde gözden geçirmeli. Temalar kişiler arası ilişkilerdeki psikodinamik çatışmaların dışavurumu olarak tanımlanabilir. Bu temaların sıklıkla ebeveynler ya da bakım-verenlerle olan ilişkilerden güncel arkadaşlık ve/veya iş-arkadaşlığı ilişkilerine dek izleri sürülebilir.

31 Hasta tarafından sağlanan içerik, ilgili düzeylerin ölçütleriyle uyuşup, uyuşmaması bakımından gözden geçirilir.

32 Görüşmecinin hastayla ilgili deneyimi içeriğin ilgili ölçütü karşılayıp karşılamadığını belirlemede çoğunlukla bilgi vericidir. Örneğin, hasta görüşmeciye karşı kontrol girişimlerinde bulunmuş olarak algılanabilir ya da hastanın görüşmecinin yorumlarına düşmanca tutum aldığı ya da savunucu davrandığı gözlenebilir. Davranışsal ölçütler bir düzeyi puanlarken en büyük ağırlığı taşır. İlk değerlendirmede tam emin olunamayan ölçütler için? kullanılabilir.

33 Her düzeyden kaç ölçütün işaretlendiği o düzeye kaç puan verileceğine dair bir başlangıç fikri oluşturur. Verili her bir ölçüt alanında (davranışsal görünümler, duygulanım düzenlenmesi, benlik-saygısı düzenlenmesi ve önceleyenler) ölçütler önem sırasına göre sıralanmıştır. Çeşitli düzeylere puan atanırken bu durum göz önüne alınmalıdır.

34 Hastanın görüşmecide bıraktığı klinik izlenim ve görüşmecinin deneyimleri en son puanları belirlemede daha önemli bir rol almalıdır. En yüksek puan görüşmecinin hasta için en belirleyici olduğunu düşündüğü seviyeye verilmeli.

35

36 Önemli olaylara ve ilişki dinamiklerine ait öyküsel bir özet hazırlamak, baskın örüntüler hakkında akıcı bilgi verebilecek, isteğe bağlı bir seçenektir. Özet ailedeki olaylar ve/veya ilişkiler ile güncel ilişkiler arasında ilişki kuran ifadelere yer vermelidir. Öyküsel özet, hastanın nesne ilişkilerindeki dinamik faktörler dikkate alınarak, her düzey için tanımlanan genel etiyolojilerle karşılaştırılabilir

37 Görüşmeci, görüşmedeki davranışlara ait bilgileri kullanmalı, ancak bu görüşmecide olumlu bir yanlılığa neden olmamalı. Görüşmeci her iki cinsiyete karşı yanlı olmamaya özen göstermeli.

38 NİN değerlendirmesinde hastanın tüm yaşam çizgisi dikkate alınmalı. Hastanın yaşamından kısa bir kesit, görüşmede uzunca konuşulmuş olsa bile büyük bir ağırlığa sahip olmamalı. Hastanın içgörüsü ve/veya sözel becerisi tek başına yüksek NİN düzeylerini göstermez. Hastanın iyi bir iş kaydının olması, sabit bir işte sorumluluk yüklenebilmesi, tek başına yüksek nesne ilişkileri niteliğini göstermez. Bu başka türlü bir olgunluğun göstergesi olabilir. Hastanın iş-yerindeki ilişkileri odak konusu edinilmelidir.

39 Görüşmeci hastanın sorunlu ilişkiler veya şartların oluşumuna ya da sürmesine olan katkısını anlamaya özen göstermelidir. Erişkinlik dönemindeki ilişkilerinde süren patolojiler, ergenlik dönemine ilişkin anlattıklarına oranla daha önemlidir. Tekrar eden ilişki patolojileri, bir kez gözlenen sorunlara oranla daha ağırlıklı olarak puanlanır.

40 Erişkinlik dönemindeki ilişkilerinde tarif edilen patoloji eğer aile ilişkilerindeki patolojilerin yeniden sahnelenmesi ise, bu öykü daha da ağırlık kazanır. Suçluluk deneyimi, değişme girişimleri ve onarma girişimleri olgunluk göstergeleridir. Değişim ya da onarma girişimleri olmaksızın, tek başına suçluluk olgunluğun daha az olduğunu düşündürür. Suçluluğun olmaması immatüritenin işaretidir.

41 Hastanın bir nesne ile diğer bir nesnenin ilgisini çekebilmek için rekabete girdiği üçgen ilişkiler, hasta için olgunluk göstergesidir. Aksine, kişinin narsisistik bir biçimde iki yarışan nesnenin ilgi odağı olmaya çabaladığı üçgen ilişkiler (bölmeüçgen nesne) olgunlaşmanın daha az olduğunu düşündürür. Üçgen ilişkilerin yıkıcılık ve yoğunluk bağlamında ele alınması gereklidir. Daha yoğun ve/veya yıkıcı ilişkiler olgunluğun daha düşük olduğunu gösterir.

42 Fantezideki üçgen ilişkiler araştırılmalı. Potansiyel eşler, bir başkasının partneri ile ilişkiler, rekabet, zaferler ve ilgili duygulara ilişkin fanteziler bunlara dahildir. Bir nesnede olumsuzların (kusurların) hoş görülmesini, istismar edici bir ilişkiye bağımlı kalmaktan ayırt etmek önemlidir. Bu ayrımı yapabilmek için nesnenin hastanın ilişkisi içerisindeki denk geldiği patolojiyi anlamak önemlidir.

43 Çalışma 80 katılımcı (11 sağlıklı, 69 hasta) Araştırma için Erenköy Bilimsel Araştırma Merkezinden (EBAM) ilgili prosedür uyarınca onay alındı. Katılımcılardan kayıt ve ölçüm için ayrı ayrı iki gönüllü olur formu imzalatıldı. Katılımcılar ErNİNÖ ve Rorschach oturumları olmak üzere iki ayrı görüşmeci ile iki ayrı oturuma katıldı. ErNİNÖ görüşmelerinin sonunda görüşmeciler ana ölçeğin yanı sıra İGD ve ERKiKÖTF ve sosyodemografik veri formunu doldurdu. Rorschach oturumları sonrası uygulayıcı tarafından Erenköy Rorschach Nesne İlişkiler Formu (ErRNIF) işaretlendi.

44 Güvenirlik analizi için iç tutarlığı, madde toplam korelasyonu ve görüşmeciler arası tutarlılık bakıldı. Geçerlik için açımlayıcı faktör analizi (FA) yapıldı ve her alt grup için ayrı iç tutarlık ve madde toplam korelasyonlarına tekrar bakıldı Yakınsak geçerlik için ErKİKÖTF (CTRF), ErRNİF ve İGD ile birbirleri arasındaki korelasyonlarına bakıldı. Görüşmeciler arası tutarlılık analizleri için toplam 30 olgu iki görüşmeci tarafından birbirine kör olarak değerlendirildi

45 Tablo-1 Cinsiyet Kadın Erkek %77,5 (n=62) %22,5 (n=18) Yaş Kadın Erkek 33,03±10,67 33,12±10,41 32,72±11,84 Medeni Durum Evli Diğer Aile Öyküsü Varlığı Hastane Yatışı Varlığı Özkıyım Girişimi %50 (n=40) %50 (n=40) %56,3 (n=45) %32,5 (n=26) %40 (n=32)

46 ErNiNÖ Düzeyleri Cronbach Alpha Madde topplam korelasyon katsayı aralığı Görüşmeciler arası tutarlılık İlkel Düzey 0,81 0,22-0,55 0,92 Arayış İçinde Olan 0,82 0,28-0,67 0,87 Düzey Kontrol Eden 0,74 0,25-0,55 0,93 Düzey Üçgen Düzey 0,67 0,20-0,45 0,84 Olgun Düzey 0,78 0,23-0,61 0,91 Ölçek Toplam Corononbach Alpaha:0,67

47 Düzeylerin Bazı Ölçütleri* Faktör 1 Faktör 2 Faktör 3 Faktör 4 Faktör 5 İkame nesne ile birliktelikte başlangıç 0,76 dönemine ait aşırı iyimserlik İkame nesnenin kaybı sonrası aşırı 0,72 Kötümserlik Kayıpnesnenin ulaşılırlığın bağlı benlik 0,65 saygısı Her iki cinsiyette kötüyü hoş görebilme 0,71 Her iki cinsiyetten nesnelere sevgi 0,66 duyabilme Her iki cisiyettle olan yakınlıklarına iyilik 0,66 0,41 duyguları hakim Ego sınırlrının oluşmasında ve sürmesinde 0,75 dengesizlik Nesneden zarar görme korkusu, yıkıcı ilişki 0,70 Yok edici öfke, yok olma korkusu 0,69 Kendini öne çıkarma girişimlerine bakım 0,62 verenin cezası Özerklik girişimlerinin desteklenmemesi 0,52 Nesnelerle ilişkide hayal kırıklılğı, 0,50 ambivalans Üçüncü işinin misillemensinde çekinme 0,65 Aynı cisiyetteki ebeveyni ile karşı cins için 0,57 rekabet Karşı cinsiyetteki kişileri aşık ya da ebeveyn olarak görme 0,51

48

49

50 Teşekkürler